Appendix Vergiliana

Catalepton

Carmina I, II, V, VIII fortasse

labores iuveniles Vergilii

___________________________________________________

Catalepton

I

De qua saepe tibi, venit: sed, Tucca, videre

non licet: occulitur limine clausa viri.

de qua saepe tibi, non venit adhuc mihi: namque

si occulitur - longe est, tangere quod nequeas.

5

venerit: audivi. sed iam mihi nuntius iste

quid prodest? illi dicite cui rediit.

II

Corinthiorum amator iste verborum,

iste, iste rhetor, +namque quatenus+ totus

Thucydides, tyrannus Atticae febris,

tau Gallicum, min et sphin ut male illisit,

5

ita omnia ista verba miscuit fratri.

III

Aspice quem valido subnixum Gloria regno

altius et caeli sedibus extulerat:

terrarum hic bello magnum concusserat orbem,

hic reges Asiae fregerat, hic populos;

5

hic grave servitium tibi, iam tibi, Roma, ferebat

(cetera namque viri cuspide conciderant),

cum subito in medio rerum certamine praeceps

corruit e patria pulsus in exilium.

tale Deae numen: tali mortalia nutu

10

fallax momento temporis +hora dedit.

IV

Quocumque ire ferunt variae nos tempora vitae,

tangere quas terras, quosque videre homines,

dispeream, si te fuerit mihi carior alter

(alter enim qui te dulcior esse potest?),

5

cui iuveni ante alios divi divumque sorores

cuncta, neque indigno, Musa, dedere bona,

cuncta quibus gaudet Phoebi chorus ipseque Phoebus;

doctior o quis te, Musa, fuisse potest?

o quis te in terris loquitur iucundior uno?

10

(Clio +nam certe candida non loquitur.)

quare illud satis est, si te permittis amari:

nam contra ut sit amor mutuus, unde mihi?

V

Ite hinc, inanes, ite, rhetorum ampullae,

inflata rhoezo non Achaico verba;

et vos, Selique Tarquitique Varroque,

scholasticorum natio madens pingui,

5

ite hinc, inane cymbalon iuventutis;

tuque, o mearum cura, Sexte, curarum,

vale, Sabine; iam valete, formosi.

Nos ad beatos vela mittimus portus

magni petentes docta dicta Sironis,

10

vitamque ab omni vindicabimus cura.

ite hinc, Camenae, vos quoque ite iam sane,

dulces Camenae (nam fatebimur verum,

dulces fuistis), et tamen meas chartas

revisitote, sed pudenter et raro.

VI

Socer, beate nec tibi nec alteri,

generque Noctuine, putidum caput,

tuoque nunc puella talis et tuo

stupore pressa rus abibit? ei mihi,

5

ut ille versus usquequaque pertinet:

«gener socerque, perdidistis omnia».

VII

Si licet, hoc sine fraude, Vari dulcissime, dicam

«dispeream, nisi me perdidit iste Pothus»;

sin autem praecepta vetant me dicere, sane

non dicam, sed: «me perdidit iste puer».

VIII

Villula, quae Sironis eras, et pauper agelle -

verum illi domino tu quoque divitiae -

me tibi, et hos una mecum, quos semper amavi,

si quid de patria tristius audiero,

5

commendo, in primisque patrem. tu nunc eris illi

Mantua quod fuerat quodque Cremona prius.

IX

Pauca mihi, niveo sed non incognita Phoebo,

pauca mihi, doctae, dicite, Pegasides.

victor adest, magni magnum decus ecce triumphi,

victor qua terrae, quaque patent maria,

5

horrida barbaricae portans insignia pugnae,

magnus ut Oenides, utque superbus Eryx,

nec minus idcirco vestros expromere cantus

maximus, et sanctos dignus inire choros.

hoc itaque insuetis iactor magis, optime, curis,

10

quid de te possim scribere, quidve tibi;

namque (fatebor enim) quae maxima deterrendi

debuit, hortandi maxima causa fuit.

pauca tua in nostras venerunt carmina chartas,

carmina cum lingua tum sale Cecropia,

15

carmina quae Phrygium, saeclis accepta futuris,

carmina quae Pylium vincere digna senem.

molliter hic viridi patulae sub tegmine quercus

Moeris pastores et Meliboeus erant,

dulcia iactantes alterno carmina versu

20

qualia Trinacriae doctus amat iuvenis.

certatim ornabant omnes heroida divae,

certatim divae munere quoque suo.

Felicem ante alias o te scriptore puellam:

altera non fama dixerit esse prior -

25

non illa, Hesperidum ni munere capta fuisset,

quae volucrem cursu vicerat Hippomenen;

candida cycneo non edita Tyndaris ovo;

non supero fulgens Cassiopea polo;

non defensa diu +multum+ certamine equorum,

30

optabant +gravide quam sibi quaeque manus,

saepe animam generi pro qua pater inpius hausit,

saepe rubro pro qua sanguine fluxit humus;

regia non Semele, non Inachis Acrisione,

inmitti expertae fulmine et imbre Iovem;

35

non cuius ob raptum pulsi liquere penates

Tarquinii patrios filius atque pater,

illo quo primum dominatus Roma superbos

mutavit placidis tempore consulibus.

Multa, neque inmeritis, donavit praemia alumnis,

40

praemia Messallis maxima Publicolis:

nam quid ego inmensi memorem studia ista laboris,

horrida quid durae tempora militiae?

castra foro solitos, urbi praeponere castra,

tam procul hoc +gnato,+ tam procul hac patria?

45

inmoderata pati iam frigora iamque calores?

sternere vel dura posse super silice?

saepe trucem adverso perlabi sidere pontum?

saepe mare audendo vincere, saepe hiemem?

saepe etiam densos inmittere corpus in hostes?

50

communem belli non meminisse deum?

nunc celeris Afros, periurae milia gentis,

aurea nunc rapidi flumina adire Tagi?

nunc aliam ex alia bellando quaerere gentem,

vincere et Oceani finibus ulterius?

55

non nostrum est tantas, non, inquam, attingere laudes;

quin ausim hoc etiam dicere: vix hominum est.

ipsa haec, ipsa ferent rerum monumenta per orbem,

ipsa sibi egregium facta decus parient;

nos ea quae tecum finxerunt carmina divi,

60

Cynthius et Musae, Bacchus et Aglaie.

si laudi aspirare humili, si adire Cyrenas,

si patrio Graios carmine adire sales

possumus, optatis plus iam procedimus ipsis:

hoc satis est: pingui nil mihi cum populo.

X

Sabinus ille, quem videtis, hospites,

ait fuisse mulio celerrimus,

neque ullius volantis inpetum cisi

nequisse praeterire, sive Mantuam

5

opus foret volare, sive Brixiam.

et hoc negat Tryphonis aemuli domum

negare nobilem insulamve Ceryli,

ubi iste, post Sabinus, ante Quinctio,

bidente dicit attodisse forcipe

10

comata colla, ne Cytorio iugo

premente dura vulnus ederet iuba.

Cremona frigida, et lutosa Gallia,

tibi haec fuisse et esse cognitissima,

ait Sabinus; ultima ex origine

15

tua stetisse dicit in voragine,

tua in palude deposisse sarcinas,

et inde tot per orbitosa milia

iugum tulisse, laeva sive dextera

strigare mula sive +utrumque ceperat.

20

neque ulla vota semitalibus deis

sibi esse facta praeter hoc novissimum:

paterna lora +proximumque+ pectinem.

sed haec prius fuere: nunc eburnea

sedetque sede seque dedicat tibi,

gemelle Castor, et gemelle Castoris.

XI

Quis deus, Octavi, te nobis abstulit? an quae

dicunt, a, nimio pocula dura mero?

«vobiscum, si est culpa, bibi: sua quemque secuntur

fata: quid inmeriti crimen habent cyathi?»

5

scripta quidem tua nos multum mirabimur: et te

raptum et Romanam flebimus historiam.

sed tu nullus eris. perversi, dicite, Manes,

hunc superesse patri quae fuit invidia?

XII

Superbe Noctuine, putidum caput,

datur tibi puella quam petis, datur;

datur, superbe Noctuine, quam petis.

Sed, o superbe Noctuine, non vides

5

duas habere filias Atilium?

duas, et hanc et alteram, tibi dari?

Adeste nunc, adeste: ducit, ut decet,

superbus ecce Noctuinus hirneam.

Thalassio, Thalassio, Thalassio.

XIII

Iacere me, quod alta non possim, putas,

ut ante, vectari freta,

nec ferre durum frigus aut aestum pati,

neque arma victoris sequi?

5

Valent, valent mihi ira et antiquus furor

et lingua qua +assim+ tibi,

seu prostitutae turpe contubernium

sororis (o quid me incitas,

quid, inpudice et inprobande Caesari?),

10

seu furta dicantur tua,

et helluato sera patrimonio

in fratre parsimonia,

vel acta puero cum viris convivia,

udaeque per somnum nates,

15

et inscio repente clamatum insuper

«Thalassio, Thalassio».

Quid palluisti, femina? an ioci dolent?

an facta cognoscis tua?

non me vocabis, pulchra, per Cotytia

20

ad feriatos fascinos;

nec deinde te movere lumbos in +ratulam

prensis videbo altaribus,

flavumque propter Thybrim olentis nauticum

vocare, ubi adpulsae rates

25

caeno retentae sordido stant in vadis

macraque luctantes aqua;

neque in culinam et uncta compitalia

dapesque duces sordidas,

quibus repletus et salivosis +aquis

30

obesam ad uxorem redis,

et aestuantes +docte+ solvis pantices,

+osiculisque+ lambis saviis.

Nunc laede, nunc lacesse, si quidquam vales.

en nomen adscribo tuum,

35

cinaede Lucci. iamne liquerunt opes,

fameque genuini crepant?

videbo habentem praeter ignavos nihil

fratres et iratum Iovem

scissumque ventrem et hirneosi patrui

40

pedes inedia turgidos.

XIV

Si mihi susceptum fuerit decurrere munus,

o Paphon, o sedes quae colis Idalias,

Troius Aeneas Romana per oppida digno

iam tandem ut tecum carmine vectus eat,

5

non ego ture modo aut picta tua templa tabella

ornabo, et puris serta feram manibus:

corniger +hos aries humilis+ et maxima taurus

victima sacratos sparget honore focos,

marmoreusque tibi +aut+ mille coloribus ales

10

in morem picta stabit Amor pharetra.

adsis o Cytherea: tuus te Caesar Olympo

et Surrentini litoris ara vocat.

XV

Vate Syracosio qui dulcior, Hesiodoque

maior, Homereo non minor ore fuit,

illius haec quoque sunt divini elementa poetae,

et rudis in vario carmine Calliope.

[XVI]

[+Callide mage sub hec celi est iniuria secli

antiquis, hospes, non minor ingeniis,

et quo Roma viro doctis certaret Athenis -

ferrea sed nulli vincere fata datur.]