Beda Venerabilis
ca. 673 - 735
|
V i t a C u t h b e r t i m e t r i c a Ioannem Presbyterum. Proemium. I. Quomodo puer Dei Cuthbertus per infantem sit praedicto episcopatu admonitus. II. Quomodo genu dolente claudus effectus sit et angelo medicante curatus. III. Quomodo ventis oratione mutatis rates oceano delapsas revocarit ad litus. IV. Quomodo cum pastoribus positis animam sancti Aidani episcopi ad caelum ferri ab angelis aspexerit. V. Quomodo idem Aidanus tempestatem nautis praedicens oleum, quo haec mitigaretur, dederit. VI. Quomodo Cuthbertus iter faciens cibum caballo indice reppererit. VII. Quomodo angelum hospitio suscipiens dum panem quaerit ministrare terrenum, caelesti ab eo remunerari meruerit. VIII. Quomodo animalia maris, in quo pernox oraverat, illi regresso praebuerint obsequium et frater, qui haec videbat, prae timore languescens, eius sit oratione recreatus. IX. Quomodo nautis tempestate praeclusis serenum mare ad certum diem praedixerit et orando cibos impetraverit. X. Quomodo iter faciens aquila ministra viaticum et percepturum se esse praedixerit et perceperit. XI. Quomodo praedicans populis fantasticum subito ignem diaboli et praeviderit venturum et venientem extinxerit. XII. Quomodo flammas domus cuiusdam ardentis oratione restinxerit. XIII. Qualiter daemonium ab uxore cuiusdam necdum adveniens eiecerit. XIV. Qualiter anachoresim meditatus apud Lindisfarnenses monachos vixerit. XV. Qualem sibi in insula Farne pulsis daemonibus habitationem fecerit. XVI. Qualiter precibus aquam de arida produxerit, qui etiam bibendo quondam aquas in vinum convertit. XVII. Qualiter a messe quam sua manu serverat verbo volucres abegerit. XVIII. Quomodo corvi noxam quam viro Dei intulerant precibus et munere purgarint. XIX. Qualiter eidem mare servierit. XX. Quomodo multis ad se venientibus monita dans salutis fragiles exposuerit antiqui hostis insidias. XXI. Prophetia eiusdem de vita Ecgfridi regis et episcopatu suo. XXII. Quomodo in episcopatu monasticam non reliquerit vitam. XXIII. Uxorem comitis per presbyterum suum aqua benedicta sanavit. XXIV. Puellam crismate perunctam a dolore capitis laterisque curavit. XXV. Pane a viro Dei benedicto sanatur infirmus. XXVI. Oblatum in itinere iuvenem moriturum oratione revocavit ad vitam. XXVII. Tempore mortalitatis morientem puerum matri sanum restituit. XXVIII. Quod omnia gesta illius enumerari non possint. XXIX. Interitum Ecgfridi regis etmilitiae ipsius quem praedixerat futurum, in spiritu vidit absentem. XXX. Quomodo vir Dei Hereberhto anachoritae obitum suum praedixerit comitatumque illius a Domino precibus obtinuerit. XXXI. Animam cuiusdam qui de arbore cadendo mortuus est ad caelum ferri conspexit. XXXII. Post duos annos episcopatus vitam repetit solitariam. XXXIII. Quomodo languens in ipsa insula corpus suum poni praeceperit simul et de gloria postuma commemorans illius. XXXIV. Graviora se dicit in extremis superasse certamina. XXXV. Quomodo ministrum suum a profluvio ventris sanaverit aegrotus. XXXVI. Percepto viatico inter verba orationis spiritum reddidit. XXXVII. Quomodo iuxta prophetiam psalmi, quem eo moriente cantaverant, Lindisfarnenses sint inpugnati, sed Domino iuvante protecti. XXXVIII. Quomodo corpus ipsius post undecim sit annos sine corruptione repertum. XXXIX. Quomodo corpus Eadberhti episcopi in tumulo viri Dei ponentes, sarcofagum illius desuper posuerint. XL. Puer daemoniacus humo cui lavacrum corporis eius infusum est, in aqua misso sanatur. XLI. Aegrotus ad tumulum eius orando curatur. XLII. Oculos quidam languentes oratio illius adtactos sanavit. XLIII. Paraliticus calciamentis eius sanatur. XLIV. Quod tegmine parietis eius infirmi curentur. XLV. Quantum Aethelwaldus successor viri Dei virtutes suas celare studuerit. XLVI. Qualiter anchorita Felgeldus ibidem sit a vultus tumore mundatus. Oratio Bedae beati presbyteri. Ioannem Presbyterum. Domino in Domino Dominorum dilectissimo Iohanni presbytero Beda famulus Christi salutem. Dici non potest, dilectissime in Christo Domine, quantum tua caritate afficiar tuaque, si fieri posset, praesentia semper delecter, tuae quoque sanctae dulcedinis etiam inter longi itineris quod inire cupis angustias, perenni memoriae stimulo compungar. Unde tibi vel ad memoriam meae devotionis vel ad tuae peregrinationis levamentum beati Cuthberti episcopi, quae nuper versibus edidi gesta obtuli. Absque ulla enim dubietate confido, quod tanti viri comitatus multum felicitatis conferat. Nam illius et maerentem dulcedo consolatur affabilis et desidem compunctio fervens excitat et periclitantem intercessio firma defendit. Scire autem debes, quod nequaquam omnia gesta illius exponere potui cotidie namque et nova per reliquias eius aguntur et vetera noviter ab his qui scire poterant indicantur. Ex quibus unum est, quod in me ipso sicut iam tibi dixi, per linguae curationem, dum miracula eius canerem, expertus sum. Si vero vita comes fuerit et nostrae dispositioni superna voluntas favendo annuerit, spero me in alio opere nonnulla ex his, quae praetermiseram, memoriae redditurum. obsecro, cum ad limina beatorum apostolorum Deo protegente perveneris, pro me intercedere memineris. Proemium. Multa suis Dominus fulgescere lumina saeclis Donavit, tetricas humanae noctis ut umbras Lustraret divina poli de culmine flamma Et licet ipse Deo natus de lumine Christus Ecclesiae rutilare dedit, quibus igne magistro Sensibus instet amor, sermonibus aestuet ardor; Multifidos varium lichinos qui sparsit in orbem, Ut cunctum nova lux fidei face fusa sub axem Roma Petri Paulique iubar mirata gemellum Gaudet apostolicis semper victura tropheis. Ast asiae lucem verbi serit ore Iohannes, Hauserat e Domini quae pectore mystica ructans. Indomitosque armis lingua domat inclitus indos. Tu quoque Niliacos componens, Marce, furores Sicca evangelicis satias de nubibus arva. Affrica Cypriani dictis meritisque refulget, Pictavis Hilario multum radiata magistro Discutit errorum vera iam luce tenebras. Constantinopolim Chrysostomus ille Iohannes Aurato nitidae lustrat fulgore loquelae. Spargitur effulgens, huiusque Britannia consors Temporibus genuit fulgur venerabile nostris, Aurea qua Cuthbertus agens per sidera vitam Scandere celsa suis docuit iam passibus Anglos. Aetheriumque decus signis comitatur apertis. Cuius cuncta licet nequeam, tamen ultima malim Commemorans operum vestigia tangere versu, Quis pateant interna sacrae fundamina mentis. Te sine nam digne fari tua gratia nescit; Flammivomisque soles dare qui nova famina linguis, Munera da verbi linguae tua dona canenti. I. Quomodo puer Dei Cuthbertus per infantem sit praedicto episcopatu admonitus. Alma Deo cari primo caelestis ab aevo Vita micat famuli, lator quem muneris alti Vera vocat Christus speciali ad gaudia dono, Aurivagasque feri pompas contemnere saecli Prima magisterio per tempora dirigit aevi, Quandoque provectum sublimis ut inferat astris. Forte vago gracilis dum gramine luderet aetas, Intererat vacuis simul indoles alma palaestris Sed Dominus digno puerilia sensa magistro Correxit, tenero nam de grege parvulus instans Viribus admonuit dubiis ne fidere mallet Et festina brevi consumere tempora luxu, At puer infantis risit sacra famina, nolens Octennis trimum despectus habere magistrum. Qui gemit et luctu faciem perfundit amaro. Solvitur in lacrimas luctus cunctique vicissim Nec valuere tamen solacia rapta novari. Hunc pia complexum Cuthbertus ad oscula mulcet, Obsecrans siccare genas, deponere luctus; Excipit et maesto iustas de corde querelas: Quem Deus aetherio sublimis honore sacravit Praeficiens populis, caeli quibus atria pandas? Ingenuum stadio numquid concurrere servis Fas erit aut vulgi antistes similabitur actis? Devotusque Deo sacrum coniungere pectus.» Haec ait et pueri grandaevum in pectore sensum Spiritus instituit, cunctum comes almus in aevum. Nec mirum infantes mysteria pandere Christi Qui facit humanas asinam reboare loquelas. II. Quomodo genu dolente claudus effectus sit et angelo medicante curatus. Parvulus interea subiti discrimine morbi Plectitur atque regit vestigia languida pino. Cumque die quadam sub divo fessa locasset Membra dolens solus mitis puer, ecce, repente Gratia cornipedi similis, recubumque salutat, Obsequium sibi ferre rogans. cui talia reddit: «Obsequiis nunc ipse tuis adsistere promtus Vellem, ni diro premeretur compede gressus; Tempore iam multo valuit mollire lagonis.» Desilit hospes equo, palpat genu sedulus aegrum, Sic fatus: «Similae nitidam cum lacte farinam Olla coquat pariter ferventis in igne culinae, Haec memorans conscendit equum, quo venerat illo Calle domum remeans. Monitus medicina secuta est, Agnovitque sacer medicum venisse superni Iudicis a solio, summo qui munere clausos III. Quomodo ventis oratione mutatis rates oceano delapsas revocarit ad litus. Hinc sacra maiori firmatus robore corda Celsithronum didicit precibus pulsare Tonantem. Est locus insignis fluvii super ostia Tini, Eximio iam tunc monachorum examine pollens; Fluminis et venti subito feriuntur ab ictu. Quinque fuere rates, rapido quae gurgite cunctae Oceani canum pronae labuntur in aequor. Iamque oculis abstracta procul velut aliger undis Egreditur fraterna cohors et poplite flexo Aethera suspiciunt vitam pacemque precantes. Servatur sed haec puero victoria lecto, Qui tum forte aliae iam stabat in obice ripae Gaudia nam reprobis sunt tristia fata proborum - «Noxia», qui dixit, «linquamus gaudia, fratres, Condoleamus et his, quos verbera maesta fatigant, Vel Dominum potius, qui flabra creavit et undas, Rustica sed iustis dissentit turba suadelis. Ille genu flexo vultu mox presserat arva; Mutantur venti, ratibusque in litora iactis Erubuit laetum viso pro numine vulgus IV. Quomodo cum pastoribus positis animam sancti Aidani episcopi ad caelum ferri ab angelis aspexerit. Haec inter teneros laetis dum collibus agnos Pasceret, ecce, vigil nocturnis cernit in hymnis Ignea sidereis fulgescere castra maniplis Atque polis sanctam rutilae per gaudia pompae «Heu miseri, lento premimur qui pectora somno Cernere nec vigilum caelestia facta meremur. Pervigil en modico magnalia tempore crevi Tanta Dei: bifores portae reserantur Olympi, Angelicis comitatus ovans qui sidera flammis Transit et Altithronum gaudet modo visere Regem. Antistes fuit iste, reor, plebisve sacratae Summus in arce nitens, comitum quem flammea tantis Discite, pastores, vigili tutamine mandris Insidias noctis furvosque cavere leones, Vobis ut angelicae pateant sacra carmina laudis Bethleaque Deum cernatis in arce potentem. Accendit. Miranda fides rerum: Aidanus illo Tempore decessit Domini translatus ad aulam V. Quomodo idem Aidanus tempestatem nautis praedicens oleum, quo haec mitigaretur, dederit. Gesta sacerdotis huius veneranda per orbem Et doctrina nitet memori narranda relatu, Tangere sed breviter exemplis sufficit unum. Presbyter undisoni quidam vaga caerula ponti Seque suosque rogans precibus tutarier almi. Antistes cui celsus ait: «Petis aequor ut altum, Obvius adverso insurget Septentrio flatu; Venti sed fremitus tempestatesque sonoras Unguine tunc sumpto nautae praepinguis olivae Aequora conscendunt velique patentibus alis Sulcabat medium puppis secura profundum, Cum subito gravis instat hiems, furit undique pontus, Inmisso tandem pinguis medicamine guttae Mansuefacta feros conponens unda tumores Pandit iter laetum. Virtus sic una gemello Effulget radio: dictis qui tristibus ante Quique prophetali praefatur mente futura, Ipse elementa suis refrenat turbida iussis. VI. Quomodo Cuthbertus iter faciens cibum caballo indice reppererit. Rursus casta Deo Cuthbertus pectora plenus, Ingrediens itiner pluvio concluditur Euro, Frigora quaque volant, percurrit sidera nimbus, Divertitque rigens veteris sub tecta tabernae, Parieti et adnectit quo venerat ipse caballum, Expectansque udos Dominum conponere flatus. Divinis horam dum sacrat laudibus almus, Cernit equum subito ipsius decerpere morsu Missa pio iuveni summo convivia dono, Qualia siccato meruisti gramine quondam, Flammeus aetherias, vates, qui scandis ad auras. Ergo sacer calidi panis carnisque superna Carpit iter gaudens, Christo comitante, serenum. VII. Quomodo angelum hospitio suscipiens dum panem quaerit ministrare terrenum, caelesti ab eo remunerari meruerit. Hinc maiora petens monachis Hrypensibus almus Corpore, mente, habitu, factisque adiungitur et mox Ponitur hospitibus famulus, iussoque libenter Subditus obsequio, celsae de moenibus aulae Hospitis hic habitu mediae sub tempore brumae Advenit, Vatisque humili de more receptus Artus abluitur sacros, quique algida blando Palmarum adclinis mulcet vestigia fotu; Defessus, laetis dapibus quo membra novetur, Ne frigusque famesque nivosaque flabra Decembris Ingeminent itiner longo sub calle rigentis, Qui matutinis advenerit algidus auris. Adiurans, tandem sistitque famemque repellit; Digreditur cupiens panem deferre calentem, Quod tantum hesternae superessent fragmina cenae. Convivam rediens quaerit, sed nulla viantis Interiora petens roseo nidore referta Repperit haec, mirum dictu, pariterque tuetur Tres inibi e nitido fulgentes polline panes. Talia tum pavido Cuthbertus pectore fatur: Cognatisque levis se reddidit aliger astris, Pascere, non pasci veniens et fercula portans, Qualia non surgunt nostrae de germine messis, Lilia nec candent nec sic rosa fulgida flagrat Non haec ergo meus tosto de viscere fornax, Sed, paradise, tuus gignit sacra munera fructus. Nec mirum, nostras dives quod respuit escas, Perpetuo vitae fruitur qui pane per aevum.» Farris et angelico meruit sermone potiri. Nam vir mente Deo devotus et ore iucundus, Sanctificos patrum Domini sub laudibus actus Commemorare solens, proprios quoque saepius infert, VIII. Quomodo animalia maris, in quo pernox oraverat, illi regresso praebuerint obsequium et frater, qui haec videbat, prae timore languescens, eius sit oratione recreatus. Interea iuvenis solitos nocturnus ad hymnos Digreditur, lento quidam quem calle secutus Illius incertos studuit dignoscere gressus. Ad mare deveniunt; collo tenus inditus undis Egreditur ponto genibusque in litore fixis Expandit geminas supplex ad sidera palmas. Tum maris ecce duo veniunt animalia fundo Vatis et ante pedes fulva sternuntur harena; Aequoreum tergunt sancto de corpore frigus; Supplice tum nutu sese benedicier orant. Qui parens votis verbo dextraque ministris Impendit grates patriasque remittit ad undas Haec comes ut vidit perculsus corda pavore, Semianimem curvo flatum trahit abditus antro. At revoluta dies noctis cum pelleret umbras, Aeger adest vati, supplex genibusque volutus Inciderit maestam subito quod pondere noctem. «Num nostrum e speculis» dixit «temptando latenter Lustrabas itiner? sed nunc donabitur error Iam tibi poscenti, retices si visa, quousque Exsequitur, misso renovans qui lumine caecos Praecipit auctorem reducis celare salutis. Tum prece languorem pellit culpamque relaxat. Inque dies meritis crescenti summa Tonantis Iamque prophetalis stellanti e culmine virtus Candida praerutilo irradiat praecordia flatu. IX. Quomodo nautis tempestate praeclusis serenum mare ad certum diem praedixerit et orando cibos impetraverit. Pictorum interea puppi defertur ad oras, Sed reducem rigido tardant freta clausa Decembre. Nubila cum tonitrus cum grando polique micantes Cumque fames frigusque marisque pericla furentis Venerat alma dies, natus qua corpore signis Enituit Christus caelorum gloria terris. Ille, ut erat placidus, blando sic pectore fatur: «Quid, rogo, tanta tenet nostras ignavia mentes, Cernitis, aequoreo canescat ut aggere tellus, Aer aquas manet, glacies mare, nox tegat aethram; Corda fame tabent hominumque iuvamina desunt. Ergo Deum restat precibus pulsare supinis, Nube domum, nimbo panem, dat pocula saxo, Noctis et horriferas flamma duce discutit umbras. Tanta dies praesens cuius de munera dono Promeruit, quaterna magi thesaura ferentes Quo lavat ipse suo Dominus baptismate mundum, Clausa diu reserans credentibus aethera saeclis; Dulcia qua fontis flagrant de gurgite vina Munere deque rubent Domini per pocula lymphae. Illum si rogitans firmet fiducia pectus.» Haec ubi dicta, freti socios sub litore sistens, Suerat ubi vigiles supplex iam ducere noctes, Ceu decisa videt piscis tria viscere frusta, Laudibus accumulans fidei venerabile donum Et super ut vatis «Convivia solibus» inquit «conditor aequavit, quibus actis, aequora placans Navigero patrium nos calle reducet ad arvum» Exhibita triduo recreant dape caelitus artus, Quae nova mellito testatur dona sapore. Iamque die quarto laeti cessantibus austris Blanda salutiferum capiunt trans aequora portum. X. Quomodo iter faciens aquila ministra viaticum et percepturum se esse praedixerit et perceperit. Inde sacerdotis meritoque graduque potitus, Tendebat populos vitae renovare fluentis. Forte viae comiti, sed praescius ipse futuri, «Fare, sodalis», ait «quo fercula sumere mens sit.» Prandia non tulimus vasis, domus hospita non est, Ieiuni fessique itiner complere nequimus.» Respondit senior: «Domino si fidere discas, Providet ille dapes, vatem qui pascere corvos Nos valet hac etiam Omnipotens satiare ministra.» Dumque iter inceptum peragunt, venere sub amnem, Et volucrem rubro, quae celsa sub axe volarat, Marmoris in ripa residere tuentur, at altus Curre, rogo, et Dominus misit quae munera defer.» Attulit ast piscem, medium secat atque ministrae Parte famem pellit, firmant sua pectora parte. Utque viam superant, iussis limphisque salutis XI. Quomodo praedicans populis fantasticum subito ignem diaboli et praeviderit venturum et venientem extinxerit. Tempore non alio pandens caelestia terris, Impia iam pulchre ludibria prodidit anguis. Namque repente sacris inmiscet talia dictis: «Panduntur quoties vobis mysteria regni, Ne vaga pestiferi ludat vos aura chelydri, Qui sacra perversus conamina vertere nitens Gaudet vel modica turbari nube fideles, Ut nos alloquio Regis visuque superni Hos inter monitus vacuo de fomite surgens Vicinas rapit ignis edax sine viribus aedes, Quaque faces volitant, ventus iuvat, it fragor astris. Exilit elusum trepido fantasmate vulgus Nescia sed fusis fallacia cedere limphis Ipsa sui levitate perit patriasque sub umbras Pompa redit vanusque vagis dolus abditur antris. Confusi rediere domum, veniamque precantes Se gaudent agnosse dolos ac tela tyranni, Spiritus extinxit sacri quae praescia virtus. XII. Quomodo flammas domus cuiusdam ardentis oratione restinxerit. Quin etiam veri flammis crepitantibus ignes Arida deriperent tecti dum culmina quondam, Incubuit precibus, ventosque laresque retorquens Voce pericla fugat, iuvenum quae dextra nequibat. Igniferis Satanae qui spicula torta pharetris Aetherio suerat umbone relidere Christi. XIII. Qualiter daemonium ab uxore cuiusdam necdum adveniens eiecerit. Vir venit ad procerem trepidisque precamina supplex Vocibus ingeminat: «Leti sub limine coniunx Cara iacet, iam artus sensu fugiente regescunt, Vita tremens tantum sub pectore fervet anhelo. Spiritus ante fugax quam pallida membra relinquat.» Dumque parat iam vatis, iter quem mittat in istud (Tempore namque fuit Lindisfarnensis in illo Praepositus cellae) secreto numine discit Saevitiam miserae diris incumbere poenis. Se magis exhibuit; subeunt iter, ecce repente Solvitur in lacrimas ductor et pectore tristi Sedulus horrescit, veniens ne vatis amatam Pressam si cernat, priscae suspicio vitae Surgat et antiquam laedat nota improba famam, Namque ministeriis assistere sedula vatis Consuerat bibulasque aures praepbere docenti. «Quid gemis et taciti liquefactus ab igne camini Ablueris tristis iam pectoris indice limpha? Anne putas, adeam carae cum tecta sodalis, Illam posse capi nexu bachante chelydri? Victrici fidei gladio superabitur hostis Femina quin potius venientibus obvia nobis Istas excipiet sanae iam mentis habenas.» Dicta fiunt; venere domum, fugit efferus anguis, Frena, rogat vatem descendere adireque tecta Dignetur famulae, pandens nova dona salutis, Eius ad adventum fugiens ut cesserit hydros. XIV. Qualiter anachoresim meditatus apud Lindisfarnenses monachos vixerit. Talia mirantum fragili ne laude supernae Caelestisque exsors famae foret abdita mavult Secreti lustrare, Deo qua teste valeret Laudis ab humanae liber munirier aura. Fratribus exemplo virtutis pandere callem, Fit monachis socius, quos Lindisfarnea glauci Insula clara maris refluis circumluit undis. Inque brevi quam plura nitens per signa coruscus Hostis et atra crucis rutilo fugat arma tropheo, Quae facie quamvis absens sed pectore praesens Conterit et foedo Christi domum ab hospite mundat. Internam quid enim coner describere vitam, Accensam lacrimis acuarit ad aethera mentem, Cum decus externum puri sit pectoris index? XV. Qualem sibi in insula Farne pulsis daemonibus habitationem fecerit. Tandem Farne petit senior cupitisque potitus Sedibus indigenas patria fugat impiger atros. Illa prius nam horrens larvalibus insula flabris Arcebat humana minis consortia caecis. Turbo fugit per inane vagi quasi portio fumi. Ille serena tenens, pereunte tyrannide, regna Terrestri aetheriam sacer aggere condidit urbem Atque humiles celsis statuit sub moenibus aedes, Posset et a celso secretus Rege tueri. Haec et ut in cunctis divina patesceret almi Virtus, missilibus firmavit moenia saxis Vix quae bis terni cervice subire potentes, Sufficeret summi dextra comitante Tonantis. XVI. Qualiter precibus aquam de arida produxerit, qui etiam bibendo quondam aquas in vinum convertit. Fontis inops fuerat locus hic, sed sanctus amoenam Excutit insolita precibus dulcedine limpham. Haec sacri media Cuthberti nata sub aula Praebet adhuc cunctis suavem potantibus haustum. Qui quondam, saliente sitim dum pelleret unda, In meracum latices valuit convertere nectar. XVII. Qualiter a messe quam sua manu serverat verbo volucres abegerit. Quique suis cupiens victum conquirere palmis Incultum pertemptat humum proscindere ferro Et sator edomitis anni spem credere glebis. Dumque seges modico de semine surgeret ampla Flaventes praedare senis nituntur aristas. Talia qui placidus saevis praedonibus infit: «Quid precor inlicito messem contingitis ausu, Quae vestro sulcis non est inserta labore? Incurvam merito falcem mittatis in aequor? Quod si forte Deus iubet his instare rapinis, Non veto; sin alias, vos finibus indite vestris.» Dixerat, et cessit mox plumea turba nec ultra Quin potius dulci pacis quasi foedere nexum Unanimemque sui generis redamabat amicum Nam teneras ceu pastor oves hanc ipse regebat. XVIII. Quomodo corvi noxam quam viro Dei intulerant precibus et munere purgarint. Rescindunt corvi nigro sub crimine pactum Effringuntque domus ruptoque e culmine culmos In propriae gaudent transferre cubilia prolis. Hos vatis cessare monet spretisque suadelis Huius et extorres patriae durate per aevum». Dixerat et tristes abeunt, triduoque peracto Alter adest vati pedibusque volutus et alas Lugubre sparsus veniam reditumque precatur. Tandem ambo veniunt alacres adipemque suillam Secum digna ferunt vati dona, unguine cuius Calciamenta pius mollire valeret et exin Innocuo condunt illic sua tecta paratu. Cerne viam corvi et caecum depone furorem, Qui precibus noxam fletuque et munere purgat. Nec pudeat vitae volucrum de pectore formam Sumere, cum moneat Sapientia: Respice calles, XIX. Qualiter eidem mare servierit. Quid referam aequoreas iusto famularier undas Obsequiumque illis elementa impendere qui se Imperiis subdunt devota mente supernis? Namque suis casulam structurus ibi usibus aptam, Conveniens operi fratres adducere lignum. Qui obliti rediere, maris sed proximus aestus Attulit et, mirum dictu, iam limine in ipso, Quo fuerat corde illius fundamina tecti Increpat et nautas sua concutit unda pudore. XX. Quomodo multis ad se venientibus monita dans salutis fragiles exposuerit antiqui hostis insidias. Fama citat multos vatis pia quaerere dicta Et bibulas adhibere sonis caelestibus aures, Quos varia cordis fessos a clade levaret. Mitis at ille sacro renovans solamine maestos Commemorat luxus saecli, variasque malignum Tendere decipulas, Domini qua nudus amore Labatur misere sensus, sed tela fidei Perrumpant vacuas nullo discrimine fraudes. Praecipitem mittunt! quoties ad pectora saxa Acta rotant! nullo noceor sed hostis ab ictu, Credite, nec laesit summas offensio plantas, Nec modicus saltim tetigit praecordia terror. Blanditias quod ego, luxu fallente, superbas Calce terens, Domino cupiam secretus adesse. Artior est monachi quae semper subdita iussis Vita sub imperio servit devota parenti Ad votum gaudent proni frenare regentis. Me quorum multos vitae per culmina novi Perque prophetalis radios praeire sophiae, Boisilus e quibus est, Mailrosi gloria coetus, Quae me venturi restabat in ordine saecli Unius et solum superat sententia verbi, Quam cuperem numquam faciat Deus arbiter orbis.» Haec sacer aiebat, senior quia praescius ipsum XXI. Prophetia eiusdem de vita Ecgfridi regis et episcopatu suo. Dumque pium cuncti gauderent visere vatem Eius et oratu cordis conponere fluctus, Ecce alios inter signis sublimibus acta Regia virgo venit, regis quae sponsa perennis Mater casta choros generat vatemque precatur, Dignetur famulam monitis firmare supernis. Annuit, et pelagi superato gurgite puppi Progreditur, dictisque illam dum affatur amicis, «Iam claret meriti te prae fulgore nitentis Praescia venturis intendere lumina saeclis. Dic ergo, adiuro summi per regna Tonantis, Ecgfridus imperium quod sit recturus in aevum.» «Regna vocas longaeva virum, quae quamlibet annis Centenis extenta, brevi claudentur in hora; Et nihili unius luxus reputabitur anni, Mors ubi languentes diffunditur atra per artus.» «Quem, rogo, linquet» ait, «regni qui sceptra gubernet, Cum fratre et nato careat?» Cui talia vatis: «Cernis ut hoc pelagus late vaga regmina findant? Forsan et haec inter Dominus sibi servat et huius Ecgfridus utque tibi fratris nectatur amore.» Audet adhuc supplex virgo pulsare propheten: «O variis hominum finduntur pectora curis! Pars nacto gaudet mortalis culmine pompae, Pauperiem nullo deponit fine perennem. Tu licet oblatum mundi contemnis honorem Vilibus et mavis secretus condier antris, Pontificis summi quam vis potiundus honore, «Non ego», respondit, «dignum me tanta subire Culmina iam fateor, Domini sed dextera nullis Effugitur caeli terraeve marisve latebris; Qui si tanta gradus iubeat me pondera ferre, Curriculo annorum absolvar rursumque adamatis Gaudens secretis reddar. Sed tu quoque nostrum, Aelffleda, conloquium perpes reticere memento, Absolvar donec vinclis et carcere carnis.» Ecclesiae iussis, precibus lacrimisque coactus Vatis et ipse genas luctu perfusus amaro Dulcibus extrahitur latebris populisque regendis Praeficitur, modio lateat ne tecta lucerna, Ecclesiam gemino qui rexit episcopus anno Et priscis properavit ovans se reddere lustris. Utque satisfieret vatis per singula dictis, Sol magnum explevit solitis sub mensibus annum, Et Nothus in regni frater successit honorem, Scottorum qui tum versatus in incola terris Caelestem intento spirabat corde sophiam, Nam patriae fines et dulcia liquerat arva, Huius nunc Tyrio venerabile pignus in ostro Iure datas patrio sceptri iam tractat habenas, Utque novus Iosia fideque animoque magis quam Annis maturus, nostrum regit inclitus orbem. XXII. Quomodo in episcopatu monasticam non reliquerit vitam. Ergo sacerdotis summi fastigia nactus, Mente manu fulget Cuthbertus et ore coruscus Commissosque greges precibus monitisque tuetur. Pauperibus qui dives, inops sibi, blandus amaris, Arida vel heremi mutari fercula curat. Virtutum titulis auget miracula mentis, Quae lyrico liceat cursim contingere plectro, Ne potior lassis generet fastidia versus. XXIII. Uxorem comitis per presbyterum suum aqua benedicta sanavit. Doctor ubique pius caelestia dona ministrans, Per comitis tulit arva gradus, quem languida coniunx Tristabat perpessa luem loetoque propinquans. Alma salutiferae cui vatis munera limphae Moxque illi obsequium praebebat femina sospes. XXIV. Puellam crismate perunctam a dolore capitis laterisque curavit. Tempore non alio laterali tacta dolore Virgo premebatur capitisque gravidine fessa Aegra diu gemuit; sacro quam crismate tinctam Antistes rediviva novat per dona salutis. XXV. Pane a viro Dei benedicto sanatur infirmus. Vir pater ipse domus morbo depressus acerbo Cogit amicorum suprema ad fata cohortes. Conveniunt plures; cui forte ibi protulit unus, Quem sibi quondam almi doctoris dextra roganti Intingunt limphis, potandum suscipit aeger Moxque medellifero morbi cessere sub haustu Laxatosque salus rediviva subintrat in artus. XXVI. Oblatum in itinere iuvenem moriturum oratione revocavit ad vitam. Iam commissa vigil dum lustrat ovilia pastor, Ecce iteris medio iuvenis torpentia lecto Membra ferunt, aegre suspiria saeva trahentis, Utque iuvet miserum rogitant. Qui protinus omnes Erigit et comitem sociis mirantibus addit. XXVII. Tempore mortalitatis morientem puerum matri sanum restituit. Tempore quo pestis vastabat dira Britannos, Dona sacer celsae dum spargit ubique salutis, Ferre videt maestam nati moritura parentem Funera seminecis; conpassus et ipse dolenti «Linque metum lacrimasque, puer sanabitur iste, Et tua tota domus mortis hac sorte carebit.» Cuius dicta salus puerique domusque secuta est. XXVIII. Quod omnia gesta illius enumerari non possint. Dicere quid coner, quae nullo edicere versu Sufficiam, quoties languorum tabe peresos Invalidosque potens iam verbo erexerit artus, Quotque focos febris sacra represserit unda, Fecerit in laetum vini transire saporem Spirituum quoties per devia fugerit horror Cuthberti consueta minis se linquere fassus Pectora et ignivomas baratri sub cogier umbras Virtutesque sacri numero quid prendere certem, Tanta prophetalis quem gratia fulcit honoris, Tam puroque poli qui pervolat aethera visu? XXIX. Interitum Ecgfridi regis etmilitiae ipsius quem praedixerat futurum, in spiritu vidit absentem. Pictorum interea premeret dum regna duello Ecgfridus, atroces misero iam fine furores Cedere mente vigil vatis prospexit, et ora Perfusus lacrimis suspiria fundere crebra «Forsan» ait «noster confecto miles agone Sortitur Domino decretum iudice finem». Planius hunc rogitant eventum edicere pugnae; Agnita qui dubia sic celat voce pericla: Nam Domini secreta latent archana nec ullus Sufficit Altithroni vestigia prendere Regis.» Non multi fluxere dies, cum dira nefandam Fama necem caneret plebis procerisque sub illa, Absentem cernens quam creverat ante futuram, Rectoris cum virgo rogans perquireret aevum. XXX. Quomodo vir Dei Hereberhto anachoritae obitum suum praedixerit comitatumque illius a Domino precibus obtinuerit. Tunc venit Hereberhtus, erat qui nexus amore Praecipuo vati, illiusque per avia celsam Edoctus monitis vitam secretus agebat, Se cupiens solitis sacri firmarier horsis. Corda rigant dapibus, Cuthbertus talia iungit: «Hunc decet, hunc epulis et linguae ducere festis, Frater amate, diem, semper quia pectore nexos Nos genitor rerum facie coniunxit et ante Idcircoque poli callis nunc ore petendus, Toto nunc animo pulsanda est ianua vitae, Dum licet aethereis succendere mutua flammis Pectora, nam properans loeti me tempus adurget.» Corruit, obsecrat, maeret, lacrimatur et infit: «Me, rogo, ne linquas, carique memento sodalis, Aurea ne rutili penetres cum limina regni, Carnis ego tenear solus sub carcere clausus; Regna libens. Ideo supplex deposce Tonantem, Ut, parili terris premimur qui mortis in umbra, Aeternae pariter lucis migremus ad oras.» Incubuit precibus vatis, sociumque gementem Se precis auditu Domino miserante potitum. Quid morer? Unius ambo sub lance diei Decedunt mundo Dominique feruntur ad aulam. Longo sed torrens Hereberhtus membra camino Emisit; credo flammis ut mundior illis Aequaret socium. Iuncto qui sidera passu Scandentes, iuncta mercede fruuntur in aevum. XXXI. Animam cuiusdam qui de arbore cadendo mortuus est ad caelum ferri conspexit. Sederat ad mensas, epulis sed pastus Olympi Vatis ab humanis subito secernitur escis, Concutit ossa pavor, tremefactaque dextera cultrum Linquit et attonito vibratur corda timore. Forte recens veniat tanti quo causa tremoris. «Venerat angelicus» respondit «ab aethere coetus, Deque tuis secum praelecto milite castris Aurea dulcisonis remeabat ad astra triumphis.» Obtulero cum sacra, mihi nomenque modusque, Quo petit astra, tuis pandetur in ordine dictis.» Quae misso festina suos cursore per omnes Iam tandem mane ediscit vatique sacrandis Frondiferi quendam nemoris dum scanderet alta, Caederet ut pecori arboreo de pabula cono, Deciduum membris animam posuisse solutis, Illoque humanis ablatum in tempore rebus, XXXII. Post duos annos episcopatus vitam repetit solitariam. Ecclesiam gemino qui postquam sedulus anno Pontificis de iure regit verbique fluentis Vivida prata rigat, tanti venerandus honoris Linquere perstat onus heremique reclusus harena Quam imperiti vacuos vulgi captare favores, Desidiam generat quia laus blandita clientum, Perpetuis at lucta beat perfecta coronis, Maxime praesagi admonitus cum spiritus orsis Secretus cuperet mentem renovare, priusquam Fluctivagis saecli curis defessus obiret. XXXIII. Quomodo languens in ipsa insula corpus suum poni praeceperit simul et de gloria postuma commemorans illius. Quem dilecta sacris reddit mox insula muris, Tangitur ingenito sensim pia membra dolore. Inque dies instans cum incresceret ossibus ardor, Dulcibus egreditur castris sociamque catervam Blandiloquis studuit creber firmare suadelis «Discite filioli, fragilis retinacula saecli Rumpere et aeternas animo iam condere gazas. In dubio pendit contemptus honorque caducus Haudquaquam volucri sub tempore quaerere laudem, Qua nemo latebras clausi vel noscere cordis Praevalet, inventis vel digna rependere gestis, Puro sed visu portam speculantia regni, Condere oliviferis malunt sua lumina vasis. En me sidereas animo spirasse supino Iam stupuistis opes, sed pectoris abdita soli Claustra patent Domino, carnis quae pondere rupto Sed precor, insistens pulsat quia limina loetum, Hos ut in his tumulo mandetis moenibus artus; Spero, licet flabris gelidisve absumar in undis, Obvius in puncto Christo veniente resurgam.» XXXIV. Graviora se dicit in extremis superasse certamina. Talia dum senior socias iteraret in aures, Praecipit ad tempus remeent; qui caerula puppi Exsuperant fratrumque trahentes agmina secum; Quinque dies postquam clausi ferventibus undis Impetrant, cari secum genitoris ut artus Condere iam liceat. Vatis quibus et superaddit: «Qui cupit altithronum victor conscendere regnum, Turpiter infecto devitet cedere bello, Iam prope perceptis fraudetur ab hoste coronis, Qui longo nitens vacuare labore fideles Ultima iam maiore quatit sub tempora pulsu. Denique me crebris primaevo a flore nefandus Pugna dolos superat transacti temporis omnes. Sed facile infandi Christo duce tela repressi, Cum nec parva cibi potusve alimenta darentur Tabenti, licet ista loco nec membra moverem. Caelestis patrum vobis quae regula cavit, Ipse vel exiguis fueram quae promere dictis, Dum sata, quae proceres summi seruere, rigarem. Quamlibet et rabidis adsurgat turbo procellis, Fundatique petra gravibus ne cedite nimbis, Torrentum furias, Aquilones temnite saevos; Ultima iamque Patris maneat sententia cordi. Expedit istius patriae vos linquere fines Quem sacra divinis depinxit littera chartis. Nec quia multorum cineres locus ille sepultet, Aurea flagranti peterent qui sidera cursu, Vos favor aut vacuae temptet vaga gloria laudis; Haud aliter nostris stadio nos currere plantis Convenit, et propriis bravium conprendere palmis. Nec loca propter homo merito venerabilis extat, Sed locus ob homines extat venerabilis almos. Instat enim tempus, carnis quo debita solvam. XXXV. Quomodo ministrum suum a profluvio ventris sanaverit aegrotus. Talibus attoniti lacrimant rogitantque gementes, Saucia secretis condat ne membra latebris, Sed loeti et vitae confinia summa tenentem Fraterno coram relevet solamine flammam, Qui obsequio fragiles procuret sedulus artus. His motus vertit dum lumina blanda per omnes, Aspiciens fratrem, longa cui clade gravato Tabida marcebant exhausto viscere membra, Labe sub hac fesso solamina praestet amoris.» Qui vatem comitatus adit mox limina sacra, Occurrens inopina salus complectitur aegros Depulso languore sinus; dignumque salutis Nec mora, sospes abit, qui intraverat aeger, et illic Presbyterum inmittit, digne Cuthbertus, ut illo Sidera teste petat, quo vitam teste regebat. XXXVI. Percepto viatico inter verba orationis spiritum reddidit. Iamque soporata torpebant omnia nocte, Excubiis vigiles premeret dum Farne tenebras, Quaque preces resonant modulis, fremit insula psalmis. Vatis et ipse suae praegustans gaudia palmae Ast ubi flammicomos ardescens lucifer ortus Attulit, ecce, sacer residens antistes ad altar Pocula degustat vitae Christique supinum Sanguine munit iter, vultusque ad sidera et almas Laudibus intentam laetantibus indidit astris. XXXVII. Quomodo iuxta prophetiam psalmi, quem eo moriente cantaverant, Lindisfarnenses sint inpugnati, sed Domino iuvante protecti. Presbyter egrediens vatis pia funera maestis Depromit sociis, tum forte canentibus hymnum Hunc querula sub laude: «Deus nos, alme, repellens Destruis iratus, salvasque misertus ab hoste Propinasque tuis praetristia musta, sed hostis Te duce bella ruunt, tu noxia conprimis arma, Libera ut electi potiantur luce per aevum.» Indice tum flamma Lindisfarnensibus illam Aethereas pandunt vatem penestrasse sub auras. Qui iam nocturnae tum forte sub ordine laudis Ipsi etiam mirum eiusdem modulamine psalmi Verbera maesta sequi Domini pia dona canebant. Vatis honorifico mandantur ut alma sepulchro Altaris dextro sub condita marmore membra, Insistens Aquilo niveis confisus in armis Hinc atque hinc adeo Lindisfarnea perosis Progenies fesso titubaret stamine rerum, Cedere iamque loco quam extrema subire pericli Eligeret. nec iam longum manet ira, sed almam Eadberhtus renovat sedato turbine pacem, Praescius et lyrico resonabat ut ordine psalmus, Pontificale decus plebisque instaurat honorem. XXXVIII. Quomodo corpus ipsius post undecim sit annos sine corruptione repertum. Conspicuique sacer solio Patris inditus heres Undecimi postquam cursum transcenderat anni, Conplacuit cineres tumuli de sede beati Elatos coram gremio levis inderet arcae. Ante Deum renitet, calicem qui haurire salutis Non trepidant celsi tutati nomine Regis, Rursus et ut summo resonat lyra mistica cantu: Nec sanctum dabis, Alte, tuum corrupta videre, Humanis divina nitent miracula membris, Et Domini celso fulget quae iure potestas, Participi fidis donatur munere servis. Intemerata sacro promuntur membra sepulcro Nec durum ac rigidum saeva ceu morte gravatum, Sed veluti placidum capiunt dum pectora somnum, Flexile iam tota corpus conpage videtur. Nec minor eximiae renitebat gratia vestis Hanc findi placuit; medium pia membra receptant, Servatur medium signi memorabilis index. XXXIX. Quomodo corpus Eadberhti episcopi in tumulo viri Dei ponentes, sarcofagum illius desuper posuerint. Eadberhtus postquam rerum miracula dignis Laudibus extulerat, versu memorabar ut olim Illius egregios referens antistitis actus, Febribus excoquitur, placidumque ad sidera flatum Desuper at celsae splendor conponitur arcae, Inmortale decus cohibens quae martyris almi Praefulget mirum caelestibus inclita signis. Morborum fugiunt labes, furor impius atri Signorum monstrare iubar, modo sic quoque passim Spargitur et functos virtus miranda per artus. XL. Puer daemoniacus humo cui lavacrum corporis eius infusum est, in aqua misso sanatur. Vir quidam nati, misero quem caeca furore Daemonis ira terens saevas effundere voces Conpulit et proprios consumere morsibus artus, Membra per almorum rogitans sacra busta ferebat. Cuthberti potior virtus ut celsa micaret. Tum pueri quidam fletus vagitumque perhorrens Ad Patris auxilium fidus concurrit amati. Noverat alma, sacri functos quae laverat artus Inde rapit grandem modico de rupe salutem. Inmiscet latici, dictis sacraverat almis. Dat potum puero, stridor mox cedit amarus. Nec mora, plena salus redit. Ipse superna verenter Cuthberti conctis donum venerabile pandit. XLI. Aegrotus ad tumulum eius orando curatur. Alter morbigeni consumptus ab igne camini Vix famulis manibus sanctam deducitur alti Martyris ad tumbam; genu ponens obsecrat, illis Eripiat vinclis tanti vox alma patroni. Libera sospitibus ponit vestigia plantis, Perque dies priscae recipit iam dona salutis. XLII. Oculos quidam languentes oratio illius adtactos sanavit. Tegmina quin etiam consortia corporis almi Munere participi medica virtute redundant. Lumina nam cuidam dolor et caligo pererrans Dum premeret, sancti accipiens oraria vatis Mox aperit callem venerandae gratia vestis. XLIII. Paraliticus calciamentis eius sanatur. Ast alius, resoluta gravi cui pondere membra Officiis iacuere suis deserta, cuique Inrita longaevos auxit medicina dolores, Calciamenta, sacras tandem quae martyris almi Mox primas suavis tenebras mitescere somnus, Servus enim celsae induerat sacra dona medelae, Fecit et interno firmatis robore nervis Palpitat alterno laeta inter somnia gressu, Evigilans baculo redivivos erigit artus Ac matutinas stando persolvere laudes Incipit et prisco solidatus membra vigore Divinam conlaudat opem iustasque Tonanti XLIV. Quod tegmine parietis eius infirmi curentur. Nec sanctum aetherio vacuatur munere tectum, Quo sacer astra petens corpus exsangue reliquit, Nunc quoque sed solitam partitur ubique medelam. Altaque mirentur, proles Davitica, templi Aequiparent fulvisque micent redimita figuris. Plus sed ego vatis humili sub domate mirer Pelliculam, sanctus fragilem qua texerat anglum, Ne pluvia aut Boreae penetrabile frigus adurens Corda fatigaret; nec me sententia fallit. Namque opus hoc, Salomon fulvo quod fecerat auro, Chaldea petrarum obtexit, heu, flamma ruinis. At sacra Cuthberti appendit quae dextera vela, Latius ingenito fundunt medicamina doni Clarescitque chalyps lybico pretiosior auro Pellis et Eois praecellit fulgida gemmis. Tertius hic proceris servat nunc castra, beatum XLV. Quantum Aethelwaldus successor viri Dei virtutes suas celare studuerit. Hos nam inter medius sociis non segnior almis, Ethelwalde, sacras rexisti providus arces. Quem raro proprias aiunt voluisse cuiquam Pandere virtutes, torvive cruenta chelydri Unde manet longum memorabilis illa beatis Incaute prolapsa semel sententia labris. Forte sacer fidam monitis caelestibus aurem Dum rigat, accipit has socio de pectore voces: Perrumpant varientque silentia crebra loquelam Et mediis statuat metas oblivio dictis?» Cui responsa pius paucis ita reddidit heros: «Hoc te, dulcis amor, fixo memorique perennem Funditus alloquiis avertere sedulus aures, Non queat aethereas inter dare verba catervas Pandere nec laetis caeli concentibus aures.» Dixerat et trepido perculsus corda tremore Casta ferit, tandemque gemens erumpit in istam Perfusus lacrimis post maesta silentia vocem: «Obsecro te supplex summi per sceptra Tonantis, Haec cunctis ut dicta tegas, moribunda quousque Sic sua summa sacer conclavibus abdere quamvis Mallet, ab aethereo panduntur munera teste. At pia Cuthbertus memorans saepe acta priorum, Aetherea sub laude sui quoque Christus agonis Sicque duos vario iam munere spiritus idem Lustravit per dona viros atque aetheris alti Tramite diviso regnum provexit ad unum. XLVI. Qualiter anchorita Felgeldus ibidem sit a vultus tumore mundatus. Ergo age, Felgeldus, largitor muneris almi, Prima salutiferi ipse capit documenta vigoris. Cui pridem facies informi tacta tumore est, Squatens at rigido dum solus in abditur antro, Atque genas maculis livor respergit adurens. Qui nova pro veteri dum culmina pangeret aede, Illud ovans fesso direptum a pariete velum Partiri docuit fide spes certa salutis, Pervia cornigero pateat quo semita ferro Exiliens lasciva sacro de gurgite gutta Lumina respersit sancti vultumque rubentem. Ille citus dextra limphas abstergere curans Pandere iam reduci sana sub fronte medelae. Et ne forte putet mendum me dicere quisquam, Teste Deo dicam, quia presbyter ista fidelis Pandebat, vatis fidam cui fatus in aurem Labes acerba meam, sed iam modo gratia Christi Cuthberti meritis placavit tristia flagra. Mitte manum et tangens me dicere vera probato.» Clausus namque oculi non quibat acumine cerni - Adfore timporibus persensit ab aethere sanctis. Oratio Bedae beati presbyteri. Haec tibi, cunctorum largitor, Christe, bonorum, Dona tui obtulimus summo de munere doni Magnaque praemodicis libantes gaudia dictis Sanctorum attigimus certamina celsa tuorum, Sidereo dignos qui iustus in axe coronas, Indignis mitis laxes vel debita nobis. Ultima sufficiunt illius in aedibus aulae Praemia, qua cunctos tua visio, Christe, beabit, |