| |
|
- A r c h i t r e n i u s
L i b e r
Q u i n t u s
- _____________________________________
- Capitulum 1
De colle Presumptionis
Capitulum 2
De quibusdam presumptionis exemplis
Capitulum 3
De presumptione personarum
Capitulum 4
Quod presumptio est Senectutis
ad regem Anglie divertisse
Capitulum 5
De Superbia
Capitulum 6
De monacho elato
Capitulum 7
De casu Luciferi
Capitulum 8
Invectio in superbiam
Capitulum 9
De monstro Cupiditatis
Capitulum 10
Quid de cupiditate Architrenius senciat
Capitulum 11
Quod cupidus nullis habitis sit contentus
Capitulum 12
Quod sola morte cupiditas terminatur
Capitulum 13
Exclamacio in prelatos
Capitulum 14
De bello inter largos et avaros
Capitulum 15
Sermo Walgani ad Architrenium de Corineo
Capitulum 16
De adventu Bruti et
Corinei in Angliam et de Gigantibus
Capitulum 17
De conceptione Arturi
et ortu eius ad quem scribitur
Capitulum 18
De Ramofrigio
Capitulum 19
De ducibus castrorum Avaricie
- _____________________________________
- Capitulum 1
De colle Presumptionis
Transit ab aspectis nondum rorancia siccus
Lumina nec tersus oculos merore palustres.
Nec mora, finitimo tractu Presumptio collem
Stringit et insolido nitens pede sarcina pessum
- 5
- Nutat, ubi testudo volat, fastidit in alto
Mergus aque sedes, aquila cessante ministrat
Corvus, id est ferrugo nivi, strepit anxius anser
Acteam vicisse lyram, cecusque pererrat
- 10
- Bubo diem Nisumque fugat torpentibus alis,
Dum mendicata sequitur cornicula Penna.
Hic lepus insurgit animo Pallente leoni,
Simius, humane nature simia, vultus
Despuit illimes, bubali bos cornua cornu
- 15
- Prevenisse putat, admissam tigrida barri
Segnicies inflexa fugat, lupa nupta Molossis
Iactitat insignes thalamos, Licaonis ausa
Coniugii rupisse fidem; contraque leenam
Pardus, asellus equam presumpto federe lecti
- 20
- Ducit et hircus ovem, solioque pudendus adulter
Semimari partu Pasiphen taurus honustat.
Capitulum 2
De quibusdam presumptionis exemplis
Hic Niobe multa Latonam prole lacessit
Ardua, sed numerum tam Sol quam Cynthia pensat.
Surgit in aurigam, dum Phebi sanguine Pheton
- 25
- Nititur et nitido temere confidit in ortu,
Errantemque diem mundo nimis obvius urit
Miraturque citum Boreas ardere Boeten,
Indomitosque regi spargens auriga iugales
Precipiti fato meriti mercede laborem
- 30
- [Claudit et in patria tandem se novit habena.]
Amplexus Cereris dulces avellit opaci
Insipidus Plutonis amor; regique Molosso
Ideum dat preda thorum; Nessusque biformi
Alciden deludit equo; celique litura,
- 35
- Lennius, innupte connubia Palladis ardet.
Hic furit in superos Tellus armasse Gigantes
Et nivibus montes galeatos Ossan, Olimpum,
Pelion et scopulis populosa cacumina pacem
Tollit in etheream, securaque fulminis instat.
- 40
- Hic sibi rethoricos Theodentis gloria flores
Deputat, auctorem titulo mentitus inani;
Assumptumque note mens conscia dampnat honorem,
Nec meritam laudem maiestas nominis equat.
Ardua Pierides ineunt certamina Musis,
- 45
- Sed rapitur rapto laurus cum nomine; laurus
Ornat et in memori victoria nomine vivit
Eternumque negat laurum marcescere nomen.
Persius in Flacci pelago decurrit et audet
Mendicasse stilum satire, serraque cruentus
- 50
- Rodit et ignorat polientem pectora limam.
Capitulum 3
De presumptione personarum
ecclesiasticarum et magistrorum
Hic puer insolidus et mente et corpore, lese
Indolis, et teneris animo nervoque solutus,
[Quem renum senior lascivia mollit et evi]
Ardescens novitas, emptas in devia preceps
- 55
- Ecclesias auriga rapit, superumque regenda
Suscipit innumera lactandus ovilia pastor.
Omnibus ecclesiis haut contraxisse veretur,
Centigamusque novo superis de iure ministrat
Presbyter, in sponsi spolio preclusus adulter.
- 60
- Moribus insipidus nostri Iovis inquinat aram
Accessuque notat, Veneris Bachique sacerdos,
Numen utrumque sitit: lumbosque et guttura solvens
Sedulus hiis servit. liceat scelus esse locutum,
Quod fit inoccultum, vicium facit ipsa loquendi
- 65
- Materie sordes, ire furor imperat ori,
Circumcisa minus movet indignacio verba.
Pauperibus dandos reditus inviscerat et, qui
Cuncta dedit, nulla contingit porcio Christum,
Emungitque bonis ara ventris numinis aram,
- 70
- Cuius delicias uteri deperdit in utre,
Dum, quod in ore sapit, stomachi corrumpit Averno.
Hic vulgus cathedras - rapta deitate magistri-
Insilit et vacua de maiestate tumorem
Concipit, impubis et mento et mente, virenti
- 75
- Crudus adhuc succo, iuvenem solidosque viriles
Preveniens culmos nec maturata senecte
Hos ego pretereo tactos sine nomine; nosque
Preterit ignotus, insania nota, magister.
- 80
- O rabies sedisse rabi, dulcique Minerve
Intonuisse tuba, nondum pacientibus annis!
Hic in philosophos ausa est sevire flagello,
Mortis alumpna, Fames, animoque potencia Phebi
Pignora Pauperies curarum verberat ydra.
Capitulum 4
Quod presumptio est Senectutis
ad regem Anglie divertisse
- 85
- Hic ubi delegit summam Presumptio sedem,
Inserpit festina comis crispatque Senecta
Henrici faciem, quem flava Britannia regem
Iactat, eoque duce titulis Normannia ridet
Et belli et pacis, totumque supermeat orbem
- 90
- Indole, quam belli numquam fregere tumultus,
Dedidicitque virum gladio matura Iuventus.
Hiis vernare genis eternum debuit evi
Flosculus et nulla senii marcescere bruma.
Hic vicii fecunda parens soliumque domanti
- 95
- Imperiosa iugo, regina Pecunia iuri
Preminet, ausa suis astringere legibus orbem,
Quas racio nescit. sed ei devincta cupido
Dictat et indicit avidi facundia questus
[Et loculos ardens discincte audacia lingue:]
- 100
- Census censura fiunt iniuria iura,
Pura minus pura, sacra littera sacra litura.
Capitulum 5
De Superbia
Vicinos germana lares attollit et astris
Invidet inferior cognata Superbia, terris
Impaciens habuisse parem celoque priorem.
- 105
- Surgit in articulos, summos descendit in ungues,
Crure stat inverso, renes obliquat in arcum,
Ventre parum cedit, suspendit ad ilia levam,
Educit cubitum, flexam procul arduat ulnam,
Tenditur in pectus, declives vergit in armos,
- 110
- Grandiloquum guttur et garrula colla supinat
Et, nisi pro voto respondent omnia, vultu
Candet et ignitis oculis pronosticat iram
Et digito nasum ferienti magna minatur,
Sed lesura parum, solo nocitura tumultu.
- 115
- Ortu sidereo sublimis, proxima celo
Hec dea nobilium mandat se mentibus, illas
Adventu dignata suo. torquentis Olimpum
Sedibus orta Iovis, patrio desuescit ab ortu
Degenerare, casas vix intratura minores.
- 120
- Sic sublime volat sceptrisque domestica reges
Incolit hiis pugnat iaculis, hoc militat ense.
[Et tamen interdum claustris invecta, potentum]
Atria commutat casulis illicque profanam
Continuat sedem, sanctis illapsa cucullis.
Capitulum 6
De monacho elato
- 125
- Ecce supercilium monachi lunatur in altum,
Sublimis rapitur vultus declivis, ocellus
Surgit in obliquum, ventremque Superbia festo
Plus epulo tendit: duplex sic regnat Erinis
Interius, venterque Notho turgescit utroque.
- 130
- Quid, cum turbatur animi pax intima? verbis
Intonat, ardescit oculis vultuque minatur.
Quid, quociens pastor erranti publica monstrat
Vel privata gregi iuris vestigia? nonne
Dictat in oppositum tumide presumptio mentis
- 135
- Et leges alias decepte immurmurat auri?
Quid, quociens morbos ovium nocuosque tumores
Subsecuisse Parat? reliquum pacienter ovile
Pastoris sequitur virgam pacemque flagellis
Exibet ut monitis; sed claustri hec belua, de qua
- 140
- Fabula narratur, mansuescere verbere nullo
Sustinet aut verbo, domitores odit et instat
Asperior virgis, oculisque vomentibus iram
Fulminat et monitus fumanti despuit ore.
Hic, quarum vita est humili deiecta cuculla,
- 145
- [Spernit oves et eas audet presumere de se]
Delicias, in quem precium tocius ovilis
Confluat et solus virtute supernatet omnes.
Si quando careat baculus pastore, suoque
Rege vacet sceptrum moniale, hec belua sedem
- 150
- Iam sibi sortitur viduam, dextramque maritat
Absenti baculo, vacua iam regnat in aula,
Iam subiecta iubet, omni se concipit unam
Imperio dignam, vacuam spem figit in alto,
Presumitque sibi baculum, quem perdere virtus
- 155
- Et vicium rapuisse solet. iam fulgurat astri
Alterius radiis, iam tollit in ardua mentem,
Iam Iovis alterius ruituro pectore fulmen
Tractat et alterius animo prelibat honores,
Induiturque prius animus quam dextera sceptrum.
- 160
- Sic fit apud claustrum; ventosque Superbia preceps
Velis prerapidos nigris infundit et albis
Mundanique maris rapto per inania cursu
Naviculam scopulis perituram mandat acutis.
Ut, cui nota domus famuletur, novit: "O" inquit
- 165
- "O vicii radix primeva! novissima Christum
Accedit visura Deum, sed prima recedit;
Nativumque sibi propriumque hunc deligit usum,
Ut non unanimes faciat, quos inquinat una.
[Magna quidem molles animos ligat unio, magna]
- 170
- Conciliat cupidas pacis clemencia mentes,
Pax quoque firma leves animos amplectitur, immo
Pax alios vite sumptos communiter usus
Nectit et unus amor studiis inservit eisdem;
Verum par tumidis venit indignacio preceps
- 175
- Mentibus, alterno factura tonitrua vento,
Discordesque secat morum concordia mentes.
Capitulum 7
De casu Luciferi
Hoc animi fulmen solio detrusit ab alto
Luciferum, Iovia dum se miratur in aula
Partitusque polos superum sibi destinat axem
- 180
- Devexumque Iovi, sua cui decreta vel astris
Mandet suppositis; igitur rapturus ad Arthon
Imperium, fatuo conceptis pectore regnis
Affigi Boream iubet, indignatus ad Austrum
Sub pedibus regnare Iovis. sed gloria cecis
- 185
- Fidit in auguriis et amara superbia dulces
Vix habet eventus, melior prudencia fastus
Irritat et rigidus lentescere cogitur arcus.
Ecce novos flatus et prima tonitrua pacis
Etheree strepitusque rudes et semina belli,
- 190
- Primicias odii, fraudis cunabula, mortis
Primevam faciem, vite nova funera, mentis
[Iupiter archano circumspicit et periture]
Compatitur proli. celo iunctissima culpam
Excusat Pietas manifestaque crimina velo
- 195
- Palliat erroris, vindictam fixa superne
Sanctio iusticie dictat iustamque reatum
Evocat in penam, nec enim Iove maior ad axes
Imperet astrigeros; velit ipsa superbia tantum
Non voluisse gradum, caveat suspecta ruine
- 200
- Summa deum sedes. igitur sentencia pene
Cum nequeat flecti, Pietas secedit et iram
Iupiter induitur et hanelos concutit axes,
Fulmineisque manum iaculis armatus et ira,
Precipitat tonitrus, penamque in fulmine mandat
- 205
- Et superum patriis civem deturbat ab astris.
O miserum civem, cuius sub fulminis ictu
Detumuit flatus! o gloria dulcis amaras
Eliciens lacrimas! o lux augusta profundis
Pallescens tenebris, solii pictura superni,
- 210
- Delicie celi, precio solidata perhennis
Materie proles, omni circumflua forme
Imperio, Flegetontis aquis assatur, Averni
Fundamenta tenens, Cochiti sorbet abyssum
Luctificam. felix, nisi se tot fonte bonorum
- 215
- Lucifer agnosset! alter Narcisus et oris
[Dotibus et fati lacrimis. solacia concors]
Prebeat eventus, communis sarcina dampni
Pondus utrumque levet. miser ille, sed ille, quod ultra,
Quam liceat, temere speciem, quam vidit, amavit.
Capitulum 8
Invectio in superbiam
- 220
- O celi scabies, terre contagia, mortis
Iniciale malum, ventosa superbia, cuius
Flatu fletifero pax est excussa superne
Et superis extincta dies! o prima reatus
Clausula, prima deum confusio, prima dolendi
- 225
- Ianua, vas vacuum, pondus leve, robur inane,
De facili turgens animi vesica, potentum
Addita sevicie pestis, corrumpere vatum
Pectora prompta lues, facilisque inserpere plectris
Dulcibus et teneris preceps dare cornua Musis.
- 230
- O abies, que nunc peregrino ad sidera ramo
Serpis et abiectum fugis indignante comarum
Maiestate solum! preceps hanc imminet hora
Suppressura fugam, non hec pede gloria firmo
Nititur, invalidis truncus radicibus heret,
- 235
- Exiguum Boree subito casurus ad ictum."
Capitulum 9
De monstro Cupiditatis
Dixit et extrema lacrimis immersit et imbre
Detumuit ventus, quem lingue intorserat ira.
[Iamque pererrato - per plana, per aspera - mundo]
Parte tenus magna, monstrum reperitur, eunti
- 240
- Insolitus terror; nam celum vertice pulsat
Et patulis terre digitis superoccupat orbem
Et Phebe medium fraternos amovet ignes
Et Christi radios melioraque lumina tollit,
Mater Avaricie, sompni ieiuna Cupido,
- 245
- Eternam dampnata sitim producere, nullis
Exsaciata bonis, lucri studiosa, rapinis
Artifices factura manus, visura recessus
Antipodum noctisque dies umbrasque sinistras,
Ardentis secreta sinus mollesque Sabeos
- 250
- Et rigidos sine sole Getas primevaque Phebi
Limina cum scopulis, quibus exulat ultima Tyle,
Ut varias rerum species emungat, avari
Orbis opes animi longo sudore secuta,
Ut tandem modico loculis deserviat ere.
Capitulum 10
Quid de cupiditate Architrenius senciat
- 255
- Horruit et, noto quid erat, suspexit et inquit:
"Hec Stigie superis infelicissima noctis
Filia fas abolet, cancellat iura, resignat
Federa, pacta movet, leges abradit, honestum
Dampnat, amicicias rumpit, divellit amorem
- 260
- Succinditque fidem: plena est discordia. questus
[Ardor ubi pugnat, studio concurritur omni]
Ad loculos; nam sola potest reverencia nummi
Quodlibet ad libitum mundano quolibet uti.
Hec vaga commutat solidis, quadrata rotundis,
- 265
- Solvit amicicias veteres iterumque renodat,
Quas prius abrupit. alternos gracia nodos
Vix recipit, nisi quos alterna pecunia nectit.
Dulcia sunt cupido lucrosa pericula: dulci
Eolus armatur horrore, Ceraunia fluctu,
- 270
- Blanda Caribdis aqua, Phorcis cane, Syrtis harena.
Emollit scopulos lucri dulcedo, diurnas
Absolvunt hiemes lucri momenta, labores
Expiat innumeros lucrum breve, sarcina lucro
Fit levis, et rutilo sudor siccatur in auro.
Capitulum 11
Quod cupidus nullis habitis sit contentus
- 275
- At licet Hesperie fluvios Bessique meatus,
Vincula Macrobii, Crises vada, lina Neronis,
Hesperidum ramos, Martis penetralia, Danes
Impluvium, Bachi tumulum, Phariique tiranni
Naufragium, tenerosque Iovis spoliaverit annos
- 280
- Et Phebi tulerit, sapientum premia, mensam
Et geminos axes una congesserit archa,
Cura tamen numquam residet suspensa soporis
Pace, nec alternam requiem delibat avarus.
[Inter opes mendicus opum: non temperat unda,]
- 285
- Qua natat ipse, sitim; semper post parta laborat
In partus alios, nulloque retunditur ere
Mentis acus cupide. loculo vix sufficit uni,
Quicquid Fabricius sprevit Crassusque probavit.
Heret in ere sitis, habitis furit ardor habendi,
- 290
- Pullulat in questu questus amor. omnia nullum
Pondus habent, nisi sint unum simul omnia pondus.
Capitulum 12
Quod sola morte cupiditas terminatur
Infelix cupidis omnis fortuna, sitimque
Nulla levant, que cuncta sitit; sed meta malorum,
Mors, sola innumeras curas expellit et una
- 295
- Falce metit, varii quicquid peperere labores,
Et bene de cupido tandem mors sola meretur,
Cum longo vigiles sompno suffundit ocellos.
Vix tamen a questu studium subducitur. ipsum
Mortis ad imperium sensus vigilancia census
- 300
- Eternum meminit, loculis in morte cadentes
Assurgunt oculi, tenero super omnia voto
Dilectus suprema rapit suspiria nummus.
Iamque Stigis medium perlabitur umbra memorque
Nunc eciam questus, in carnis claustra reverti
- 305
- Nititur, ut nummo rursum potiatur amato
Et loculum loculo superaddat, Pelion Osse,
[Colliculum monti, fluvio vada, flumina ponto.]
At nullos reditus regis dispensat opaci
Sanctio. sic dominam saltem suspirat ad archam
- 310
- Extremumque 'vale' Stigiis mandatur ab undis:
'O loculi dulces, iocunda pecunia, nummi
Delicie, Sirenes opum, Philomena crumene,
Cuius ad aurate vocis modulamina cedit
Orpheus, fastiditur olor, delirat Apollo.'
- 315
- O geminos solis ortus amplexa cupido
Alterutrumque diem, cuius radicibus omnis
Perplexatur humus celumque cacumina terrent.
Ve terre! superis cum sis suspecta nec eius
Diviciis contenta, vocas Titanas in astra
- 320
- Sollicitasque Iovem superosque in monstra resolvis,
Dum petitur celum per Pelion, Ossan, Olimpum.
Heu sortis misere, quibus est angusta bonorum
Porcio, sol oculis quicquid metitur, habere!
Indepulsa manent cupide ieiunia mentis,
- 325
- Quam non exsaciant uno minus omnia, pontum
Exhausisse, nisi bibulas emungat harenas.
Heu, pugnaturos plus quam civiliter enses
Alterneque necis gladios accincta Cupido
Mille modos leti rerumque pericula tractat,
- 330
- Ut mundi lacrimas loculi transfundat in usus.
Capitulum 13
Exclamacio in prelatos
O utinam sanctos hec citra viscera patres
Ecclesie pupugisset acus, ne vilior auro
Ara foret, sed libra libro, sed numine nummus.
Non Davo caderet morum censura, Catonis
- 335
- Limatum tociens temere morsura rigorem;
Non partiretur - consulto Simone - Petri
Curia vel baculos Christi vel cornua; virtus
Surgeret excessus circumcisura, beatos
Illustres factura viros; librasset honores
- 340
- Ad meriti libram, nec ea sub iudice possent
Iura peroranti loculo succumbere; numquam
Birria sufficeret, ubi defecisset Homerus."
Capitulum 14
De bello inter largos et avaros
Fine dato verbis, subitos bibit aure tumultus
Et ruptas gladiis Martisque tonitribus auras
- 345
- Haurit et, horrisonis qua litigat ictibus aer,
Flectit iter stupidum, dubiisque allabitur ausis,
Mars ubi sevus agit, gladius necis eliquat imbres,
Sidera texuntur iaculis, superosque sagitta
Territat et densa noctescit harundine celum.
- 350
- Gemmis vernat apex galee, lorica nitoris
Ridet in argento, mucro splendore minatur,
Reptat in umbone leo flammeus, igneus aurum
[Ventilat in hastis volitans draco, mortis odore]
Cuspis inescatur, ignes equus arduus efflat,
- 355
- Sanguine crudescunt falere, spumescit habena
Indignata regi, freni natat ardor in ira,
Ungula summa volat, raptos iuba verberat armos,
Pectoris excussus aries terit obvius hostem,
Celum Marte tonat, gladii face fulminat aer.
- 360
- Sanguine luget humus, eadem mare purpura vestit,
Morte natantur aque, terram bibit unda cruoris,
Aera mugit equo, lituo sinus etheris hinnit,
Ictibus exclamat gladius, conflictibus umbo;
Turbine saxa fremunt, tede igni, tela volatu;
- 365
- Subticet adventum plumbi impetus, ala sagitte,
Et nec funda neces nec vulnera precinit arcus.
Insilit arma Furor, acies Discordia nodat,
Terror agit currus, Feritas auriga iugales,
Efferat Ira viros maiorque Audacia Martis
- 370
- Filia, vexillumque ferens Demencia belli.
Mucroni gladius occurrit, harundo sagitte,
Cornipedi sonipes, lateri sinus, ungula cornu,
Umboni clipeus, lituo tuba, missile telo,
Lorice torax, galee iuba, fraxinus haste.
- 375
- Mars in morte natat, feriens Furor inserit enses,
Dumque fodit, fede cedis cadit unda redundans.
Capitulum 15
Sermo Walgani ad Architrenium de Corineo
Quod metuit, vidisse iuvat, novitasque videndi
Affectus et vota facit, miratur et - ecce -
Improvisus adest miranti miles, hanelo
- 380
- Pulverulentus equo. dantur redeuntque salutes
Pace relativa. quis sit, quo tendat, uterque
Discit, uterque docet. tamen Architrenius instat
Et genus et gentem querit studiosius; ille:
"Tros genus et gentem tribuit Lodonesia, nutrix
- 385
- Prebuit irriguam morum Cornubia mammam,
Post odium fati Frigiis inventa smaragdus.
Hanc domitor mundi, Tirynthius alter, Achillis
Atrideque timor, Corineus, serra Gigantum
Clavaque monstritera, socie delegit alumpnam
- 390
- Omnigenam Troie, pluvioque faviflua lacte
Filius exilio fesse dedit ubera matri.
A quo dicta prius Corineia, dicitur aucto
Tempore corrupti Cornubia nominis heres.
Ille Giganteos attritis ossibus artus
- 395
- Implicuit leto, Tirreni litoris hospes,
Indomita virtute Gigas non corpore, mole
Ad medium pressa, nec membris densior equo
Sarcina terrifico tumuit Titania monte.
Ad Ligeris ripas Aquitanos fudit et amnes
- 400
- [Francorum pavit lacrimis et cede vadoque]
Sanguinis ense ruens saciavit rura, togaque
Punicea vestivit agros, populique loquacis
Grandiloquos fregit animosa cuspide fastus.
Integra, nec dubio bellorum naufraga fluctu,
- 405
- Nec vice suspecta titubanti saucia fato,
Indilata dedit subitam Victoria laurum.
Capitulum 16
De adventu Bruti et
Corinei in Angliam et de Gigantibus
Inde dato cursu, Bruto comitatus Achate,
Gallorum spolio cumulatis navibus equor
Exarat et, superis auraque faventibus utens,
- 410
- Litora felices intrat Totonesia portus
Promissumque soli gremium monstrante Diana,
Incolumi census loculum ferit Albion alno.
Hec eadem Bruto regnante Britannia nomen
Traxit in hoc tempus, solis Titanibus illo
- 415
- Sed paucis famulosa domus, quibus uda ferarum
Terga dabant vestes, cruor haustus, pocula trunci,
Antra lares, dumeta thoros, cenacula rupes,
Preda cibos, raptus Venerem, spectacula cedes,
Imperium vires, animos furor, impetus arma,
- 420
- Mortem pugna, sepulcra rubus; monstrisque gemebat
Monticolis tellus, sed eorum plurima tractus
[Pars erat occidui terror, maiorque premebat]
Te furor, extremum Zephiri, Cornubia, limen.
Hos avidum belli Corinei robur Averno
- 425
- Precipites misit. cubitis ter quatuor altum
Gemagog Herculea suspendit in aera lucta,
Antheumque suum scopulo detrusit in equor;
Potavitque dato Thetis ebria sanguine fluctus,
Divisimque tulit mare corpus, Cerberus umbram.
Capitulum 17
De conceptione Arturi
et ortu eius ad quem scribitur
- 430
- Nobilis a Frigie tanto Cornubia gentem
Sanguine derivat, successio cuius Iulum
In generis partem recipit, complexa Pelasgam
Anchiseque domum. ramos hinc Pandrasus, inde
Silvius extendit, socioque a sidere sidus
- 435
- Plenius effundit triplicate lampadis ignes.
Hoc trifido sole Corinei postera mundum
Preradiat pubes, quartique puerpera Phebi
Pullulat Arturum, facie dum falsus adulter
Tintaiol irrumpit nec amoris Pendragon estum
- 440
- Vincit et omnificas Merlini consulit artes
Mentiturque ducis habitus et rege latenti
Induit absentis presencia Gorlois ora.
Ecce furor lucis! maiori sidere quintus
[Enituit Phebus, ad cuius lumina quivis]
- 445
- Sol alius Saturnus erit. splendore planetas
Vesperat: obscuro brumescit Falcifer igne
Cecus ea sub nocte senex, Iovis erubet astrum,
Marte verecundo, peplo Venus occulit ora,
Mercurius mitra; Phebe ferrugine vultus
- 450
- Ethiopes odit faciemque intersa lutosam
Plena latet nodo, germanaque turbida fratrem
Et modicum lucis vocat et causatur avarum.
Capitulum 18
De Ramofrigio
Hunc Ramofrigius mundo intulit, anchora iuris
Impaciens nutasse ratem; se Tidea bello
- 455
- Exibuit, se pace Numam, scelerumque procellas
Propulit infracto securus navita clavo,
Quem precessiva Racio dedit, excuba tanto
Cum socia Virtute viro. se moribus ipsis
Prebuit exemplum nec honesti flexit habenam
- 460
- Alter - sed melior - hic Nestor, Nestore primo
Annis inferior, par pectore, celsior actis.
De genitore fidem genitus facit: optimus ille
Extitit, existit superoptimus ille, bonorum
Maximus absque gradu. non est quo surgat honestum
- 465
- Supra summa situm, nec novit linea morum
Infinita gradum. reliquus sic orbis ab uno
[Exsuperatur, uti, quem contingencia curvat,]
Angulus a recto. numquam descendit ad Austrum
Articus et pleno radiat fulgore dieque
- 470
- Integra sol iste superlativus et illo
Pro gemma voluit mundi teres anulus uti.
Hoc aurifrigio tellus redimitur, eoque
Stellea Rothomagi lascivit palla sabelo,
Gemmescitque novo Christi sacra nupta monili.
- 475
- Hic sinus hos, hominum rosulas et lilia, vernat.
Regula: nil gignit olidum Cornubia. partus
Expolit illimes et ab ubere pignora tersis
Morigerat viciis et plus quam cetera scabram
Limat avariciam, que nostre sepius Artho
- 480
- Institit et gelidum violenta lacessiit orbem.
At nos pro patria semper pugnavimus, armis
Elidendo minas; Laciumque repellere monstrum
Cura laborque fuit. et adhuc, ne tanta nepotes
Belua subvertat, pugili sudamus in ense;
- 485
- Reppulimusque suas acies hucusque, necesque
Fudimus innumeras. set adhuc cum multa supersint
Milia, non prono rapitur victoria cursu.
Capitulum 19
De ducibus castrorum Avaricie
Marte potens miles, nimbo populosior, illis
Semper agit castris, et ea de parte magistri
- 490
- [Bellorumque duces sunt, quos eterna notabit]
Et notat illa lues: Parthorum victima, Crassus,
Septimulusque, suo qui Gracco pretulit aurum,
Et loculis donans ne tutus Cassius esset,
Quique necis proprie Ptolomeus rettulit hosti
- 495
- Premia, ne census ageret divorcia pontus
Naufragioque daret dilecta pecunia penas.
|
|