Salices

Textus:

Jacobi sive Actii Synceri Sannazarii

poemata, Venetiis, 1761

_________________________________________________________

Salices.

Traiano Cabanilio

Troiæ ac Montellæ

Domino.

Si vacat, & blandos etiamnum ventilat igneis

Quæ dea cærulea vehitur super æquora concha,

Turrigeramque Paphon, ditemque Amathuntha tuetur.

Accipe flumineas properatum carmen ad undas,

5

O mihi non dubia Cabanili cognite fama,

Sed longe varios rerum spectate per usus

Nam tibi me doctæ sic devinxere sorores,

Sic mea felici permulcent pectora cura:

Ut vix ulla queam melioris tempora vitæ

10

Te sine, vix placidos per noctem ducere somnos.

En agedum, Trajane, tuis hæc prævia jussis

Tractanti, jam jamque animo majora paranti

Da veniam, & tenueis ne dedignare camœnas.

Forte inter virideis (si vera est fama) genistas

15

Capripedes Satyri, passimque agrestia Panes

Numina cum Faunis, & montivagis Sylvanis,

Exercet dum Sol raucas per rura cicadas,

Vitabant æstus, qua pinguia culta vadosus

Irrigat, & placido curiu petit æquora Sarnus.

20

Grata quies nemorum manantibus undique rivis,

Et zephyris densas inter crepitantibus alnos.

Dumque leveis aptant calamos, dum sibila pressis

Explorant digitis, tenuique foramina cera,

Obducunt, vario modulantes carmina cantu:

25

Auricomæ viridi speculantur ab ilice Nymphæ

Dulcia clarisonis solventes ora cachinnis:

Sed prope ferre pedem metuunt. nam sæpe labores

Audierant, Penëi, tuos; & qualibus olim

Infelix eheu virgo Nonacria fatis,

30

Infelix virgo (quid enim non illa moveret?)

Pana metu fugiens e vertice Cyllenæo,

Pana deum Arcadiæ, quamvis pulcherrima, quamvis

Dianæ sacros inter lectissima cœtus,

Nodosa tenerum mutarit arundine pectus.

35

Quas simul ac nemorum petulans, effrenaque pubes

Semiferi videre per herbida prata vagantes,

Occultamque imis flammam traxere medullis:

Sic timidas blandis hortantur vocibus ultro:

Huc huc o teneræ, placidissima turba, puellæ

40

Quid procul adstatis? potius succedite ripæ,

Et viridi in prato molleis de more choreas

Ducite: quandoquidem calamos inflamus inerteis:

Et frustra ad surdas jactamus carmina sylvas.

Illæ nil contra: celeri fed nuda parabant

45

Crura fugæ, tutosque agitabant mente receptus,

Si qua forte viam per saxa irrumpere, & altis

Evasisse jugis, deus, aut sua fata dedissent.

Tum juvenes, «Procul o clamant, procul iste, puellæ

Sit timor: ignavas animo depellite curas.

50

Nullæ hic insidiæ, nullas per aperta latebræ:

Cuncta patent: nullas abscondunt hæc loca fraudes.

Nos quoque non Lernae monstris, non igne Chimeræ,

Scyllæisve lupis geniti, aut latrante Charybdi,

Qui vestra immani laceremus viscera morsu;

55

Sed divum genus, & qui semper rupibus altis

Vobiscum crebris venatibus insultemus.»

His dictis permulsi animi, securaque tristem

Corda metum ejiciunt: gressuque per uda citato

Prata, deis tandem cupidis, ripæque propinquant.

60

Tum manibus simul implicitis per gramina festas

Exercent choreas; aliosque, aliosque reflexus

Inter se lætæ repetunt: nunc corpora librant

In saltus: nunc molle latus, nunc candida jactant

Brachia: & alterna quatiunt vestigia planta.

65

Hic Satyri, quanquam voces audire canentum

Crudeles, quanquam niveas spectare papillas

Exsultant, oculisque bibunt sitientibus ignem:

Tanta tamen sævi gliscit vis effera morbi

Pectoribus, præcepsque amor, et malesana libido:

70

Ut calamis sensim ejectis, ruptoque repente

Fœdere, surgentes ab humo, vento ocyus omnes

Exsiliant: spretaque deum pietate, fideque

ah pavidas Nymphas, subitoque honore rigenteis

Invadant avidi, sævorum more luporum,

75

Qui lætas mediis proturbant lusibus agnas,

Oblitasque sui passim rapiuntque, trahuntque,

Dum viridi in campo cursant, aut valle sub alta,

Et custos ignarus abest, & amica canum vis.

Sic illi. at miseræ discisso pectore Nymphae

80

Frondiferam mœstis sylvam clamoribus implent:

Atque huc, atque illuc fugiunt. non saxa, neque altis

Tuta putant loca senta rubis. hinc ardua montis

Praerupti juga, diffusos hinc stagna per agros

Adtonitæ circumspiciunt. via nulla salutis:

85

Et jam spes prærepta fugæ: tum denique ad undas

Consistunt trepidæ, flavosque a vertice crineis

Cum lachrymis, gemituque, & flebilibus lamentis

Abscindunt, Sarnumque vocant, liquidasque sorores:

Dumque vocant, fundo properat chorus omnis ab imo

90

Naïadum, properat vitreæ rex cærulus undæ

Sarnus, inexhaustumque vadis ciet agmen aquarum,

Rauca forans. fed quid Sarnusve, aut illa natantum

Agmina Naïadum possint, ubi ferrea contra

Stant fata, & duro leges adamante rigescunt?

95

Ergo defectæ cura, auxilioque deorum,

Ac cœlum pariter Nymphæ, lucemque perosae,

Unum illud, rebus tandem quod restat in arctis,

Finem optant, jamque in fluvium se mergere adortæ

Membra reclinabant, & aquas prono ore petebant:

100

Cum subito obriguere pedes: lateque per imos

Exspatiata ungueis radix, fugientia tardat,

Adfigitque solo vestigia. tum vagus ipsis

Spiritus emoritur venis: indignaque pallor

Occupat ora: tegit trepidantia pectora cortex.

105

Nec mora: pro digitis ramos exire videres,

Auratasque comas glauca canescere fronde:

Et jam vitalis nusquam calor: ipsaque cedunt

Viscera paulatim venienti frigida ligno.

Sed quamvis totos duratæ corporis artus,

110

Caudicibusque latus, virgultisque undique septæ,

Ac penitus Salices: sensus tamen unicus illis,

Sylvicolas vitare deos, & margine ripæ

Hærentes, medio procumbere fluminis alveo.

finis.