BIBLIOTHECA AUGUSTANA

 

Notker Labeo

um 950 - 1022

 

Kommentierende

Psalmenübersetzung

 

Text:

Die Werke Notkers des Deutschen

(Altdeutsche Textbibliothek 32. 33. 34. 37. 40. 42. 43)

Hrsg.: Edward H. Sehrt/Taylor Starck , Halle 1934ff.

Abbildungen:

St. Gallen, Stiftsbibliothek, Cod. 21, 70; 21, 242

 

Psalm 22

Psalm 69

Psalm 138

 

____________________________________________________________

 

 

   Psalmus David XXII

   (Psalm 22)

 

 

1

Dominus regit me et nihil mihi deerit.

 

Truhten selbo rihtet mih, chît aecclesia de christo, unde nîehtes ne brístet mir.

 

2

In loco pascuae ibi me collocavit.

 

In déro stéte dar uuéida ist, hábet er mih kesezzet. Er habet mir in lege et prophetis (an eo unde an uuizzegon) kéistlicha fûora gegében.

 

Super aquam refectionis educavit me.

 

Er hábet mih kezógen bi démo uuazere dero labo. Daz ist baptismum (tóufi), mit démo diu sêla gelábot uuírdet.

 

3

Animam meam convertit.

 

Hábet mîna sêla fóne úbele ze gûote bechêret.

 

Deduxit me super semitas iustitiae propter nomen suum.

 

Léita mih after dîen stîgon des rehtes, umbe sînen námen, nals umbe mîne frêhte.

 

4

Nam etsi ambulavero in medio umbrae mortis.

 

Gange ih óuh hîer in míttemo scáteuue des tôdes, daz chît inter hereticos er scismaticos (under geloub-írren unde síto-uángiren), die bilde des tôdes sint.

 

Non timebo mala quoniam tu mecum es.

 

Noh danne nefúrhte ih mir des léides, daz sie mih keargeroên, uuanda du sáment mir bist, uuanda du in minemo herzen bist.

 

Virga tua et baculus tuus ipsa me consolata sunt.

 

Din rûota unde din stáb, daz chît, dîne fíllâ unde dîne chéstiga, de hábent mih ketrôstet, nals keléidegot, uuanda ih fóne in gebezerot pin.

 

5

Parasti in conspectu meo mensam, adversus eos qui tribulant me.

 

Nah dien chéstigon ríhtost du mir tíske, daz ih keâzzet uuurde mit stárcherun fûoro danne diu milih sî uuíder dîen, die mih pînont. Du brahtost mih fóne inperfectione (undurnohte) ze perfectione (durnohte), dia chraft kâbe du mir uuíder in.

 

Inpinguasti in oleo caput meum.

 

Sálbotost min muot mit kéistlichero fréuui.

 

Et poculum tuum inebrians, quam preclarum est.

 

Vnde uuîo harto mâre din trang ist, daz mennisken irtrénchet, unde sie tûot ergezen iro êrerun lústsami. Daz poculum ist gratia (genâda) sancti spiritus.

 

6

Et misericordia tua subsequetur me omnibus diebus vitae meae.

 

Vnde din gnâda fóllegât mir alle tága mînes lîbes. Si hûotet min unz ih lébo.

 

Ut inhabitem in domo domini, in longitudine dierum.

 

Daz ih dára-nah in celesti (dero hímiliscun) ierusalem bûe, in lengi dero tágo, die in plurali numero (in mánigzalo) éinen dag êuuigen bezéichenet.

 

 

Psalmus David LXIX

(Psalm 69)

 

 

1

Vox martyrum ad Christum.

 

 

 

2

Deus in adiutorium meum intende. Domine ad adiuvandum me festina.

 

Got sih ze mînero helfo. Île. Uuára zuô? Mir ze hélfenne. Sús chéde mánnelîh, so chéde er állero mêist dánne er in nôte si. Dísa díge hábe gemeîna sáment martyribus. Vuanda oûh ímo persecutionis niêht nebrístet, úbe er guôt uuíle sîn. Cottidiana (tágelîche) scandala (uuerra) chéllent animam iusti (des rehten muôt), nelîde er oûh neheîne tormenta corporis (uuîzze lîchamin).

 

3

Confundantur et revereantur qui querunt animam meam.

 

Scámeg uuérden, unde in uórhtun chômen, diê mîna sêla suôchent, non ad limitandum (nals ze bíldonne) sed ad perdendum (sunder ze ferliêssene). Sô uuégoe mánnoloíh sînen fíenden, sús uuóla uuúnsce ín.

 

 

Avertantur retrorsum et erubescant qui cogitant mihi mala.

 

Tána uuérden geuuéndet hínter rúkke unde mîden síh, diê mir úbelo uuéllen. Nâh kángen siê, nals fóre, diê dîa ecclesiam prauis consiliis (Christis sámenunga mit úbelen râten) írren uuellen. Also Petrus úbelo uuolta fóre gân, do ín christus uuanta, sús chédendo. Redi retro me satanas (iruuínt híndir mih fiánt).

 

4

Avertantur statim et erubescentes qui dicunt mihi euge euge.

 

Tána chêren siê sâr scámege, diê mir zuô chédend adulando (slech sprachondo): vvola vvola (uuola tuôsto uuola tuôsto). Daz sint diê, diê in úntriûuuon den mán lóbont, gratiam (huldi) suôchendo nals ueritatem (uuarheit). Diê sint diê frêisígosten persecutores (âhtara).

 

5

Exultent et iocundentur in te omnes qui querunt te, et dicant, semper magnificetur dominus, qui diligunt salutare tuum.

 

Fréuuen sih, unde geuuúnnesámôt uuérden an dír, diê dih suôchent, unde sús chéden, diê dînen háltare mínnont christum. Vuieo? Truhten uuérde iéo gemíchellichot. In sól man míchellichon, áber sih selben nesol niêman míchellichon. Vuiêo sól ér chéden fóne ímo selbemo?

 

6

Ego vero egenus et pauper sum.

 

Ih pín dúrftig unde arm. Ziú sól, ube ímo sîna súnda fergében sint? Vuanda iz chît. Video aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis mee (ih kesiêho eîn andra êa an mînen lîden uuíderbréchenta mînis muotis eô). Dánnân ist er siêh, unde arm.

 

 

Deus adiuva me.

 

Gót hílf mir. Daz chíd dû díccho, daz sî dír in muôte und in munde, des neirdriêzze díh.

 

 

Adiutor meus esto domine ne tardaveris.

 

Chíd oûh dâr míte. Hélfâre mîner uuís dû trúhten, des netuuéle dû. Daz ist uox martyrum, daz si uox (stimma) omnium (allero).

 

 

 

Psalmus David CXXXVIII

(Psalm 138)

Secundum Augustinum Christus ad patrem de se ipso loquitur:

 

1

Domine probasti me et cognovisti me.

 

Hêrro mîn dû besûohtost mih in passione únde bechandôst mih. Daz chît: tâte, daz mih ándere bechénnent.

 

2

Tu cognovisti sessionem meam et resurrectionem meam.

 

Du bechándôst min nídersízzon in tôde únde mîn ûfstân nah tôde.

(Aut ex persona sui corporis loquitur:)

Dû bechándôst mîna níderi in paenitentiam. dô ih in éllende uuas, únde mîna ûfirríhteda do ih chám unde áblaz keuuán.

 

3

Intellexisti cogitationes meas de longinquo.

 

Dû bechándost mîne gedáncha férrenân do ih idolorum culturam begonda léidezen.

 

Semitam meam et limitem meum investigasti.

 

Mina leîdûn stîga, an déro ih kîeng fóne dir, unde daz ende, daz mortalitas ist, ze déro ih follecham, daz irspêhotost dû: iz neuuas ferborgen fóre dír.

 

4

Et omnes vias meas praevidisti.

 

Unde alle mîne uuéga, in dien ih írrôta, fóreuuíssost dû. Du hangtost mir sîe ze gânne, ube ih hína nemahti, daz ih iruuúnde ze dir.

 

Quoniam non est dolus in lingua mea.

 

Uuanda nu neíst trúgeheit in minen uuórten.

 

5

Ecce, domine, tu cognovisti omnia novissima et antiqua.

 

Du uueîst mîniu iúngesten ding, dô ih tôdig uuard, unde diu alten ding, do ih sundon gestûont.

 

Tu finxisti me et posuisti super me manum tuam.

 

Dû scáffotost mih, do ih sundota, ze arbeîten, in dîen ih fore neuvas unde legetost mih ána dîna hant, uuanda dô drúhtost du mih.

 

6

Mirificata est scientia tua ex me.

 

Fone mînen sculden ist mir uuúnderlîh unde únsémfte uuorden din bechénneda.

 

Invaluit non potero ad illam.

 

Si ist mir ze stárch, ih nemag iro zûo, aber du maht mih iro genáhen.

 

7

Quo ibo a spiritu tuo?

 

Uuára mag ih fore dînemo geîste des diu uuerlt fol íst? Also iz chit: Spiritus domini repleuit orbem terrarum.

 

Et quo a facie tua fugiam?

 

Unde uuára fliêho ih fóre dír? Uuara mag ih indrínnen dînero abolgi?

 

8

Si ascendero in caelum, tu illic es.

 

Héue ih mih hóho, dâr drúcchest du mih uuídere.

 

Si in infernum descendero, ades.

 

Pirgo ih mih, daz ih mînero sundon iéhen neuuíle, dû geiíhtest mih íro.

9

Si recipiam pennas meas in directum et habitabo in extrema maris (id est saeculi).

 

Ube ih mîne féttacha (daz chit: amorem dei et proximi) ze mir nímo in geríhti unde ih púuuo daz chit: râmen mit kedingi ze ende dírro uuérlte, so dies iudicii ist, uuanda dar ist ende dísses uuerltméres, ze déro uuîs indrinno ih dînero abolgi.

 

10

Etenim illuc manus tua deducet me et tenebit me dextera tua.

 

Dára ze demo ende bringet mih dîn hant unde dîn zeseuua habet mih, daz ih ín den mére nesturze, êr ih ín uberfliege.

 

11

Et dixi: fortasse tenebrae conculcabunt me.

 

Unde chad ih fórhtendo: ódeuuâno fínisterîna trêttônt mih . unde írrent mih. Uuaz sint die finstri ane díser lîb?

 

Et nox illuminatio in deliciis meis.

 

Unde bedíu ist min naht, daz chit: min lîb lîeht uuorden an minero lússami, daz ist: Christus. Er chám in disa naht, daz er sie irlîehti.

 

12

Quia tenebrae non tenebrantur a te.

 

Uuanda fón dir, Christe, nefinstrent dir fínstri nube fone démo, der sîne sunda bírget unde iro neiiehet. Der zuífaltôt diê finstri.

 

Et nox tamquam dies illuminabitur.

 

Unde rehtemo man uuirt diu naht sámo lîehte so der tag, daz chit: aduersitas netárot imo nieht mêr danne prosperitas.

 

Sicut tenebrae eius ita et lumen eius.

 

Imo gant prospera unde aduersa gelicho.

 

13

Quia tu possedisti renes meos, domine.

 

Uuanda dû habest pesézzen, mîne láncha, du nehengest mir únchíusce gelúste.

 

Suscepisti me ex utero matris meae.

 

Dû habest mih kenómen uzer mînero muoter uuombo. Daz ist díu zâliga Babylonia, dero chint Ierusalem caelestem neminnont.

 

14

Confitebor tibi, domine, quoniam terribiliter mirificatus es.

 

Ih iîeho dir, tróhten, daz du egebâro uns uuunderlih uuorden bist.

 

Mira opera tua, deus, et anima mea cognoscet nimis.

 

Daz ist one díu, uuanda diniu uuerch uuunderlih sint, gót, unde siu nu min sêla harto uuóla bechénnet, souuio ih in fore nieht zuo nemahti.

 

15

Non est absconditum os meum, s. a te, quod fecisti in abscondito.

 

Dir ist únferbórgen min stárchi die du mir tâte tougeno. Fóne dero chad Paulus: Non solum autem sed et gloriamur in tribulationibus.

 

Et substantia mea in inferioribus terrae, id est: in carne.

 

(Item ex persona capitis:)

 

Unde ist min sela in dero tiefi des lîchamen, doh iro diu starchi gegében si.

 

16

Inperfectum meum uiderunt oculi tui.

 

Mînen úndúrnohten, Petrum gesáhen diniu oûgen. Er gehiez, daz er geleîsten nemahta, doh kesáh in gót, also iz chit: Et respexit dominus Petrum.

 

Et in libro tuo omnes scribentur.

 

Unde an dinemo bûoche uuerdent sie alle gescriben, perfecti unde inperfecti.

 

Per diem errabunt.

 

An Christo míssenément sîe, uuanda sie in écchert hominem uuanent uuésen, unde ferlâzent ín in passione.

 

Et nemo in eis.

 

Unde iro neheîn nefollehábet sih ze imo. Noh derdar chad: Tecum usque ad mortem.

 

17

Mihi autem valde honorificati sunt amici tui, deus.

 

Aber dîne friûnt uuórdene nâh mînero passione sint sie mir fílo êrháfte.

 

Valde confortati sunt principatus eorum.

 

 

Iro apostolatus ist harto gefestenôt.

 

18

Et numerabo eos et super harenam multiplicabuntur.

 

Unde zello ih sîe unde ist íro mêr danne méregriêzes. So mánig uuirdet déro nah mînero passione, dero fore nehein neuuas.

 

Exsurrexi et adhuc tecum sum.

 

Ih pin irstanden nâh tôde, unde noh pin ih, fáter, sament dir. Noh nebin ih in chunt nube écchert dir.

 

19

Si occideris, deus, peccatores, viri sanguinum, declinate a me.

(Constructio: Si occideris, deus, peccatores, accipient in vanitate civitates suas. Quia dices in cogitatione: «Viri sanguinum, declinate a me.»

 

 

 

20

quia dices in cogitatione: «accipient in vanitate civitates suas.»)

 

Ube du, got, sláhest, daz chit: plendest die súndigen, so besuîchent sie íro folgeâra in úppigheite, uuanda du chist stíllo in dero gûoton gedánche: skeident iûh, mánslekken, fone mir. Got lêret, daz sih kûote skeîden fone úbelen in iro uuerchen unde sie doh kemínne sîn; fone diu ist dero irslágenon, ih meîno: dero irblanton lêra uanitas. Uueliu ist diu lera ane daz sîe íro gelîchen lêrent, die iro burge sint, házen die réhten? Zíu tûont sîe daz? Uuanda in íro gûoti ubeli gedúnchet. Uuéle sint uiri sanguinum ane die, qui oderunt fratres suos?

 

21

Nonne eos, qui oderant te, domine, odio habui? et super inimicos tuos tabescebam?

 

Ziu skeîdent sîe sih fone mir, samoso ih ubel si ? Nehazeta ih die dih hazent trohten? unde neséreuuêta ih umbe dine fienda. uuanda mir iro unreht ando uuas fúre dih?

 

22

Perfecto odio oderam illos.

 

In durnohtemo háze házeta ih sîe. Daz chit: ih házeta sîe rehto, uuanda ih iro úbeli házeta nals sîe selben.

 

Inimici facti sunt mihi.

 

Sie sint mir fíent uuanda ih iro unreht házeta.

 

23

Proba me, deus, et scito cor meum.

 

Pesuoche du mih, got, ube ih daz kesculdet hábe, daz sie sih skeîdên fóne mir, unde uuizîst du min hérza, uuanda sie iz uuízen neuuéllen.

 

Scrutare me et cognosce semitas meas,

 

Scródo mih unde bechénne mîne stîga

24

et vide, si via iniquitatis in me est.

 

unde sih, ube in mir unreht fád si.

 

Et deduc me in via aeterna.

 

Unde rihte mih ze démo euuîgen uuége, Christo an démo nehéin únreht neist.