BIBLIOTHECA AUGUSTANA

 

Augustin Wibbelt

1862 - 1947

 

Dat veerte Gebott

 

1912

 

Ausschnitt

 

Text:

Augustin Wibbelt: Gesammelte Werke, Bd. IV

Hrsg. von P. Josef Tembrink,

Münster: Heckmann, 1953 ff.

 

______________________________________________________________________________

 

 

 

 

Im Roman „Dat veerte Gebott“ schildert Wibbelt den physischen und psychischen Zerfall des alten Schulte Hellkamp. Nachdem seine treue Magd Drüke es ihm nicht mehr recht machen kann, pflegen ihn sein Sohn Wilhelm und dessen Ehefrau Anna. Aber mit dem schwierigen Vater ist vor allem Wilhelm überfordert und am Ende seiner Kräfte. Unter schweren Gewissensbissen gesteht er seiner Frau Anna, daß er ihm im Grunde seines Herzens den Tod wünscht.

 

 

XX.

 

Guett Dink, wat sick biättert, segg dat Sprüeckwaort. Un dat Waort gellt sogar von en leig Dink, denn dat is ümmer no en guett Dink, wenn't sick biättert. De Mensk kann viell uthaollen, so lang' äs he Hüöppnunk hät; wenn he män en End afkieken kann of en biettken Biätterunk un Erlichterunk miärkt, dann magg't suer sien, un et magg lange duern, de Mensk sett't et düör, wenn he en lück Mark in de Knuocken hät.

Dat hadde Wilm wisse, owwer he moss sick seggen: „Met Vader wät't alltied leiger, un do is gar kinn End an.“ Well kann dobi gueden Moot behaollen?

Vader bleef in'n Bedde, un äs de Dokter sagg, et wör em viell biätter, wenn he upstönn, do daih he't erst rächt nich. De Pastor was der west, un Vader hadd'n schiämshalwer vüörlaoten, owwer et bleef äs't was. Erst hadd' de Pastor von Verseihen küert, män dat smeet de Aolle wiet von sick; he gönk no nich daut, un wenn se auk alle drup luerden. Dann hadde de Pastor mennt, et scheen em auk, dat em nicks feihlde, he söll män upstaohen. Dat wees de Aolle auk af; he wull siene Ruh un siene Plege häbben, dat könn he doch wull verlangen.

„Mött't ju der so met hendohen“, sagg de Häerohme to de beiden junge Lü'e, „he is in de Kindheit. Gifft em bloss kinnen Snaps!“

„Dat is't grade“, sagg Wilm trurig, „he füördert et un wät wahn, wenn he kinnen krigg.“

„Dann owwer met Maot – vernümftig todeelen. Twee Snäpskes up'n Dagg is noog.“

„Domet is he nich tofriä'e, he will de Pull häbben.“

„Dat geiht nich“, raip de Pastor iiwrig, „up kinnen Fall! He is en Kind, un so mott he behannelt wäern.“ –

Dat was licht geseggt. De Aolle gnuerde un schann so lange, bis Wilm naogaff un em de Pull üöwerlait. Den annern Dagg moss he se em wier wäggniemmen, un nu was de Düwel laoss. De Aolle spüetterde von Gift, wenn he Wilm män saog, un mook en so slächt bi Anna, äs he iäben konn.

Anna hadd' de Plege üöwernuemmen un holl sick tapper. Se lait den Aollen küern un schennen un bleef ümmer iäbenmäötig rühig, tolest hadd' sick Schultenvader so an iähr nätte Wiäsen wüent, dat he se gar nich missen konn. De junge Frau met iähre gesunne Natur un iähren lichten Sinn hadd' sick üöwer de ganze lästige un hässlicke Saak vullstännig wäggsett't: se broch't sogar feddig, dat se mankst en Leedken sank met iähre helle Lewinksstemm, un dat was ümmer, äs wenn en Sunnenstraohl düör Wolken föllt.

Wolken tröcken buten an'n Hiemmel. Et stürmde un riängede, de Hiärfst was kuemmen, so rächt rugg un untömig. Wolken höngen auk üöwer Hellkamps Hoff. Wilm was gieggen fröher rein utwesselt: Wenn he auk von Natur en lück ärnst was, so satt doch en frisk Liäben in em, owwer nu wör he ümmer luriger. He gonk gar nich mähr so stramm un risk, sonnern lait sick hangen, un mankst konn he ne ganze Wiele still in een Lock kieken. Anna smeet faken en besuorgt Aug up em un versoch, em uptomuntern, so guett äs't gonk. Dann wull he sick uprappeln, owwer et glückede nich.

Et wör all no wat west, wenn de Aolle nich so fiindsiälig un so gehässig gieggen em west wör. Wilm foll, dat sien eegen Hiätt auk lanksam kaolt un bitter wor, un he moss sick mankst nütten tosamenniemmen, üm nich en scharp Waort to seggen, wenn sien Vader em aohne allen Grund so höhnsk begieggnede.

„Anna“, sagg Wilm eenes Aobends, äs de beiden alleen wöern, „ick häff gar nich mähr dat Geföhl, dat he mien Vader is. He wät mi alle Dage früemder un – wenn'k et seggen sall – mähr un mähr tom Ekel.“

„Oh, Wilm –“

„Ick kann't nich ännern, et is so. Ick weet söwst, dat et nich rächt is; et stimmt nich met dat veerte Gebott, un mien siäg' Moder –“

He konn nich wieder un lagg dat Gesicht in de Hänn. Anna lagg em de Hand up de Schuller: em de Hand up de Schuller:

„Laot män, Wilm, dat döht nicks, do kanns du nich vüör.“

Wilm keek sick up, he was bleek in't Gesicht un sagg met heesterige Stemm:

„Un dat is't leigste no nich – owwer ick kann de Gedanken nich laosswäern, ick magg mi wiähren, et hölpt nicks – ick häff wüerklick den Wunsk, Vader mögg stiärben – jä äher, jä leiwer –“

Anna verschrock sick: „Still, Wilm, spriäck dat gar nich ut!“

„Doch, ick mott't seggen, un wenn'k et di nich seggen sall, well dann? Et is so wiet met mi kuemmen, dat ick mienen eegen Vader uprichtig den Daut wünske. Un segg söwst – wat döht he no up de Wält? Is he nich sick un annere en Krüüs, un wör't nich viell biätter –“

„Nu kinn Waort mähr!“ sagg Anna bestimmt un keek em an met graute, ärnste Augen. „Dat so'n Gedanke kümp, is nich diene Schuld, owwer du draffs en nich hiägen. Wenn du di do harindenks, Wilm, dann is dat Sünn, Wilm.“ Se namm siene Hand: „Wi häfft us met Guotts Hölp doch so wiet düörslagen, un ick mein, use Plicht daohen nao besten Kräften, nu will wi nich alles verdiärben an'n lesten Enne no –“

„An'n lesten Enne, meins du, et wör baoll to Enne?“

„Dat will wi Guott üöwerlaoten. Owwer wi mött't et düörhaollen. Ick will di ja hälpen, so guett äs ick kann –“

„Anna, dat döhs du, un wenn'k di nich hädd', ick weet nich – – –“

He stonn up:

„In Guotts Namen! Et mott gaohen un sall gaohen. He is mien Vader, un ick will em Suon sien.“

Tobuten hühlde de Wind üm de Pöst, un de Riängen sloog gieggen de Ruten, dat et kliätterde. Düör all dat Brusen un Susen haor man tieggenan Schultenvader siene Schell, un Anna gonk hen, üm to fraogen, wat he wull. –

Erst hadd' de Aolle füördert, et söll stännig een bi em sitten un auk nachts bi em waaken. Tolest was he domet tofriä'e, dat se em ne Schell henstellden, owwer nu hadden se Dagg un Nacht kinne Ruh. Jeden Augenblick gonk de Schell, un wenn dann nich faots een anlaupen quamm, dann was he verdreitlick. Anna moss stännig up'n Draff sien, denn Drüke konn't den Aollen sälten rächt maken un Wilm siliäwe nich. Et quamm faken vüör, dat de Aolle nachts schellde, un wenn Anna dann in alle Iile upstonn un hengonk, sagg he: „Legg mi de Küssens höchter.“ Oder he frogg: „Wu Tied is't?“

Et was en Glück, dat de junge Frau so'n lichten Slaop un so'n glau Aohr un so'n flink Wiäsen hadde, dat se ümmer gau tor Stelle was. Un doch quamm se nich ümmer gau noog. Dann gnuerde Schultenvader: „Wo bliffs so lange, wull Wilm di nich gaohen laoten?“

Anna mogg betüern, so viell äs se wull, dat Wilm kinn Waort dovon seggt hädde, de Aolle bleef dobi: „He häöllt di alltied trüg, he hät kinn Hiätt för mi – en nätten Suon!“

To verwünnern was, dat de junge Frau alltied de Geduld bewahrde. Drüke kreeg alle Dage gröttern Respäkt vüör iähr un sagg to Wilm: „Unner düsse Ümstänne wöern wi aohne iähr gar nich feddig, se is en Siängen in'n Huse un artet ganz up de siäge Frau, bloss dat se wat munterer un zärtlicker is.“

Drüke verstonn sick met Schultenvader gar nich mähr...

 

 

... De Wind was upstaohen, en swacken, söchtenden Wind, de üm­mer wier anfonk, liese to günseln un ümmer wier inholl, äs wenn he mö'e wör. Wilm slaip swaor un deip, unrühig, denn he was an't draimen. Up'nmaol richtede he sick up – hadd' Vader siene Schell gaohen? Un wat was't? Anna wull doch nich upstaohen, so elend äs se was?

„Anna – bis du up?“

„No nich“, sagg Anna, „owwer wat slöpps du! Vader hät tweemaol schellt, ick konn di nich wach kriegen un wull gerade söwst gaohen.“

Wilm was all ut'n Bedd un trock sick gau an:

„Dat geint nich – du könns di jä wat hahlen, wo du so verköhlt bis – ick gaoh söwst.“

„Et sall wull biätter sien. Teihn Druoppens, Wilm! He hät sienen Slaopdrunk nich krieggen. Pass owwer guett up!“

„Sie aohne Suorge!“

He beet de Tiänn tohaup, denn se slögen em anenanner, dat et klapperde.

„Hier steiht ne Kärsse, Wilm, Sticken staoht der tieggen.“

He mook Lucht.

„Mien alles,“ raip Anna, „du bis auk nich wuoll – wat sühs du krank ut! Ick glaif, dann is't biätter –“

Se hadd' sick upricht't.

„Nicks“, Wilm wiährde af, „du bliffs, un ick gaoh! Mi feihlt nicks, et is bloss dat bleeke Lecht.“

„Teihn Druoppens“, sagg Anna no eenmaol, „un dann maak, Vader schellt all wier.“

Wilm gonk met blaute Fööt de Düör harut, sacht äs ne Katt, un de Kärsse flackerde in siene Hand. Dat Flämmken was so unrühig äs ne arme Siäll, de no wat guettomaken hät. He gonk düör de Küeck; em ducht, sien Hiätt kloppede no hätter äs de aolle Klock met iähr Ticktack. Wat sagg de aolle Klock?

„Teihn – Stück – teihn Stück – teihn Stück –“

Et was düütlick to häöern, unwillkürlick bleef he staohen un lusterde.

Ne – nu was't anners:

„Giff – mähr – giff mähr – giff – mähr –“

Was he dann verrückt woern, dat he sowat häörde? Un he haor't düütlück: „Giff mähr –“

Nu was't wier anners:

„Twintig – diättig – twintig – diättig – vättig – füftig – sässtig –“

Ick gaoh wier trüg, dach Wilm, Vader sall sick wull giebben.

Do schellde't, dütmaol stärker un länger – Wilm stonn still.

Et schellde wier, et steeg em venienig up in'n Hiätten – kinne Ruh bi Dagg un Nacht – alltied verwendt – en Elend fört Huus, en Elend för sick söwst – worum no up de Welt, för wen un för wat?

„Twintig – diättig – vättig – füftig –“ sagg de aolle Klock.

Do schellde't un schellde un schellde –

Wilm gonk harin. –

„Ick häff mi Suorge maakt“, sagg Anna, „du blieffs so lange ut, un dat Schellen häörde gar nich mähr up. Is Vader nu still?“

„He is still“, sagg Wilm.

„Hat he nich schannt?“ frogg Anna.

„Ne – un nu laot us slaopen.“

Se swieggen. De Wind gonk liese üm't Huus un günselde üm de Ecken äs en klein krank Kind. Drüke was auk lengst wach woern un hadd' iähren Rausenkranz krieggen – „och, leiwe Häer, wenn du't em doch män günnen wuss! Wör't denn nich biätter?“

De Muorgen was anbruocken. Grao keek he düör't Fenster. Anna lagg wach un lusterde up dat Wiärken, wat nu in'n Huse den Anfank namm, en Tratt up de Träpp, en Düöernklappen, en Rappeln in de Küeck, en Ropen up de Diäll, en verstuollen Fleiten up'n Hoff, un dotüsken kreihede de Hahn un frenskede en Piärd, et wor ümmer liänniger. Süss was se alltied de erste; owwer nu, bi iähre Verköhlunk, hadde Wilm iähr anbefuollen, dat se liggenblieben soll. Wilm was all upstaohn.

Äs se so lagg un naodach, quamm iähr in den Sinn, dat Schulten­vader soviell schellt hadde in de Nacht. Of he no slaip? Wilm hadd' em jä de Druoppens giebben. Un of Drüke wull tor rächten Tied nao em keek? Up Drüke konn man sick verlaoten.

In den Augenblick quamm Drüke in de Kammer, so liese, äs wenn se iähr nich wecken wull; se gonk up Strümp.

„Bis du't, Drüke? Ick sin lengst wach.“

Drüke sagg nicks un quamm an't Bedde; Anna richtede sick up, un äs se de aolle, trüe Siäll in't Gesicht keek, verschrock se sick. Un doch mook Drüke en rühig un tofriä'en Gesicht; owwer ärnst was't, so ärnst, dat Anna up de Stell Bescheid wuss: „Drüke – wat is – is Vader – ?“

„Verschreckt Ju nich, Frau! De leiwe Häer hät wüerklick en Inseihen bruket un em to sick nuemmen. Mien alles – et wät Ju slächt!“