Ὀ δ υ σ σ ε ί α ς   ξ

Ὀδυσσέως πρὸς

Εὔμαιον ὁμιλία.

___________________________________________________

Αὐτὰρ ὁ ἐκ λιμένος προσέβη τρηχεῖαν ἀταρπὸν

χῶρον ἀν᾽ ὑλήεντα δι᾽ ἄκριας, ἧι οἱ Ἀθήνη

πέφραδε δῖον ὑφορβόν, ὅ οἱ βιότοιο μάλιστα

κήδετο οἰκήων, οὓς κτήσατο δῖος Ὀδυσσεύς.

5

τὸν δ᾽ ἄρ᾽ ἐνὶ προδόμωι εὗρ᾽ ἥμενον, ἔνθα οἱ αὐλὴ

ὑψηλὴ δέδμητο, περισκέπτωι ἐνὶ χώρωι,

καλή τε μεγάλη τε, περίδρομος· ἥν ῥα συβώτης

αὐτὸς δείμαθ᾽ ὕεσσιν ἀποιχομένοιο ἄνακτος,

νόσφιν δεσποίνης καὶ Λαέρταο γέροντος,

10

ῥυτοῖσιν λάεσσι καὶ ἐθρίγκωσεν ἀχέρδωι·

σταυροὺς δ᾽ ἐκτὸς ἔλασσε διαμπερὲς ἔνθα καὶ ἔνθα,

πυκνοὺς καὶ θαμέας, τὸ μέλαν δρυὸς ἀμφικεάσσας·

ἔντοσθεν δ᾽ αὐλῆς συφεοὺς δυοκαίδεκα ποίει

πλησίον ἀλλήλων, εὐνὰς συσίν· ἐν δὲ ἑκάστωι

15

πεντήκοντα σύες χαμαιευνάδες ἐρχατόωντο,

θήλειαι τοκάδες· τοὶ δ᾽ ἄρσενες ἐκτὸς ἴαυον,

πολλὸν παυρότεροι· τοὺς γὰρ μινύθεσκον ἔδοντες

ἀντίθεοι μνηστῆρες, ἐπεὶ προΐαλλε συβώτης

αἰεὶ ζατρεφέων σιάλων τὸν ἄριστον ἁπάντων·

20

οἱ δὲ τριηκόσιοί τε καὶ ἑξήκοντα πέλοντο.

πὰρ δὲ κύνες, θήρεσσιν ἐοικότες αἰὲν ἴαυον

τέσσαρες, οὓς ἔθρεψε συβώτης, ὄρχαμος ἀνδρῶν.

αὐτὸς δ᾽ ἀμφὶ πόδεσσιν ἑοῖς ἀράρισκε πέδιλα,

τάμνων δέρμα βόειον ἐϋχροές· οἱ δὲ δὴ ἄλλοι

25

ὤιχοντ᾽ ἄλλυδις ἄλλος ἅμ᾽ ἀγρομένοισι σύεσσιν,

οἱ τρεῖς· τὸν δὲ τέταρτον ἀποπροέηκε πόλινδε

σῦν ἀγέμεν μνηστῆρσιν ὑπερφιάλοισιν ἀνάγκηι,

ὄφρ᾽ ἱερεύσαντες κρειῶν κορεσαίατο θυμόν.

ἐξαπίνης δ᾽ Ὀδυσῆα ἴδον κύνες ὑλακόμωροι.

30

οἱ μὲν κεκλήγοντες ἐπέδραμον· αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς

ἕζετο κερδοσύνη, σκῆπτρον δέ οἱ ἔκπεσε χειρός.

ἔνθα κεν ὧι πὰρ σταθμῶι ἀεικέλιον πάθεν ἄλγος·

ἀλλὰ συβώτης ὦκα ποσὶ κραιπνοῖσι μετασπὼν

ἔσσυτ᾽ ἀνὰ πρόθυρον, σκῦτος δέ οἱ ἔκπεσε χειρός.

35

τοὺς μὲν ὁμοκλήσας σεῦεν κύνας ἄλλυδις ἄλλον

πυκνῆισιν λιθάδεσσιν· ὁ δὲ προσέειπεν ἄνακτα·

ὦ γέρον, ἦ ὀλίγου σε κύνες διεδηλήσαντο

ἐξαπίνης, καί κέν μοι ἐλεγχείην κατέχευας.

καὶ δέ μοι ἄλλα θεοὶ δόσαν ἄλγεά τε στοναχάς τε·

40

ἀντιθέου γὰρ ἄνακτος ὀδυρόμενος καὶ ἀχεύων

ἧμαι, ἄλλοισιν δὲ σύας σιάλους ἀτιτάλλω

ἔδμεναι· αὐτὰρ κεῖνος ἐελδόμενός που ἐδωδῆς

πλάζετ᾽ ἐπ᾽ ἀλλοθρόων ἀνδρῶν δῆμόν τε πόλιν τε,

εἴ που ἔτι ζώει καὶ ὁρᾶι φάος ἠελίοιο.

45

ἀλλ᾽ ἕπεο, κλισίηνδ᾽ ἴομεν, γέρον, ὄφρα καὶ αὐτός,

σίτου καὶ οἴνοιο κορεσσάμενος κατὰ θυμόν,

εἴπηις ὁππόθεν ἐσσὶ καὶ ὁππόσα κήδε᾽ ἀνέτλης.

ὣς εἰπὼν κλισίηνδ᾽ ἡγήσατο δῖος ὑφορβός,

εἷσεν δ᾽ εἰσαγαγών, ῥῶπας δ᾽ ὑπέχευε δασείας,

50

ἐστόρεσεν δ᾽ ἐπὶ δέρμα ἰονθάδος ἀγρίου αἰγός,

αὐτοῦ ἐνεύναιον, μέγα καὶ δασύ. χαῖρε δ᾽ Ὀδυσσεὺς

ὅττι μιν ὣς ὑπέδεκτο, ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζεν·

Ζεύς τοι δοίη, ξεῖνε, καὶ ἀθάνατοι θεοὶ ἄλλοι

ὅττι μάλιστ᾽ ἐθέλεις, ὅτι με πρόφρων ὑπέδεξο.

55

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφης, Εὔμαιε συβῶτα·

ξεῖν᾽, οὔ μοι θέμις ἔστ᾽, οὐδ᾽ εἰ κακίων σέθεν ἔλθοι,

ξεῖνον ἀτιμῆσαι· πρὸς γὰρ Διός εἰσιν ἅπαντες

ξεῖνοί τε πτωχοί τε· δόσις δ᾽ ὀλίγη τε φίλη τε

γίγνεται ἡμετέρη· ἡ γὰρ δμώων δίκη ἐστὶν

60

αἰεὶ δειδιότων, ὅτ᾽ ἐπικρατέωσιν ἄνακτες

οἱ νέοι. ἦ γὰρ τοῦ γε θεοὶ κατὰ νόστον ἔδησαν,

ὅς κεν ἔμ᾽ ἐνδυκέως ἐφίλει καὶ κτῆσιν ὄπασσεν,

64

οἶκόν τε κλῆρόν τε πολυμνήστην τε γυναῖκα,

63

οἷά τε ὧι οἰκῆϊ ἄναξ εὔθυμος ἔδωκεν,

65

ὅς οἱ πολλὰ κάμηισι, θεὸς δ᾽ ἐπὶ ἔργον ἀέξηι,

ὡς καὶ ἐμοὶ τόδε ἔργον ἀέξεται, ὧι ἐπιμίμνω.

τῶι κέ με πόλλ᾽ ὤνησεν ἄναξ, εἰ αὐτόθ᾽ ἐγήρα·

ἀλλ᾽ ὄλεθ᾽ - ὡς ὤφελλ᾽ Ἑλένης ἀπὸ φῦλον ὀλέσθαι

πρόχνυ, ἐπεὶ πολλῶν ἀνδρῶν ὑπὸ γούνατ᾽ ἔλυσε·

70

καὶ γὰρ κεῖνος ἔβη Ἀγαμέμνονος εἵνεκα τιμῆς

Ἴλιον εἰς εὔπωλον, ἵνα Τρώεσσι μάχοιτο.

ὣς εἰπὼν ζωστῆρι θοῶς συνέεργε χιτῶνα,

βῆ δ᾽ ἴμεν ἐς συφεούς, ὅθι ἔθνεα ἔρχατο χοίρων.

ἔνθεν ἑλὼν δύ᾽ ἔνεικε καὶ ἀμφοτέρους ἱέρευσεν,

75

εὗσέ τε μίστυλλέν τε καὶ ἀμφ᾽ ὀβελοῖσιν ἔπειρεν.

ὀπτήσας δ᾽ ἄρα πάντα φέρων παρέθηκ᾽ Ὀδυσῆϊ

θέρμ᾽ αὐτοῖς ὀβελοῖσιν· ὁ δ᾽ ἄλφιτα λευκὰ πάλυνεν·

ἐν δ᾽ ἄρα κισσυβίωι κίρνη μελιηδέα οἶνον,

αὐτὸς δ᾽ ἀντίον ἷζεν, ἐποτρύνων δὲ προσηύδα·

80

ἔσθιε νῦν, ὦ ξεῖνε, τά τε δμώεσσι πάρεστι,

χοίρε᾽· ἀτὰρ σιάλους γε σύας μνηστῆρες ἔδουσιν,

οὐκ ὄπιδα φρονέοντες ἐνὶ φρεσὶν οὐδ᾽ ἐλεητύν.

οὐ μὲν σχέτλια ἔργα θεοὶ μάκαρες φιλέουσιν,

ἀλλὰ δίκην τίουσι καὶ αἴσιμα ἔργ᾽ ἀνθρώπων.

85

καὶ μὲν δυσμενέες καὶ ἀνάρσιοι, οἵ τ᾽ ἐπὶ γαίης

ἀλλοτρίης βῶσιν καί σφι Ζεὺς ληΐδα δώηι,

πλησάμενοι δέ τε νῆας ἔβαν οἶκόνδε νέεσθαι,

καὶ μὲν τοῖς ὄπιδος κρατερὸν δέος ἐν φρεσὶ πίπτει.

οἵδε δὲ καί τι ἴσασι, θεοῦ δέ τιν᾽ ἔκλυον αὐδήν,

90

κείνου λυγρὸν ὄλεθρον, ὅτ᾽ οὐκ ἐθέλουσι δικαίως

μνᾶσθαι οὐδὲ νέεσθαι ἐπὶ σφέτερ᾽, ἀλλὰ ἕκηλοι

κτήματα δαρδάπτουσιν ὑπέρβιον, οὐδ᾽ ἔπι φειδώ.

ὅσσαι γὰρ νύκτες τε καὶ ἡμέραι ἐκ Διός εἰσιν,

οὔ ποθ᾽ ἓν ἱρεύουσ᾽ ἱερήϊον, οὐδὲ δύ᾽ οἴω·

95

οἶνον δὲ φθινύθουσιν ὑπέρβιον ἐξαφύοντες.

ἦ γάρ οἱ ζωή γ᾽ ἦν ἄσπετος· οὔ τινι τόσση

ἀνδρῶν ἡρώων, οὔτ᾽ ἠπείροιο μελαίνης

οὔτ᾽ αὐτῆς Ἰθάκης· οὐδὲ ξυνεείκοσι φωτῶν

ἔστ᾽ ἄφενος τοσσοῦτον· ἐγὼ δέ κέ τοι καταλέξω.

100

δώδεκ᾽ ἐν ἠπείρωι ἀγέλαι· τόσα πώεα οἰῶν,

τόσσα συῶν συβόσια, τόσ᾽ αἰπόλια πλατέ᾽ αἰγῶν

βόσκουσι ξεῖνοί τε καὶ αὐτοῦ βώτορες ἄνδρες.

ἐνθάδε δ᾽ αἰπόλια πλατέ᾽ αἰγῶν ἕνδεκα πάντα

ἐσχατιῆι βόσκοντ᾽, ἐπὶ δ᾽ ἀνέρες ἐσθλοὶ ὄρονται.

105

τῶν αἰεί σφιν ἕκαστος ἐπ᾽ ἤματι μῆλον ἀγινεῖ,

ζατρεφέων αἰγῶν ὅς τις φαίνηται ἄριστος.

αὐτὰρ ἐγὼ σῦς τάσδε φυλάσσω τε ῥύομαί τε,

καί σφι συῶν τὸν ἄριστον ἐῢ κρίνας ἀποπέμπω.

ὣς φύθ᾽, ὁ δ᾽ ἐνδυκέως κρέα τ᾽ ἤσθιε πῖνέ τε οἶνον

110

ἁρπαλέως ἀκέων, κακὰ δὲ μνηστῆρσι φύτευεν.

αὐτὰρ ἐπεὶ δείπνησε καὶ ἤραρε θυμὸν ἐδωδῆι,

καί οἱ πλησάμενος δῶκε σκύφον, ὧι περ ἔπινεν,

οἴνου ἐνίπλειον· ὁ δ᾽ ἐδέξατο, χαῖρε δὲ θυμῶι,

καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·

115

ὦ φίλε, τίς γάρ σε πρίατο κτεάτεσσιν ἑοῖσιν,

ὧδε μάλ᾽ ἀφνειὸς καὶ καρτερὸς ὡς ἀγορεύεις;

φῆς δ᾽ αὐτὸν φθίσθαι Ἀγαμέμνονος εἵνεκα τιμῆς.

εἰπέ μοι, αἴ κέ ποθι γνώω τοιοῦτον ἐόντα.

Ζεὺς γάρ που τό γε οἶδε καὶ ἀθάνατοι θεοὶ ἄλλοι,

120

εἴ κέ μιν ἀγγείλαιμι ἰδών· ἐπὶ πολλὰ δ᾽ ἀλήθην.

τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα συβώτης, ὄρχαμος ἀνδρῶν·

ὦ γέρον, οὔ τις κεῖνον ἀνὴρ ἀλαλήμενος ἐλθὼν

ἀγγέλλων πείσειε γυναῖκά τε καὶ φίλον υἱόν,

ἀλλ᾽ ἄλλως κομιδῆς κεχρημένοι ἄνδρες ἀλῆται

125

ψεύδοντ᾽, οὐδ᾽ ἐθέλουσιν ἀληθέα μυθήσασθαι.

ὃς δέ κ᾽ ἀλητεύων Ἰθάκης ἐς δῆμον ἵκηται,

ἐλθὼν ἐς δέσποιναν ἐμὴν ἀπατήλια βάζει·

ἡ δ᾽ εὖ δεξαμένη φιλέει καὶ ἕκαστα μεταλλᾶι,

καί οἱ ὀδυρομένηι βλεφάρων ἄπο δάκρυα πίπτει,

130

ἣ θέμις ἐστὶ γυναικός, ἐπὴν πόσις ἄλλοθ᾽ ὄληται.

αἶψά κε καὶ σύ, γεραιέ, ἔπος παρατεκτήναιο.

εἴ τίς τοι χλαῖνάν τε χιτῶνά τε εἵματα δοίη.

τοῦ δ᾽ ἤδη μέλλουσι κύνες ταχέες τ᾽ οἰωνοὶ

ῥινὸν ἀπ᾽ ὀστεόφιν ἐρύσαι, ψυχὴ δὲ λέλοιπεν·

135

ἢ τόν γ᾽ ἐν πόντωι φάγον ἰχθύες, ὀστέα δ᾽ αὐτοῦ

κεῖται ἐπ᾽ ἠπείρου ψαμάθωι εἰλυμένα πολλῆι.

ὣς ὁ μὲν ἔνθ᾽ ἀπόλωλε, φίλοισι δὲ κήδε᾽ ὀπίσσω

πᾶσιν, ἐμοὶ δὲ μάλιστα, τετεύχαται· οὐ γὰρ ἔτ᾽ ἄλλον

ἤπιον ὧδε ἄνακτα κιχήσομαι, ὁππόσ᾽ ἐπέλθω,

140

οὐδ᾽ εἴ κεν πατρὸς καὶ μητέρος αὖτις ἵκωμαι

οἶκον, ὅθι πρῶτον γενόμην καί μ᾽ ἔτρεφον αὐτοί.

οὐδέ νυ τῶν ἔτι τόσσον ὀδύρομαι, ἱέμενός περ

ὀφθαλμοῖσιν ἰδέσθαι ἐὼν ἐν πατρίδι γαίηι·

ἀλλά μ᾽ Ὀδυσσῆος πόθος αἴνυται οἰχομένοιο.

145

τὸν μὲν ἐγών, ὦ ξεῖνε, καὶ οὐ παρεόντ᾽ ὀνομάζειν

αἰδέομαι· πέρι γάρ μ᾽ ἐφίλει καὶ κήδετο θυμῶι·

ἀλλά μιν ἠθεῖον καλέω καὶ νόσφιν ἐόντα.

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς·

ὦ φίλ᾽, ἐπειδὴ πάμπαν ἀναίνεαι, οὐδ᾽ ἔτι φῆισθα

150

κεῖνον ἐλεύσεσθαι, θυμὸς δέ τοι αἰὲν ἄπιστος·

ἀλλ᾽ ἐγὼ οὐκ αὔτως μυθήσομαι, ἀλλὰ σὺν ὅρκωι,

ὡς νεῖται Ὀδυσεύς· εὐαγγέλιον δέ μοι ἔστω

αὐτίκ᾽, ἐπεί κεν κεῖνος ἰὼν τὰ ἃ δώμαθ᾽ ἵκηται·

ἕσσαι με χλαῖνάν τε χιτῶνά τε, εἵματα καλά·

155

πρὶν δέ κε, καὶ μάλα περ κεχρημένος, οὔ τι δεχοίμην.

ἐχθρὸς γάρ μοι κεῖνος ὁμῶς Ἀΐδαο πύληισι

γίγνεται, ὃς πενίηι εἴκων ἀπατήλια βάζει.

ἴστω νῦν Ζεὺς πρῶτα θεῶν, ξενίη τε τράπεζα,

ἱστίη τ᾽ Ὀδυσῆος ἀμύμονος, ἣν ἀφικάνω·

160

ἦ μέν τοι τάδε πάντα τελείεται ὡς ἀγορεύω.

τοῦδ᾽ αὐτοῦ λυκάβαντος ἐλεύσεται ἐνθάδ᾽ Ὀδυσσεύς.

τοῦ μὲν φθίνοντος μηνός, τοῦ δ᾽ ἱσταμένοιο,

οἴκαδε νοστήσει, καὶ τίσεται ὅς τις ἐκείνου

ἐνθάδ᾽ ἀτιμάζει ἄλοχον καὶ φαίδιμον υἱόν.

165

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφης, Εὔμαιε συβῶτα·

ὦ γέρον, οὔτ᾽ ἄρ᾽ ἐγὼν εὐαγγέλιον τόδε τίσω,

οὔτ᾽ Ὀδυσεὺς ἔτι οἶκον ἐλεύσεται· ἀλλὰ ἕκηλος

πῖνε, καὶ ἄλλα παρὲξ μεμνώμεθα, μηδέ με τούτων

μίμνησκ᾽· ἦ γὰρ θυμὸς ἐνὶ στήθεσσιν ἐμοῖσιν

170

ἄχνυται, ὁππότε τις μνήσηι κεδνοῖο ἄνακτος.

ἀλλ᾽ ἦ τοι ὅρκον μὲν ἐάσομεν, αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς

ἔλθοι ὅπως μιν ἐγώ γ᾽ ἐθέλω καὶ Πηνελόπεια

Λαέρτης θ᾽ ὁ γέρων καὶ Τηλέμαχος θεοειδής.

νῦν αὖ παιδὸς ἄλαστον ὀδύρομαι, ὃν τέκ᾽ Ὀδυσσεύς,

175

Τηλεμάχου· τὸν ἐπεὶ θρέψαν θεοὶ ἔρνεϊ ἶσον,

καί μιν ἔφην ἔσσεσθαι ἐν ἀνδράσιν οὔ τι χέρηα

πατρὸς ἑοῖο φίλοιο, δέμας καὶ εἶδος ἀγητόν,

τὸν δέ τις ἀθανάτων βλάψε φρένας ἔνδον ἐΐσας

ἠέ τις ἀνθρώπων· ὁ δ᾽ ἔβη μετὰ πατρὸς ἀκουὴν

180

ἐς Πύλον ἠγαθέην· τὸν δὲ μνηστῆρες ἀγαυοὶ

οἴκαδ᾽ ἰόντα λοχῶσιν, ὅπως ἀπὸ φῦλον ὄληται

νώνυμον ἐξ Ἰθάκης Ἀρκεισίου ἀντιθέοιο.

ἀλλ᾽ ἦ τοι κεῖνον μὲν ἐάσομεν, ἤ κεν ἁλώηι

ἦ κε φύγηι καί κέν οἱ ὑπέρσχηι χεῖρα Κρονίων.

185

ἀλλ᾽ ἄγε μοι σύ, γεραιέ, τὰ σ᾽ αὐτοῦ κήδε᾽ ἐνίσπες

καί μοι τοῦτ᾽ ἀγόρευσον ἐτήτυμον, ὄφρ᾽ ἐῢ εἰδῶ·

τίς πόθεν εἶς ἀνδρῶν; πόθι τοι πόλις ἠδὲ τοκῆες;

ὁπποίης τ᾽ ἐπὶ νηὸς ἀφίκεο· πῶς δέ σε ναῦται

ἤγαγον εἰς Ἰθάκην; τίνες ἔμμεναι εὐχετόωντο;

190

οὐ μὲν γάρ τί σε πεζὸν ὀΐομαι ἐνθάδ᾽ ἱκέσθαι.

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς

τοιγὰρ ἐγώ τοι ταῦτα μάλ᾽ ἀτρεκέως ἀγορεύσω.

εἴη μὲν νῦν νῶϊν ἐπὶ χρόνον ἠμὲν ἐδωδὴ

ἠδὲ μέθυ γλυκερὸν κλισίης ἔντοσθεν ἐοῦσι,

195

δαίνυσθαι ἀκέοντ᾽, ἄλλοι δ᾽ ἐπὶ ἔργον ἕποιεν·

ῥηϊδίως κεν ἔπειτα καὶ εἰς ἐνιαυτὸν ἅπαντα

οὔ τι διαπρήξαιμι λέγων ἐμὰ κήδεα θυμοῦ,

ὅσσα γε δὴ ξύμπαντα θεῶν ἰότητι μόγησα.

ἐκ μὲν Κρητάων γένος εὔχομαι εὐρειάων,

200

ἀνέρος ἀφνειοῖο πάϊς· πολλοὶ δὲ καὶ ἄλλοι

υἱέες ἐν μεγάρωι ἠμὲν τράφεν ἠδ᾽ ἐγένοντο

γνήσιοι ἐξ ἀλόχου· ἐμὲ δ᾽ ὠνητὴ τέκε μήτηρ

παλλακίς, ἀλλά με ἶσον ἰθαιγενέεσσιν ἐτίμα

Κάστωρ Ὑλακίδης, τοῦ ἐγὼ γένος εὔχομαι εἶναι

205

ὃς τότ᾽ ἐνὶ Κρήτεσσι θεὸς ὣς τίετο δήμωι

ὄλβωι τε πλούτωι τε καὶ υἱάσι κυδαλίμοισιν.

ἀλλ᾽ ἦ τοι τὸν κῆρες ἔβαν θανάτοιο φέρουσαι

εἰς Ἀΐδαο δόμους· τοὶ δὲ ζωὴν ἐδύσαντο

παῖδες ὑπέρθυμοι καὶ ἐπὶ κλήρους ἐβάλοντο,

210

αὐτὰρ ἐμοὶ μάλα παῦρα δόσαν καὶ οἰκί᾽ ἔνειμαν.

ἠγαγόμην δὲ γυναῖκα πολυκλήρων ἀνθρώπων

εἵνεκ᾽ ἐμῆς ἀρετῆς, ἐπεὶ οὐκ ἀποφώλιος ἦα

οὐδὲ φυγοπτόλεμος· νῦν δ᾽ ἤδη πάντα λέλοιπεν

ἀλλ᾽ ἔμπης καλάμην γέ σ᾽ ὀΐομαι εἰσορόωντα

215

γιγνώσκειν· ἦ γάρ με δύη ἔχει ἤλιθα πολλή.

ἦ μὲν δὴ θάρσος μοι Ἄρης τ᾽ ἔδοσαν καὶ Ἀθήνη

καὶ ῥηξηνορίην· ὁπότε κρίνοιμι λόχονδε

ἄνδρας ἀριστῆας, κακὰ δυσμενέεσσι φυτεύων,

οὔ ποτέ μοι θάνατον προτιόσσετο θυμὸς ἀγήνωρ,

220

ἀλλὰ πολὺ πρώτιστος ἐπάλμενος ἔγχει ἕλεσκον

ἀνδρῶν δυσμενέων ὅ τέ μοι εἴξειε πόδεσσιν.

τοῖος ἔα ἐν πολέμωι· ἔργον δέ μοι οὐ φίλον ἔσκεν

οὐδ᾽ οἰκωφελίη, ἥ τε τρέφει ἀγλαὰ τέκνα,

ἀλλά μοι αἰεὶ νῆες ἐπήρετμοι φίλαι ἦσαν

225

καὶ πόλεμοι καὶ ἄκοντες ἐΰξεστοι καὶ ὀϊστοί,

λυγρά, τά τ᾽ ἄλλοισίν γε καταριγηλὰ πέλονται.

αὐτὰρ ἐμοὶ τὰ φίλ᾽ ἔσκε τά που θεὸς ἐν φρεσὶ θῆκεν·

ἄλλος γάρ τ᾽ ἄλλοισιν ἀνὴρ ἐπιτέρπεται ἔργοις.

πρὶν μὲν γὰρ Τροίης ἐπιβήμεναι υἷας Ἀχαιῶν

230

εἰνάκις ἀνδράσιν ἦρξα καὶ ὠκυπόροισι νέεσσιν

ἄνδρας ἐς ἀλλοδαπούς, καί μοι μάλα τύγχανε πολλά.

τῶν ἐξαιρεύμην μενοεικέα, πολλὰ δ᾽ ὀπίσσω

λάγχανον· αἶψα δὲ οἶκος ὀφέλλετο, καί ῥα ἔπειτα

δεινός τ᾽ αἰδοῖός τε μετὰ Κρήτεσσι τετύγμην.

235

ἀλλ᾽ ὅτε δὴ τήν γε στυγερὴν ὁδὸν εὐρύοπα Ζεὺς

ἐφράσαθ᾽, ἣ πολλῶν ἀνδρῶν ὑπὸ γούνατ᾽ ἔλυσε,

δὴ τότ᾽ ἔμ᾽ ἤνωγον καὶ ἀγακλυτὸν Ἰδομενῆα

νήεσσ᾽ ἡγήσασθαι ἐς Ἴλιον· οὐδέ τι μῆχος

ἦεν ἀνήνασθαι, χαλεπὴ δ᾽ ἔχε δήμου φῆμις.

240

ἔνθα μὲν εἰνάετες πολεμίζομεν υἷες Ἀχαιῶν,

τῶι δεκάτωι δὲ πόλιν Πριάμου πέρσαντες ἔβημεν

οἴκαδε σὺν νήεσσι, θεὸς δ᾽ ἐκέδασσεν Ἀχαιούς.

αὐτὰρ ἐμοὶ δειλῶι κακὰ μήδετο μητίετα Ζεύς·

μῆνα γὰρ οἶον ἔμεινα τεταρπόμενος τεκέεσσιν

245

κουριδίηι τ᾽ ἀλόχωι καὶ κτήμασιν· αὐτὰρ ἔπειτα

Αἴγυπτόνδε με θυμὸς ἀνώγει ναυτίλλεσθαι,

νῆας ἐῢ στείλαντα σὺν ἀντιθέοις ἑτάροισιν.

ἐννέα νῆας στεῖλα, θοῶς δ᾽ ἐσαγείρατο λαός.

ἑξῆμαρ μὲν ἔπειτα ἐμοὶ ἐρίηρες ἑταῖροι

250

δαίνυντ᾽· αὐτὰρ ἐγὼν ἱερήϊα πολλὰ παρεῖχον

θεοῖσίν τε ῥέζειν αὐτοῖσί τε δαῖτα πένεσθαι.

ἑβδομάτηι δ᾽ ἀναβάντες ἀπὸ Κρήτης εὐρείης

ἐπλέομεν Βορέηι ἀνέμωι ἀκραέϊ καλῶι

ῥηϊδίως, ὡς εἴ τε κατὰ ῥόον· οὐδέ τις οὖν μοι

255

νηῶν πημάνθη, ἀλλ᾽ ἀσκηθέες καὶ ἄνουσοι

ἥμεθα, τὰς δ᾽ ἄνεμός τε κυβερνῆταί τ᾽ ἴθυνον.

πεμπταῖοι δ᾽ Αἴγυπτον ἐϋρρείτην ἱκόμεσθα,

στῆσα δ᾽ ἐν Αἰγύπτωι ποταμῶι νέας ἀμφιελίσσας.

ἔνθ᾽ ἦ τοι μὲν ἐγὼ κελόμην ἐρίηρας ἑταίρους

260

αὐτοῦ πὰρ νήεσσι μένειν καὶ νῆας ἔρυσθαι,

ὀπτῆρας δὲ κατὰ σκοπιὰς ὤτρυνα νέεσθαι·

οἱ δ᾽ ὕβρει εἴξαντες, ἐπισπόμενοι μένεϊ σφῶι,

αἶψα μάλ᾽ Αἰγυπτίων ἀνδρῶν περικαλλέας ἀγροὺς

πόρθεον, ἐκ δὲ γυναῖκας ἄγον καὶ νήπια τέκνα,

265

αὐτούς τ᾽ ἔκτεινον· τάχα δ᾽ ἐς πόλιν ἵκετ᾽ ἀϋτή.

οἱ δὲ βοῆς ἀΐοντες ἅμ᾽ ἠοῖ φαινομένηφιν

ἦλθον· πλῆτο δὲ πᾶν πεδίον πεζῶν τε καὶ ἵππων

χαλκοῦ τε στεροπῆς· ἐν δὲ Ζεὺς τερπικέραυνος

φύζαν ἐμοῖς ἑτάροισι κακὴν βάλεν, οὐδέ τις ἔτλη

270

μεῖναι ἐναντίβιον· περὶ γὰρ κακὰ πάντοθεν ἔστη.

ἔνθ᾽ ἡμέων πολλοὺς μὲν ἀπέκτανον ὀξέϊ χαλκῶι,

τοὺς δ᾽ ἄναγον ζωούς, σφίσιν ἐργάζεσθαι ἀνάγκηι.

αὐτὰρ ἐμοὶ Ζεὺς αὐτὸς ἐνὶ φρεσὶν ὧδε νόημα

ποίησ᾽ - ὡς ὄφελον θανέειν καὶ πότμον ἐπισπεῖν

275

αὐτοῦ ἐν Αἰγύπτωι· ἔτι γάρ νύ με πῆμ᾽ ὑπέδεκτο -

αὐτίκ᾽ ἀπὸ κρατὸς κυνέην εὔτυκτον ἔθηκα

καὶ σάκος ὤμοιϊν, δόρυ δ᾽ ἔκβαλον ἔκτοσε χειρός·

αὐτὰρ ἐγὼ βασιλῆος ἐναντίον ἤλυθον ἵππων

καὶ κύσα γούναθ᾽ ἑλών· ὁδ᾽ ἐρύσατο καί μ᾽ ἐλέησεν,

280

ἐς δίφρον δέ μ᾽ ἕσας ἄγεν οἴκαδε δάκρυ χέοντα.

ἦ μέν μοι μάλα πολλοὶ ἐπήϊσσον μελίηισιν,

ἱέμενοι κτεῖναι - δὴ γὰρ κεχολώατο λίην -

ἀλλ᾽ ἀπὸ κεῖνος ἔρυκε, Διὸς δ᾽ ὠπίζετο μῆνιν

ξεινίου, ὅς τε μάλιστα νεμεσσᾶται κακὰ ἔργα.

285

ἔνθα μὲν ἑπτάετες μένον αὐτόθι, πολλὰ δ᾽ ἄγειρα

χρήματ᾽ ἀν᾽ Αἰγυπτίους ἄνδρας· δίδοσαν γὰρ ἅπαντες.

ἀλλ᾽ ὅτε δὴ ὄγδοόν μοι ἐπιπλόμενον ἔτος ἦλθεν,

δὴ τότε Φοῖνιξ ἦλθεν ἀνὴρ ἀπατήλια εἰδώς,

τρώκτης, ὃς δὴ πολλὰ κάκ᾽ ἀνθρώποισιν ἐώργει·

290

ὅς μ᾽ ἄγε παρπεπιθὼν ἧισι φρεσίν, ὄφρ᾽ ἱκόμεσθα

Φοινίκην, ὅθι τοῦ γε δόμοι καὶ κτήματ᾽ ἔκειτο.

ἔνθα παρ᾽ αὐτῶι μεῖνα τελεσφόρον εἰς ἐνιαυτόν.

ἀλλ᾽ ὅτε δὴ μῆνές τε καὶ ἡμέραι ἐξετελεῦντο

ἄψ περιτελλομένου ἔτεος καὶ ἐπήλυθον ὧραι,

295

ἐς Λιβύην μ᾽ ἐπὶ νηὸς ἐέσσατο ποντοπόροιο

ψεύδεα βουλεύσας, ἵνα οἱ σὺν φόρτον ἄγοιμι,

κεῖθι δέ μ᾽ ὡς περάσειε καὶ ἄσπετον ὦνον ἕλοιτο.

τῶι ἑπόμην ἐπὶ νηός, ὀϊόμενός περ, ἀνάγκηι.

ἡ δ᾽ ἔθεεν Βορέηι ἀνέμωι ἀκραέϊ καλῶι,

300

μέσσον ὑπὲρ Κρήτης· Ζεὺς δέ σφισι μήδετ᾽ ὄλεθρον.

ἀλλ᾽ ὅτε δὴ Κρήτην μὲν ἐλείπομεν, οὐδέ τις ἄλλη

φαίνετο γαιάων, ἀλλ᾽ οὐρανὸς ἠδὲ θάλασσα,

δὴ τότε κυανέην νεφέλην ἔστησε Κρονίων

νηὸς ὕπερ γλαφυρῆς, ἤχλυσε δὲ πόντος ὑπ᾽ αὐτῆς.

305

Ζεὺς δ᾽ ἄμυδις βρόντησε καὶ ἔμβαλε νηῒ κεραυνόν·

ἡ δ᾽ ἐλελίχθη πᾶσα Διὸς πληγεῖσα κεραυνῶι,

ἐν δὲ θεείου πλῆτο· πέσον δ᾽ ἐκ νηὸς ἅπαντες.

οἱ δὲ κορώνηισιν ἴκελοι περὶ νῆα μέλαιναν

κύμασιν ἐμφορέοντο· θεὸς δ᾽ ἀποαίνυτο νόστον.

310

αὐτὰρ ἐμοὶ Ζεὺς αὐτός, ἔχοντί περ ἄλγεα θυμῶι,

ἱστὸν ἀμαιμάκετον νηὸς κυανοπρώιροιο

ἐν χείρεσσιν ἔθηκεν, ὅπως ἔτι πῆμα φύγοιμι.

τῶι ῥα περιπλεχθεὶς φερόμην ὀλοοῖς ἀνέμοισιν.

ἐννῆμαρ φερόμην, δεκάτηι δέ με νυκτὶ μελαίνηι

315

γαίηι Θεσπρωτῶν πέλασεν μέγα κῦμα κυλίνδον.

ἔνθα με Θεσπρωτῶν βασιλεὺς ἐκομίσσατο Φείδων

ἥρως ἀπριάτην· τοῦ γὰρ φίλος υἱὸς ἐπελθὼν

αἴθρωι καὶ καμάτωι δεδμημένον ἦγεν ἐς οἶκον,

χειρὸς ἀναστήσας, ὄφρ᾽ ἵκετο δώματα πατρός·

320

ἀμφὶ δέ με χλαῖνάν τε χιτῶνά τε εἵματα ἕσσεν.

ἔνθ᾽ Ὀδυσῆος ἐγὼ πυθόμην· κεῖνος γὰρ ἔφασκε

ξεινίσαι ἠδὲ φιλῆσαι ἰόντ᾽ ἐς πατρίδα γαῖαν,

καί μοι κτήματ᾽ ἔδειξεν ὅσα ξυναγείρατ᾽ Ὀδυσσεύς,

χαλκόν τε χρυσόν τε πολύκμητόν τε σίδηρον.

325

καί νύ ἐς δεκάτην γενεὴν ἕτερόν γ᾽ ἔτι βόσκοι·

τόσσα οἱ ἐν μεγάροις κειμήλια κεῖτο ἄνακτος.

τὸν δ᾽ ἐς Δωδώνην φάτο βήμεναι, ὄφρα θεοῖο

ἐκ δρυὸς ὑψικόμοιο Διὸς βουλὴν ἐπακούσαι,

ὅππως νοστήσει᾽ Ἰθάκης ἐς πίονα δῆμον

330

ἤδη δὴν ἀπεών, ἢ ἀμφαδὸν ἦε κρυφηδόν.

ὤμοσε δὲ πρὸς ἔμ᾽ αὐτόν, ἀποσπένδων ἐνὶ οἴκωι,

νῆα κατειρύσθαι καὶ ἐπαρτέας ἔμμεν ἑταίρους,

οἳ δή μιν πέμψουσι φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν.

ἀλλ᾽ ἐμὲ πρὶν ἀπέπεμψε· τύχησε γὰρ ἐρχομένη νηῦς

335

ἀνδρῶν Θεσπρωτῶν ἐς Δουλίχιον πολύπυρον.

ἔνθ᾽ ὅ γέ μ᾽ ἠνώγει πέμψαι βασιλῆϊ Ἀκάστωι

ἐνδυκέως· τοῖσιν δὲ κακὴ φρεσὶν ἥνδανε βουλὴ

ἀμφ᾽ ἐμοί, ὄφρ᾽ ἔτι πάγχυ δύης ἐπὶ πῆμα γενοίμην.

ἀλλ᾽ ὅτε γαίης πολλὸν ἀπέπλω ποντοπόρος νηῦς,

340

αὐτίκα δούλιον ἦμαρ ἐμοὶ περιμηχανόωντο.

ἐκ μέν με χλαῖνάν τε χιτῶνά τε εἵματ᾽ ἔδυσαν,

ἀμφὶ δέ μοι ῥάκος ἄλλο κακὸν βάλον ἠδὲ χιτῶνα,

ῥωγαλέα, τὰ καὶ αὐτὸς ἐν ὀφθαλμοῖσιν ὅρηαι·

ἑσπέριοι δ᾽ Ἰθάκης εὐδειέλου ἔργ᾽ ἀφίκοντο.

345

ἔνθ᾽ ἐμὲ μὲν κατέδησαν ἐϋσσέλμωι ἐνὶ νηῒ

ὅπλωι ἐϋστρεφέϊ στερεῶς, αὐτοὶ δ᾽ ἀποβάντες

ἐσσυμένως παρὰ θῖνα θαλάσσης δόρπον ἕλοντο.

αὐτὰρ ἐμοὶ δεσμὸν μὲν ἀνέγναμψαν θεοὶ αὐτοὶ

ῥηϊδίως· κεφαλῆι δὲ κατὰ ῥάκος ἀμφικαλύψας,

350

ξεστὸν ἐφόλκαιον καταβὰς ἐπέλασσα θαλάσσηι

στῆθος, ἔπειτα δὲ χερσὶ διήρεσσ᾽ ἀμφοτέρηισι

νηχόμενος, μάλα δ᾽ ὦκα θύρηθ᾽ ἔα ἀμφὶς ἐκείνων.

ἔνθ᾽ ἀναβάς, ὅθι τε δρίος ἦν πολυανθέος ὕλης,

κείμην πεπτηώς. οἱ δὲ μεγάλα στενάχοντες

355

φοίτων· ἀλλ᾽ οὐ γάρ σφιν ἐφαίνετο κέρδιον εἶναι

μαίεσθαι προτέρω, τοὶ μὲν πάλιν αὖτις ἔβαινον

νηὸς ἔπι γλαφυρῆς· ἐμὲ δ᾽ ἔκρυψαν θεοὶ αὐτοὶ

ῥηϊδίως, καί με σταθμῶι ἐπέλασσαν ἄγοντες

ἀνδρὸς ἐπισταμένου· ἔτι γάρ νύ μοι αἶσα βιῶναι.

360

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφης, Εὔμαιε συβῶτα·

ἆ δειλὲ ξείνων, ἦ μοι μάλα θυμὸν ὄρινας

ταῦτα ἕκαστα λέγων, ὅσα δὴ πάθες ἠδ᾽ ὅσ᾽ ἀλήθης.

ἀλλὰ τά γ᾽ οὐ κατὰ κόσμον ὀΐομαι, οὐδέ με πείσεις

εἰπὼν ἀμφ᾽ Ὀδυσῆϊ· τί σε χρὴ τοῖον ἐόντα

365

μαψιδίως ψεύδεσθαι; ἐγὼ δ᾽ εὖ οἶδα καὶ αὐτὸς

νόστον ἐμοῖο ἄνακτος, ὅ τ᾽ ἤχθετο πᾶσι θεοῖσι

πάγχυ μάλ᾽, ὅττι μιν οὔ τι μετὰ Τρώεσσι δάμασσαν

ἠὲ φίλων ἐν χερσίν, ἐπεὶ πόλεμον τολύπευσε.

τῶι κέν οἱ τύμβον μὲν ἐποίησαν Παναχαιοί,

370

ἠδέ κε καὶ ὧι παιδὶ μέγα κλέος ἤρατ᾽ ὀπίσσω

νῦν δέ μιν ἀκλειῶς ἅρπυιαι ἀνηρείψαντο.

αὐτὰρ ἐγὼ παρ᾽ ὕεσσιν ἀπότροπος· οὐδὲ πόλινδε

ἔρχομαι, εἰ μή πού τι περίφρων Πηνελόπεια

ἐλθέμεν ὀτρύνηισιν, ὅτ᾽ ἀγγελίη ποθὲν ἔλθηι.

375

ἀλλ᾽ οἱ μὲν τὰ ἕκαστα παρήμενοι ἐξερέουσιν,

ἠμὲν οἳ ἄχνυνται δὴν οἰχομένοιο ἄνακτος,

ἠδ᾽ οἳ χαίρουσιν βίοτον νήποινον ἔδοντες·

ἀλλ᾽ ἐμοὶ οὐ φίλον ἐστὶ μεταλλῆσαι καὶ ἐρέσθαι,

ἐξ οὗ δή μ᾽ Αἰτωλὸς ἀνὴρ ἐξήπαφε μύθωι,

380

ὅς ῥ᾽ ἄνδρα κτείνας, πολλὴν ἐπὶ γαῖαν ἀληθείς,

ἦλθεν ἐμὰ πρὸς δώματ᾽· ἐγὼ δέ μιν ἀμφαγάπαζον.

φῆ δέ μιν ἐν Κρήτεσσι παρ᾽ Ἰδομενῆϊ ἰδέσθαι

νῆας ἀκειόμενον, τάς οἱ ξυνέαξαν ἄελλαι·

καὶ φάτ᾽ ἐλεύσεσθαι ἢ ἐς θέρος ἢ ἐς ὀπώρην,

385

πολλὰ χρήματ᾽ ἄγοντα, σὺν ἀντιθέοις ἑτάροισι.

καὶ σύ, γέρον πολυπενθές, ἐπεί σέ μοι ἤγαγε δαίμων,

μήτε τί μοι ψεύδεσσι χαρίζεο μήτε τι θέλγε·

οὐ γὰρ τοὔνεκ᾽ ἐγώ σ᾽ αἰδέσσομαι οὐδὲ φιλήσω,

ἀλλὰ Δία ξένιον δείσας αὐτόν τ᾽ ἐλεαίρων.

390

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς

ἦ μάλα τίς τοι θυμὸς ἐνὶ στήθεσσιν ἄπιστος,

οἷόν σ᾽ οὐδ᾽ ὀμόσας περ ἐπήγαγον οὐδέ σε πείθω.

ἀλλ᾽ ἄγε νῦν ῥήτρην ποιησόμεθ᾽· αὐτὰρ ὄπισθε

μάρτυροι ἀμφοτέροισι θεοί, τοὶ Ὄλυμπον ἔχουσιν.

395

εἰ μέν κεν νοστήσηι ἄναξ τεὸς ἐς τόδε δῶμα,

ἕσσας με χλαῖνάν τε χιτῶνά τε εἵματα πέμψαι

Δουλίχιόνδ᾽ ἰέναι, ὅθι μοι φίλον ἔπλετο θυμῶι·

εἰ δέ κε μὴ ἔλθηισιν ἄναξ τεὸς ὡς ἀγορεύω,

δμῶας ἐπισσεύας βαλέειν μεγάλης κατὰ πέτρης,

400

ὄφρα καὶ ἄλλος πτωχὸς ἀλεύεται ἠπεροπεύειν.

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσεφώνεε δῖος ὑφορβός·

ξεῖν᾽, οὕτω γάρ κέν μοι ἐϋκλείη τ᾽ ἀρετή τε

εἴη ἐπ᾽ ἀνθρώπους ἅμα τ᾽ αὐτίκα καὶ μετέπειτα,

ὅς σ᾽ ἐπεὶ ἐς κλισίην ἄγαγον καὶ ξείνια δῶκα,

405

αὖτις δὲ κτείναιμι φίλον τ᾽ ἀπὸ θυμὸν ἑλοίμην·

πρόφρων κεν δὴ ἔπειτα Δία Κρονίωνα λιτοίμην.

νῦν δ᾽ ὥρη δόρποιο· τάχιστά μοι ἔνδον ἑταῖροι

εἶεν, ἵν᾽ ἐν κλισίηι λαρὸν τετυκοίμεθα δόρπον.

ὣς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον,

410

ἀγχίμολον δὲ σύες τε καὶ ἀνέρες ἦλθον ὑφορβοί.

τὰς μὲν ἄρα ἔρξαν κατὰ ἤθεα κοιμηθῆναι,

κλαγγὴ δ᾽ ἄσπετος ὦρτο συῶν αὐλιζομενάων

αὐτὰρ ὁ οἷς ἑτάροισιν ἐκέκλετο δῖος ὑφορβός·

ἄξεθ᾽ ὑῶν τὸν ἄριστον, ἵνα ξείνωι ἱερεύσω

415

τηλεδαπῶι· πρὸς δ᾽ αὐτοὶ ὀνησόμεθ᾽, οἵ περ ὀϊζὺν

δὴν ἔχομεν πάσχοντες ὑῶν ἕνεκ᾽ ἀργιοδόντων·

ἄλλοι δ᾽ ἡμέτερον κάματον νήποινον ἔδουσιν.

ὣς ἄρα φωνήσας κέασε ξύλα νηλέϊ χαλκῶι,

οἱ δ᾽ ὗν εἰσῆγον μάλα πίονα πενταέτηρον.

420

τὸν μὲν ἔπειτ᾽ ἔστησαν ἐπ᾽ ἐσχάρηι· οὐδὲ συβώτης

λήθετ᾽ ἄρ᾽ ἀθανάτων· φρεσὶ γὰρ κέχρητ᾽ ἀγαθῆισιν·

ἀλλ᾽ ὅγ᾽ ἀπαρχόμενος κεφαλῆς τρίχας ἐν πυρὶ βάλλεν

ἀργιόδοντος ὑός, καὶ ἐπεύχετο πᾶσι θεοῖσιν

νοστῆσαι Ὀδυσῆα πολύφρονα ὅνδε δόμονδε.

425

κόψε δ᾽ ἀνασχόμενος σχίζηι δρυός, ἣν λίπε κείων·

τὸν δ᾽ ἔλιπε ψυχή. τοὶ δ᾽ ἔσφαξάν τε καὶ εὗσαν·

αἶψα δέ μιν διέχευαν· ὁ δ᾽ ὠμοθετεῖτο συβώτης,

πάντων ἀρχόμενος μελέων, ἐς πίονα δημόν,

καὶ τὰ μὲν ἐν πυρὶ βάλλε, παλύνας ἀλφίτου ἀκτῆι,

430

μίστυλλόν τ᾽ ἄρα τἆλλα καὶ ἀμφ᾽ ὀβελοῖσιν ἔπειραν,

ὤπτησάν τε περιφραδέως ἐρύσαντό τε πάντα,

βάλλον δ᾽ εἰν ἐλεοῖσιν ἀολλέα· ἂν δὲ συβώτης

ἵστατο δαιτρεύσων· περὶ γὰρ φρεσὶν αἴσιμα ἤιδη.

καὶ τὰ μὲν ἕπταχα πάντα διεμοιρᾶτο δαΐζων·

435

τὴν μὲν ἴαν νύμφηισι καὶ Ἑρμῆι, Μαιάδος υἱεῖ,

θῆκεν ἐπευξάμενος, τὰς δ᾽ ἄλλας νεῖμεν ἑκάστωι·

νώτοισιν δ᾽ Ὀδυσῆα διηνεκέεσσι γέραιρεν

ἀργιόδοντος ὑός, κύδαινε δὲ θυμὸν ἄνακτος·

καί μιν φωνήσας προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

440

αἴθ᾽ οὕτως, Εὔμαιε, φίλος Διὶ πατρὶ γένοιο

ὡς ἐμοί, ὅττι τε τοῖον ἐόντ᾽ ἀγαθοῖσι γεραίρεις.

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφης, Εὔμαιε συβῶτα·

ἔσθιε, δαιμόνιε ξείνων, καὶ τέρπεο τοῖσδε,

οἷα πάρεστι· θεὸς δὲ τὸ μὲν δώσει, τὸ δ᾽ ἐάσει,

445

ὅττι κεν ὧι θυμῶι ἐθέληι· δύναται γὰρ ἅπαντα.

ἦ ῥα καὶ ἄργματα θῦσε θεοῖς αἰειγενέτηισι,

σπείσας δ᾽ αἴθοπα οἶνον Ὀδυσσῆϊ πτολιπόρθωι

ἐν χείρεσσιν ἔθηκεν· ὁ δ᾽ ἕζετο ἧι παρὰ μοίρηι.

σῖτον δέ σφιν ἔνειμε Μεσαύλιος, ὅν ῥα συβώτης

450

αὐτὸς κτήσατο οἶος ἀποιχομένοιο ἄνακτος,

νόσφιν δεσποίνης καὶ Λαέρταο γέροντος·

πὰρ δ᾽ ἄρα μιν Ταφίων πρίατο κτεάτεσσιν ἑοῖσιν.

οἱ δ᾽ ἐπ᾽ ὀνείαθ᾽ ἑτοῖμα προκείμενα χεῖρας ἴαλλον.

αὐτὰρ ἐπεὶ πόσιος καὶ ἐδητύος ἐξ ἔρον ἕντο,

455

σῖτον μέν σφιν ἀφεῖλε Μεσαύλιος, οἱ δ᾽ ἐπὶ κοῖτον

σίτου καὶ κρειῶν κεκορημένοι ἐσσεύοντο.

νὺξ δ᾽ ἄρ᾽ ἐπῆλθε κακὴ σκοτομήνιος, ὗε δ᾽ ἄρα Ζεὺς

πάννυχος, αὐτὰρ ἄη Ζέφυρος μέγας αἰὲν ἔφυδρος.

τοῖς δ᾽ Ὀδυσεὺς μετέειπε, συβώτεω πειρητίζων,

460

εἴ πώς οἱ ἐκδὺς χλαῖναν πόροι, ἤ τιν᾽ ἑταίρων

ἄλλον ἐποτρύνειεν, ἐπεί ἑο κήδετο λίην·

κέκλυθι νῦν, Εὔμαιε καὶ ἄλλοι πάντες ἑταῖροι,

εὐξάμενός τι ἔπος ἐρέω· οἶνος γὰρ ἀνώγει

ἠλεός, ὅς τ᾽ ἐφέηκε πολύφρονά περ μάλ᾽ ἀεῖσαι

465

καί θ᾽ ἁπαλὸν γελάσαι, καί τ᾽ ὀρχήσασθαι ἀνῆκε,

καί τι ἔπος προέηκεν ὅ περ τ᾽ ἄρρητον ἄμεινον.

ἀλλ᾽ ἐπεὶ οὖν τὸ πρῶτον ἀνέκραγον, οὐκ ἐπικεύσω.

εἴθ᾽ ὣς ἡβώοιμι βίη τέ μοι ἔμπεδος εἴη,

ὡς ὅθ᾽ ὑπὸ Τροίην λόχον ἤγομεν ἀρτύναντες.

470

ἡγείσθην δ᾽ Ὀδυσεύς τε καὶ Ἀτρεΐδης Μενέλαος,

τοῖσι δ᾽ ἅμα τρίτος ἄρχον ἐγών· αὐτοὶ γὰρ ἄνωγον.

ἀλλ᾽ ὅτε δή ῥ᾽ ἱκόμεσθα ποτὶ πτόλιν αἰπύ τε τεῖχος,

ἡμεῖς μὲν περὶ ἄστυ κατὰ ῥωπήϊα πυκνά,

ἂν δόνακας καὶ ἕλος, ὑπὸ τεύχεσι πεπτηῶτες

475

κείμεθα. νὺξ δ᾽ ἄρ᾽ ἐπῆλθε κακὴ Βορέαο πεσόντος,

πηγυλίς· αὐτὰρ ὕπερθε χιὼν γένετ᾽ ἠΰτε πάχνη,

ψυχρή, καὶ σακέεσσι περιτρέφετο κρύσταλλος.

ἔνθ᾽ ἄλλοι πάντες χλαίνας ἔχον ἠδὲ χιτῶνας,

εὗδον δ᾽ εὔκηλοι, σάκεσιν εἰλυμένοι ὤμους·

480

αὐτὰρ ἐγὼ χλαῖναν μὲν ἰὼν ἑτάροισιν ἔλειπον

ἀφραδίηις, ἐπεὶ οὐκ ἐφάμην ῥιγωσέμεν ἔμπης,

ἀλλ᾽ ἑπόμην σάκος οἶον ἔχων καὶ ζῶμα φαεινόν.

ἀλλ᾽ ὅτε δὴ τρίχα νυκτὸς ἔην, μετὰ δ᾽ ἄστρα βεβήκει,

καὶ τότ᾽ ἐγὼν Ὀδυσῆα προσηύδων ἐγγὺς ἐόντα

485

ἀγκῶνι νύξας· ὁ δ᾽ ἄρ᾽ ἐμμαπέως ὑπάκουσε·

διογενὲς Λαερτιάδη, πολυμήχαν᾽ Ὀδυσσεῦ,

οὔ τοι ἔτι ζωοῖσι μετέσσομαι, ἀλλά με χεῖμα

δάμναται· οὐ γὰρ ἔχω χλαῖναν· παρά μ᾽ ἤπαφε δαίμων

οἰοχίτων᾽ ἔμεναι· νῦν δ᾽ οὐκέτι φυκτὰ πέλονται.

490

ὣς ἐφάμην, ὁ δ᾽ ἔπειτα νόον σχέθε τόνδ᾽ ἐνὶ θυμῶι,

οἷος κεῖνος ἔην βουλευέμεν ἠδὲ μάχεσθαι·

φθεγξάμενος δ᾽ ὀλίγηι ὀπί με πρὸς μῦθον ἔειπε·

σίγα νῦν, μή τίς σευ Ἀχαιῶν ἄλλος ἀκούσηι.

ἦ καὶ ἐπ᾽ ἀγκῶνος κεφαλὴν σχέθεν εἶπέ τε μῦθον·

495

᾽κλῦτε, φίλοι· θεῖός μοι ἐνύπνιον ἦλθεν ὄνειρος.

λίην γὰρ νηῶν ἑκὰς ἤλθομεν· ἀλλά τις εἴη

εἰπεῖν Ἀτρεΐδηι Ἀγαμέμνονι, ποιμένι λαῶν,

εἰ πλέονας παρὰ ναῦφιν ἐποτρύνειε νέεσθαι.

ὣς ἔφατ᾽, ὦρτο δ᾽ ἔπειτα Θόας, Ἀνδραίμονος υἱός,

500

καρπαλίμως, ἀπὸ δὲ χλαῖναν θέτο φοινικόεσσαν,

βῆ δὲ θέειν ἐπὶ νῆας· ἐγὼ δ᾽ ἐνὶ εἵματι κείνου

κείμην ἀσπασίως, φάε δὲ χρυσόθρονος Ἠώς.

ὣς νῦν ἡβώοιμι βίη τέ μοι ἔμπεδος εἴη·

δοίη κέν τις χλαῖναν ἐνὶ σταθμοῖσι συφορβῶν,

505

ἀμφότερον, φιλότητι καὶ αἰδοῖ φωτὸς ἑῆος·

νῦν δέ μ᾽ ἀτιμάζουσι κακὰ χροῒ εἵματ᾽ ἔχοντα.

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφης, Εὔμαιε συβῶτα·

ὦ γέρον, αἶνος μέν τοι ἀμύμων, ὃν κατέλεξας,

οὐδέ τί πω παρὰ μοῖραν ἔπος νηκερδὲς ἔειπες·

510

τῶι οὔτ᾽ ἐσθῆτος δευήσεαι οὔτε τευ ἄλλου,

ὧν ἐπέοιχ᾽ ἱκέτην ταλαπείριον ἀντιάσαντα,

νῦν· ἀτὰρ ἠῶθέν γε τὰ σὰ ῥάκεα δνοπαλίξεις.

οὐ γὰρ πολλαὶ χλαῖναι ἐπημοιβοί τε χιτῶνες

ἐνθάδε ἕννυσθαι, μία δ᾽ οἴη φωτὶ ἑκάστωι.

515

αὐτὰρ ἐπὴν ἔλθηισιν Ὀδυσσῆος φίλος υἱός,

αὐτός τοι χλαῖνάν τε χιτῶνά τε εἵματα δώσει,

πέμψει δ᾽ ὅππηι σε κραδίη θυμός τε κελεύει.

ὣς εἰπὼν ἀνόρουσε, τίθει δ᾽ ἄρα οἱ πυρὸς ἐγγὺς

εὐνήν, ἐν δ᾽ ὀΐων τε καὶ αἰγῶν δέρματ᾽ ἔβαλλεν.

520

ἔνθ᾽ Ὀδυσεὺς κατέλεκτ᾽· ἐπὶ δὲ χλαῖναν βάλεν αὐτῶι

πυκνὴν καὶ μεγάλην, ἥ οἱ παρεκέσκετ᾽ ἀμοιβάς,

ἕννυσθαι ὅτε τις χειμὼν ἔκπαγλος ὄροιτο.

ὣς ὁ μὲν ἔνθ᾽ Ὀδυσεὺς κοιμήσατο, τοὶ δὲ παρ᾽ αὐτὸν

ἄνδρες κοιμήσαντο νεηνίαι· οὐδὲ συβώτηι

525

ἥνδανεν αὐτόθι κοῖτος, ὑῶν ἄπο κοιμηθῆναι,

ἀλλ᾽ ὅ γ᾽ ἄρ᾽ ἔξω ἰὼν ὡπλίζετο· χαῖρε δ᾽ Ὀδυσσεύς,

ὅττι ῥά οἱ βιότου περικήδετο νόσφιν ἐόντος.

πρῶτον μὲν ξίφος ὀξὺ περὶ στιβαροῖς βάλετ᾽ ὤμοις,

ἀμφὶ δὲ χλαῖναν ἑέσσατ᾽ ἀλεξάνεμον, μάλα πυκνήν,

530

ἂν δὲ νάκην ἕλετ᾽ αἰγὸς ἐϋτρεφέος μεγάλοιο,

εἵλετο δ᾽ ὀξὺν ἄκοντα, κυνῶν ἀλκτῆρα καὶ ἀνδρῶν.

βῆ δ᾽ ἴμεναι κείων ὅθι περ σύες ἀργιόδοντες

πέτρηι ὕπο γλαφυρῆι εὗδον, Βορέω ὑπ᾽ ἰωγῆι.