lider

zunen shtral

kinder

Freydl Tsharnin

vi a boym

dos lyalkele redt yidish

mayn kleyninke meydele Suzi

vi blimelekh in regn

aza freyd

mame iz shuldik ( >>> Jewish Public Library Montreal)

lider-zamlung, ershter teyl ( >>> Buffalo Yiddish Study Group):

vi blimelakh in regn

zingt der foygl

tsu erd

fun vanen

mayn bergele

aza freyd

derfer

grager

lider-zamlung, tsveyter teyl ( >>> Buffalo Yiddish Study Group):

ze vi sheyn

ikh bin troyeriker fun ale harbstn

shtil un frum

azoy sheyn

farnakht in di berg

tog mit regn

s'iz dayn velt

vig lid

lider-zamlung, driter teyl ( >>> Buffalo Yiddish Study Group):

fun vanen nemen zikh di mayses

kh'volt veln zayn

alts tsulib mayn yingele

der vint

vi a kind

dank got

der kkolem fun dayn kumen

zamlung un redaktsye fun di tekstn:

Heinrich Mohringer

_______________________________________________________________________

zunen shtral

a zamdik bergl, a kleyner kval,

afn zamd a zunen shtral.

shmeterlingen flien, shpringen,

dreyen zikh arum in ringen;

shimerirn di kolirin

af di fligl fun di shmeterlingen.

yeder zemdl vi a diment

shpiglt zikh in kval.

vi an oysgus fun kolirn

shpreyt af alts: der zunen shtral.

dershinen in: «kanade», Montreal 1925

kval: Rebecca Margolis, Ida Maza - Canadian Yiddish Writer and Activist

kinder

veynen kinder durkh di nekht,

un shlofn in frimorgn;

vakhn mames lange nekht,

shlofn nit un zorgn.

dershinen in: Yidishe dikhterins antologye (Yiddish Women Poets, Chicago, 1928)

kval: Rebecca Margolis, Ida Maza - Canadian Yiddish Writer and Activist

Freydl Tsharnin

Ayda Maze hot a rirndik lid gevidmet der dikhterin

Freydl Tsharnin, vemens lid zi tsitirt:

(a temper, alts fartoybndiker vey,

es brekht zikh un tsebrekht zikh nit mayn brust,

tsi iz mayn lebn noytik den azoy?

tsi vet mayn ort af der erd farblaybn pust?

lesh oys dem fayerl fun mayn getselt

un gib mir ru, o got, nor ru aleyn,

es vet mit mir nit untergeyn di velt,

es vet mit mir keyn shtern nit fargeyn.)

(fun irs a lid)

* * *

es vet mit dir nit untergeyn di velt,

es vet mit dir keyn shtern nit fargeyn.

nor vemens vort volt onklapn in elntns getselt

un onfiln zayn harts mit tfiledik geveyn?

ikh hob dir keyn mol mit mayne oygn nit gezen,

nor durkh dayn lid hob ikh dayn lebn vi mayn eygenem gevust,

un s'hot mayn harts dir entfern gevolt,

s'vet dayn ort af der erd nit blaybn pust,

s'iz dayn lebn a noytiker geven,

vi yeder vort vos veynt aroys fun dayn erlekh lid,

vi dayn gebet tsu got, az der nes fun toyt zol dir geshen,

un vi dayn letster ruf tsum hant fun payniker,

vos hot temp gezegt dayn yedn glid.

un geshtorbn bistu, der groyser nes iz dir geshen,

gekumen iz di lang gegarte ru ayngevigt di kranke glider,

fun ergets iber yamen fun an elntn shpitol,

zaynen vi vayse mevn, ongekumen dayne lider.

פֿריידל טשאַרנין

אײַדאַ מאַזע האָט אַ רירנדיק ליד געווידמעט דער דיכטערין פֿריידל טשאַרנין, וועמענס ליד זי ציטירט:

(אָ טעמפּער, אַלץ פֿאַרטויבנדיקער וויי,

עס ברעכט זיך און צעברעכט זיך ניט מײַן ברוסט,

צי איז מײַן לעבן נויטיק דען אַזוי?

צי וועט מײַן אָרט אַף דער ערד פֿאַרבלײַבן פּוסט?

לעש אויס דעם פֿײַערל פֿון מײַן געצעלט

און גיב מיר רו, אָ גאָט, נאָר רו אַליין,

עס וועט מיט מיר ניט אונטערגיין די וועלט,

עס וועט מיט מיר קיין שטערן ניט פֿאַרגיין.)

(פֿון אירס אַ ליד)

* * *

עס וועט מיט דיר ניט אונטערגיין די וועלט,

עס וועט מיט דיר קיין שטערן ניט פֿאַרגיין.

נאָר וועמענס וואָרט וואָלט אָנקלאַפּן אין עלנטנס געצעלט

און אָנפֿילן זײַן האַרץ מיט תּפֿילהדיק געוויין?

איך האָב דיר קיין מאָל מיט מײַנע אויגן ניט געזען,

נאָר דורך דײַן ליד האָב איך דײַן לעבן ווי מײַן אייגענעם געוווּסט,

און ס׳האָט מײַן האַרץ דיר ענטפֿערן געוואָלט,

ס׳וועט דײַן אָרט אַף דער ערד ניט בלײַבן פּוסט,

ס׳איז דײַן לעבן אַ נויטיקער געווען,

ווי יעדער וואָרט וואָס וויינט אַרויס פֿון דײַן ערלעך ליד,

ווי דײַן געבעט צו גאָט, אַז דער נס פֿון טויט זאָל דיר געשען,

און ווי דײַן לעצטער רוף צום האַנט פֿון פּײַניקער,

וואָס האָט טעמפּ געזעגט דײַן יעדן גליד.

און געשטאָרבן ביסטו, דער גרויסער נס איז דיר געשען,

געקומען איז די לאַנג געגאַרטע רו אײַנגעוויגט די קראַנקע גלידער,

פֿון ערגעץ איבער ימען פֿון אַן עלנטן שפּיטאָל,

זײַנען ווי ווײַסע מעוון, אָנגעקומען דײַנע לידער.

kval: Ayda Maze - a Montrealer dikhterin tsu ir 45stn yortsayt

tsunoyfgeshtelt fun Khane Mlotek (forverts)

vi a boym

Ayda Maze hot, in a milkhome-lid, badoyert dos faln

fun dem yungn soldat oyfn fremdn feld:

ot hot men im oysgerisn vi a boym fun feld,

gegebn im a soyne, gemakht im far a held,

avekgeshikt im iber yamen, aynnemen a velt.

der yam hot tsu a breg gebrakht im tsu a grinem feld,

mit shpiz un biks af yungn aksl, mit yungn kholem fun zayn feld,

iz er vi a boym geshtanen, af a fremder erd.

blits un duner far zayn oyg, kanonen-krakh un shverd,

iz er vi a boym gefaln durkh roytn blits fun shverd,

un mit blut fun yungn hartsn, durkhgezapt di fremde erd.

ווי אַ בוים

אײַדאַ מאַזע האָט, אין אַ מלחמה־ליד, באַדויערט דאָס פֿאַלן פֿון דעם יונגן סאָלדאַט אויפֿן פֿרעמדן פֿעלד:

אָט האָט מען אים אויסגעריסן ווי אַ בוים פֿון פֿעלד,

געגעבן אים אַ שׂונא, געמאַכט אים פֿאַר אַ העלד,

אַוועקגעשיקט אים איבער ימען, אײַננעמען אַ וועלט.

דער ים האָט צו אַ ברעג געבראַכט אים צו אַ גרינעם פֿעלד,

מיט שפּיז און ביקס אַף יונגן אַקסל, מיט יונגן חלום פֿון זײַן פֿעלד,

איז ער ווי אַ בוים געשטאַנען, אַף אַ פֿרעמדער ערד.

בליץ און דונער פֿאַר זײַן אויג, קאַנאָנען־קראַך און שווערד,

איז ער ווי אַ בוים געפֿאַלן דורך רויטן בליץ פֿון שווערד,

און מיט בלוט פֿון יונגן האַרצן, דורכגעזאַפּט די פֿרעמדע ערד.

kval: Ayda Maze - a Montrealer dikhterin tsu ir 45stn yortsayt

tsunoyfgeshtelt fun Khane Mlotek (forverts)

dos lyalkele redt yidish

gekumen tsu gast –

di bobinke Frume,

gebrakht far Khane-Leyen –

a lyalkele fun gume,

a sheyn, kleyn lyalkele,

a lyalkele fun gume.

s'trogt kleydelekh mit shirtselekh,

mit ale sheyne zakhn;

s'hot kleyne vayse tseyndelekh

un eygelekh vos lakhn:

nor redn vil es nit keyn vort,

vos du zolst nit makhn.

kukt ir Khane-Leyele

in heldzl un in nezl;

un prubirt ir ayngebn

a refue fun a glezl;

redt tsu ir oyf english,

fregt zi «ar yu dom?»

strashet zi avekshikn

mit boben tsurik in krom.

nor vos zi zol nit zogn

un vos zi zol nit makhn;

- di lyalke kukt zi on

mit eygelekh vos lakhn

un lakht zikh oys fun ir,

mit di ale zibn zakhn.

vert Khane-Leyele shoyn beyz,

un vos iz far a khidesh?

git a drik dos lyalkele,

un shrayt tsu ir oyf yidish:

«bist a shtume lyalkele!»

un hert nor, sara khidesh,

dos lyalkele veynt: ma-me –!

dos lyalkele redt yidish.

un oyser dem vort mame,

zogt zi oykh mume;

aza yidish lyalkele –

hot gebrakht di bobe Frume,

far kleyner Khane-Leyelen.

a lyalkele fun gume.

דאָס ליאַלקעלע רעדט ייִדיש

געקומען צו גאַסט –

די באָבינקע פֿרומע,

געבראַכט פֿאַר חנה־לאהען –

אַ ליאַלקעלע פֿון גומע,

אַ שיין, קליין ליאַלקעלע,

אַ ליאַלקעלע פֿון גומע.

ס׳טראָגט קליידעלעך מיט שירצעלעך,

מיט אַלע שיינע זאַכן;

ס׳האָט קליינע ווײַסע ציינדעלעך

און אייגעלעך וואָס לאַכן:

נאָר רעדן וויל עס ניט קיין וואָרט,

וואָס דו זאָלסט ניט מאַכן.

קוקט איר חנה־לאהלע

אין העלדזל און אין נעזל;

און פּרובירט איר אײַנגעבן

אַ רפֿואה פֿון אַ גלעזל;

רעדט צו איר אויף ענגליש,

פֿרעגט זי «אַר יו דאָם?»

סטראַשעט זי אַוועקשיקן

מיט באָבען צוריק אין קראָם.

נאָר וואָס זי זאָל ניט זאָגן

און וואָס זי זאָל ניט מאַכן;

די ליאַלקע קוקט זי אָן –

מיט אייגעלעך וואָס לאַכן

און לאַכט זיך אויס פֿון איר,

מיט די אַלע זיבן זאַכן.

ווערט חנה־לאהלע שוין בייז,

און וואָס איז פֿאַר אַ חידוש?

גיט אַ דריק דאָס ליאַלקעלע,

און שרײַט צו איר אויף ייִדיש:

«ביסט אַ שטומע ליאַלקעלע!»

און הערט נאָר, סאַראַ חידוש,

דאָס ליאַלקעלע וויינט: מאַ–מע–!

דאָס ליאַלקעלע רעדט ייִדיש.

און אויסער דעם וואָרט מאַמע,

זאָגט זי אויך מומע;

אַזאַ ייִדיש ליאַלקעלע –

האָט געבראַכט די באָבע פֿרומע,

פֿאַר קליינער חנה־לאהלען,

אַ ליאַלקעלע פֿון גומע.

kval: Ayda Maze - a Montrealer dikhterin tsu ir 45stn yortsayt

tsunoyfgeshtelt fun Khane Mlotek (forverts)

mayn kleyninke meydele Suzi

mayn kleyninke meydele Suzi,

ikh zukh zi, ikh ruf zi,

vu iz zi?

vu iz zi bahaltn?

vu iz zi antrunen?

ikh zukh un ikh ruf,

un ikh ken nit gefinen,

mayn kleyninke meydele Suzi.

mayn kleyninke meydele Suzi,

ikh zukh zi, ikh ruf zi,

vu iz zi?

ot kukt zi aroys –

fun di fingerlekh-shpaltn,

vu zi iz antrunen,

un hot zikh bahaltn,

vi a kleyninke meydele –

hintern tir.

dreyt klug mitn kepele,

un lakht fun mir,

vos ikh zukh zi,

un ruf zi,

vu iz zi?

mayn kleyninke meydele Suzi.

מײַן קליינינקע מיידעלע סוזי

מײַן קליינינקע מיידעלע סוזי,

איך זוך זי, איך רוף זי,

וווּ איז זי?

וווּ איז זי באַהאַלטן?

וווּ איז זי אַנטרונען?

איך זוך און איך רוף,

און איך קען ניט געפֿינען,

מײַן קליינינקע מיידעלע סוזי.

מײַן קליינינקע מיידעלע סוזי,

איך זוך זי, איך רוף זי,

וווּ איז זי?

אָט קוקט זי אַרויס –

פֿון די פֿינגערלעך־שפּאַלטן,

וווּ זי איז אַנטרונען,

און האָט זיך באַהאַלטן,

ווי אַ קליינינקע מײַזעלע –

הינטערן טיר.

דרייט קלוג מיטן קעפּעלע,

און לאַכט פֿון מיר,

וואָס איך זוך זי,

און רוף זי,

וווּ איז זי?

מײַן קליינינקע מיידעלע סוזי.

kval: Ayda Maze - a Montrealer dikhterin tsu ir 45stn yortsayt

tsunoyfgeshtelt fun Khane Mlotek (forverts)

vi blimelekh in regn

orim iz mayn shtibele,

mit an altn dakh,

vaksn in im kinderlekh,

kinderlekh a sakh.

geyt in gas a regndl,

vert in shtibl nas –,

loyfn mayne kinderlekh,

shpiln zikh in gas.

geyt in gas a regndl,

geyt er zey antkegn –.

vaksn mayne kinderlekh,

vi blimelekh in regn.

kval: Rebecca Margolis, Ida Maza - Canadian Yiddish Writer and Activist

yidish: Ida Maze, lider-zamlung, ershter teyl (Buffalo Yiddish Study Group)

aza freyd

dayn geburttog haynt, mayn kind,

un der tog iz aza shtiler haynt, mayn kind,

un der tog iz aza vayser haynt, mayn kind.

iber shtiln tog,

iber vaysn tog,

flien kroen um,

tantsn kroen um; –

zekhtsn shvartse kroen in a kon.

dayne zekhtsn yor, mayn kind,

in shvartsn ongeton.

tseyl ikh zekhtsn yor, mayn kind,

in shvartsn ongeton.

oho, bin ikh a mame shoyn

fun a zekhtsnyorik kind.

vemen nor dertseylt men aza freyd?

tsi dem shney, vos oyf dayn keyver,

tsi dem shtiln tog,

tsi dem vaysn tog?

– aza freyd!

kval: Irving Massey, Ida Maze and the Montreal Yiddish Renaissance

yidish: Ida Maze, lider-zamlung, ershter teyl (Buffalo Yiddish Study Group)