BIBLIOTHECA AUGUSTANA

 

Itshe-Meyer Shpilrayn

1889/1891 - 1937

 

idish – konspekt fun a kurs

in dem 2"tn moskver

melukhishn universitet

 

_______________________________________________________________________

 

 

 

kapitl vii.

di geshikhte funem yidishn leksikon.

 

di mitl-hoykhdaytshishe elementen als gruntelementen, vos bashtimen dem kharakter fun der yidisher shprakh (eyntsike verter fun der nider-daytshisher opshtamung). hebreishe elementen fun der eltere epokhe, vos zaynen farbunden mit der geshikhte fun der yidisher bildung un religye. romanishe elementen– eltere (freyen, oren u.a.v.) – un nayere, vos zaynen arayngekumen durkh andere leshoynes. di virkung fun di slavishe leshoynes, iberhoypt fun poylish, oyf der baraykherung fun dem yidishn leksikon. di virkung fun der antshteyung funem industrieln kapital oyf der yidisher shprakh. der kapitalizm, velkher iz gegangen fun daytshland, hot tsuzamen mit di formen fun der klasn-gezelshaft gebrakht oykh daytshmerizmen in der shprakh. di maskilem, oysdriker fun der nay-daytshisher virkung. paralele dershaynungen in andere shprakhn, un dos bazaytikn fun di fremde verter, nokhdem vi di breyte shikhtn fun der bafelkerung asimilirn di naye ideyen. lemoshl: pyoter dem groysns «viktorya», «asambleya», velkhe me hot opgevorfn, nokhdem vi di verter «pobeda» un «sobranye» hobn bakumen a nayem inhalt. inertsye tsu daytshmerizirung fun yidish in «bund». slavishe neologizmen un der veg fun zeyer arayndringen. zey sheydn zikh unter fun di alte slavishe formen in yidish mitn grad fun zeyer fonetisher asimilirung. di nayste puristishe rikhtungen in der yidisher shprakh. borokhov, zhitlovski, di «kultur-lige.»