Appendix Vergiliana

Ciris

Hoc carmen scripsit

poeta ignotus saeculo primo

___________________________________________________

Ciris

Etsi me vario iactatum laudis amore

irritaque expertum fallacis praemia vulgi

Cecropius suavis expirans hortulus auras

florentis viridi sophiae complectitur umbra,

5

mensque, ut quiret eo dignum sibi quaerere carmen,

longe aliud studium inque alios accincta labores

altius ad magni suspexit sidera mundi

et placitum paucis ausa est ascendere collem,

non tamen absistam coeptum detexere munus,

10

in quo iure meas utinam requiescere musas

et leviter blandum liceat deponere amorem.

+quod si mirificum genus omnes . . . . .

+mirificum sedi+ modo sit tibi velle libido,

si mihi iam summas sapientia panderet arces,

15

quattuor antiquis +heredibus est data consors,

unde hominum errores longe lateque per orbem

despicere atque humilis possem contemnere curas,

non ego te talem venerarer munere tali,

non equidem (quamvis interdum ludere nobis

20

et gracilem molli liceat pede claudere versum),

sed magno intexens, si fas est dicere, peplo,

qualis Erectheis olim portatur Athenis,

debita cum castae solvuntur vota Minervae

tardaque confecto redeunt quinquennia lustro,

25

cum levis alterno Zephyrus concrebuit Euro

et prono gravidum provexit pondere currum.

felix illa dies, felix et dicitur annus,

felices qui talem annum videre diemque.

ergo Palladiae texuntur in ordine pugnae,

30

magna Giganteis ornantur pepla tropaeis,

horrida sanguineo pinguntur proelia cocco,

additur aurata deiectus cuspide Typhon,

qui prius Ossaeis consternens aethera saxis

Emathio celsum duplicabat vertice Olympum.

35

tale deae velum sollemni tempore portant,

tali te vellem, iuvenum doctissime, ritu

purpureos inter soles et candida lunae

sidera, caeruleis orbem pulsantia bigis,

naturae rerum magnis intexere chartis,

40

aeterno ut sophiae coniunctum carmine nomen

nostra tuum senibus loqueretur pagina saeclis.

sed quoniam ad tantas nunc primum nascimur artes,

nunc primum teneros firmamus robore nervos,

haec tamen interea quae possumus, in quibus aevi

45

prima rudimenta et iuvenes exegimus annos,

accipe dona meo multum vigilata labore

promissa atque diu iam tandem . . . . .

impia prodigiis ut quondam +exterruit amplis

Scylla novos avium sublimis in aere coetus

50

auxerit et tenui conscendens aethera penna

caeruleis sua tecta super volitaverit alis,

hanc pro purpureo poenam scelerata capillo

pro patria solvens excisa et funditus urbe.

Complures illam magni, Messalla, poetae

55

(nam verum fateamur: amat Polyhymnia verum)

longe alia perhibent mutatam membra figura

Scyllaeum monstro saxum infestasse voraci;

illam esse aerumnis quam saepe legamus Ulixi

candida succinctam latrantibus inguina monstris

60

Dulichias vexasse rates et gurgite in alto

deprensos nautas canibus lacerasse marinis.

sed neque Maeoniae patiuntur credere chartae

nec +malus istorum+ dubiis erroribus auctor.

namque alias alii vulgo finxere puellas

65

quae Colophoniaco Scyllae dicantur Homero.

ipse Crataein ait matrem, sed sive Crataeis,

sive illam monstro generavit Echidna biformi,

sive necutra parens atque hoc in carmine toto

inguinis est vitium et veneris descripta libido;

70

sive etiam iactis speciem mutata venenis

infelix virgo (quid enim commiserat illa?);

sive pater timidam +saeva+ complexus harena

coniugium castae violaverat Amphitrites,

at tamen exegit longo post tempore poenas,

75

ut, cum cura sui veheretur coniugis alto,

ipsa trucem multo misceret sanguine pontum

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

seu vero, ut perhibent, forma cum vinceret omnis

78

et cupidos quaestu passim popularet amantes,

80

horribilis circum vidit se existere formas,

79

piscibus et canibusque malis vallata repente est

81

(heu quotiens mirata novos expalluit artus

ipsa suos, quotiens heu pertimuit latratus),

ausa quod est mulier numen fraudare deorum

et dictam Veneri +notorum vertere poenam,

85

quam mala multiplici iuvenum consaepta caterva

+dixerat+ atque modo meretrix vulgata ferarum

(infamem tali merito rumore fuisse

docta Palaepaphiae testatur voce Pachynus):

quidquid et ut quisque est tali de clade locutus,

90

+omnia sim+: potius liceat notescere cirin

atque unam ex multis Scyllam non esse puellis.

Quare, quae cantus meditanti mittere +cocos

magna mihi cupido tribuistis praemia, divae

Pierides, quarum castos +altaria+ postis

95

munere saepe meo inficiunt foribusque hyacinthi

deponunt flores aut suave rubens narcissus

aut crocus alterna coniungens lilia caltha

sparsaque liminibus floret rosa, nunc age, divae,

praecipue nostro nunc aspirate labori

100

atque novum aeterno praetexite honore volumen.

Sunt Pandioniis vicinae sedibus urbes

Actaeos inter colles et candida Thesei

purpureis late ridentia litora conchis,

quarum non ulli fama concedere digna

105

stat Megara, Alcathoi quondam murata labore,

Alcathoi Phoebique; deus namque affuit illi,

unde etiam citharae voces imitatus acutas

saepe lapis recrepat Cyllenia murmura pulsus

et veterem sonitu Phoebi testatur honorem.

110

hanc urbem, ante alios qui tum florebat in armis,

fecerat infestam populator remige Minos,

hospitio quod se Nisi Polyidos avito

Carpathium fugiens et flumina Caeratea

texerat. hunc bello repetens Gortynius heros

115

Attica Cretaea sternebat rura sagitta.

sed neque tum cives neque tum rex ipse veretur

infesto ad muros volitantis agmine turmas

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

+dicere+ et indomitas virtute retundere mentes,

responsum quoniam satis est meminisse deorum.

120

nam capite ab summo regis, mirabile dictu,

+candida caesarie florebant tempora lauro

et roseus medio surgebat vertice crinis,

cuius quam servata diu natura fuisset,

tam patriam incolumem Nisi regnumque futurum

125

concordes stabili firmarunt numine Parcae.

ergo omnis caro residebat cura capillo,

aurea sollemni comptum quem fibula ritu

Cecropiae tereti nectebat dente cicadae.

Nec vero haec urbis custodia vana fuisset

130

(nec fuerat), ni Scylla novo correpta furore,

Scylla, patris miseri patriaeque inventa sepulcrum,

o nimium cupidis Minoa inhiasset ocellis.

sed malus ille puer, quem nec sua flectere mater

iratum potuit, quem nec pater atque avus idem

135

Iuppiter (ille etiam Poenos domitare leones

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

et validas docuit vires mansuescere tigris,

ille etiam divos, homines - sed dicere magnum est),

idem tum tristis acuebat parvulus iras

Iunonis magnae, cuius periura puella

140

olim (sed meminere diu periuria divae)

non ulli licitam violaverat inscia sedem,

dum sacris operata deae lascivit et extra

procedit longe matrum comitumque catervam,

suspensam gaudens in corpore ludere vestem

145

et tumidos agitante sinus aquilone relaxans.

necdum etiam castos gustaverat ignis honores,

necdum sollemni lympha perfusa sacerdos

pallentis foliis caput exornarat olivae,

cum lapsa e manibus fugit pila quoque ea lapsa est

150

procurrit virgo. quod uti ne prodita ludo

aureolam gracili solvisses corpore pallam.

omnia quae retinere gradum cursusque morari

possent, o tecum vellem +tua semper+ haberes.

non, numquam violata manu sacraria divae

155

iurando, infelix, nequiquam periurasses.

et, si quis nocuisse tibi periuria credat

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

causa pia est: timuit fratri te ostendere Iuno.

at levis ille deus, cui semper ad ulciscendum

quaeritur ex omni verborum iniuria dictu,

160

aurea fulgenti depromens tela pharetra

(heu nimium certo, nimium, +thirintia+ missu)

virginis in tenera defixit acumina mente.

Quae simul ut venis hausit sitientibus ignem

et validum penitus concepit in ossa furorem,

165

saeva velut gelidis Edonum Bistonis oris

ictave barbarico Cybeles antistita buxo

infelix virgo tota bacchatur in urbe,

non storace Idaeo fragrantis cincta capillos,

coccina non teneris pedibus Sicyonia servans,

170

non niveo retinens bacata monilia collo.

multum illi incerto trepidant vestigia cursu;

saepe petit patrios ascendere perdita muros

aeriasque facit causam se visere turris;

saepe etiam tristis volvens in nocte querelas

175

sedibus ex altis +caeli speculatur amorem

castraque prospectat crebris lucentia flammis.

nulla colum novit, carum non respicit aurum,

non arguta sonant tenui psalteria chorda,

non Libyco molles plauduntur pectine telae;

180

nullus in ore rubor: ubi enim rubor, obstat amori.

atque ubi nulla malis reperit solacia tantis

tabidulamque videt labi per viscera mortem,

quo vocat ire dolor, subigunt quo tendere fata,

fertur et horribili praeceps impellitur oestro,

185

ut patris, a demens, crinem de vertice +serum

furtive arguto detonsum mitteret hosti.

namque haec condicio miserae proponitur una,

sive illa ignorans (quis non bonus omnia malit

credere quam tanti sceleris damnare puellam?) -

190

heu tamen infelix: quid enim imprudentia prodest?

Nise pater, cui direpta crudeliter urbe

vix erit una super sedes in turribus altis

fessus ubi extructo possis considere nido,

tum quoque avis metuere: dabit tibi filia poenas.

195

gaudete, o celeres, subnixae nubibus altis,

quae mare, quae viridis silvas lucosque sonantis

incolitis, gaudete, vagae, gaudete, volucres,

vosque adeo, humanos mutatae corporis artus,

vos o crudeli fatorum lege, puellae

200

Dauliades, gaudete: venit carissima vobis

cognatos augens reges numerumque suorum

ciris et ipse pater. vos, o pulcherrima quondam

corpora, caeruleas praevertite in aethera nubes,

qua novus ad superum sedes haliaeetos et qua

205

candida concessos ascendat ciris honores.

Iamque adeo dulci devinctus lumina somno

Nisus erat vigilumque procul custodia primis

excubias foribus studio iactabat inani,

cum furtim tacito descendens Scylla cubili

210

auribus arrectis nocturna silentia temptat

et pressis tenuem singultibus aera captat.

tum suspensa levans digitis vestigia primis

egreditur ferroque manus armata bidenti

avolat: at demptae subita in formidine vires.

215

caeruleas sua furta prius testatur ad umbras;

nam qua se ad patrium tendebat semita limen,

vestibulo in thalami paulum remoratur et alte

suspicit ad clari nictantia sidera mundi,

non accepta piis promittens munera divis.

220

Quam simul Ogygii Phoenicis filia Carme

surgere sensit anus, sonitum nam fecerat illi

marmoreo aeratus stridens in limine cardo,

corripit extemplo fessam languore puellam

et simul «o nobis sacrum caput» inquit «alumna,

225

non tibi nequiquam viridis per viscera pallor

aegroto tenuis suffundit sanguine venas,

nec levis hoc faceret, neque enim pote, cura subegit,

aut fallor: quod ut o potius, Rhamnusia, fallar.

nam qua te causa nec dulcis pocula Bacchi

230

nec gravidos Cereris dicam contingere fetus;

qua causa ad patrium solam vigilare cubile,

tempore quo fessas mortalia pectora curas,

quo rapidos etiam requiescunt flumina cursus?

dic age nunc miserae saltem, quod saepe petenti

235

iurabas nihil esse mihi, cur maesta parentis

formosos circum virgo remorere capillos.

ei mihi, ne furor ille tuos invaserit artus,

ille Arabae Myrrhae quondam qui cepit ocellos,

ut scelere infando (quod nec sinat Adrastea)

240

laedere utrumque uno studeas errore parentem.

quod si alio quovis animi iactaris amore

(nam te iactari, non est Amathusia nostri

tam rudis ut nullo possim cognoscere signo),

si concessus amor noto te macerat igni,

245

per tibi Dictynae praesentia numina iuro,

prima deum dulcem mihi quae te donat alumnam,

omnia me potius digna atque indigna laborum

milia visuram, quam te tam tristibus istis

sordibus et senio patiar tabescere tali.»

250

Haec loquitur mollique ut se velavit amictu

frigidulam iniecta circumdat veste puellam,

quae prius in tenui steterat succincta crocota.

dulcia deinde genis rorantibus oscula figens

persequitur miserae causas exquirere tabis.

255

nec tamen ante ullas patitur sibi reddere voces,

marmoreum tremebunda pedem quam rettulit intra.

illa autem «quid . . . me» inquit, «nutricula, torques?

quid tantum properas nostros novisse furores?

non ego consueto mortalibus uror amore,

260

nec mihi notorum deflectunt lumina vultus,

nec genitor cordi est: ultro namque odimus omnis.

nil amat hic animus, nutrix, quod oportet amari,

in quo falsa tamen lateat pietatis imago,

sed media ex acie, mediis ex hostibus - eheu,

265

quid dicam quove aegra malum hoc exordiar ore?

dicam equidem, quoniam tu nunc non dicere, nutrix,

non sinis: extremum hoc munus morientis habeto.

ille, vides, nostris qui moenibus assidet hostis,

quem pater ipse deum sceptri donavit honore,

270

cui Parcae tribuere nec ullo vulnere laedi

(dicendum est, frustra circumvehor omnia verbis),

ille mea, ille idem oppugnat praecordia Minos.

quod per te divum crebros obtestor amores

perque tuum memori sanctum mihi pectus alumnae,

275

ut me, si servare potes, nec perdere malis,

sin autem optatae spes est incisa salutis,

nec mihi quam merui invideas, nutricula, mortem.

nam nisi te nobis malus, o malus, optima Carme,

ante in conspectum casusve deusve tulisset,

280

aut ferro hoc» (aperit ferrum quod veste latebat)

«purpureum patris dempsissem vertice crinem,

aut mihi praesenti peperissem vulnere letum.»

Vix haec ediderat, cum clade exterrita tristi

insontes multo deturpat pulvere crinis

285

et graviter questu Carme complorat anili:

«o mihi nunc iterum crudelis reddite Minos,

o iterum nostrae Minos inimice senectae,

+semper aut+ olim natae te propter eundem

aut amor insanae luctum portavit alumnae.

290

tene ego tam longe capta atque avecta nequivi,

tam grave servitium, tam duros passa labores,

effugere, o bis iam exitium crudele meorum?

iam iam nec nobis aequo senioribus ullum,

vivere uti cupiam, vivit genus. ut quid ego amens

295

te erepta, o Britomarti, mei spes una sepulcri,

te, Britomarti, diem potui producere vitae?

atque utinam celeri nec tantum grata Dianae

venatus esses virgo sectata virorum,

Cnosia nec Partho contendens spicula cornu

300

Dictaeas ageres ad gramina nota capellas.

numquam tam obnixe fugiens Minois amores

praeceps aerii specula de montis iisses,

unde alii fugisse ferunt et numen Aphaeae

virginis assignant, alii, quo notior esses,

305

Dictynam dixere tuo de nomine Lunam.

sint haec vera velim: mihi certe, nata, peristi;

numquam ego te summo volitantem vertice . . .

Hyrcanos inter comites agmenque ferarum

conspiciam nec te redeuntem amplexa tenebo.

310

verum haec tum non sic gravia atque indigna fuere,

tum, mea alumna, tui cum spes integra maneret,

nam vox ista meas nondum violaverat auris.

tene etiam fortuna mihi crudelis ademit,

tene, o sola meae vivendi causa senectae?

315

saepe tuo dulci nequiquam capta sopore,

cum premeret natura, mori me velle negavi,

ut tibi Corycio glomerarem flammea luto.

quo nunc me, infelix, aut quae me fata reservant?

an nescis, qua lege patris de vertice summo

320

edita candentis praetexat purpura canos,

quae tenui patriae spes sit suspensa capillo?

si nescis, aliquam possum sperare salutem,

inscia quandoquidem scelus es conata nefandum;

sin est quod metuo, per te, mea alumna, tuumque

325

expertum multis miserae mihi rebus amorem,

+perdere seva precor per flumina elithie

ne tantum in facinus tam nulla mente feraris.

non ego te incepto, fieri quod non pote, conor

flectere amore, nec est cum dis contendere nostrum,

330

sed patris incolumi potius denubere regno

atque aliquos tamen esse velis tibi, alumna, penates;

hoc unum exilio docta atque experta monebo.

quod si non ulla poteris ratione parentem

flectere (sed poteris: quid enim non unica possis?),

335

tum potius tandem ista, pio cum iure licebit,

cum facti causam tempusque doloris habebis,

tum potius conata tua atque incepta referto,

meque deosque tibi comites, mea alumna, futuros

polliceor: nihil est, quod texitur ordine, longum.»

340

His ubi sollicitos animi relevaverat aestus

vocibus et blanda pectus spe mulserat aegrum,

paulatim tremebunda genis obducere vestem

virginis et placidam tenebris captare quietem,

inverso bibulum restinguens lumen olivo,

345

incipit ad crebrosque insani pectoris ictus

ferre manum, assiduis mulcens praecordia palmis.

noctem illam sic maesta super marcentis alumnae

frigidulos cubito subnixa pependit ocellos.

Postera lux ubi laeta diem mortalibus almum

350

et gelida venientem ignem quatiebat ab Oeta,

quem pavidae alternis fugitant optantque puellae

(Hesperium vitant, optant ardescere Eoum),

praeceptis paret virgo nutricis et omnis

undique conquirit nubendi sedula causas.

355

temptantur patriae submissis vocibus aures

laudanturque bonae pacis bona; multus inepto

virginis insolitae sermo novus errat in ore:

nunc tremere instantis belli certamina dicit

communemque timere deum; nunc regis amicis

360

(namque ipsi verita est) torvum flet maesta parentem,

cum Iove communis qui nolit habere nepotes.

nunc etiam conficta dolo mendacia turpi

invenit et divum terret formidine civis;

nunc alia ex aliis (nec desunt) omina quaerit;

365

quin etiam castos ausa est corrumpere vates,

ut, cum caesa pio cecidisset victima ferro,

essent qui generum Minoa auctoribus extis

iungere et ancipitis suaderent tollere pugnas.

At nutrix patula componens sulpura testa

370

narcissum casiamque herbas incendit olentis

terque novena ligans triplici diversa colore

fila «ter in gremium mecum» inquit «despue, virgo,

despue ter, virgo: numero deus impare gaudet.»

inde mago geminata Iovi +frigidula+ sacra,

375

sacra nec Idaeis anubus nec cognita Grais,

pergit Amyclaeo spargens altaria thallo

regis Iolciacis animum defigere votis.

verum ubi nulla movet stabilem fallacia Nisum,

nec possunt homines nec possunt flectere divi

380

(tanta est in parvo fiducia crine cavendi),

rursus ad inceptum sociam se adiungit alumnae

purpureumque parat rursus tondere capillum,

tam longo quod iam captat succurrere amori,

non minus illa tamen revehi quod moenia Cretae

385

gaudeat: et cineri patria est iucunda sepulto.

Ergo iterum capiti Scylla est inimica paterno:

tum coma Sidonio florens deciditur ostro,

tum capitur Megara et divum responsa probantur,

tum suspensa novo ritu de navibus altis

390

per mare caeruleum trahitur Niseia virgo.

complures illam nymphae mirantur in undis,

miratur pater Oceanus et candida Tethys

et cupidas secum rapiens Galatea sorores,

illa etiam iunctis magnum quae piscibus aequor

395

et glauco bipedum curru metitur equorum

Leucothea parvusque dea cum matre Palaemon,

illi etiam alternas sortiti vivere luces,

cara Iovis suboles, magnum Iovis incrementum,

Tyndaridae niveos mirantur virginis artus.

400

has adeo voces atque haec lamenta per auras

fluctibus in mediis questu volvebat inani,

ad caelum infelix ardentia lumina tendens,

lumina, nam teneras arcebant vincula palmas:

«supprimite o paulum turbati flamina venti,

405

dum queror et divos (quamquam nil testibus illis

profeci) extrema moriens tamen alloquor hora.

vos ego, vos adeo, venti, testabor, et aurae,

vos +o numantana+ si qui de gente venitis,

cernitis? illa ego sum cognato sanguine vobis

410

Scylla (quod o salva liceat te dicere, Procne),

illa ego sum Nisi pollentis filia quondam,

certatim ex omni petiit quam Graecia regno

qua curvus terras amplectitur Hellespontus;

illa ego sum, Minos, sacrato foedere coniunx

415

dicta tibi: tamen haec, etsi non accipis, audis.

vinctane tam magni tranabo gurgitis undas?

vincta tot assiduas pendebo ex ordine luces?

non equidem me alio possum contendere dignam

supplicio, quae sic patriam carosque penates

420

hostibus immitique addixi ignara tyranno.

verum istaec, Minos, illos scelerata putavi,

si nostra ante aliqui nudasset foedera casus,

facturos, quorum direptis moenibus urbis

o ego crudelis flamma delubra petivi.

425

te vero victore prius vel sidera cursus

mutatura suos quam te mihi talia captae

facturum metui. iam iam scelus omnia vicit.

tene ego plus patrio dilexi perdita regno?

tene ego? nec mirum: vultu decepta puella

430

ut vidi, ut perii, ut me malus abstulit error.

non equidem ex isto speravi corpore posse

tale malum nasci +forma vel sidera fallar.

me non deliciis commovit regia dives,

curalio fragili aut electro lacrimoso,

435

me non florentes aequali corpore nymphae,

non metus impendens potuit retinere deorum:

omnia vicit amor: quid enim non vinceret ille?

non mihi iam pingui sudabunt tempora myrrha,

pronuba nec castos accendet pinus odores,

440

non Libys Assyrio sternetur lectulus ostro -

parva queror: ne me illa quidem communis alumna

omnibus iniecta tellus tumulabit harena.

mene inter matres ancillarique maritas,

mene alias inter famularum munere fungi,

445

coniugis atque tuae, quaecumque erit illa, beatae

non licuit gravidos penso devolvere fusos?

447

at belli saltem captivam lege necasses.

454

iam tandem casus hominum, iam respice, Minos.

455

sit satis hoc, tantum Scyllam vidisse malorum.

vel fato fuerit nobis haec debita pestis,

vel casu incerto, merita vel denique culpa:

omnia nam potius quam te fecisse putabo.»

Labitur interea resoluta ab litore classis,

460

magna repentino sinuantur lintea coro,

flectitur in viridi remus sale, languida fessae

virginis in cursu moritur querimonia longo.

deserit angustis inclusum faucibus Isthmon

Cypselidae et magni florentia regna, Corinthum;

465

praeterit abruptas Scironis protinus arces

infestumque suis dirae testudinis exit

spelaeum multoque cruentas hospite cautes.

iamque adeo tutum longe Piraeea cernit

et notas, eheu frustra, respectat Athenas;

470

iam procul e fluctu Salaminia respicit arva

florentisque videt iam Cycladas: hinc sinus illi

Sunius, hinc statio contra patet Hermionaea.

linquitur ante alias longe gratissima Delos

Nereidum matri et Neptuno Aegaeo;

475

prospicit incinctam spumanti litore Cythnum

marmoreamque Paron viridemque adlapsa Donysam

477

+aeginamque simul salutiferamque Seriphum.

448

iam fessae tandem fugiunt de corpore vires

et caput inflexa lentum cervice recumbit,

450

marmorea adductis livescunt bracchia nodis.

aequoreae pristes, immania corpora ponti,

undique conveniunt et glauco in gurgite circum

453

verbere caudarum atque oris minitantur hiatu.

478

fertur et incertis iactatur ad omnia ventis,

cumba velut magnas sequitur cum parvula classis

480

Afer et hiberno bacchatur in aequore turbo,

donec tale decus formae vexarier undis

non tulit ac miseros mutavit virginis artus

caeruleo pollens coniunx Neptunia regno.

sed tamen +aeternam+ squamis vestire puellam

485

infidosque inter teneram committere pisces

non statuit (nimium est avidum pecus Amphitrites):

aeriis potius sublimem sustulit alis,

esset ut in terris facti de nomine ciris,

ciris Amyclaeo formosior ansere Ledae.

490

hic velut in niveo tenera est cum primitus ovo

effigies animantis et internodia membris

imperfecta novo fluitant concreta calore,

sic liquido Scyllae circumfusum aequore corpus

semiferi incertis etiam nunc partibus artus

495

undique mutabant atque undique mutabantur.

oris honos primum et multis optata labella

et patulae frontis species concrescere in unum

coepere et gracili mentum producere rostro;

tum, qua se medium capitis discrimen agebat,

500

ecce repente velut patrios imitatus honores

puniceam concussit apex in vertice cristam;

at mollis varios intexens pluma colores

marmoreum volucri vestivit tegmine corpus

lentaque perpetuas fuderunt bracchia pennas;

505

inde alias partes minioque infecta rubenti

crura nova macies obduxit squalida pelli

et pedibus teneris unguis affixit acutos.

et tamen hoc demum miserae succurrere pacto

vix fuerat placida Neptuni coniuge dignum.

510

numquam illam post haec oculi videre suorum

purpureas flavo retinentem vertice vittas,

non thalamus Syrio fragrans accepit amomo,

nullae illam sedes: quid enim cum sedibus illi?

quae simul ut sese cano de gurgite velox

515

cum sonitu ad caelum stridentibus extulit alis

et multum late dispersit in aequora rorem,

infelix virgo nequiquam a morte recepta

incultum solis in rupibus exigit aevum,

rupibus et scopulis et litoribus desertis.

520

nec tamen hoc ipsum poena sine: namque deum rex,

omnia qui imperio terrarum milia versat,

commotus talem ad superos volitare puellam,

cum pater extinctus caeca sub nocte lateret,

illi pro pietate sua (nam saepe rubentis

525

sanguine taurorum supplex resperserat aras,

saepe deum largo decorarat munere sedes)

reddidit optatam mutato corpore vitam

fecitque in terris haliaeetos ales ut esset:

quippe aquilis semper gaudet deus ille coruscis.

530

huic vero miserae, quoniam damnata deorum

iudicio natique et coniugis ante fuisset,

infesti apposuit odium crudele parentis.

namque ut in aetherio signorum limite praestans,

unum quem duplici stellarunt sidere divi,

535

Scorpios alternis clarum fugat Oriona,

sic inter sese tristis haliaeetos iras

et ciris memori servant ad saecula fato.

quacumque illa levem fugiens secat aethera pennis,

ecce inimicus atrox magno stridore per auras

540

insequitur Nisus; qua se fert Nisus ad auras,

illa levem fugiens raptim secat aethera pennis.