Carmen Paschale

Liber IV

____________________________________________________________

Liber quartus.

Iam placidas Iordanis item transgressus harenas,

Iudaeae sectatus iter: sine nomine mixtum

Vulgus, et innumeras relevans a clade catervas

Suscipit infirmos et dat discedere sanos.

5

Nil igitur summo de se sperantibus umquam

Difficile est conferre Deo, cui prona facultas

Ardua planare et curva in directa referre;

Et quidquid natura negat se iudice praestat.

Namque foramen acus sicut penetrare camelus

10

Membrorum pro mole nequit, sic dives opima

Fertilitate tumens tenuem non posset adire

Caelestis regni ducentem ad limina callem,

Ni genitor rerum (qui mundum lege cohercet

Et nulla sub lege manet, cui condere velle est,

15

Quem frons nulla videt, sed totum conspicit ipse)

«Hoc inpossibile est homini» dixisset, «at alto

Possibile est ius omne Deo», multisque molestum

Divitibus tandem faceret mitescere censum.

Nam proprias bene tractas opes caeloque recondi

20

Thensauros vult ille suos, ubi quidquid habetur

Non mordax aerugo vorat, non tinea sulcat,

Nec male defossum famulatur furibus aurum,

Ieiunis qui ferre cibum, sitientibus haustum,

Hospitibus tectum, nudis largitur amictum,

25

Solatur nexos in carcere, per fovet aegros,

Atque aliis largus, sibi tantum constat egenus.

Nec dubie in caelum substantia pervenit illa,

Quae Christo conlata datur sub paupere forma,

Quae damnis augmenta capit, quae spargitur ut sit,

30

Quae perit ut maneat, quae vitam mortua praestat.

Praeterea geminos Dominus considere caecos

Dum quoddam transiret iter comitante caterva

Conspicit, extinctae poscentes munera formae

Flebilibusque vagas implentes vocibus auras.

35

Nec cunctata solens pietas inferre salutem,

Quae sentit flagrare fidem, mox lumina tangens

Evigilare iubet, quae somnus presserat ingens,

Atque diu clausas reserans sub fronte fenestras

Ingrediente die fecit discedere noctem.

40

Hinc repetita sacri gradiens per moenia templi

Lumina caecatis dedit et vestigia claudis.

Talia Daviticam post facta reliquerat urbem

Bethaniae vicina petens, eademque reversus

Clarescente die properabat visere tecta.

45

Ecce autem mediis adstans sublimis in arvis

Frondea ficus erat, cuius in robore nullum

Repperit esuriens lustrato stipite pomum;

Arboreisque comis «iam nunc ex germine vestro

«Nullus», ait, «fructus reliquum generetur in aevum».

50

Confestim viduata suis ficulnea sucis

Aruit et siccis permansit mortua ramis

Omnis enim quicumque Deo nil fertile nutrit,

Ceu sterilis truncus lignis aequabitur ustis,

At iustus palmae similis florebit amoenae,

55

Semper habens frondes et tamquam Libana cedrus

Multiplicandus adest et vertice sidera tanget.

Post oblatus ei virtutem sensit erilem

Insanus sermone carens, quem faucibus artis

Angebat vis clausa mali, vitiumque tacendo

60

Prodiderat, sed cuncta solens infirma levare

Conditor obsessa pepulit de fauce latronem

Et voci patefecit iter nexuque soluto

Muta diu tacitas effudit lingua loquellas.

Post Dominus Pharisaea petens convivia cenae

65

Orantis dapibus sese inpertivit amici.

Tunc mulier, quam fama nocens et plurima vitae

Mordebant delicta suae, clementia supplex

Conruit amplectens vestigia, quaeque profusis

Inrigat incumbens lacrimis, et crine soluto

70

Nec tergere sacras nec cessat lambere plantas

Unguento flagrante fovens, sententia donec

Lata Dei, quem ferre manum non poenitet umquam,

Si nos poeniteat veterem quaesisse ruinam,

«Vade, fides, mulier, tua te salvavit ab omni»

75

Dixisset, «quodcumque mali gessisse videris:

Utere pace mea». magna est medicina fateri

Quod nocet abscondi, quoniam sua vulnera nutrit

Qui tegit et plagam trepidat nudare medenti.

En polluta diu, modicum purgata recessit

80

Per gemitum propriique lavans in gurgite fletus,

Munda suis lacrimis redit et detersa capillis.

Iamque Capharneae synagogam intraverat urbis

Rite docens populos. quem cum vidisset iniquus

Humano sub corde latens, clamore protervo

85

Spiritus infremuit «quid nobis et tibi?» dicens,

«Perdere nos heu Christe, venis? scio denique qui sis,

Et sanctum cognosco Dei»; nec plura locutus

Imperio terrente tacet hominemque reliquit

Pulsus et in vacuas fugiens evanuit auras.

90

Sic etiam variis finem languoribus esse

Fecit et exclusos semper reticere coegit

Daemonas ac talem prohibet se pandere testem.

Olim quippe ferox et nigrae mortis amator

Ille nocens anguis, deiectus culmine caeli

95

Cum pompis sociisque suis omnique nefandae

Agmine militiae, Christum, quem noverat illic,

Conspicit in terris, velamine carnis opertum,

Et gemit esse homini Dominum virtutis amicum.

Dumque Tyri transgressus iter, Sidonia rursus

100

Arva legens, placidas Dominus calcaret harenas,

Curavit gemino miserum spiramine clausum,

Qui vocem non ore dabat, non aure trahebat,

Sidereaeque manus ruptis penetralibus omnes

Adtactu patuere fores, laetusque repente

105

Audirique loquens meruitque audire loquentes.

Tu quoque virtutis sensisti munus erilis

Procumbens oculis, cuius in lumine Christus

Expuit et speciem simulatae mortis ademit.

Hinc maiora docens populos caelestia verum

110

Se reserat sermone Deum turbasque frequentes,

Quae nimis inruerant, cupiens vitare parumper

Stagna petit parvaque sedens in Simonis alno,

Litore sistentem firmabat ab aequore plebem.

Et dictis iam finis erat; tunc altius actam

115

In pelagus iubet ire ratem vastoque profundo

Retia dimitti piscantia, quae nihil omnem

Claudere per noctem vacuo potuere labore.

Simon paret ovans et aquosis gentibus instans

Linea claustra iacit tantumque inmanis apertos

120

Implevit captura sinus, ut praeda redundans

Turbaret geminas cumulato pisce carinas:

Nam socia stic puppis erat: sic maxima saepe

Gaudia non ferimus propensaque vota timemus;

Quodque Deo facile est homines optare nec audent.

125

Talibus insignis virtutibus ibat in urbem,

Quae sit dicta Naim, populo vallatus opimo

Et grege discipulum, miserum cum comminus ecce

Conspicit ecferri iuvenem gelidumque cadaver,

Pluribus exsequiis et inani funere passum

130

Triste ministerium, cuius sors invida matrem

Iamdudum viduam gemina viduaverat urna.

Nec remorata diu pietas, inimica doloris,

Auxilium vitale tulit tactoque feretro

«Surge» ait «o iuvenis»; parensque in tempore dicto

135

Mortuus adsurgit, residensque loquensque revixit

Atque comes genetricis abit: nam funere torpens

Et licet amissae passus discrimina vitae,

Non poterat famulus Domino clamante tacere

Nec vita praesente mori. mox agmine verso

140

Deponens trepidum recidivo tramite luctum,

Candida felicem revocavit pompa parentem.

Nec tibi parva salus Domino medicante, Maria,

Multiplici laesum curavit vulnere sensum,

Quam fera septenis rabies invaserat armis,

145

Daemonico cuneata globo; sed squameus anguis

Imperiosa sacri fugiens miracula verbi

Corde tuo depulsus abit volucresque per auras

In chaos infernae lapsus penetrale gehennae

Septem ingens gyros, septena volumina traxit.

150

Neve redundantem cumulato germine messem

Exiguis Dominus sineret languere colonis,

Discipulosque alios, quorum mens conscia recti

Puraque simplicitas numero meritoque refulgens

Aurea libra fuit, velut agnos praecipit inter

155

Sanguineos properare lupos «adsumite» dicens

«Iura potestatis, nullum metuatis ut hostem;

Vipereasque minas et scorpion atque inimicae

Omnia virtutis sensu calcate fideli:

Nulla meis famulis feritas adversa nocebit.

160

Nec tantum hoc gaudete, viri, quod spiritus ater

Subiaceat vobis, quantum quod nomina vestra

Scribat in aeterno caelestis littera libro».

Ius est quippe Dei vitam praeponere factis.

Nam merito cessante bono miracula nil sunt,

165

Quae faciunt plerumque mali, quibus arbiter orbis

«Nescio vos» dicturus erit, «discedite cuncti

Artifices scelerum, rebus qui semper iniquis

Divinum simulastis opus». sic tempore Moysi

Carminibus quidam vanae Memphitis in oris

170

Signa dabant non sponte Dei, sed imagine falsa

Visibus humanis magicas tribuere figuras.

Post Pharisaeorum cuiusdam principis intrat

Clarificare domum, non escam sumere tantum,

Ad quam tunc facili convenerat ille precatu.

175

Hic homo perspicuo distentus ventre tumebat

Plenus aquae gravidamque cutem suspenderat alvus,

Inclusam paritura necem; iam membra fluebant

Adcrescente sinu, miserosque infusa per artus

Turgida perflatum macies tenuaverat aegrum,

180

Inque uteri spatium totus convenerat hydrops.

Non tulit hanc speciem mundi Pater, et sua transit

Sabbata non curans, hominem curare paratus

Quem voluit magis esse suum: nam sabbata propter

Condita sunt hominem, non est homo sabbata propter.

185

Tunc pius umentem siccata corporis unda

Iussit abire luem: fluvidus mox viscera morbus

Deserit et vacuae resident in pectore fibrae,

Carnalemque lacum pestis lymphata reliquit.

Coeperat interea Dominus Galilaea per arva

190

Transgrediens sancto quoddam pede tangere castrum.

Hunc procul ut videre decem maculosa gerentes

Leprosi portenta viri, quos corpore foedo

Discolor obscenis turpabat poena figuris,

«Praeceptor, miserere, potes namque omnia, Iesu»

195

Clamantes dixere simul: tunc flexa potestas,

Quae numquam pietate vacat, clementior infit:

Ite, sacerdotum conspectibus ora referte.

Cumque viam peterent, subito mundata vicissim

Mirantur sua membra viri variumque tuentes

200

Esse nihil sese pariter speculantur et omnes

Explorant proprias alterno lumine formas.

Ex quibus ut grates ageret pro munere tanto,

Vix unus reduci conversus tramite planta

Sternitur ad terram Dominum virtutis adorans

205

Atque sacerdoti vero sua protulit ora.

Denique pontificum princeps summusque sacerdos

Quis, nisi Christus, adest? gemini libaminis auctor

Ordine Melchisedech, cui dantur munera semper

Quae sua sunt, fructus segitis et gaudia vitis.

210

Cum residens caecus Timei filius illud

Propter iter, Dominum per quod cognoverat ire,

Vociferans crebro lumen clamore petisset

Nec populo prohibente tacens, accedere iussus

Ad Dominum palpante manu, visumque recepit

215

Et nullo ducente redit. quam fortiter instat

Inportuna fides! quidquid res dura negarit,

Sola frequens votis oratio praestat honestis.

Unanimum panem sic ille petebat amicum,

Qui foribus clausis per opaca silentia noctis

220

Obnixeque diu confidenterque neganti

Vocibus adsiduis precibusque extorsit anhelis.

Praeteriensque viae Dominus loca Samaritanae

Humanam flagrante sitim collegerat aestu,

Fonsque perennis aquae, modicam desiderat undam,

225

Ut biberet qua corpus erat. tunc accola gentis

Stans mulier, parvum puteo quae traxerat haustum,

Cum dare cunctatur periturae munera lymphae,

Agnoscens propriam numeroso coniuge vitam,

Orat inexhausti tribui sibi dona fluenti,

230

Aeternam positura sitim, qua nemo carere

Dignus erit, Domini nisi mersus gurgite Christi

Percipiat placidas animae, non corporis undas.

Dumque sui media residens testudine templi

Ore tonans patrio directi ad pervia callis

235

Errantem populum monitis convertit amicis:

Ecce trahebatur magna stipante caterva

Turpis adulterii mulier lapidanda reatu,

Quam Pharisaea manus placido sub iudice sistens

Cum damnare parat, plus liberat; omnibus illis

240

Nam simul e turbis proprie sine crimine nullus

Accusator erat, saxum qui missile primus

Sumeret obscenae feriens contagia moechae.

Nec poterat quisquam fistucam vellere parvam

Ex oculo alterius, proprio qui lumine grandem

245

Sciret inesse trabem. profugus sic ille recessit

Impetus et clemens donat sententia culpam,

Iam non peccandi sub condicione solutam.

Nam vomitum quicumque suum canis ore relambit,

Nec veterem studet hic veniam nec habere futuram,

250

Huius damna tenens, huius conpendia perdens.

Inde means genitum cernit considere caecum,

Qui male praegnantis dilapsus ventre parentis

In lucem sine luce ruit. tunc sanguinis ille

Conditor humani mundique orientis origo,

255

Inperfecta diu proprii non passus haberi

Membra operis, natale lutum per claustra genarum

Inliniens hominem veteri de semine supplet.

Nec visum tamen ante capit, quam voce iubentis

Accepta Domini Siloam venisset ad undam

260

Et consanguinei tutus medicamine limi

Pura oculos fovisset aqua. mox ergo gemellae

Vultibus effulgent acies tandemque merentur

Ignotum spectare diem. Cognoscite cuncti,

Mystica quid doceant animos miracula nostros.

265

Caeca sumus proles miserae de fetibus Evae,

Portantes longo natas errore tenebras,

Sed dignante Deo mortalem sumere formam

Tegminis humani, facta est ex virgine nobis

Terra salutaris, quae fontibus abluta sacris

270

Clara renascentis reserat spiramina lucis.

Bethaniaeque solum repetens intrarat; ibique

Lazarus occidua tumulatus sorte iacebat

Iam quarto sine luce die claususque sepulchri

Marmore corruptum tabo exalabat odorem.

275

Flebant germanae, flebat populatio praesens,

Flebat et Omnipotens, sed corpore, non deitate

Exanimosque artus illa pro parte dolebat,

Qua moriturus erat; lacrimis implevit amicum,

Maiestate Deum. quid credere, Martha, moraris?

280

Quidve, Maria, gemis? Christum dubitatis, an unum

Possit ab infernis hominem revocare cavernis,

Qui dabit innumeras post funera surgere turbas?

Ergo ubi clamantis Domini sonuit tuba dicens

«Lazare, perge foras!»: magno concussa pavore

285

Tartara dissiliunt, herebi patuere recessus,

Et tremuit letale chaos, mortisque profundae

Lex perit, atque anima proprias repente medullas

Cernitur ante oculos vivens adstare cadaver.

Postque sepulchralem tamquam recreatus honorem

290

Ipse sibi moriens et postumus extat et haeres.

Utque caduca vagi contemnens culmina saecli

Monstraret se rite Deum, non curribus altis,

Qui pompae mortalis honor, rapidisque quadrigis

Pulvereum sulcavit iter nec terga frementis

295

Ardua pressit equi, faleris qui pictus et ostro

Ora cruentatum mandentia concutit aurum:

Sed lento potius gestamine vilis aselli

Rectori suffecit honos, levis ungula cuius

Ut tanto sessore decus mirabile portans

300

Nobilior sub fasce foret, non illius inpar,

Qui patulo Christum licet in praesepe iacentem

Agnovit tamen esse Deum. plebs omnis adorans

In solido molles subiecit tramite vestes.

Dicite, gentiles populi, cui gloria regi

305

Talis in orbe fuit? Cui palmis compta vel umquam

Frondibus arboreis laudem caelestibus ymnis

Obvia turba dedit? Domino nisi cum Patre Christo,

Qui regit aetherium princeps in principe regnum.

[Cui sanctus semper conregnat Spiritus aeque.]