B  I  B  L  I  O  T  H  E  C  A    A  U  G  U  S  T  A  N  A
           
  Iohannes de Alta Villa
ca. 1150 - post 1200
     
   



A r c h i t r e n i u s

L i b e r
P r i m u s


_____________________________________

 
 
      Capitulum 1
De potencia laboris et ingenii et de impotencia desidie
      Capitulum 2
De remocione arrogancie
      Capitulum 3
Contra depravacionem veterum modernorum
      Capitulum 4
De ortu eius ad quem scribitur
      Capitulum 5
De oblacione opusculi
      Capitulum 6
De invocacione ad Deum
      Capitulum 7
Contra invidos
      Capitulum 8
De recordacione Architrenii circa
opera retroacta, et ibi incipit narracio operis
      Capitulum 9
De Nature potencia
      Capitulum 10
De monstruosis
      Capitulum 11
De proposito Architrenii
      Capitulum 12
De itineracione eiusdem
      Capitulum 13
De domo Veneris
      Capitulum 14
De descriptione puelle

_____________________________________

 
Capitulum 1
De potencia laboris et ingenii et de impotencia desidie


Velificatur Athos, dubio mare ponte ligatur,
Remus arat colles, pedibus substernitur unda,
Puppe meatur humus, pelagi Thetis exuit usum,
Salmoneus fulmen iaculatur, Dedalus alas
5
Induit: ingenii furor instat et invia preceps
Rumpit et artifici cedit natura labori.

Languida Segnicies Veneris nutricia tractat
Ocia, dilatrix operum, dissuada laborum,
Venativa more, vix inceptura, quod ipso
10
Principio rumpit, hodiernos crastinat actus
Et, quod preteritum, numquam facit, usque futurat,
Ausus attenuat, animos premit, illigat artus
Contemptusque luto defedat aromate morum
Pectus odorandum, fame secura, pudende
15
Assuescit vite, viciique paludibus herens
Sorde volutatur, oculoque improvida ceco
Mentis ab excubiis expellit inhospita curas
Sollicitosque metus, currentibus urget habenam
Ingeniis, fixoque modo conamina sistit, -
20
Torporisque iacet studii vigilancia sompno.
Difficiles aditus et, quo luctamine prono
Nitendum est, odit, non invitata labores
Laude coronanti nec, quo dulcescere sudor
Edidicit, lucro, gladios in bella trahenti
25
Facturoque leves freta, tela, pericula, cedes.

Tedia Segniciem comitantur et invida letis
Tristicies, Luxusque vacans Lascivia pompis
Et Venus et renum cinctus Petulancia solvens,
Cognatusque Necis Sopor et precursor inhermis
30
Torpor Egestatis et amara Opprobria vultu
Mesta verecundo, salibusque Irrisio mordens
Et Pudor et partes Infamia nuda pudendas
Et vaga propositi Levitas et nescia fixis
Mobilitas mansisse rotis et devius Error,
35
Votorumque vices crebro Inconstancia versans
Et fluitans Animus et non statura Voluntas,
Pigraque Mollicies et Inhercia parca laboris
Et fractus studii Languor, morbusque senecte
Debilitas, sterilisque brevi sub pondere manans
40
Sudor et abscisis titubans Ignavia nervis.
 
Capitulum 2
De remocione arrogancie


At ne Desidia Muse michi sopiat ignes,
Nascitur et puero vagit nova pagina versu,
[Propositique labor victorem spondet et audax]
Grandibus inceptis studii constancia; verum
45
Inter Apollineas lauros fas esto mirice
Deiectis vernare comis, non precinit omnem
Ad digitum Phebea chelis, non novimus aures
Aonia mulcere lira, non pectinis huius
In plebem vilescit apex; hec gloria vatum,
50
Hoc iubar, hic titulus solos contingit Homeros.
Sufficiet, populo si suffecisse togato
Hic poterit nostre tenuis succentus avene.
In Cresi ne sudet opes privatus Amiclas!
Contentum proprio faciunt me tuta facultas
55
Angustique lares, modico me posse potentem
Metior ad multum, nec gutture rumpar hanelo
Sirenum insidias equasse et funus oloris,
Dum mea ieiuno michi sibilet ore cicada.

Non ago precipites sopire leonibus iras
60
Pectine vel rigidos mores mollire ferarum.
Hoc precor, hoc satis est, si nostra hec arida plebis
Aure sono tenui ieiunia solvat harundo.
Incola mergus aque madidis ne provocet alis
Surgentes aquilas lambentibus ethera pennis!
 
Capitulum 3
Contra depravacionem veterum modernorum


65
O michi suspecta veterum mordacior etas,
[Acrius in iuvenes decorrosiva senectus!]
Ne preme, sed pressa meritorum nomina tolle,
Que male tondenti decerpit forcipe livor;
Dulcescat gravium maiestativa virorum
70
Lingua, nec invidie fuso crudescat aceto.

Deucalioneum pelagus vel naufraga Pirre
Secula non vidi vel, quas solaribus ardens
Vector equis radio sicienti sorbuit, undas;
Non me preteritis iacto latuisse diebus
75
Meoniumque senem michi convixisse, nec evi
Laucius intitulor senioris laude, modernis
Maior, ab ignotis fame lucrosior annis.
Sustineas quod me dederint hec tempora nec, si
Videris auctorem, precio leviore libellum
80
Argue nec, si quem meruit, deperdat honorem.
Non me limes Acin, non barbarus edidit Athlas;
Non apud Arturi glaciem solemque Sienes
Advena spectandos ordiri glorior ortus -
Philosophum faciente loco soloque verendum
85
Externi terrore loci; nodosa meretur
Nondum ruga coli, nondum veneranda senecte
Albet olore coma, non sum cui serviat auri
Turba vel argenti, cui rerum copia mundo
Plaudat adulanti, cui Serum purpura vatis
90
[Attitulet nomen, cuius facunda smaragdus]
Disputet in digitis vulgique assibilet aures
Attonitas gemmis; liber est, non libra, Iohannes
Quod canit et Cirre modicum de fonte propinat,
Hiisque magis Phebus ciatis quam Bachus inundat.

95
Ha quod Alexander tetigit: decisor Homeri,
Zoile, tu laudum cinicus, tu serra bonorum,
Magna doles, maiora notas, in maxima sevis.
Siste gradus solitos, odio tibi vapulo, libro
Parce, nec auctoris in opus iactura redundet.
 
Capitulum 4
De ortu eius ad quem scribitur


100
Gloria Pergamee sepeliri gentis Achiva
Non potuit flamma, stetit occursante ruina
Indilapsus apex, pulsanti cedere fato
Non cecidisse tulit; Danais Fortuna caminis
Excoxit non seva Friges, maioraque bellis
105
Erudiit perferre viros, et diruta maior
Stanti Troia fuit; non est incensa, sed igni
Uberius lucrata iubar, radiosque Pelasge
Dardanios auxere faces, nec palluit illo
Sol Asie fumo; fines augusta potestas
110
Indignata breves, iam fastidiverat Ide
Artari plebea iugis, mundique recessus
[Plenior imperii Romanis Pergama pensat]
Occupat et validis maiora supermeat ausis.
Fascibus et, tanto si quid de culmine fati
115
Diminuit livor, virtus reparavit: et orbi
Hic urbem rapuit, hec orbem reddidit urbi.
Prodiga nec tandem niveis exhausta metallis,
Utilium mater dulcique puerpera gleba,
Absolvit Frigiis affusa Britannia Grecos.

120
Immo Friges Frigius sanguis solatur, hanelos
Exhilarat luctus, quem derivavit Iuli
Postera maiestas nostroque insplenduit evo.
Nec nisi nobilium medios intexuit ortus
Ille Dei sedes, thalamus virtutis, honesti
125
Ortulus et morum, viciis impervia, Tempe
Altera, quam nec hiemps nec fervor marcidat, Hibla.
Ille procellosos innaufragus enatat annos,
Inferius flantem scelerum premit altior Austrum,
Nec mundi quatitur hac tempestate, malorum
130
Nubibus et ventis sublimior, alter Olimpus.
Surgit et explicitos apices extendit in ortus,
Crescit et in titulos maiores erigit Idam,
Fulget et aureolo populatur sidere noctem,
Gaudet et impluvium meroris siccat et imbres,
135
Vernat et hiberna Walterus diluit, in quo
Florida Troianum redimit Cornubia dampnum.
[Vix tanti ciatum pelagi delibo, licebit]
Solverer in quevis commendativa viroque
Impluerem laudes, nam morum prevolat alis
140
Curriculum laudis, solus capit omnia fame
Nomina: nec veris adventum percipit Ethne
Gloria, nec crescit Phebus face, mundus harena,
Secula momento, nimbo mare, linea puncto.
 
Capitulum 5
De oblacione opusculi


O cuius studio, quo remige navigat estu
145
Mundanoque mari tumidisque exempta procellis
Linconie sedes, o quem non preterit equi
Calculus, o cuius morum redolencia celum
Spondet et esse nequit virtus altissima maior,
Indivisa minor, cuius se nomen et astris
150
Inserit et Fame lituo circumsonat orbem;

O quem Rothomagi sedes viduata maritum
sperat et aspirat, solidisque amplexibus ardet
Astrinxisse virum, fragrantis odoribus uti,
Morum deliciis, virtutis aromate, sponsi
155
Pectore, quod Phebum redolet, quod Nestora pingit;
Vere novo thalami florere expectat et illos
Ascendisse thoros, ubi Virtus pronuba, Christo
Auspice, sacrati et sacre connubia firmet;
Optat ut Arthois infusum manna Britannis
160
[Cedat et irriguum Normannis influat, urbia]
Aridule deserta rigans, siciencia sacros
Linconie fontes et vix libata recentis
Gaudia prima favi, longum sperata brevique
Degustata mora; revocat, quem misit, alumpnum
165
Depositumque petit et, quo videt Anglia, reddi
Poscit inoccidui commissum luminis usum;
Virgo virum, matura thoros, innupta maritum,
Orba patrem, mutilata caput, iactata salutem.
Ceca ducem, tenebrosa iubar, nocturna lucernam
170
Exigit et queritur tardanti mane, suumque
Eclipsata sitit rediturum Cynthia Phebum;

O michi Mecenas operis, tractique laboris
Expectata quies, rudis indubitata Minerve
Spes, adhibe ceptis oculi mentisque favorem.
 
Capitulum 6
De invocacione ad Deum


175
O qui secretas homini metiris harenas
Et numero claudis dubium monstrancia fatum
Sidera; qui nosti, mundine intermina surgat
Area, nec Stigie noctis latuere recessus,
Et solus solisque modum luneque meatum
180
Scis, Deus, et celas incauto iudice visu
Astrorum excursus: fallitque et fallitur idem
Etheree venans oculus secreta Minerve;
[O divum deitas, nusquam deflexa superni]
Linea consilii, divine pagina mentis.
185
Qua nec desit apex nec iotha superfluat, una
Singula complectens, que dispertita quotannis
Evolvit series nulli mutanda sororum;
Cui Cloto, Lachesis deservit et Atropos: illa
Stamina dispensans fusis vitalibus, illa
190
Fila trahens operi, donec concluserit illa;

O Cirre latices nostre, Deus, implue menti,
Eloquii rorem siccis infunde labellis
Distillaque favos, quos nec, dum Tagus harenis
Palleat aut siciat admotis Tantalus undis,
195
Horreat insipidos etas vel livor amaros.
Dirige, quod timida presumpsit dextera, dextram
Audacem pavidamque iuva, tu mentis habenam
Fervoremque rege; quicquid dictaverit ori
Spiritus aridior, oleum suffunde favoris.
200
Tu patris es verbum, tu mens, tu dextera: verbum
Expediat verbum, mens mentem, dextera dextram.
 
Capitulum 7
Contra invidos


Hoc eciam votum facili bonitate secunda,
Hoc nostris superadde bonis, ne transeat istud
Ad limam livoris opus, ne senciat illam
205
Iudicii formam, qua cancellatur honestum,
[Suppletur vicium, que verba decentia radit]
Turpia subscribit, que prestantissima scalpro
Mordet et omne bonum legit indignante labello.
Dulcius expectat examen pagina, iustas

210
Pro viciis latura notas habituraque nomen
Pro meritis laudisque vicem, si forte venusti
Quid ferat, auditu dignum punctoque favoris.
Sit procul invidie suspecta novacula, solis
Ingeniosa dolis; procul hec sit vipera, nullo
215
Corruptura nisi rerum momenta veneno.
 
Capitulum 8
De recordacione Architrenii circa
opera retroacta, et ibi incipit narracio operis


Dumescente pilis facie, radioque iuvente
Obscuris pallente genis, cum mala viriles
Exacuit nemorosa rubos nec primula mento
Vellera mollescunt, virides quot luserit annos,
220
Respicit et, quicquid tenero persuaserit etas
Floridior, recolit memor Architrenius, imas
Pectoris evolvit latebras mersosque profunda
Explorat sub mente lares, nec moribus usquam
Invenit esse locum, nec se virtutibus unum
225
Impendisse diem. «Mene istos» inquit «in usus
Enixa est Natura parens, me misit ut arma
In superos dampnata feram, divumque reatus
[Irritent odium? legesque et iura meique]
Preteream decreta Iovis? viciine potestas
230
Mortales eterna premit? facinusne redundat
Diis invisa palus? mater quid pignora tante
Destituit labi nec, quem produxit, alumpno
Excubat, ut nullis maculam scelus inspuat actis?
 
Capitulum 9
De Nature potencia


Illud enim supraque potest nullaque magistras
235
Non habet arte manus, nec summa potencia certo
Fine coartatur: astrorum flammeat orbes,
Igne rotat celos, discursibus aera rumpit,
Mollit aque speram, telluris pondera durat,
Flore coronat humum, gemmas inviscerat undis,
240
Phebificans auras, stellas intexit Olimpo.
Natura est quodcumque vides, incudibus illa
Fabricat omniparis, quidvis operaria nutu
Construit, eventusque novi miracula spargit.
Ipsa potest rerum solitos avertere cursus,
245
Enormesque serit monstrorum prodiga formas,
Gignendique stilum variat, partuque timendo
Lineat anomalos larvosa puerpera vultus.
 
Capitulum 10
De monstruosis


Mascula Graccorum tribuit gestamina matri;
Malleolosque ferens duplici cum folle viriles,
250
[Coniectura fuit gemini Cornelia sexus.]

Nubit Aristonte mulier modo, nubitur illi
Permutatque thoros ea vir modo, federe fedus
Rumpit et efficitur illa ille, marita maritus:
Passaque tritorem rursus terit area, ducit
255
Femina, sulcus arat, fodit ortus, malleat incus.

Curio natales armato dentibus ore
Exiit in luctus; acuit pro dentibus ossis
Continui massam Prusie filius; ossa
Ligdamus extersis habuit concreta medullis,
260
Qui tulit ad Siculos victoris premia laurum,
Quam dedit Herculei ludi servator Olimpus.

Ethiopum naso facies non surgit et oris
Planicie strata, non delibantur odores
Naribus aut cerebrum lacrimosa foramina purgant.

265
Sunt quibus excludit lingue iactura susurros,
Eloquiique vices digiti facundia tractat,
Interpresque manus animi secreta retexens,
Obsequium vocis signis affabilis equat
Et tacite rixans imitatur garrula lites.

270
Sunt quibus ora brevi coeunt obnoxia rime,
Qua bibulis stomacho cibus inspiratur avenis,
Vixque trahit cannis extorta liquamina Maurus,
Quem dapis irrigua mediatrix lactat harundo,
Dum calami rores angusta mamillula plorat.

275
In pede bis binos digitos duplat accola Nullo.
Est qui monoculo vultu contentus et uno
Crure potens cursus, plantam resupinat ad ignes
Solis et erecti spacio pedis efficit umbram.

Gens Libre vicina, carens cervicibus, inter
280
Supremos humeros oculorum concavat orbes.

Sunt qui bis binis pedibus, sunt qui ore canino
Degenerant: homines specie, sed monstra figuris.

Est cui cana comam puerilis liliat etas,
Maturusque putrem vetulam deliliat annus.

285
Staturam cubitis septem distendit Horestes;
Bis senis Frigios potuit movisse ruentis
Gemagog arduitas, Corinei fracta lacertis.
In bis quinque pedes produxit Gabbarus artus;
Aucta ter undenis cubitis mensura Metellum
290
Terruit, et Flacci tenuit mirantis ocellos
Corporis humani plus quam Titania moles.

Gens Scita spectatu geminis oculata pupillis
Ledit et irata Bitia, quocunque rotatur,
Enecat intuitus, oculis inserpit inurens
295
Ira, peremptivi radiis interfica visus.

Non est passa levi Crassum mollescere risu,
Antoniam Drusi sordente madescere sputo,
[Fumida Pomponii solvi ructatibus ora,]
Fulmine Fortune Socratis pallescere vultus
300
Aut miseris letos rigidum flexisse tenorem.

Felices et pene dei, quos educat aura,
Quam pomi premellit odor: fragrancia genti
Panis agit potusque vices, hic Bachus in eius
Est ciatis, hec corbe Ceres, sic Gangis alumpno
305
Vivitur et redimunt oris ieiunia nares;
Non effusa gule, non ventris tabida luxu
Nacio: nec sordet utero, nec gutture peccat.

Duricia Psillum sic loricavit, ut atris
Integer eludat pugnantes morsibus angues,
310
Solaque pro muri cutis est insaucia vallo,
Parma veneniferi iaculis impervia dentis.

At me pestiferis aliis exponit inhermen
Anguibus et tortis viciorum deteror idris.
Non michi pacifico nudum latus asperat ense,
315
Non Calibum plumis lorice recia nodat,
Non surgente caput animosum casside cristat,
Non clipei telis obtendit menia: nec, quos
Det Natura, timent scelerum Stimphalides arcus,
Nec furtim lesura nefas deterret harundo.
 
Capitulum 11
De proposito Architrenii


320
Quid faciam, novi: profugo Natura per orbem
Est querenda michi. veniam, quacumque remotos
[Abscondat secreta lares, odiique latentes]
Eliciam causas et rupti forsan amoris
Restituam nodos, adero: pacemque dolorum
325
Compassiva feret et subsidiosa roganti
Indulgebit opem, flecti pacietur, hanelas
Hauriet aure preces et mentis verba medullis
Blanditiva bibet, lacrimisque pluentibus udas
Siccabit mansueta genas, ad vota parentem
330
Filius inducet» - spes solativa timorem
Eicit et ceptis favet et temptasse repulsa
Nil metuit peius - «ibo properancius, ibo
Ocius et, que sit miseris fortuna, videbo.»
 
Capitulum 12
De itineracione eiusdem


Rumpitur ergo more sterilis dilacio, ceptum
335
Promovet, urget opus, mundi circummeat axes
Et pede sollicito terit Architrenius orbem:
Montibus insudat, metit egro poplite valles,
Languet in abruptis, in planis prevolat auras;
Ardua morbificant, relevant devexa laborem;
340
Sicca pedum curru, manuum legit humida remo,
Sese navicule, sese vice remigis utens;
Nec suspendit iter, scopulos si planta queratur,
Crura rubus fodiat, faciem ramalia cedant,
Dumus aret vultus, Boree furor ora flagellet,
345
[Ardeat ad radios cutis, extinguatur ad imbres,]
Sub Phebo siciat, pluviis adaquetur amictus,
Seviat aut estus aut frigoris ira, caputque
Alba ligustret hiemps, nigra quod vacciniet estas,
Et face sol Maurum faciat, nive bruma Britannum.
 
Capitulum 13
De domo Veneris


350
Iamque fatigato Veneris domus aurea, rerum
Flosculus, occurrit, monti superedita, qualem
Cantat odorifero Philomena poetica versu,
Que, quibus intorsit odii certamina livor,
Rufinum viciis, Stiliconem moribus armat,
355
Alternansque stilos istum premit, erigit illum,
Neutrum describit, tacet ambos, fingit utrumque.

Hic dea virginibus roseum cingentibus orbem
Presidet et rudibus legit incentiva puellis,
Inque viros faculas accendit et implicat hamos.

360
Ex quibus una, loci specie pictura, choruscat
Stelligero vultu plus quam Ledea, Dione
Altera, que lunam maiori prevenit astro,
Et quam subradiat Phebi minus emula Phebe.
 
Capitulum 14
De descriptione puelle


Verticis erecta moderatum circinat orbem
365
Sperula, nec temere sinuato deviat arcu,
Non obliqua means, ubi nec tumor advena surgit,
[Nec vallis peregrina sedet; lascivit in auro]
Indigena crinis, nec mendicatur alumpnus
Pixidis, exter honos, nec nubit adultera ficte
370
Lucis imago come: non exulat arte capilli
Umbra, nec aurifero ferrum sepelitur amictu.

Hec capitis preciosa seges nec densior equo
Luxuriat, iuncto descensu prona, nec errat
Limite turbato, nec divertendo vagatur
375
Transfuga, nec cedit alio pulsante capillus.

A frontis medio tractu directa superne
Verticis ad centrum via lactea surgit aranti
Pectine, cuius acu geminas discessit in alas,
Et tandem trifidum coma cancellatur in orbem
380
Divisoque prius iterum cohit agmine crinis.

Liber apex frontis nitidum limante iuventa
Tenditur in planum: trito radiosa politu
Et bysso, quo prima cutem vestiverat etas,
Candida, nec macule nevo nubescit, oloris
385
Emula, nec recipit vaccinia mixta ligustris.

Qua propior naso frons ultima vergit, aperto
Parvula planicies spacio nudatur, utrimque
Luna supercilii tenui succingitur arcu,
Nec coeunt medio distincta volumina fine:
390
Gracius alternos prohibent divorcia tactus,
[Communisque rubo via non silvescit, eamque]
Non operit mentis pilus accusator amare,
Nec clausi loquitur fellis nemorosa venenum.

Tortilis auricule nodosaque cellula gyrum
395
Explicat et tornata brevem complectitur orbem,
Mundaque Nature digito purgata, latenti
Nusquam sorde rudis; scabros inculta recessus
Erubuisse nequit verborum semita, planum
Libera sternit iter; fruticoso calle, lutosis
400
Non odiosa viis, susceptam nuncia menti
Portatura notam, vocisque domuncula, cuivis
Semper aperta sono, tersisque penatibus hospes,
Murmura vel timidos non exclusura susurros.

Excubie lampas faculis ignescit ocellus
405
Sidereis, in quo saphyri flammata diescit
Gemmula, quam rutili mediam circumligat auri
Torquis, ad extremos tractus ardente beryllo.

Prima pudicicie testis mansuescit ocelli
Simplicitas, mentisque foris iuratur honestas,
410
Promittitque fides oculi sincera Sabinam.

Egreditur nasi brevitas producta, magistro
Permittente modo, quo precurrente tumentis
Ardua colliculi non dedecet aggere, turpes
Excursus aquila nescit vel sima recursus;
415
[Dirigitur iusto spacio librata, venuste]
Tracta nec alterutro declinans regula: nasum
Non procul extendit refugove reciprocat arcu.

Naris odorate redolet thymus, intimus extra
Non celatur honos, gemino dulcescit aroma
420
Thuribulo spirans, letum fragrancia pascit
Aera vicineque lares imbalsamat aure,
Et vacuos implent absencia cinnama tractus.
Non ibi lascivis riget importuna pilorum
Silvula, nec naris tenui crinitur arista
425
Munda, nec interius rudibus dumosa capillis.

Ebriat aspectus, animum cibat; omne tuentis
Delicium facies et predo, cupidinis hamo
Piscatura viros; hec Nestoris esse timori
Iam gelidis annis, hec sollicitasse Catonem
430
Recia vel laquei vel pulmentaria possent.

Hic color exultat placituro sedulus ori
Incola flamma rose, quam circumfusa coronant
Lilia, candentes vultus accendit et ignes
Temperat et parcit faculis et amicius urit
435
Blandior extremi fusa nive purpura limbi.

Hec rosa sub senio nondum brumescit et oris
Hic tener in teneris puerisque puellulus annis
Flosculus invitat oculos et cogit amorem
[Mentibus illabi stupidis, Venerique ministrat]
440
Arma suasque faces, lunatque Cupidinis arcum
Pectoris in vulnus. glacie contracta senecte
Non ibi languet hyemps, illuc inserpere ruga
Non presumit anus, subito circumvaga passu
Et faciem longo pede signatura viatrix.

445
Vernanti minio suffusa labellula, nullo
Vulgari pictore rubent, nec protrahit Artis
Obsequium, quam sola dedit Natura, rubricam.
Non morsu solito - parcenti dente - labelli
Extorquetur honos et, quo suprema loquendi
450
Ianua vestitur, non huius texuit ostrum
Artificis pecten, orisque accensa gemello
Limine sardonicis native prunula candet.

Divite precingit vallo redolencia lingue
Atria dentis ebur, qui nec livescere morbo
455
Erubet aut putris olida ferrugine sordis;
Nec male radicum solidata sede minuto
Agmine rarescit nec, dum comes improbus instat
Proximus, urgenti cedens extrarius errat,
Nec minor est speciem merito vicinia fine,
460
Nec linguam reserat foribus distancia ruptis,
Aut clausos aperit spacii cesura penates.

Colle tumens modico convexi argentea menti
[Area descendit, quantum studiosa venusti]
Nobilitas forme decreverit, omnia iusto
465
Philosophata modo; pretenditur ordine lecto
Meta, nec effusum pregnanti porrigit alvo
Curvatura sinum, teretisque licencia clivi
Non nimis ausa brevi sinuatur fine, decenti
Monticulo surgens, humili lascivula dorso.

470
Ningit in albenti mansura pruinula collo,
Nec quatitur ventis, nec hanelo carpitur estu
Verna, nec hiberno Boree cessura tiranno,
Nec metuens Parthi dominum latrasse Leonem,
Cum fumante furit, timor anni, Sirius arcu.

475
Gutturis illimi speculo contendit ad unguem
Tersa superficies, cupidos vix lubrica tactus
Sustinet, ut possit digito labente repulsam
Erubuisse manus; non hic montana thorosos
Multiplicat pinguedo gradus, testata gulosam
480
Finitimis clivosa iugis; non proxima nudos
Gutturis orbiculos cutis exprimit, ossibus arto
Nubilis amplexu, paulo placitura recedit;
Nec, carnis medie quod epentesis addit, avare
Sincopat exertis macies ingloria nervis.
485
Omnis in hac una species consedit, ubique
Inseritur, nusquam declinativa, modumque
Iactitat in quovis spacio librasse venustum.