Carmina amatoria

123   123a   124   125    126    127    128    129    130   131   131a

132   133   134    135   135a    136    136a    137   137a   138   138a   

139    139a    140    140a    141    141a   142   142a   143   143a

144    144a    145    145a    146    146a   147   147a   148   148a

149    150    150a    151    151a    152    152a    153    153a    154

________________________________________________________________

123

Gualterius de Castillione

(ca. 1135 - ca. 1179)

1.

Versa est in luctum

cithara Waltheri,

non quia se ductum

extra gregem cleri

vel eiectum doleat

vel abiecti lugeat

vilitatem morbi,

sed quia considerat,

quod finis accelerat

improvisus orbi.

Refl.

Libet intueri

iudices ecclesie,

quorum status hodie

peior est quam heri.

2.

Umbra cum videmus

valles operiri,

proximo debemus

noctem experiri;

sed cum montes videris

et colles cum ceteris

rebus obscurari,

nec fallis nec falleris,

si mundo tunc asseris

noctem dominari.

Refl.

Libet intueri

iudices ecclesie,

quorum status hodie

peior est quam heri.

3.

Per convalles nota

laicos exleges,

notos turpi nota

principes et reges,

quos pari iudicio

luxus et ambitio

quasi nox obscurat,

quos celestis ultio

bisacuto gladio

perdere maturat.

Refl.

Libet intueri

iudices ecclesie,

quorum status hodie

peior est quam heri.

4.

Restat, ut per montes

figurate notes

scripturarum fontes,

Christi sacerdotes;

colles dicti mystice,

eo quod in vertice

Sion constituti

mundo sunt pro speculo,

si legis oraculo

vellent non abuti.

Refl.

Libet intueri

iudices ecclesie,

quorum status hodie

peior est quam heri.

5.

Iubent nostri colles

dari cunctis fenum

et preferri molles

sanctitati senum;

fit hereditarium

Dei sanctuarium,

et ad Christi dotes

preponuntur hodie

expertes scientie

presulum nepotes.

Refl.

Si rem bene notes,

succedunt in vitium

et in beneficium

terreni nepotes.

6.

Veniat in brevi,

Iesu, bene Deus,

finis huius evi

annus iubileus!

moriar, ne videam

Antichristi frameam,

cuius precessores

iam non sani dogmatis

stant in Monte Chrismatis

censuum censores!

Refl.

Si rem bene notes,

succedunt in vitium

et in beneficium

terreni nepotes.

123a

Ludit in humanis divina potentia rebus,

Et certam presens vix habet hora fidem.

Ovidius, Ex Ponto, 4, 3, 49/50

124

1.

Dum Philippus moritur

Palatini gladio.

virtus mox conteritur

scelerosi vitio.

2.

Dulcis mos obtegitur

a doli diluvio.

hëu, quo progreditur

fidei transgressio!

3.

Lex amara legitur,

dum caret principio,

mel in fel convertitur,

nulla viget ratio.

125

Otloh Ratisbonensis

(ca. 1010 - ca. 1070)

Ante Dei vultum    nil pravi constat inultum.

Felices oculi,    qui cernunt gaudia celi!

Grande scelus grandi    studio debet superari.

126

1.

Huc usque, me miseram!

rem bene celaveram

et amavi callide.

2.

Res mea tandem patuit,

nam venter intumuit,

partus instat gravide.

3.

Hinc mater me verberat,

hinc pater improperat,

ambo tractant aspere.

4.

Sola domi sedeo,

egredi non audeo

nec inpalam ludere.

5.

Cum foris egredior,

a cunctis inspicior,

quasi monstrum fuerim.

6.

Cum vident hunc uterum,

alter pulsar alterum,

silent, dum transierim.

7.

Semper pulsant cubito,

me designant digito,

ac si mirum fecerim.

8.

Nutibus me indicant,

dignam rogo iudicant,

quod semel peccaverim.

9.

Quid percurram singula?

ego sum in fabula

et in ore omnium.

10.

Ex eo vim patior,

iam dolore morior,

semper sum in lacrimis.

11.

Hoc dolorem cumulat,

quod amicus exulat

propter illud paululum.

12.

Ob patris sevitiam

recessit in Franciam

a finibus ultimis.

13.

Sum in tristitia

de eius absentia

in doloris cumulum.

127

1.

Deus pater, adiuva,

quia mors est proxima!

festina succurrere!

iam me vult invadere!

2.

Dona, pater, spatium,

da michi consilium!

faciam me monachum,

si concedis crastinum.

3.

«O mi dilectissime,

quid iam cupis agere?

secus tibi consule,

noli me relinquere!»

4.

Tua, frater, pietas

movet michi lacrimas,

qui eris ut orphanus,

postquam ero monachus.

5.

«Ergo mane paululum

saltim per hoc triduum!

forsan hoc periculum

non erit mortiferum.»

6.

Tanta est angustia,

que percurrit viscera,

quod est michi dubia

vita quoque crastina.

7.

«Monachorum regula

non est tibi cognita?

ieiunant cottidie,

vigilant assidue.»

8.

Qui pro Deo vigilant,

coronari postulant;

qui pro Deo esurit,

satiari exigit.

9.

«Dura donant pabula,

fabas ac legumina,

post tale convivium

potum aque modicum.»

10.

Quid prosunt convivia

quidve Dionysia,

ubi † et dapibus

caro datur vermibus?

11.

«Vel parentum gemitus

moveat te penitus,

qui te plangunt monachum

veluti iam mortuum!»

12.

Qui parentes diligit

atque Deum negligit,

reus inde fuerit,

quando iudex venerit.

13.

«Numquam magis videris,

quem tu tantum diligis:

illum Parme clericum

Guidonem pulcherrimum.»

14.

† His est quo relinquerem,

nisi mori crederem;

sed cum mors est dubia,

postponamus omnia.

15.

«O ars dialectica,

numquam esses cognita,

que tot facis clericos

exules ac miseros!»

16.

Hëu michi misero!

quid agam, iam nescio.

longo in exilio

sum sine consilio.

17.

Parce, frater, fletibus!

forsitan fit melius.

iam mutatur animus:

nondum ero monachus.

128

1.

Remigabat naufragus

olim sine portu;

verrebatur pelagus

Aquilonis ortu.

dum navis ab equore

diu quassaretur,

non fuit in litore,

qui compateretur.

2.

Tandem duo pueri

portum innuere

fatigato pauperi

vitam reddidere.

iuvenum discretio

signat ei portum;

cedit huic compendio,

quicquid est distortum.

129

1.

Exul ego clericus    ad laborem natus

tribulor multotiens    paupertati datus.

2.

Litterarum studiis    vellem insudare,

nisi quod inopia    cogit me cessare.

3.

Ille meus tenuis    nimis est amictus;

sepe frigus patior    calore relictus.

4.

Interesse laudibus    non possum divinis,

nec misse nec vespere,    dum cantetur finis.

5.

Decus N.    dum sitis insigne,

postulo suffragia    de vobis iam digne.

6.

Ergo mentem capite    similem Martini:

vestibus induite    corpus peregrini,

7.

Ut vos Deus transferat    ad regna polorum!

ibi dona conferat    vobis beatorum.

130

1.

Olim lacus colueram,

olim pulcher exstiteram,

dum cygnus ego fueram.

miser! miser!

Refl.

Modo niger

et ustus fortiter!

2.

Eram nive candidior,

quavis ave formosior;

modo sum corvo nigrior.

miser! miser!

Refl.

Modo niger

et ustus fortiter!

3.

Me rogus urit fortiter,

gyrat, regyrat garcifer;

propinat me nunc dapifer.

miser! miser!

Refl.

Modo niger

et ustus fortiter!

4.

Mallem in aquis vivere,

nudo semper sub aere,

quam in hoc mergi pipere.

miser! miser!

Refl.

Modo niger

et ustus fortiter!

5.

Nunc in scutella iaceo

et volitare nequeo;

dentes Prendente video –

miser! miser!

Refl.

Modo niger

et ustus fortiter!

131

Philippus Cancellarius

(ca. 1170 - 1236)

1.

Dic, Christi veritas,

dic, cara raritas,

dic, rara Caritas:

ubi nunc habitas?

aut in Valle Visionis?

aut in throno Pharaonis?

aut in alto cum Nerone?

aut in antro cum Theone?

vel in fiscella scirpea

cum Moyse plorante?

vel in domo Romulea

cum Bulla fulminante?

2.

Respondit Caritas:

«homo, quid dubitas?

quid me sollicitas?

non sum, quo mussitas,

nec in euro nec in austro,

nec in foro nec in claustro,

nec in bysso vel cuculla,

nec in bello nec in bulla:

de Iericho sum veniens,

ploro cum sauciato,

quem duplex Levi transiens

non astitit grabato.»

3.

O vox prophetica,

o Nathan, predica:

culpa Davitica

patet non modica!

dicit Nathan: «non clamabo»,

«neque» David «planctum dabo»,

cum sit Christi rupta vestis,

contra Christum Christus testis.

ve, ve vobis, hypocrite,

qui culicem colatis!

que Cesaris sunt, reddite,

ut Christo serviatis!

131a

Philippus Cancellarius

(ca. 1170 - 1236)

1.

Bulla fulminante

sub iudice tonante,

reo appellante,

sententia gravante

Veritas supprimitur,

distrahitur

et venditur

Iustitia prostante;

itur    et recurritur

ad Curiam, nec ante

quid consequitur,

quam exuitur    quadrante.

2.

Pape ianitores

Cerbero surdiores.

in spe vana plores,

nam etiamsi fores

Orphëus, quem audiit

Pluto deus

Tartareus,

non ideo perores,

malleus    argenteus

ni feriat ad fores,

ubi Protëus

variat mille colores.

3.

Si queris prebendas,

vitam frustra commendas;

mores non pretendas,

ne iudicem offendas!

frustra tuis litteris

inniteris;

moraberis

per plurimas kalendas –

tandem exspectaveris

a ceteris    ferendas,

paris ponderis

pretio nisi contendas.

4.

Iupiter, dum orat

Danen, frustra laborat;

sed eam deflorat,

auro dum se colorat:

auro nil potentius,

nil gratius,

nec Tullius

facundius perorat.

sed hos urit acrius,

quos amplius    honorat;

nichil iustius,

calidum Crassus dum vorat!

132

1a.

Iam vernali tempore

terra viret germine,

sol novo cum iubare.

frondent nemora,

candent lilia,

florent omnia.

1b.

Est celi serenitas,

aeris suavitas,

ventorum tranquillitas;

est temperies

clara et dies,

cantant volucres:

2a.

Merulus cincitat,

acredula rupillulat,

turdus truculat

et sturnus pusitat,

turtur gemitat,

palumbes plausitat,

perdix cicabat,

anser craccitat,

cignus drensat,

pavo paululat,

gallina gacillat,

ciconia clocturat,

pica concinnat,

hirundo et trisphat,

apes bombilat,

merops sincidulat.

2b.

Bubo bubilat

et guculus guculat,

passer sonstitiat

et corvus croccitat,

vultur pulpat,

accipiter pipat,

carrus titubat,

cornix garrulat,

aquila clangit,

milvus lipit,

anas tetrinnit,

graculus fringit,

vespertilio et stridit,

butio et butit,

grus et grurit,

cicada fretendit.

3a.

Onager mugilat,

et tigris raceat,

cervus docitat,

et verres quirritat,

leo rugit,

pardus ferit,

panther caurit,

elephans barrit,

linx et frennit,

aper frendit,

aries braterat,

ovis atque balat,

taurus mugit,

equus et hinnit.

3b.

Lepus vagit,

et vulpis gannit,

ursus uncat,

et lupus ululat,

canis latrat,

catulus glutinat,

rana coaxat,

anguis sibilat,

grillus grillat,

sorex desticat,

mus et minnit,

mustela drindrit,

sus et grunnit,

asinus et rudit.

4.

He sunt voces volucrum

necnon quadrupedum,

quarum modulamina

vincit phenix unica.

5a.

Iam horrifer Aquilo

suavi cedit Zephiro,

sole in estifero

degente domicilio.

dulcisona resonat harundo.

floride cum floridis

florent vites pampinis.

odorifera

surgunt gramina,

gaudet agricola.

5b.

Nunc dracones fluminum

scatent emanantium;

imber saluberrimus

irrigat terram funditus;

cataractas reserat Olimpus.

redolent aromata,

cum cinnamomo balsama.

virent viola,

rosa et ambrosia.

coeunt animalia.

133

Nomina avium

Hic volucres celi    referam sermone fideli:

Accipiter, nisus,    capus atque ciconia, picus,

Pica, merops meropis,    larus atque loaficus, ibis,

Ardea vel turtur    seu bubo, monedula, vultur.

His assint aquile,    pitrisculus herodiusque.

Natura pariles    hic state columba, palumbes,

Corvus edax, cornix,    upupe, ficedula, perdix,

Noctua, fringellus    seu nycticorax, amarellus,

Milvus et inde parix,    onocrotalus, anser et orix,

Cygnus, olor, sturnus,    mergus turdelaque, turdus,

Quasquila cum merula,    phasianus et ortygometra,

Grus vel pellicanus,    pavo vel anas, alietus,

Aurificeps, cupude,    sepicecula cruriculeque.

Graculus haut deerit,    furfarius hic residebit,

Sparalus, attage,    mullis vaga cum struthione,

Sic cuculus, fulica,    sic psitacus atque cicada.

Te, vespertilio    vel hirundo, non reticebo.

Tu michi dulcisonam    cape, mirle celer, philomenam!

Laudula nulla tuum    fugiatve cicendula raptum!

Sic et lusciniam    cum luciliis cape parvam!

Nullus te passer    fugiat, licet hunc tegat asser!

Versu stare nequit    carduelis, quique recedit.

134

De nominibus ferarum

Nomina paucarum    sunt hic socianda ferarum.

Sed leo sit primus,    qui cunctarum basilëus.

Hunc panthera, tigris    comitentur cum leopardis.

Rhinoceros sevus    comprenditur atque camelus.

Hinc etiam validos    elephantes iungo vel uros.

Bubalus, alx, pardus    velox nimiumque dromedus,

Ursus, aper, cervus    avide sumuntur in esus,

Hinnulus et caprea,    capricornus, simia, spinga,

Lynx, lupus atque lepus,    vulpes, vulpecula, melus,

Martarus et mygale,    luter, castor tebelusque,

Mus, mustela, sorex,    glis gliris hyenaque cimex.

Copulo spiriolum;    reliquorum do tibi nullum.

135

1.

Cedit, hiems, tua durities;

frigor abit, rigor et glacies

brumalis et feritas, rabies,

torpor et improba segnities,

pallor et ira, dolor, macies.

2.

Veris adest elegans acies,

clara nitet sine nube dies,

nocte micant Pliadum facies;

grata datur modo temperies,

temporis optima mollities.

3.

Est pura mundi superficies,

gramine redolent planities,

induitur foliis abies,

picta canit volucrum series,

prata virent, iuvenum requies.

4.

Nunc, Amor aureus, advenies,

indomitos tibi subicies.

tendo manus; michi quid facies?

quam dederas, rogo, concilies,

et dabitur saliens aries!

135a

Walther von der Vogelweide

(ca. 1170 - ca. 1230)

Der starche winder hat uns uerlan,

div sumerçit ist schone getan;

walt vnde heide sih ih nu an,

lo^vp vnde blůmen, chle wolgetan;

dauon mag uns fro^vde nimmer zergan.

136

1.

Omnia sol temperat

purus et subtilis,

nova mundo reserat

facies Aprilis;

ad amorem properat

animus herilis,

et iocundis imperat

deus puerilis.

2.

Rerum tanta novitas

in sollemni vere

et veris auctoritas

iubet nos gaudere.

vices prebet solitas;

et in tuo vere

fides est et probitas

tuum retinere.

3.

Ama me fideliter!

fidem meam nota:

de corde totaliter

et ex mente tota

sum presentialiter

absens in remota.

quisquis amat aliter,

volvitur in rota.

136a

Solde ih noch den tach geleben,

daç ih wunschen solde

nah der, div mir fro^vde geben

nach, ob si noh wolde!

min herçe můz nah ir streben;

mohtih si han holde,

so wolde ih in wunne sweben,

swere ih nimmer dolde.

137

1.

Ver redit optatum

cum gaudio,

flore decoratum

purpureo.

aves edunt cantus    quam dulciter!

revirescit nemus,

campus est amenus

totaliter.

2.

Iuvenes, ut flores

accipiant

et se per odores

reficiant,

virgines assumant    alacriter

et eant in prata

floribus ornata

communiter!

137a

Springerwir den reigen

nu, vrowe min!

vrovn uns gegen den meigen!

uns chumet sin schin.

der winder der heiden    tet senediv not;

der ist nu çergangen,

si ist wunnechlich bevangen

von blůmen rot.

138

1.

Veris leta facies

mundo propitiatur,

hiemalis acies

victa iam fugatur.

in vestitu vario

Flora principatur,

nemorum dulcisono

que cantu celebratur.

2.

Flore fusus gremio

Phebus novo more

risum dat, hoc vario

iam stipate flore.

Zephyrus nectareo

spirans it odore.

certatim pro bravio

curramus . . . . . . ore!

3.

Litteratos convocat

decus virginale;

laicorum execrat

pecus bestiale.

cunctos amor incitat,

numen generale;

Venus se communicat,

per iubar estivale.

4.

Citharizat cantico

dulcis philomena;

flore rident vario

prata iam serena;

turba salit avium

silve per amena;

chorus promit virginum

iam gaudia millena.

138a

In liehter varwe stat der walt,

der vogele schal nu donet,

div wunne ist worden manichvalt;

des meien tugende chronet

senide liebe; wer were alt,

da sih div çit so schonet?

her meie, iv ist der bris geçalt!

der winder si gehonet!

139

1.

Tempus transit horridum,

frigus hiemale,

redit, quod est placidum,

tempus estivale.

quod cum Amor exigit

sibi principale,

qui Amorem diligit,

dicat ei vale!

2.

Mutatis temporibus

tellus parit flores,

pro diversis floribus

variat colores.

variis coloribus

prata dant odores,

philomena cantibus

suscitat amores.

3.

Quisquis amat, gaudeat

tempus se videre,

in quo sua debeat

gaudia tenere!

et cum Amor floreat,

qui iubet gaudere,

iam non sit, qui audeat

inter nos lugere!

4.

Unam quidem postulo

tantum michi dari,

cuius quidem osculo

potest mors vitari.

huic amoris vinculo

cupio ligari;

dulce est, hoc iaculo

velle vulnerari

5.

Si post vulnus risero,

dulcis est lesura;

si post risum flevero –

talis est natura;

sed cum etas venerit

senectutis dura,

lugeat, quod fecero,

pro pena futura.

6.

Sed quod eam diligo,

mira res videtur;

onus est, quo alligor,

et vix sustinetur.

unum de me iudico,

quod verum habetur:

morior, quam eligo

nisi michi detur.

139a

Zergangen ist der winder chalt,

der mih so sere můte,

gelo^vbet stat der grůne walt;

des fro^vet sih min gemůte.

nieman chan nu werden alt!

vro^vde han ih manichualt

von eines wibes gůte.

140

1.

Terra iam pandit gremium    vernali lenitate,

quod gelu triste clauserat    brumali feritate.

dulci venit strepitu    Favonius cum vere,

sevum spirans Boreas    nos cessat commovere.

tam grata rerum novitas    quem patitur silere?

2.

Nunc ergo canunt volucres,    nunc cantum promunt iuvenes,

. . . . . . . . . . . . .    . . . . . . . . . . . . . . . .

modo ferro durior    est, quem non mollit Venus,

et saxo frigidior,    qui non est igne plenus.

pellantur nubes animi,    dum aer est serenus!

3.

Ecce iam vernant omnia    fructu redivivo,

pulso per temperiem    tam frigore nocivo.

tellus feta sui par-    tus grande decus, flores

gignit odoriferos    nec non multos colores.

Catonis visis talibus    immutarentur mores!

4.

Fronde nemus induitur,    iam canit philomena,

cum variis coloribus    iam prata sunt amena.

spatiari dulce est    per loca nemorosa,

dulcius est carpere    iam lilium cum rosa,

dulcissimum est ludere    cum virgine formosa!

5.

Verum, cum mente talia    recensens oblectamina,

sentio, quod anxia    fiunt mea precordia:

si friget, in qua ardeo,    nec michi vult calere,

quid tunc cantus volucrum    michi queunt valere,

quid tunc veris presentia?    iam hiems erit vere!

140a

Nu suln wir alle fro^vde han,

die zit mit sange wol began!

wir sehen blůmen stan,

div heide ist wunnechclich getan.

tanzen, reien, springerwir    mit fro^vde vnde o^vch mit schalle!

daz zimet gůten chinden als iz sol;    nu schinphen mit dem balle!

min vrowe ist ganzer tugende vol;    ih wiez, wiez iv geualle.

141

1a.

Florent omnes arbores,

dulce canunt volucres;

revirescunt frutices,

congaudete, iuvenes!

1b.

Meror abit squalidus,

Amor adit calidus!

superat velocius,

qui non amat ocius.

1c.

Virgo tu pulcherrima,

cum non sis acerrima,

verba das asperrima,

sicut sis deterrima.

1d.

Viribus infirmior

ab Amore ferior,

vulnera experior;

si non sanas, morior.

1e.

«Quid tu captas, iuvenis?

queris, que non invenis.

. . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . .

1f.

Mecum queris ludere –

nulli me coniungere,

cum Phenice complice

vitam volo ducere.»

2a.

Sed Amor durus est,

ferus est,

fortis est.

qui nos vincit iuvenes,

vincat et iuvenculas

ultra modum rigidas!

2b.

«Video dictis his,

quid tu vis,

quid tu sis,

quod amare bene scis;

et amari valeo,

et iam intus ardeo.»

141a

Div heide    grůnet vnde der walt.

stolçe meide,    wesent palt!

die volgele singent manichualt,

zergangen ist der winder chalt.

142

1.

Tempus adest floridum,    surgunt namque flores

vernales; mox in omnibus    immutantur mores.

hoc, quod frigus leserat,    reparant calores;

cernimus hoc fieri    per multos colores.

2.

Stant prata plena floribus,    in quibus nos ludamus!

virgines cum clericis    simul procedamus,

per amorem Veneris    ludum faciamus,

ceteris virginibus    ut hoc referamus!

3.

«O dilecta domina,    cur sic alienaris?

an nescis, o carissima,    quod sic adamaris?

si tu esses Helena,    vellem esse Paris!

tamen potest fieri    noster amor talis.»

142a

Ih solde eines morgenes gan

eine wise breite;

do sah ih eine maget stan,

div grůzte mih bereite.

si sprah: «liebe, war wend ir?

durfent ir geleite?

gegen den fůzen neig ih ir,

gnade ih ir des seite.

143

1.

Ecce gratum

et optatum

ver reducit gaudia:

purpuratum

floret pratum,

sol serenat omnia.

iam iam cedant tristia!

estas redit,

nunc recedit

hiemis sevitia.

2.

Iam liquescit

et decrescit

grando, nix et cetera;

bruma fugit,

et iam sugit

veris tellus ubera.

illi mens est misera,

qui nec vivit

nec lascivit

sub estatis dextera!

3.

Gloriantur

et letantur

in melle dulcedinis,

qui conantur,

ut utantur

premio Cupidinis.

simus iussu Cypridis

gloriantes

et letantes

pares esse Paridis!

143a

Reimar (MF 203,10)

(ca. 1190/1210)

«Ze niwen vro^vden stat min můt

hohe,» sprah ein schone wip.

«ein ritter minen willen tůt;

der hat geliebet mir den lip.

ich wil im iemmer holder sin

danne deheinem mage min;

ih erzeige ime wibes triwe schin.»

144

1.

Iam iam virent prata,    iam iam virgines

iocundantur, terre    ridet facies.

estas nunc apparuit,

ornatusque florum    lete claruit.

2.

Nemus revirescit,    frondent frutices,

hiems seva cessit;    leti, iuvenes,

congaudete floribus!

amor allicit vos iam virginibus.

3.

Ergo militemus    simul Veneri

tristia vitemus    nosque teneri!

visus et colloquio,

spes amorque trahant    nos ad gaudia!

144a

Ich han gesehen, daz mir in dem herçen sanfte tuot:

des grůnen lo^vbes pin ich worden wolgemůt;

div heide wunnechlichen stat;

mir ist liep, daz si also uil der schonen blůmen hat.

145

1.

Musa venit carmine;

dulci modulamine

pariter cantemus!

ecce virent omnia:    prata, rus et nemus.

2.

Mane garrit laudila,

lupilulat acredula;

iubente natura

philomena queritur    antiqua de iactura.

3.

Hirundo iam finsat,

cygnus dulce trinxat

memorando fata,

cuculat et cuculus    per nemora vernata.

4.

Pulchre cantant volucres;

terre nitet facies

vario colore

et in partum solvitur    redolens odore.

5.

Late pandit tilia

frondes, ramos, folia;

thymus est sub ea

viridi cum gramine,    in quo fit chorea.

6.

Patet et in gramine

iocundo rivus murmure;

locus est festivus.

ventus cum temperie    susurrat tempestivus.

145a

Uvere div werlt alle min

von deme mere unze an den Rin,

des wolt ih mih darben,

daz chunich . . . . . von Engellant    lege an minem arme!

146

1.

Tellus flore vario vestitur

et veris presentia sentitur,

philomena dulciter    modulans auditur;

sic hiemis sevitia finitur.

2.

Rubent gene, coma disgregata

fronte cedit parum inclinata;

tota ridet facies;    felix et beata,

que tantis est virtutibus ornata!

3.

Gracilis sub cingulo de more

ista vincit balsamum odore;

felix, qui cum virgine    fruitur sopore!

hic deis adequabitur honore.

4.

Distant supercilia decenti

et equali spatio ridenti.

os invitat osculum    simile poscenti;

subvenias, mi domina, cadenti!

5.

Vulneratus nequeo sanari,

nulla vite poterit spes dari,

nisi me pre ceteris    velis consolari,

que cuncta vincis forma singolari!

146a

Nahtegel, sing einen don mit sinne

miner hohgemůten chuniginne!

chunde ir, daz min steter můt    vnde min herçe brinne

nah irm sůzen libe vnde nah ir minne!

147

1.

Si de more

cum honore

lete viverem

nec meroris

nec doloris

librum legerem,

salutarem gramina,

me novarem,

mundo darem

nova carmina.

2.

Tamen cano,

sed de vano

statu Veneris,

cuius Paris

et scolaris

sum cum ceteris

qui noverunt varia

decantare,

veri dare

sua gaudia.

3.

Cutis aret,

quia caret

leto pectore;

curans curo;

de futuro

timens tempore

nequeo cum talibus

accubare

vel durare

sub rivalibus.

147a

Reimar (MF 203,10)

(ca. 1190/1210)

Sage, daz ih dirs iemmer lone:

hast du den uil lieben man gesehen?

ist iz war, lebet er so schone,

als si sagent vnde ih dih hore iehen?

«vrowe, ih sah in: er ist vro;

sin herçe stat, ob ir gebietet, iemmer ho.»

148

1a.

Floret tellus floribus,

variis coloribus,

floret et cum gramine.

1b.

Faveant amoribus

iuvenes cum moribus

vario solamine!

1c.

Venus assit omnibus

ad eam clamantibus,

assit cum Cupidine!

1d.

Assit iam iuvenibus

iuvamen poscentibus,

ut prosint his domine!

2a.

Venus, que est et erat,

tela sua proferat

in amantes puellas!

2b.

Que amantes munerat,

iuvenes non conterat

nec pulchras domicellas!

148a

1.

Nu sin stolz vnde hovisch,

nu sin stolz vnde houisch,

nu sin houisch vnde stolz!

2.

Venus schivzet iren bolz,

Uenus schivzet irn bolz,

Uenus schivzet irn bolz!

149

1.

Floret silva nobilis

floribus et foliis.

ubi est antiquus

meus amicus?

hinc equitavit!

eia! quis me amabit?

Refl.

Floret silva undique;

nah mime gesellen ist mir we!

2.

Grůnet der walt allenthalben.

owi! wer sol mich minnen?

150

1.

Redivivo vernat flore

tellus, que tam diu marcuit,

et vernali sol calore

pulso brume statu claruit.

iam philomena dulciter

dulcisonis concentibus    delectat cor suaviter.

2.

Estas nunc tenella vestit

fronde nuditatem arborum.

puellaris turba gestit

florem contemplari nemorum.

hanc sequatur cum gaudio

iam iuvenum militia,    dulcis et leta contio!

3.

Ergo leti aspirantes

dulcem rerum ad temperiem

iocundemur, gratulantes

Veneream ad blanditiem

et aurea Cupidinis

ad iacula! sit animus    velox ad cultum virginis!

150a

Heinrich von Morungen (MF 142,19)

(ca. 1190/1220)

Ich pin cheiser ane chrone

vnde ane lant: daz meine ih an dem můt;

ern gestůnt mir nie so schone.

wol ir liebe, div mir sanfte tůt!

daz machet mir ein vrowe gůt.

ih wil ir dienen iemmer mer;    ih engesah nie wip so wol gemůt.

151

1.

Virent prata    hiemata

tersa rabie,

florum data    mundo grata

rident facie.

solis radio

nitent, albent,    rubent, candent,

veris, ritus iura pandent

ortu vario.

2.

Aves dulci melodia

sonant garrule,

omni via    voce pia

volant sedule,

et in nemore

frondes, flores    et odores

sunt; ardescunt iuniores

hoc in tempore.

3.

Congregatur,    augmentatur

cetus iuvenum,

adunatur,    colletatur

chorus virginum;

et sub tilia

ad choreas    Venereas

salit mater, inter eas

sua filia.

4.

Restat una,    quam fortuna

dante veneror,

clarens luna    oportuna,

ob quam vulneror

dans suspiria.

preelecta,    simplex, recta

cordi meo est invecta

mutans tristia.

5.

Quam dum cerno,    de superno

puto vergere.

cuncta sperno,    donec sterno

solam Venere.

hanc desidero

ulnis plecti    et subnecti,

loco leto    in secreto

si contigero.

151a

Walter von der Vogelweide (51,29,3)

(ca. 1170 - ca. 1230)

So wol dir, meie, wie du scheidest

allez ane haz!

wie wol du die bovme cleidest

vnde die heide baz!

div hat varue me.)

«du bist churçer, ih pin langer!»

also stritent si uf dein anger,

blůmen vnde chle.

152

1.

Estas non apparuit    preteritis temporibus,

que sic clara fuerit;    ornantur prata floribus.

Refl.

Aves nunc in silva canunt

et canendo dulce garriunt.

2.

Iuno lovem superat    amore maritali;

Mars a Vulcano capitur    rete artificiali.

Refl.

Aves nunc in silva canunt

et canendo dulce garriunt.

3.

In exemplum Veneris    hec fabula proponitur;

Phebus Daphnem sequitur,    Europa tauro luditur.

Refl.

Aves nunc in silva canunt

et canendo dulce garriunt.

4.

Amor querit iuvenes, ut ludant cum virginibus;

Venus despicit senes, qui impleti sunt doloribus.

Refl.

Aves nunc in silva canunt

et canendo dulce garriunt.

152a

Ich gesach den sumer nie, daz er so schone duhte mich:

mit menigen blůmen wolgetan div heide hat gezieret sih.

sanges ist der walt so vol;

div zit div tůt den chleinen volgelen wol.

153

1.

Tempus transit gelidum,

mundus renovatur,

verque redit floridum,

forma rebus datur.

avis modulatur,

modulans letatur

. . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . .

lucidior

et lenior

aer iam serenatur;

iam florea,

iam frondea

silva comis densatur.

2.

Ludunt super gramina

virgines decore,

quarum nova carmina

dulci sonant ore.

annuunt favore

volucres canore,

favet et odore

tellus picta flore.

cor igitur

et cingitur

et tangitur    amore,

virginibus

et avibus

strepentibus sonore

3.

Tendit modo retia

puer pharetratus;

cui deorum curia

prebet famulatus,

cuius dominatus

nimium est latus,

per hunc triumphatus

sum et sauciatus:

pugnaveram

et fueram

in primis reluctatus,

sed iterum

per puerum

sum Veneri prostratus.

4.

Unam, huius vulnere

saucius, amavi,

quam sub firmo federe

michi copulavi.

fidem, quam iuravi,

numquam violavi;

rei tam suavi

totum me dicavi.

quam dulcia

sunt basia

puelle!    iam gustavi:

nec cinnamum

et balsamum

esset tam dulce favi!

153a

Vrowe, ih pin dir undertan

des la mich geniezen!

ih diene dir, so ih beste chan;

des wil dih verdriezen.

nu wil du mine sinne

mit dime gewalte sliezen.

nu woldih diner minne

vil sůze wunne niezen.

vil reine wip,

din schoner lip

wil mih ze sere schiezen!

uz dime gebot

ih nimmer chume,

obz alle wibe hiezen!

154

Est Amor alatus    puer et levis, est pharetratus.

Etas amentem    probat et ratione carentem;

Vulnificus pharetra    signatur, mobilis ala;

Nudus formatur,    quia nil est, quo teneatur.

Insipiens, fugitans,    temeraria tela cruentans

Mittit pentagonas    nervo stridente sagittas,

Quod sunt quinque modi,    quibus associamur amori:

Visus; colloquium;    tactus; compar labiorum

Nectaris alterni    permixtio, commoda fini;

In lecto quintum    tacite Venus exprimit actum.