| |
|
- L i b e r
K a l i l a e e t D i m n a e
P r o l o g u s t e r c i u s
- ______________________________________
- I. Dixit Pericce, primus medicus Persarum, - et idem fuit qui
tradidit interpretacionem huius libri a lingua Indorum in linguam Persarum
- quod pater meus erat de magnis nacionibus et potentibus et per dei graciam
diligebar et honorabar a parentibus meis super omnes fratres meos, et tradiderunt
me magistris ad addiscendum artem medicine quam per septem annos discens
percepi. Quando omnem ipsius artis doctrinam didiceram, dixi intra memetipsum:
"Homines huius mundi quatuor prosequuntur que oportet me discere et melius
eligere, et sunt ista: divicie, delicie, potestas et meritum ultimum; quod
(est) meritum per medicinalem artem extimatur, ad quam ego deveni, quia
ars ista laudabilior et honoracior est apud sapientes pre omnibus artibus.
Et inveni in medicinalibus libris quod dignus est laude ille qui hanc artem
petit propter meritum ultimi diei. Propter quod elegi hanc artem pre
omnibus artibus, non pro merito temporali, sed pro sempiternali, ne
forte sim sicut quidam negociator qui dedit iacinctum de quo dives esse
poterat et accepit pro eo cambium nullius valoris. Et eciam inveni quod
quicumque petit per hanc artem mercedem sempiternam, non debet remunerari
de temporali, sed sit sicut agricola qui purgat messem suam non pro herba,
sed pro fructu. Et incepi a medicina egrorum propter meritum sempiternum;
quorum curavi quosdam propriis manibus et quosdam pecuniam meam dando ipsis
ad competenciam medicamentis receptis, non querens inde laudem et meritum
a consimilibus meis nec a gloriosis et potentibus, sed ut fierem bonus
in operibus et dictis. II. Et anima mea desiderans temporalia, contendens
cum ea vici eam, dicens improperando: "O anima, ignoras te iuvancia et
nociva tibi? Non fugis ea de quibus non gaudent possidentes, propter amorem
quorum recipiunt periculum et maximam angustiam in eorum amissione, et
denique ipsis est pena perpetua? Non pudet te esse participem cum stultis
et insipientibus in huius perituri seculi dilectione? Nam si aliquis aliquid
habet, non est suum nec cum eo manet; unde stulti sunt qui ea persequuntur
et diligunt. O anima, fuge temporalia et pete eternalia! Sufficiant tibi
victui necessaria et impera bonis operibus ubicumque poteris; et non fatigeris
circa temporalia, et non reminiscaris molliciem cordis tui et que corpori
accidunt, sed recordare quod corpus constat ex quatuor elementis, ex hiis
quibus vita sustinetur et vita dissolvitur, sicut statu(r)a multas habens
iuncturas quas metallum consolidat, et eo liquefacto statu(r)a dissolvitur.
O anima, ne decipiaris in societate amicorum, ne fias periculosa in societate
et eorum conversacione, nam parum letificant et multum contristantur et
ad ultimum est separacio, et eris sicut vas cristallinum per quod cognoscitur
qualitas ferculorum, et quando frangitur, igni comburitur. O anima, ne
labores ad congregandum pecuniam pro suavitate consanguineorum! Quod
si feceris, assimilaberis turi qui aliis redolet, semetipsum comburit in
igne. O anima, ne decipiant te divicie ac glorie que sublevant hominem;
quorum dedecus non cognoscitur nisi cum ab iis fuerint separati et sicut
capilli qui, quousque sunt in capite, honorantur, et cum separantur, abhominabiles
fiunt. O anima, cura de medicina infirmorum et ne dicas quod multi expendii
est pluresque iuvamen ipsius ignorant, sed assimila te homini animam [alterius]
eripienti a periculo et redimenti eam ad vitam, quoniam invenit meritum
sempiternum. Et si quis tantam virtutem se adipisci putat pro eo quod uni
benefecerit, quanto magis ille qui medetur innumerabilibus hominibus in
periculis et in angustia languorum permanentibus et desiderantibus separari
ab huius mundi deliciis et ab uxoribus et filiis suis, et in gloriam eorum
reversus et in bonam voluntatem. Isti expectant et sperant habere maximum
meritum pro bonis operibus suis. O anima, ne inpliceris nimium temporalibus
et elongeris a sempiternis, et ne preponas parvum magno nec impenses multum
parvo precio
sicut quidam negociator qui habuit horreum plenum prunis et dixit
intra se: "Si vendidero eas ad pensam, maximum subeo periculum". Sed vendidit
sine pensa parvo precio [et] stultus apparuit.
III. Tali modo improperans anime mee, non potuit a me fugere, sed
meis dictis [se] subiugavit et a temporalibus se alienavit. Incepi ergo
curare infirmos, petens meritum eternum. Pro hiis omnibus non sum separatus
a mundana gloria et imperiali gracia et honore, et hoc antequam irem ad
Indiam et post hoc: inveni plus quam sperabam et quibus non eram dignus,
nam ego discens artem medicinalem et eam investigans non inveni
medicum qui sic posset infirmum curare et sic ei plenam sanitatem dare,
ut vel semel eum languor non occuparet vel alios, nec valens comprehendere
integram infirmorum sanitatem, medicinalem artem multum sprevi. Et
inveniens quod studium rerum eternarum liberaret hominem ab omni languore,
magis et magis temperanciam quesivi, et eam amplexans scandalizatus sum
in diversarum gencium credulitalibus, nam in medicina non inveni memoriam
credulitatis cum qua instrui deberem; nam credulitates multe sunt; quarum
quidam tenent ab avis et a parentibus eorum, quidam vi et quidam pro gloria
mundana, [et] verum esse credunt quod a se creditur, et quod ab alieno,
vanum et mendacium. Quare dubitant pro plasmatore et plasmate et pro
inicio et fine et quibusdam rebus dubiis et fortibus, et unusquisque
eorum reprehendens, vituperans et inimicans aliis. Videns hec omnia volui
disputare cum discrecioribus, ut discam veritatem. Recessi a mendacio et
secutus sum veritatem, ut eam teneam sine scandalo et ut non credam quod
ignoro, sed sequar quod sencio. Et hoc faciens et querens et eos interrogans
inveni unumquemque credulitatem suam affirmantem et unum ab alio discordantem.
Et ob hoc cognovi quod unusquisque suam sequitur voluntatem et quod omnes
loquebantur sine iusticia, et neminem inveni loquentem verax verbum
et ab intelligentibus receptum. IV. Hoc videns quosdam ex eis
nolui sequi et ego ab eis me elongavi, ne forte sim sicut ille deceptus.
Nam dictum est quod
quidam fur ascendit domum cuiusdam cum sociis suis, ut furaretur.
Senciens autem eos dominus domus qui cum uxore sua dormiebat, excitavit
mulierem, dicens: "Ut puto, fures ascenderunt in domum nostram, et ecce
dormio. Tu autem voce magna excita me et dic: "O vir, indica mihi unde
tantas congregasti divicias et thesauros". Et me tibi minime respondente
magis ac magis clama". Muliere hoc dicente et faciente audiverunt fures
et solliciti intendebant. Et dixit vir uxori sue: "Deus concessit nobis
has divicias et oportet te comedere et bibere et letari et non interrogare
de rebus quas tibi patefacere non possum, ne forte aliquis audiat et fiat
nobis scandalum maximum". Et illa magis instante dicit vir: "Quia me cogis,
dicam tibi; sed cave ne forte aliquis audiat hec, fratres et cognati tui,
et amittamus lucrum nostrum, quia hec omnia de furto coaadunavi". Dicit
ei mulier: "Quomodo hec omnia furto congregasti, cum omnes te fidelem teneant
et nemo in te scandalizetur?" Respondit vir: "Didici quoddam carmen de
furto; per istud nemo me cognoscit nec in me scandalizatur". Dicit mulier:
"Quod carmen est istud?" Respondit vir: "Egrediebar nocte lucente luna
et socii mei mecum et ascendebamus porticum, deinde domum ingrediebamur
et ego dicebam hoc carmen ante hostium tribus vicibus, videlicet "Selem
Selem Selem" et apprehendebam me radio lune et descendebam in domum, et
nemo me videre poterat. Et iterum dicebam carmen, et omnia de domo veniebant
ante me et quidquid de eis volebam capiebam. Et iterum apprehendebam radios
et sepcies dicebam carmen ipsum, et statim egrediebar". Audientes hoc fures
gavisi sunt gaudio magno, dicentes: "Didicimus in hac domo causam utiliorem
nobis omnibus rebus que sunt in ista domo, et ubicumque ierimus, erimus
sine timore". Et putantes dominum domus dormire cum uxore sua et credentes
ipsius dictis, magister latronum venit ad hostium unde ingrediebatur luna
dixitque sepcies "Selem Selem Selem" et amplexans radios, ut descenderet,
cecidit capite premisso in terram. Et dominus domus assiliens cum baculo
in manu ipsum acriter verberavit, dicens ei: "Quis es tu?" Dicit
ei fur: "Ego sum miser deceptus qui credidi verbo tuo quod non fuit verum".
V. Hic est fructus eorum que dicta sunt. Et cavens mihi a scandalis,
ne fiat mihi perdicio, reversus in me inquisivi pro credulitatibus quomodo
ex ipsis veritatem teneam, et [non] inveni respondentem mihi inquirenti
et confirmantem sensum meum in eis disposuique sequi parentes meos in eo
quod ipsi venerabantur ante me. Et iterum conversus ad me monui animam
meam, dicens: "O anima, nonne quis est propheta effectus in hac inquisicione,
quia invenimus magos parentes suos imitantes et vidi parentes inordinate
comedentes". + Propter quod non potui permanere in credulitate eorum. Et
iterum conversus et petens pro credulitalibus et pro eisdem interrogans
appropinquavi mortem et exitum seculi, et factum est seculum sicut umbra.
Sed bonum opus operabar, imperans in hiis bonis operibus, ne forte conversacio
mea in hiis adversabitur mihi in bonis operibus et obstupebit me mors et
paciar quod passus fuit quidam homo, quoniam dictum est quod
quidam homo concupivit coniugatam. Que fodiens iuxta puteum ingressum
et egressum adultero ostendit et recondens aperitorium porte iuxta puteum
ostendit amasio illud et instruxit eum posse fugere, si timeret. Quodam
vero die cum esset adulter cum muliere, venit maritus eius ante ianuam.
Dicit mulier adultero: "Curre ad puteum et invenies exitum". Tunc pergens
ille et puteum altum videns timuit et reversus ad mulierem dixit: "Non
inveni egressum". At illa respondit: "O insipiens, an ignoras quod in ipso
puteo est egressus tuus?" Et ille dixit: "Amor tuus fecit me oblivisci
viam". Dicit illa: "Miser, salva te ipsum et non respondeas ut insipiens".
Dicit ei adulter: "Quo ergo ibo? Nam per te deceptus sum, amica mea". Et
illo misero stupefacto permanente ingressus est dominus domus, cepit eum
et vinctis ad tergum manibus turpiter fustigavit tradiditque eum principi.
Hec omnia cum timore cogitans, reversus in me ipsum elegi bonum opus facere
quod omnes credulitates testantur. VI. Et volui fugere timorem et
neminem verberare + nec indignari nec vituperare nec dolum cuidam committere,
et fugi concupiscenciam mulierum et adeptus sum castitatem et custodivi
linguam meam a mendacio et ab omni opere malo et nocivo et dilexi bonus
esse omnibus + et me a malis elongavi et bonis appropinquavi. Et cognovi
quod nec amicus est nec socius sicut bonitas, nam deo volente leviter requiritur
et gloriosa est plus quam parentes et amici, quia largiendo eam non diminuitur,
sed magis augmentatur, non inflatur, non inveterascit, sed magis ac magis
adornatur et sine timore manet, non condempnatur a potestate, non timet
ignem nec feras nec latrones nec aliquid de contingentibus. Et inveni fugientem
bonum opus et perseverantem in deliciis huius mundi pro parva dulcedine;
quem decet similari cuidam homini qui multam pecuniam amiserat et sic socius
fuit illius qui uno die devenit in derisionem, quia dictum est quod
quidam negociator conduxit quendam uno die centum solidis pro perforandis
margaritis. Et veniens cum eo ad domum vidit multa vasa fictilia in domo
ipsius. Dicit ei conductor: "Scis ista frangere?" Respondit: "Utique bene".
Dicit ei conductor: "Incipe frangere". Ille autem incepit et fregit magno
gaudio et sero facto quesivit locator mercedem suam. Dicit ei conductor:
"Tu nihil fecisti. Quid petis?" Et ille: "Feci quod iussisti". Et invitus
quidem [dedit ei mercedem] et ita perdidit omnia sua vasa et margarite
illius remanserunt inperforate.
VII. Et ego discens instabiles huius seculi dulcedines elegi abstinenciam,
ne peream, quia vie resurrectionis recte sunt. Sicut parentes dirigunt
filiis viam, ita abstinencia dirigit viam amicis suis. Et vidi eam cooperientem
hominem ab omnibus malis tanquam turris fortissima, et porta eius erit
aperta, semper habundans in deliciis paradisi. Et vidi abstinentem in quiete
sua gaudentem, gloriam bene agentem, bene sufficientem, securum, humilem
et fugientem omnia mundana et alciorem omni tristicia et lesione. Et propter
hoc invidiam fugi, dilectioni divine adhesi et vilipendens labencia factus
sum integer in intelligencia et cognoscens futura factus sum intrepidus.
+ Et abstinencium viam discens plus eam expectavi; tamen volens unus esse
ex ipsis iterum expavi non me sufferre posse pro precedentibus meis consuetudinibus
et magis ledar, et timens ne forte mundum relinquens et abstinentes persequar,
et sic bonum opus omittam pro quo bona eterna sperabam et ero
sicut canis deferens peciam carnis in ore. Qui perveniens ad quendam
fluvium, et cum transiret per pontem, vidit in aqua umbram eiusdem carnis.
Et assiliens, ut eam caperet, aperuit os suum et amisit peciam carnis quam
portabat. Et quod voluit capere, habere non potuit, et sic remansit vacuus.
VIII. Et ego timens propter hoc abstinenciam, ne desperem, minime
valens eam sufferre +, et discernens inter abstinentem et mundum diligentem
et omnia que eis accidunt, vidi omnia equalia, eo quod in mundo non est
dulcedo nisi prenuncians tristiciam et nocumentum; nam seculum istud est
sicut aqua salsa de qua quis quanto plus bibit, tanto magis sitit. Eciam
est sicut os habens odorem carnis; quod per saporem canis querens, vulneravit
se; et quanto plus cruentavit ipsum os carnes comedendo, tanto magis vulneratur
et cruentatur. Et est eciam sicut milvus qui capit parvam particulam carnis,
aliis canibus circumdatus et ab eis persecutus et coactus proicit carnem
et nullum inde habet lucrum nisi periculum et angustiam. Et est sicut vas
plenum mellis, desubtus habens venenum, et comedentes de eo prius dulcia
senciunt et postea pereunt. Et [est] sicut pauper qui sompniat se esse
divitem et in eo gaudet, et excitatus a sompno amittit gaudium. Et est
sicut coruscacio que apparet in nocte et viatori viam illuminat, et ea
recedente viator in obscuritate remanet. Et est sicut vermis serici qui
ex se ipso filat, et quanto plus filat, tanto magis evacuatur. - Et hiis
omnibus exemplis doctus abstinenciam elegi et dixi: "Volo a seculo elongari".
Et subtiliter videns puteos qui in ipso sunt et qualiter in eo oportet
esse, cognovi altissimam profunditatem sue perdicionis + et factus sum
sicut index insipiens qui absolvit appellantem et postea condempnavit.
IX. Et iterum discens periculum abstinencie et temporalem ipsius
indigenciam et delicias que sunt cum ea et sempiternum ipsius levamen,
elegi eam. Et aspiciens anime mee aviditatem quam habet in hoc secnlo dixi:
"O quam amaritudinem et acritudinem habet seculi dulcedo! Nam pro eo traderis
in penam eternam". Et iterum dixi: "Quales delicie sunt et quales suavitates
que in tam brevi tempore transeunt et quis non eligit brevem amaritudinem
pro eterna dulcedine! Et si convenero cum aliquo per centum annos et in
miseria et tristicia vivam et devote et plene adimpleam servicium suum,
nonne graciosus recedam ab eo? Et ita multum lucratur qui parvum vivit
in hoc seculo in angustia, quia credit postea in eterna esse requie. O
anima, an seculum istud non est plenum maximis periculis, doloribus et
angustiis? Et vita hominis diu viventis et eius conversacio est tristicia
et anxietas atque pena ab inicio usque ad finem, quia inicium hominis,
sicut traditum a medicis et sapientibus est, est sperma, id est semen,
quod in vulvam mulieris cadens et in sauguinem ipsius mixtum et pinguescens
componitur per membra, et est in obscuro et angusto loco, nec comedens
nec bibens. Cum autem pervenerit ad tempus sue maturitatis, magna vi(a)
egreditur. Et cum egreditur, patitur infancie periculum, scilicet famis,
sitis et frigoris et [ad] ultimum ablati lactis tristiciam, ad hoc eciam
doctrine disciplinam que datur cum multis laboribus et angustia. Patitur
eciam multas infirmitates; cum ad legitimam etatem pervenerit, laborat
quod sit in diviciis, pro coniugio et filiis et pro avaricia, periculo
et rebus angustiosis. Et in hiis omnibus conversans habet secum quatuor
inimicos, scilicet sanguinem, flegmam, coleram et melancoliam. Timet mortiferas
pociones et feras selvestres, scilicet leones et leopardos et alias feras,
timet reptilia et venenosa et maximum frigus et estum, pluvias et aerem
et alias varias huius mundi penas. Si vero contigerit ut multis annis vivat
et in decrepitam pervenerit etatem, non timet, licet deberet timere, vicinam
mortem et huius seculi separacionem filiorum et consanguineorum, fratrum
et amicorum omnium in quibus sperabat, postea penarum memoriam. Et qui
non timet et deliciis affluentibus huic seculo studet servire, insipiens
vocatur et stultus, nam adhuc etsi sit imperator et adeo fortissimus et
alcior omnibus nocumentis et angustiis et habeat omnes virtutes, hunc tamen
seculum consumit et omnibus modis est ei retrogradum. X. Et sic
omnia considerans vidi hominem omnium creaturarum honoratissimum et proficientem
in maliciis suis et non cogitantem de salute sua ob dulcedinem quinque
sensuum. Obstupefactus sum et dixi: Similis est hic homo cuidam
qui pre magno timore unicornis fugiebat. Et incidit in quendam lacum
habentem arborem magnam factam in ripa, in qua se appendit, duos ramos
ipsius tenens, et pedes posuit in alio ramo, sperans in eo firmari. Erantque
ibi quatuor serpentes circa lacum, producentes capita in altum nec quiescebant
lacum circuire. Respiciens ad fundum laci vidit draconem habentem os apertum.
Et iterum vidit duos mures, unum album et alterum nigrum, comedentes radices
arboris super quam stabat. Et de hiis stupefactus querebat qualiter de
tantis malis liberari posset. Et aspiciens sursum vidit mel defluens a
summitate arboris. Et de eodem melle gustans et dulcedine eius dulcoratus
oblitus est salutis sue et non est recordatus unicornis nec quatuor serpentum
qui erant circa lacum nec duorum murium comedencium radices arboris et
quod, postquam comederint eas, cadet arbor et ipse cadet in gutture draconis,
sed perseverans in mellis dulcedine perditus fuit.
Ergo unicornis assimilatur dyabolo +, lacus seculo omni malicia et malignitate
pleno et dura conversacione et perdicione, et quatuor serpentes quatuor
conplexionibus hominem continentibus, nam cum una earum contra aliam movetur,
est sicut serpens mordens et suo veneno interficiens hominem, et arbor
humane vite, duo mures, albus et niger, diei et nocti qui consumunt hominis
vitam, draco vero morti quam preterire nemo potest, et mel parve dulcedini
huius seculi qua dulcoratur sensus hominis et separat eum a salute sua.
Hec omnia discens bonum agere mihi placuit et multum laboravi in bono
opere, ut per illud inveniam viam rectam salutis mee. Et me in hiis confirmans
reversus sum ab India in terram meam, scriptis a me libris ad sufficienciam,
ex quibus liber iste qui dicitur Kililes et Dimnes, id est Stephanitis
et Ignilatis.
|
|