Opiniones ducentae undeviginti

a Stephano episcopo

Parisiensi condemnatae

Textus

______________________________________________________________________________

Opiniones ducentae undeviginti

Sigeri de Brabantia, Boetii de Dacia aliorumque,

a Stephano episcopo Parisiensi

de consilio doctorum Sacrae Scripturae condemnate.

1277, Martii 7, Parisiis.

Universis presentes litteras inspecturis Stephanus, permissione divina Parisiensis ecclesie minister indignus, salutem in filio Virginis gloriose. Magnarum et gravium personarum crebra zeloque fidei accensa insinuavit relatio, quod nonnulli Parisius studentes in artibus proprie facultatis limites excedentes quosdam manifestos et execrabiles erorres, immo potius vanitates et insanias falsas in rotulo seu cedulis – presentibus hiis annexo seu annexis contentos quasi dubitabiles – in scholis tractare et disputare presumunt, non attendentes illud Gregorii: «Qui sapienter loqui nituntur, magno opere metuat, ne ejus eloquio audientium unitas confundatur», presertim, cum errores predictos gentilium scripturis muniant, quas, proh pudor! ad suam imperitiam asserunt sic cogentes, ut eis nesciant respondere. Ne autem, quod sic innuunt, asserere videantur, responsiones ita palliant, quod, dum cupiunt vitare Scillam, incidunt in Caripdim. Dicunt enim ea esse vera secundum philosophiam, sed non secundum fidem catholicam, quasi sint due contrarie veritates, et quasi contra veritatem sacre scripture sit veritas in dictis gentilium dampnatorum, de quibus scriptum est: «Perdam sapientiam sapientium», quia vera sapientia perdit falsam sapientiam. Utinam tales attenderent consilium sapientis dicentis: «Si tibi est intellectus, responde proximo tuo: sin autem, sit manus tua super os tuum, ne capiaris in verbo indisciplinato, et confundaris». Ne igitur incauta locutio simplices pertrahat in errorem, nos, tam doctorum sacre scripture, quam aliorum prudentium virorum communicato consilio districte talia et similia fieri prohibemus, et ea totaliter condempnamus, excommunicantes omnes illos qui dictos errores vel aliquem ex illis dogmatizaverint, aut deffendere seu sustinere presumpserint quoquomodo, necnon et auditores, nisi infra VII dies nobis vel cancellario Parisiensi duxerint revelandum, nichilominus processuri contra eos pro qualitate culpe ad penas alias, prout jus dictaverit, infligendas. Librum etiam «De amore» sive «De Deo amoris» qui sic incipit: «Cogit me multum», etc., et sic terminatur: «Cave igitur, Galtere, amoris exercere mandata», etc.; item librum Geomantie, qui sic incipit: «Estimaverunt Indi», etc., et sic terminatur: «Ratiocinare ergo super eum, et invenies», etc., item libros, rotulos seu quaternos nigromanticos aut continentes experimenta sortilegiorum, invocationes demonum, sive conjurationes in periculum animarum, seu in quibus de talibus et similibus fidei orthodoxe et bonis moribus evidenter adversantibus tractatur, per eandem sententiam nostram condempnamus; in omnes, qui dictos rotulos, libros, quaternos dogmatizaverint, aut audierint, nisi infra VII dies nobis vel cancellario Parisiensi predicto revelaverint eo modo, quo superius est expressum, in hiis scriptis excommunicationis sententiam proferentes, ad alias penas, prout gravitas culpe exegerit, nichilominus processuri. Datum anno Domini millesimo CC° septuagesimo sexto, die dominica, qua cantatur Letare Jherusalem, in curia Parisiensi.

Explicit epistola. Sequuntur errores annotati in rotulo.

I

Quod Deus non est trinus et unus, quoniam trinitas non stat cum summa simplicitate. Ubi enim est pluralitas realis, ibi necessario est additio et compositio. Exemplum de acervo lapidum.

II

Quod Deus non potest generari sibi similem. Quod enim generatur, ab aliquo habet principium a quo dependet. Et, quod in Deo generare non esset signum perfectionis.

III

Quod Deus non cognoscit alia a se.

IV

Quod nichil est eternum a parte finis quod non sit eternum a parte principii.

V

Quod omnia separata coeterna sunt primo principio.

VI

Quod redeuntibus corporibus celestibus omnibus in idem punctum, quod fit in XXX sex milibus annorum, redibunt idem effectus, qui sunt modo.

VII

Quod intellectus non est forma corporis, nisi sicut nauta navis, nec est perfectio essentialis hominis.

VIII

Quod intellectus, quando vult, dimittit corpus, et quando vult, induit.

IX

Quod non fuit primus homo, nec erit ultimus, immo semper fuit et semper erit generatio hominis ex homine.

X

Quod generatio hominis est circularis, eo quod forma hominis redit pluries super eandem partem materie.

XI

Quod homo est homo preter animam rationalem.

XII

Quod, quia Socrates factus est non receptibilis eternitatis, si debet esse eternus, necesse est ut transmutetur natura et specie.

XIII

Quod ex sensitivo et intellectivo in homine non fit unum per essentiam, nisi sicut ex intelligentia et orbe, hoc est, unum per operationem.

XIV

Quod homo pro tanto dicitur intelligere, pro quanto celum dicitur ex se intelligere, vel vivere, vel moveri, id est, quia agens istas actiones est ei unitum ut motor mobili, et non substantialiter.

XV

Quod homo post mortem amittit omne bonum.

XVI

Quod de fide non est curandum, si dicatur aliquid esse hereticum, quia est contra fidem.

XVII

Quod non contingit corpus corruptum redire idem numero, nec idem numero resurget.

XVIII

Quod resurrectio futura non debet concedi a philosopho, quia impossibile est eam investigari per rationem. – Error, quia etiam philosopus debet captivare intellectum in obsequium Christi.

XIX

Quod anima separata nullo modo patitur ab igne.

XX

Quod lex naturalis prohibet interfectionem animalium irrationabilium sicut rationabilium, licet non tantum.

XXI

Quod nichil fit a casu, sed omnia de necessitate eveniunt, et, quod omnia futura que erunt, de necessitate erunt, et que non erunt, impossibile est esse, et quod nichil fit contingenter, considerando omnes causas. – Error, quia concursus causarum est de diffinitione casualis, ut dicit Boethius libro De Consolatione.

XXII

Quod felicitas non potest a Deo immiti inmediate.

XXIII

Quod dicere Deum dare felicitatem uni, et non alii, est sine ratione et figmentum.

XXIV

Quod omnes scientie sunt necessarie, preter philosophicas disciplinas, et, quod non sunt necessarie, nisi propter consuetudinem hominum.

XXV

Quod Deus non potest dare perpetuitatem rei transmutabili et corruptibili.

XXVI

Quod prima causa posset producere effectum sibi equalem, nisi temperaret potentiam suam.

XXVII

Quod Deus non posset facere plures animas in numero.

XXVIII

Quod Deus nunquam plus creavit intelligentiam, quam modo creat.

XXIX

Quod Deus est infinite virtutis in duratione, non in actione, quia talis infinitas non est, nisi in corpore infinito, si esset.

XXX

Quod intelligentie superiores creant animas rationales sine motu celi; intelligentie autem inferiores creant vegetativam et sensitivam motu celi mediante.

XXXI

Quod intellectus humanus est eternus, quia est a causa eodem modo semper se habente, et quia non habet materiam, per quam prius sit in potentia quam in actu.

XXXII

Quod intellectus est unus numero omnium, licet enim separetur a corpore hoc, non tamen ab omni.

XXXIII

Quod raptus et visiones non fiunt, nisi per naturam.

XXXIV

Quod prima causa non potest plures mundos facere.

XXXV

Quod sine agente proprio, ut patre et homine, non posset fieri homo a deo.

XXXVI

Quod Deum in hac vita mortali possumus intelligere per essentiam.

XXXVII

Quod nichil est credendum, nisi per se notum, vel ex per se notis possit declarari.

XXXVIII

Quod Deus non potuit fecisse primam materiam, nisi mediante corpore celesti.

XXXIX

Quod a voluntate antiqua non potest novum procedere absque transmutatione precedente.

XL

Quod non est excellentior status, quam vacare philosophie.

XLI

Quod intellectus Socratis corrupti non habet scientiam eorum, quorum habuit.

XLII

Quod causa prima non habet scientiam futurorum contingentium. Prima ratio, quia futura contingentia sunt non entia. Secunda, quia futura contingentia sunt particularia; Deus autem cognoscit virtute intellectiva, que non potest particulare cognoscere. Unde, si non esset sensus, forte intellectus non distingueret inter Socratem et Platonem, licet distingueret inter hominem et asinum. Tertia est ordo cause ad causatum; prescientia enim divina est causa necessaria prescitorum. Quarta est ordo scientie ad scitum; quamvis enim scientia non sit causa sciti, ex quo tamen scitur, determinatur ad alteram partem contradictionis; et hoc multo magis in scientia divina, quam nostra.

XLIII

Quod primum principium non potest esse causa diversorum factorum hic inferius, nisi mediantibus aliis causis, eo quod nullum transmutans diversimode transmutat, nisi transmutatum.

XLIV

Quod ab uno primo agente non potest esse multitudo effectuum.

XLV

Quod primum principium non est propria causa eternorum, nisi metaphorice, quia conservat ea, id est, quia, nisi esset, ea non essent.

XLVI

Quod, sicut ex materia non potest aliquid fieri sine agente, ita nec ex agente potest aliquid fieri sine materia; et, quod Deus non potest causa efficiens, nisi respectu ejus quod habet esse in potentia materie.

XLVII

Quod entia declinant ab ordine prime cause, in se considerata, licet non in ordine ad alias causas agentes in universo. – Error, quia essentialiter et inseparabilior est ordo entium ad primam causam, quam ad causas inferiores.

XLVIII

Quod Deus non potest esse causa novi facti, nec potest aliquid de novo producere.

XLIX

Quod Deus non possit movere celum motu recto. Et ratio est, quia tunc relinqueret vacuum.

L

Quod Deus non potest irregulariter, id est, alio modo, quam movet, movere aliquid, quia in eo non est diversitas voluntatis.

LI

Quod Deus est eternus in agendo et movendo, sicut in essendo; aliter ab alio determinaretur, quod esset prius illo.

LII

Quod id, quod de se determinatur ut Deus, vel semper agit, vel nunquam; et, quod multa sunt eterna.

LIII

Quod Deum necesse est facere, quicquid inmediate fit ab ipso. – Error, sive intelligatur de necessitate coactionis, quia tollit libertatem, sive de necessitate inmutabilitatis, quia ponit impotentiam aliter faciendi.

LIV

Quod primum principium non potest inmediate producere generabilia, quia sunt effectus novi. Effectus autem novus exigit causam inmediatam, que potest aliter se habere.

LV

Quod primum non potest aliud a se producere; quia omnis differentia, que est inter agens et factum, est per materiam.

LVI

Quod Deus non potest inmediate cognoscere contingentia, nisi per aliam particularem causam et proximam.

LVII

Quod si omnes cause aliquando fuerint in quiete, necesse est ponere Deum mobilem.

LVIII

Quod Deus est causa necessaria prime intelligentie; qua posita ponitur effectus, et sunt simul in duratione.

LIX

Quod Deus est causa necessaria motus corporum superiorum et conjunctionis et divisionis continentis in stellis.

LX

Quod ad hoc, quod omnes effectus sint necessarii respectu cause prime, non sufficit, quod ipsa causa prima non sit impedibilis; sed exigitur, quod cause medie non sint impedibiles. – Error, quia tunc Deus non posset facere effectum necessarium sine causis posterioribus.

LXI

Quod Deus possit agere contraria, hoc est, mediante corpore celesti, quod est diversum in ubi.

LXII

Quod Deus est infinite virtutis, non quia faciat aliquid de nichilo, sed quia continuat motum infinitum.

LXIII

Quod Deus non potest in effectum cause secundarie sine ipsa causa secundaria.

LXIV

Quod effectus inmediatus a primo debet esse unus tantum, et simillimus primo.

LXV

Quod Deus vel intelligentia non infundit scientiam anime humane in sompno, nisi mediante corpore celesti.

LXVI

Quod plures sunt motores primi.

LXVII

Quod primum inmobile simpliciter non movet, nisi aliquo moto mediante, et quod tale movens inmobile est pars moti ex se.

LXVIII

Quod potentia activa, que potest esse sine operatione, est potentie passive permixta. – Error, si intelligatur de quacumque operatione.

LXIX

Quod substantie separate, eo quod habent unum appetitum, non mutatur in opere.

LXX

Quod intelligentie, sive substantie separate, quas dicunt eternas, non habent propter proprie causam efficientem, sed metaphorice, quia habent conservantem causam in esse; sed non sunt facte de novo, quia sic essent transmutabiles.

LXXI

Quod in substantiis separatis nulla est possibilis transmutatio; nec sunt in potentia ad aliquid, quia eterne et immunes sunt a materia.

LXXII

Quod substantie separate, quia non habent materiam, per quam prius sint in potentia, quam in actu, et sunt a causa eodem modo semper se habente: ideo sunt eterne.

LXXIII

Quod substantie separate per suum intellectum creant res.

LXXIV

Quod intelligentia motrix celi influit in animam rationalem, sicut corpus celi influit in corpus humanum.

LXXV

Quod angelus non potest in actus oppositos inmediate, sed in actus mediatos mediante alio, ut orbe.

LXXVI

Quod angelus nichil intelligit de novo.

LXXVII

Quod si esset aliqua substantia separata, que non moveret aliquod corpus in hoc mundo sensibili, non clauderetur in universo.

LXXVIII

Quod substantie sempiterne separate a materia habent bonum, quod est eis possibile, cum producuntur, nec desiderant aliquid quo carent.

LXXIX

Quod substantie separate sunt sua essentia, quia in eis idem est quo est et quod est.

LXXX

Quod omne quod non habet materiam est eternum; quia, quod non est factum per transmutationem materie, prius non fuit: ergo est eternum.

LXXXI

Quod, quia intelligentie non habent materiam, Deus non posset facere plures ejusdem speciei.

LXXXII

Quod intelligentie superiores non sunt causa alicujus novitatis in inferioribus, et quod superiores sunt inferioribus causa eterne cognitionis.

LXXXIII

Quod intelligentia perficitur a Deo in eternitate, quia secundum totum inmutabilis est, anima autem celi non.

LXXXIV

Quod intelligentia recipit a Deo esse per intelligentias medias.

LXXXV

Quod scientia intelligentie non differt a substantia ejus; ubi enim non est diversitas intellecti ab intelligente, nec diversitas intellectorum.

LXXXVI

Quod substantie separate sunt actu infinite. Infinitas enim non est impossibilis, nisi in rebus materialibus.

LXXXVII

Quod mundus est eternus, quantum ad omnes species in eo contentas; et, quod tempus est eternum, et motus, et materia, et agens, et suspiciens; et quia est a potentia Dei infinita, et impossibile est innovationem esse in effectu sine inovatione in causa.

LXXXVIII

Quod nichil esset novum, nisi celum esset variatum respectu materie generabilium.

LXXXIX

Quod impossibile est solvere rationes philosophi de eternitate mundi, nisi dicamus quod voluntas primi implicat incompassibilia.

XC

Quod naturalis philosophus debet negare simpliciter mundi novitatem, quia innititur causis naturalibus, et rationibus naturalibus. Fidelis autem potest negare mundi eternitatem, quia innititur causis supernaturalibus.

XCI

Quod ratio philosophi demonstrans motum celi esse eternum non est sophistica; et mirum quod homines profundi hoc non vident.

XCII

Quod corpora celestia moventur a principio intrinseco, quod est anima; et quod moventur per animam et per virtutem appetitivam, sicut animal. Sicut enim animal appetens movetur, ita et celum.

XCIII

Quod corpora celestia habent ex se eternitatem sue substantie, sed non eternitatem motus.

XCIV

Quod duo sunt principia eterna, scilicet corpus celi, et anima ejus.

XCV

Quod tria sunt principia in celestibus: subjectum motus eterni, anima corporis celestis, et primum movens ut desideratum. – Error est quoad duo prima.

XCVI

Quod Deus non potest multiplicare individua sub una specie sine materia.

XCVII

Quod individua ejusdem speciei differunt sola positione materie, ut Socrates et Plato, et quod forma humana existente in utroque eadem numero non est mirum, si idem numero est in diversis locis.

XCVIII

Quod mundus est eternus, quia quod habet naturam, per quam possit esse in toto futuro, habet naturam, per quam potuit esse in toto preterito.

XCIX

Quod mundus, licet sit factus de nichilo, non tamen est factus de novo; et quamvis de non esse exierit in esse, tamen non esse non precessit esse duratione, sed natura tantum.

C

Quod theologi dicentes quod celum quandoque quiescit, arguunt ex falsa suppositione; et, quod dicere, celum esse, et non moveri, est dicere contradictoria.

CI

Quod infinite precesserunt revolutiones celi, quas non fuit impossibile comprehendi a prima causa, sed ab intellectu creato.

CII

Quod anima celi est intelligentia, et orbes celestes non sunt instrumenta intelligentiarum sed organa, sicut auris et oculus sunt organa virtutis sensitive.

CIII

Quod forma, quam oportet esse et fieri in materia, non potest agi ab illo, quod non agit ex materia.

CIV

Quod humanitas non est forma rei, sed rationis.

CV

Quod forma hominis non est ab extrinseco, sed educitur de potentia materie, quia aliter non esset generatio univoca.

CVI

Quod omnium formarum causa effectiva inmediata est orbis.

CVII

Quod elementa sunt eterna. Sunt tamen facta de novo in dispositione, quam modo habent.

CVIII

Quod anima humana nullo modo est mobilis secundum locum, nec per se, nec per accidens; et si ponatur alicubi per substantiam suam, nunquam movebitur de ubi ad ubi.

CIX

Quod substantia anime est eterna; et quod intellectus agens et possibilis sunt eterni.

CX

Quod motus celi sunt propter animam intellectivam; et anima intellectiva sive intellectus non potest educi, nisi mediante corpore.

CXI

Quod nulla forma ab extrinseco veniens potest facere unum cum materia. Quod enim separabile est, cum eo, quod est corruptibile, unum non facit.

CXII

Quod intelligentie superiores imprimunt in inferiores, sicut anima una imprimit in aliam, et etiam in animam sensitivam; et per talem impressionem incantator aliquis prohicit camelum in foveam solo visu.

CXIII

Quod anima separata non est alterabilis secundum philosophiam, licet secundum fidem alteretur.

CXIV

Quod anima rationalis, quando recedit ab animali, adhuc remanet animal vivum.

CXV

Quod anima intellectiva cognoscendo se cognoscit omnia alia. Species enim omnium rerum sunt sibi concreate. Sed hec cognitio non debetur intellectui nostro, secundum quod noster est, sed secundum quod est intellectus agens.

CXVI

Quod anima est inseparabilis a corpore; et quod ad corruptionem harmonie corporalis corrumpitur anima.

CXVII

Quod scientia magistri et discipuli est una numero; ratio autem, quod intellectus sic unus est: quia forma non multiplicatur, nisi quia educitur de potentia materie.

CXVIII

Quod intellectus agens non copulatur nostro possibili; et quod intellectus possibilis non unitur nobiscum secundum substantiam. Et si uniretur nobis ut forma, esset inseparabilis.

CXIX

Quod operatio intellectus non uniti copulatur corpori, ita quod operatio est rei non habentis formam, qua operatur. – Error, quia ponit, quod intellectus non sit forma hominis.

CXX

Quod nichil potest sciri de intellectu post ejus separationem.

CXXI

Quod intellectus, qui est ultima hominis perfectio, est penitus abstractus.

CXXII

Quod intellectus possibilis est inseparabilis a corpore simpliciter quantum ad hunc actum, qui est specierum receptio, et quantum ad judicium, quod fit per simplicem specierum adeptionem, vel intelligibilium compositionem. – Error, si intelligatur de omnimoda receptione.

CXXIII

Quod intellectus agens est quedam substantia separata superior ad intellectum possibilem; et quod secundum substantiam, potentiam et operationem est separatus a corpore, nec est forma corporis humani.

CXXIV

Quod inconveniens est ponere aliquos intellectus nobiliores aliis; quia cum ista diversitas non possit esse a parte corporum, oportet quod sit a parte intelligentiarum; et sic anime nobiles et ignobiles essent necessario diversarum specierum, sicut intelligentie. – Error, quia sic anima Christi non esset nobilior anima Jude.

CXXV

Quod intellectus speculativus simpliciter est eternus et incorruptibilis; respectu vero hujus hominis corrumpitur corruptis fantasmatibus in eo.

CXXVI

Quod intellectus possibilis nichil est in actu, antequam intelligat; quia in natura intelligibili esse aliquid in actu est esse actu intelligens.

CXXVII

Quod ex intelligente et intellecto fit una substantia, eo quod intellectus sit ipsa intelligentia formaliter.

CXXVIII

Quod illud, quod de sui natura non est determinatum ad esse vel non esse, non determinatur, nisi per aliquid, quod est necessarium respectu sui.

CXXIX

Quod voluntas manente passione et scientia particulari in actu non potest agere contra eam.

CXXX

Quod, si ratio recta, et voluntas recta. – Error, quia contra glossam Augustini super illud psalmi: «Concupivit anima mea desiderare», etc., et quia secundum hoc, ad rectitudinem voluntatis non esset necessaria gratia, sed scientia solum, quod est error Pelagii.

CXXXI

Quod voluntate existente in tali dispositione, in qua nata est moveri et manente sic disposito, quod natum est movere, impossibile est voluntatem non velle.

CXXXII

Quod orbis est causa voluntatis medici, ut sanet.

CXXXIII

Quod voluntas et intellectus non moventur in actu per se, sed per causam sempiternam, scilicet corpora celestia.

CXXXIV

Quod appetitus, cessantibus impedimentis, necessario movetur ab appetibili. – Error est de intellectivo.

CXXXV

Quod voluntas secundum se est indeterminata ad opposita sicut materia; determinatur autem ab appetibili, sicut materia ab agente.

CXXXVI

Quod homo agens ex passione coacte agit.

CXXXVII

Quod quamvis generatio hominum possit deficere, virtute primi tamen non deficiet; quia orbis primus non solum movet ad generationem elementorum, sed etiam hominum.

CXXXVIII

Quod, cum Deus non comparatur ad entia in ratione cause materialis vel formalis, non facit accidens esse sine subjecto, de cujus ratione est actu inesse subjecto.

CXXXIX

Quod accidens existens sine subjecto non est accidens, nisi equivoce; et quod impossibile est quantitatem sive dimensionem esse per se; hoc enim esset ipsam esse substantiam.

CXL

Quod facere accidens esse sine subjecto, habet rationem impossibilis, implicantis contradictionem.

CXLI

Quod Deus non potest facere accidens esse sine subjecto, nec plures dimensiones simul esse.

CXLII

Quod ex diversitate locorum acquiruntur necessitates eventuum.

CXLIII

Quod ex diversis signis celi signantur diverse conditiones in hominibus tam donorum spiritualium, quam rerum temporalium.

CXLIV

Quod omne bonum, quod homini possibili est, consistit in virtutibus intellectualibus.

CXLV

Quod nulla questio est disputabilis per rationem, quam philosophus non debeat disputare et determinare, quia rationes accipiuntur a rebus. Philosophia autem omnes res habet considerare secundum diversas sui partes.

CXLVI

Quod possibile vel impossibile simpliciter, id est, omnibus modis, est possibile vel impossibile secundum philosophiam.

CXLVII

Quod impossibile simpliciter non potest fieri a Deo, vel ab agente alio. – Error, si de impossibili secundum naturam intelligatur.

CXLVIII

Quod homo per nutritionem potest fieri alius numeraliter et individualiter.

CXLIX

Quod alius est intellectus in ratione secundum quod Deus intelligit se et alia. – Error, quia licet sit alia ratio intelligendi, non tamen alius intellectus secundum rationem.

CL

Quod homo non debet esse contentus auctoritate ad habendum certitudinem alicujus questionis.

CLI

Quod ad hoc, quod homo habeat aliquam certitudinem alicujus conclusionis oportet, quod sit fundatus super principia per se nota. – Error, quia generaliter tam de certitudine apprehensionis quam adhesionis loquitur.

CLII

Quod sermones theologi fundati sunt in fabulis.

CLIII

Quod nichil plus scitur propter scire theologiam.

CLIV

Quod sapientes mundi sunt philosophi tantum.

CLV

Quod non est curandum de sepultura.

CLVI

Quod si celum staret, ignis in stupam non ageret, quia Deus non esset.

CLVII

Quod homo ordinatus quantum ad intellectum et affectum, sicut potest sufficienter esse per virtutes intellectuales et alias morales, de quibus loquitur philosophus in Ethicis, est sufficienter dispositus ad felicitatem eternam.

CLVIII

Quod post conclusionem factam de aliquo faciendo, voluntas non manet libera; et quod pene non adhibentur a lege, nisi ad ignorantie correptionem, et ut correptio sit aliis principium cognitionis.

CLIX

Quod voluntas hominis necessitatur per suam cognitionem, sicut appetitus bruti.

CLX

Quod nullam agens est ad utrumlibet, immo determinatur.

CLXI

Quod effectus stellarum super liberum arbitrium sunt occulti.

CLXII

Quod voluntas nostra subjacet potestati corporum celestium.

CLXIII

Quod voluntas necessario prosequitur, quod firmiter creditum est a ratione; et quod non potest abstinere ab eo, quod ratio dictat. Hec autem necessitatio non est coactio, sed natura voluntatis.

CLXIV

Quod homo in omnibus actionibus suis sequitur appetitum, et semper majorem. – Error, si intelligatur de majori in movendo.

CLXV

Quod non est possibile esse peccatum in potentiis anime superioribus. Et ita peccatum fit passione, non voluntate.

CLXVI

Quod peccatum contra naturam, utpote abusus in coitu, licet sit contra naturam speciei, non tamen est contra naturam individui.

CLXVII

Quod quibusdam signis sciuntur hominum intentiones et mutationes intentionum, et an ille intentiones perficiende sint, et quod per tales figuras sciuntur eventus peregrinorum, captivatio hominum, solutio captivorum, et an futuri sint scientes an latrones.

CLXVIII

Quod continentia non est essentialiter virtus.

CLXIX

Quod perfecta abstinentia ab actu carnis corrumpit virtutem et speciem.

CLXX

Quod pauper bonis fortune non potest bene agere in moralibus.

CLXXI

Quod humilitas, prout quis non ostentat ea que habet, sed vilipendit et humiliat se, non est virtus. – Error, si intelligatur: nec virtus nec actus virtuosus.

CLXXII

Quod delectatio in actibus venereis non impedit actum seu usum intellectus.

CLXXIII

Quod scientia contrariorum solum est causa, quare anima rationalis potest in opposita; et quod potentia simpliciter una non potest in opposita, nisi per accidens, et ratione alterius.

CLXXIV

Quod fabule et falsa sunt in lege christiana, sicut in aliis.

CLXXV

Quod lex christiana impedit addiscere.

CLXXVI

Quod felicitas habetur in ista vita, et non in alia.

CLXXVII

Quod non sunt possibiles alie virtutes, nisi acquisite, vel innate.

CLXXVIII

Quod finis terribilium est mors. – Error, si excludat inferni terrorem, qui extremus est.

CLXXIX

Quod non est confitendum, nisi ad apparentiam.

CLXXX

Quod non est orandum.

CLXXXI

Quod castitas non est majus bonum quam perfecta abstinentia.

CLXXXII

Quod possibile est, quod fiat naturaliter universale diluvium ignis.

CLXXXIII

Quod simplex fornicatio, utpote soluti cum soluta, non est peccatum.

CLXXXIV

Quod creatio non est possibilis, quamvis contrarium tenendum sit secundum fidem.

CLXXXV

Quod non est verum, quod aliquid fiat ex nichilo, neque factum sit in prima creatione.

CLXXXVI

Quod celum nunquam quiescit, quia generatio inferiorum, que est finis motus celi, cessare non debet; alio ratio, quia celum suum esse et suam virtutem habet a motore suo; et hec conservat celum per suum motum. Unde si cessaret a motu, cessaret ab esse.

CLXXXVII

Quod nos pejus aut melius intelligimus, hoc provenit ab intellectu passivo, quem dicit esse potentiam sensitivam. – Error, quia hoc ponit unum intellectum in omnibus, aut equalitatem in omnibus animabus.

CLXXXVIII

Quod si in aliquo humore virtute stellarum deveniretur ad talem proportionem, cujusmodi proportio est in seminibus parentum, ex illo humore posset generari homo; et sic homo posset sufficienter generari ex putrefactione.

CLXXXIX

Quod cum intelligentia sit plena formis, imprimit illas formas in materiam per corpora celestia tanquam per instrumenta.

CXC

Quod prima causa est causa omnium remotissima. – Error, si intelligatur ita scilicet, quod non propinquissima.

CXCI

Quod forme non recipiunt divisionem, nisi per materiam. – Error, nisi intelligatur de formis eductis de potentia materie.

CXCII

Quod materialis forma non potest creari.

CXCIII

Quod intellectus potest transire de corpore in corpus, ita quod sit succesive motor diversorum corporum.

CXCIV

Quod anima nichil vult, nisi mota ab alio. Unde illud est falsum: anima seipsa vult. – Error, si intelligatur mota ab alio scilicet ab appetibili vel objecto, ita quod appetibile vel objectum sit tota ratio motus ipsius voluntatis.

CXCV

Quod fatum, quod est dispositio universi, procedit ex providentia divina non inmediate, sed mediante motu corporum superiorum; et quod istud fatum non imponit necessitatem inferioribus, quia habent contrarietatem, sed superioribus.

CXCVI

Quod dignitatis est in causis superioribus, posse facere peccata et monstra preter intentionem, cum natura hoc possit.

CXCVII

Quod aliqua possunt casualiter evenire respectu cause prime; et quod falsum est, omnia esse preordinata a causa prima, quia tunc evenirent de necessitate.

CXCVIII

Quod in causis efficientibus causa secunda habet actionem, quam non accepit a causa prima.

CXCIX

Quod in causis efficientibus cessante prima non cessat secunda ab operatione sua, dum tamen secunda operetur secundum naturam suam.

CC

Quod evum et tempus nichil sunt in re, sed solum in apprehensione.

CCI

Quod qui generat mundum secundum totum, ponit vacuum, quia locus necesario precedit generatum in loco; et tunc ante mundi generationem fuisset locus sine locato, quod est vacuum.

CCII

Quod elementa previa generatione sunt facta ex illo chaos, sed sunt eterna.

CCIII

Quod universum non potest deficere, quia primum agens habet transmutare eternaliter vicissim, nunc ad istam formam, nunc ad illam, et similiter materia nata est transmutari.

CCIV

Quod substantie separate sunt alicubi per operationem, et quod non possunt moveri ab extremo in extremum, nec in medium, nisi quia possunt velle operari aut in medio, aut in extremis. – Error, si intelligatur, sine operatione substantiam non esse in loco, nec transire de loco ad locum.

CCV

Quod tempus est infinitum quantum ad utrumque extremum, licet enim impossibile sit, infinita esse pertransita, quorum aliquid fuit pertranseundum; infinita esse pertransita, quorum nullum fuit pertranseundum.

CCVI

Quod sanitatem, infirmitatem, vitam et mortem attribuit positioni siderum et aspectui fortune, dicens quod si aspexerit eum fortuna, vivet; si non aspexerit, morietur.

CCVII

Quod, in hora generationis hominis in corpore suo et per consequens in anima, que sequitur corpus, ex ordine causarum superiorum et inferiorum inest homini dispositio inclinans ad tales actiones vel eventus. – Error, nisi intelligatur de eventibus naturalibus, et per viam dispositionis.

CCVIII

Quod duobus bonis propositis quod fortius est fortius movet. – Error, nisi intelligatur quantum est ex parte boni moventis.

CCIX

Quod omnes motus voluntarii reducuntur in motorem primum. – Error, nisi intelligatur in motorem primum simpliciter, non creatum; et intelligendo de motu secundum substantiam, non secundum defformitatem.

CCX

Quod materia exterior obedit substantie spirituali. – Error, si intelligatur simpliciter, et secundum omnem modum transmutationis.

CCXI

Quod intellectus noster per sua naturalia potest pertingere ad cognitionem prime cause. – Hoc male sonat, et est error, si intelligatur de cognitione inmediata.

CCXII

Quod intelligentia sola voluntate movet celum.

CCXIII

Quod natura, que est principium motus in corporibus celestibus, est intelligentia movens. – Error, si intelligatur de natura intrinseca, que est actus vel forma.

CCXIV

Quod anima nunquam moveretur, nisi corpus moveretur, sicut grave vel leve nunquam moveretur, nisi aër moveretur.

CCXV

Quod de Deo non potest cognosci, nisi quia ipse est, sive ipsum esse.

CCXVI

Quod Deum esse ens per se positive, non est intelligibile; sed privative et ens per se.

CCXVII

Quod creatio non debet dici mutatio ad esse. – Error, si intelligatur de omni modo mutationis.

CCXVIII

Quod intelligentia, vel angelus, vel anima separata nusquam est.

CCXIX

Quod substantie separate nusquam sunt secundum substantiam. – Error, si intelligatur ita, quod substantia non sit in loco. Si autem intelligatur, quod substantia sit ratio essendi in loco, verum est, quod nusquam sunt secundum substantiam.

Explicit rotulus errorum continens ducentos et decem et novem articulos Parisius dampnatos a Stephano ejusdem loci fidedigno ministro et episcopo anno Domini M°CC° septuagesimo sexto, die dominica, qua cantatur Letare Jherusalem in curia Parisiensi.