Ὀ δ υ σ σ ε ί α ς   τ

Ὀδυσσέως καὶ Πηνελόπης

ὁμιλία. Τὰ νίπτρα.

___________________________________________________

Αὐτὰρ ὁ ἐν μεγάρωι ὑπελείπετο δῖος Ὀδυσσεύς,

μνηστήρεσσι φόνον σὺν Ἀθήνηι μερμηρίζων·

αἶψα δὲ Τηλέμαχον ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·

Τηλέμαχε, χρὴ τεύχε᾽ ἀρήϊα κατθέμεν εἴσω

5

πάντα μάλ᾽· αὐτὰρ μνηστῆρας μαλακοῖς ἐπέεσσι

παρφάσθαι, ὅτε κέν σε μεταλλῶσιν ποθέοντες·

ἐκ καπνοῦ κατέθηκ᾽, ἐπεὶ οὐκέτι τοῖσιν ἐώικει

οἷά ποτε Τροίηνδε κιὼν κατέλειπεν Ὀδυσσεύς,

ἀλλὰ κατήικισται, ὅσσον πυρὸς ἵκετ᾽ ἀϋτμή.

10

πρὸς δ᾽ ἔτι καὶ τόδε μεῖζον ἐνὶ φρεσὶν ἔβαλε δαίμων

μή πως οἰνωθέντες, ἔριν στήσαντες ἐν ὑμῖν,

ἀλλήλους τρώσητε καταισχύνητέ τε δαῖτα

καὶ μνηστύν· αὐτὸς γὰρ ἐφέλκεται ἄνδρα σίδηρος.

ὣς φάτο, Τηλέμαχος δὲ φίλωι ἐπεπείθετο πατρί,

15

ἐκ δὲ καλεσσάμενος προσέφη τροφὸν Εὐρύκλειαν·

μαῖ᾽, ἄγε δή μοι ἔρυξον ἐνὶ μεγάροισι γυναῖκας,

ὄφρα κεν ἐς θάλαμον καταθείομαι ἔντεα πατρὸς

καλά, τά μοι κατὰ οἶκον ἀκηδέα καπνὸς ἀμέρδει

πατρὸς ἀποιχομένοιο· ἐγὼ δ᾽ ἔτι νήπιος ἦα.

20

νῦν δ᾽ ἐθέλω καταθέσθαι, ἵν᾽ οὐ πυρὸς ἵξετ᾽ ἀϋτμή.

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε φίλη τροφὸς Εὐρύκλεια·

αἲ γὰρ δή ποτε, τέκνον, ἐπιφροσύνας ἀνέλοιο

οἴκου κήδεσθαι καὶ κτήματα πάντα φυλάσσειν.

ἀλλ᾽ ἄγε, τίς τοι ἔπειτα μετοιχομένη φάος οἴσει;

25

δμωιὰς δ᾽ οὐκ εἴας προβλωσκέμεν, αἵ κεν ἔφαινον.

τὴν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·

ξεῖνος ὅδ᾽· οὐ γὰρ ἀεργὸν ἀνέξομαι ὅς κεν ἐμῆς γε

χοίνικος ἅπτηται, καὶ τηλόθεν εἰληλουθώς.

ὣς ἄρ᾽ ἐφώνησεν, τῆι δ᾽ ἄπτερος ἔπλετο μῦθος.

30

κλήϊσεν δὲ θύρας μεγάρων εὖ ναιεταόντων.

τὼ δ᾽ ἄρ᾽ ἀναΐξαντ᾽ Ὀδυσεὺς καὶ φαίδιμος υἱὸς

ἐσφόρεον κόρυθάς τε καὶ ἀσπίδας ὀμφαλοέσσας

ἔγχεά τ᾽ ὀξυόεντα· πάροιθε δὲ Παλλὰς Ἀθήνη,

χρύσεον λύχνον ἔχουσα, φάος περικαλλὲς ἐποίει.

35

δὴ τότε Τηλέμαχος προσεφώνεεν ὃν πατέρ᾽ αἶψα·

ὦ πάτερ, ἦ μέγα θαῦμα τόδ᾽ ὀφθαλμοῖσιν ὁρῶμαι.

ἔμπης μοι τοῖχοι μεγάρων καλαί τε μεσόδμαι,

εἰλάτιναί τε δοκοί, καὶ κίονες ὑψόσ᾽ ἔχοντες

φαίνοντ᾽ ὀφθαλμοῖς ὡς εἰ πυρὸς αἰθομένοιο.

40

ἦ μάλα τις θεὸς ἔνδον, οἳ οὐρανὸν εὐρὺν ἔχουσι.

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

σίγα καὶ κατὰ σὸν νόον ἴσχανε μηδ᾽ ἐρέεινε·

αὕτη τοι δίκη ἐστὶ θεῶν, οἳ Ὄλυμπον ἔχουσιν.

ἀλλὰ σὺ μὲν κατάλεξαι, ἐγὼ δ᾽ ὑπολείψομαι αὐτοῦ,

45

ὄφρα κ᾽ ἔτι δμωιὰς καὶ μητέρα σὴν ἐρεθίζω·

ἡ δέ μ᾽ ὀδυρομένη εἰρήσεται ἀμφὶς ἕκαστα.

ὣς φάτο, Τηλέμαχος δὲ διὲκ μεγάροιο βεβήκει

κείων ἐς θάλαμον, δαΐδων ὕπο λαμπομενάων,

ἔνθα πάρος κοιμᾶθ᾽, ὅτε μιν γλυκὺς ὕπνος ἱκάνοι·

50

ἔνθ᾽ ἄρα καὶ τότ᾽ ἔλεκτο καὶ Ἠῶ δῖαν ἔμιμνεν.

αὐτὰρ ὁ ἐν μεγάρωι ὑπελείπετο δῖος Ὀδυσσεύς,

μνηστήρεσσι φόνον σὺν Ἀθήνηι μερμηρίζων.

ἡ δ᾽ ἴεν ἐκ θαλάμοιο περίφρων Πηνελόπεια,

Ἀρτέμιδι ἰκέλη ἠὲ χρυσέηι Ἀφροδίτηι.

55

τῆι παρὰ μὲν κλισίην πυρὶ κάτθεσαν, ἔνθ᾽ ἄρ᾽ ἐφῖζε,

δινωτὴν ἐλέφαντι καὶ ἀργύρωι· ἥν ποτε τέκτων

ποίησ᾽ Ἰκμάλιος, καὶ ὑπὸ θρῆνυν ποσὶν ἧκε

προσφυέ᾽ ἐξ αὐτῆς, ὅθ᾽ ἐπὶ μέγα βάλλετο κῶας.

ἔνθα καθέζετ᾽ ἔπειτα περίφρων Πηνελόπεια.

60

ἦλθον δὲ δμωιαὶ λευκώλενοι ἐκ μεγάροιο.

αἱ δ᾽ ἀπὸ μὲν σῖτον πολὺν ἥιρεον ἠδὲ τραπέζας

καὶ δέπα, ἔνθεν ἄρ᾽ ἄνδρες ὑπερμενέοντες ἔπινον·

πῦρ δ᾽ ἀπὸ λαμπτήρων χαμάδις βάλον, ἄλλα δ᾽ ἐπ᾽ αὐτῶν

νήησαν ξύλα πολλά, φόως ἔμεν ἠδὲ θέρεσθαι.

65

ἡ δ᾽ Ὀδυσῆ᾽ ἐνένιπε Μελανθὼ δεύτερον αὖτις·

ξεῖν᾽, ἔτι καὶ νῦν ἐνθάδ᾽ ἀνιήσεις διὰ νύκτα

δινεύων κατὰ οἶκον, ὀπιπεύσεις δὲ γυναῖκας;

ἀλλ᾽ ἔξελθε θύραζε, τάλαν, καὶ δαιτὸς ὄνησο·

ἢ τάχα καὶ δαλῶι βεβλημένος εἶσθα θύραζε.

70

τὴν δ᾽ ἄρ᾽ ὑπόδρα ἰδὼν προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

δαιμονίη, τί μοι ὧδ᾽ ἐπέχεις κεκοτηότι θυμῶι;

ἦ ὅτι δὴ ῥυπόω, κακὰ δὲ χροῒ εἵματα εἷμαι,

πτωχεύω δ᾽ ἀνὰ δῆμον; ἀναγκαίη γὰρ ἐπείγει.

τοιοῦτοι πτωχοὶ καὶ ἀλήμονες ἄνδρες ἔασι

75

καὶ γὰρ ἐγώ ποτε οἶκον ἐν ἀνθρώποισιν ἔναιον

ὄλβιος ἀφνειὸν καὶ πολλάκι δόσκον ἀλήτηι,

τοίωι ὁποῖος ἔοι καὶ ὅτευ κεχρημένος ἔλθοι·

ἦσαν δὲ δμῶες μάλα μυρίοι, ἄλλα τε πολλὰ

οἷσίν τ᾽ εὖ ζώουσι καὶ ἀφνειοὶ καλέονται.

80

ἀλλὰ Ζεὺς ἀλάπαξε Κρονίων· ἤθελε γάρ που·

τῶι νῦν μήποτε καὶ σύ, γύναι, ἀπὸ πᾶσαν ὀλέσσηις

ἀγλαΐην, τῆι νῦν γε μετὰ δμωιῆισι κέκασσαι·

μή πώς τοι δέσποινα κοτεσσαμένη χαλεπήνηι,

ἢ Ὀδυσεὺς ἔλθηι· ἔτι γὰρ καὶ ἐλπίδος αἶσα.

85

εἰ δ᾽ ὁ μὲν ὣς ἀπόλωλε καὶ οὐκέτι νόστιμός ἐστιν,

ἀλλ᾽ ἤδη παῖς τοῖος Ἀπόλλωνός γε ἕκητι,

Τηλέμαχος· τὸν δ᾽ οὔ τις ἐνὶ μεγάροισι γυναικῶν

λήθει ἀτασθάλλουσ᾽, ἐπεὶ οὐκέτι τηλίκος ἐστίν.

ὣς φάτο, τοῦ δ᾽ ἤκουσε περίφρων Πηνελόπεια,

90

ἀμφίπολον δ᾽ ἐνένιπεν ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζε·

πάντως, θαρσαλέη, κύον ἀδεές, οὔ τί με λήθεις

ἔρδουσα μέγα ἔργον, ὃ σῆι κεφαλῆι ἀναμάξεις·

πάντα γὰρ εὖ ἤιδησθ᾽, ἐπεὶ ἐξ ἐμεῦ ἔκλυες αὐτῆς

ὡς τὸν ξεῖνον ἔμελλον ἐνὶ μεγάροισιν ἐμοῖσιν

95

ἀμφὶ πόσει εἴρεσθαι, ἐπεὶ πυκινῶς ἀκάχημαι.

ἦ ῥα καὶ Εὐρυνόμην ταμίην πρὸς μῦθον ἔειπεν·

Εὐρυνόμη, φέρε δὴ δίφρον καὶ κῶας ἐπ᾽ αὐτοῦ,

ὄφρα καθεζόμενος εἴπηι ἔπος ἠδ᾽ ἐπακούσηι

ὁ ξεῖνος ἐμέθεν· ἐθέλω δέ μιν ἐξερέεσθαι.

100

ὣς ἔφαθ᾽, ἡ δὲ μάλ᾽ ὀτραλέως κατέθηκε φέρουσα

δίφρον ἐΰξεστον καὶ ἐπ᾽ αὐτῶι κῶας ἔβαλλεν·

ἔνθα καθέζετ᾽ ἔπειτα πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς.

τοῖσι δὲ μύθων ἦρχε περίφρων Πηνελόπεια·

ξεῖνε, τὸ μέν σε πρῶτον ἐγὼν εἰρήσομαι αὐτή·

105

τίς πόθεν εἶς ἀνδρῶν; πόθι τοι πόλις ἠδὲ τοκῆες;

τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

ὦ γύναι, οὐκ ἄν τίς σε βροτῶν ἐπ᾽ ἀπείρονα γαῖαν

νεικέοι· ἦ γάρ σευ κλέος οὐρανὸν εὐρὺν ἱκάνει,

ὥς τέ τευ ἢ βασιλῆος ἀμύμονος, ὅς τε θεουδὴς

110

ἀνδράσιν ἐν πολλοῖσι καὶ ἰφθίμοισιν ἀνάσσων

εὐδικίας ἀνέχηισι, φέρηισι δὲ γαῖα μέλαινα

πυροὺς καὶ κριθάς, βρίθηισι δὲ δένδρεα καρπῶι,

τίκτηι δ᾽ ἔμπεδα μῆλα, θάλασσα δὲ παρέχηι ἰχθῦς

ἐξ εὐηγεσίης, ἀρετῶσι δὲ λαοὶ ὑπ᾽ αὐτοῦ.

115

τῶι ἐμὲ νῦν τὰ μὲν ἄλλα μετάλλα σῶι ἐνὶ οἴκωι,

μηδ᾽ ἐμὸν ἐξερέεινε γένος καὶ πατρίδα γαῖαν,

μή μοι μᾶλλον θυμὸν ἐνιπλήσηις ὀδυνάων

μνησαμένωι μάλα δ᾽ εἰμὶ πολύστονος· οὐδέ τί με χρὴ

οἴκωι ἐν ἀλλοτρίωι γοόωντά τε μυρόμενόν τε

120

ἧσθαι, ἐπεὶ κάκιον πενθήμεναι ἄκριτον αἰεί·

μή τίς μοι δμωιῶν νεμεσήσεται, ἠὲ σύ γ᾽ αὐτή,

φῆι δὲ δακρυπλώειν βεβαρηότα με φρένας οἴνωι.

τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα περίφρων Πηνελόπεια·

ξεῖν᾽, ἦ τοι μὲν ἐμὴν ἀρετὴν εἶδός τε δέμας τε

125

ὤλεσαν ἀθάνατοι, ὅτε Ἴλιον εἰσανέβαινον

Ἀργεῖοι, μετὰ τοῖσι δ᾽ ἐμὸς πόσις ἦιεν Ὀδυσσεύς

εἰ κεῖνός γ᾽ ἐλθὼν τὸν ἐμὸν βίον ἀμφιπολεύοι,

μεῖζον κε κλέος εἴη ἐμὸν καὶ κάλλιον οὕτως.

νῦν δ᾽ ἄχομαι· τόσα γάρ μοι ἐπέσσευεν κακὰ δαίμων.

130

ὅσσοι γὰρ νήσοισιν ἐπικρατέουσιν ἄριστοι,

Δουλιχίωι τε Σάμηι τε καὶ ὑλήεντι Ζακύνθωι,

οἵ τ᾽ αὐτὴν Ἰθάκην εὐδείελον ἀμφινέμονται,

οἵ μ᾽ ἀεκαζομένην μνῶνται, τρύχουσι δὲ οἶκον.

τῶι οὔτε ξείνων ἐμπάξομαι οὔθ᾽ ἱκετάων

135

οὔτε τι κηρύκων, οἳ δημιοεργοὶ ἔασιν·

ἀλλ᾽ Ὀδυσῆ ποθέουσα φίλον κατατήκομαι ἦτορ.

οἱ δὲ γάμον σπεύδουσιν· ἐγὼ δὲ δόλους τολυπεύω.

φᾶρος μέν μοι πρῶτον ἐνέπνευσε φρεσὶ δαίμων,

στησαμένηι μέγαν ἱστόν, ἐνὶ μεγάροισιν ὑφαίνειν,

140

λεπτὸν καὶ περίμετρον· ἄφαρ δ᾽ αὐτοῖς μετέειπον·

κοῦροι, ἐμοὶ μνηστῆρες, ἐπεὶ θάνε δῖος Ὀδυσσεύς,

μίμνετ᾽ ἐπειγόμενοι τὸν ἐμὸν γάμον, εἰς ὅ κε φᾶρος

ἐκτελέσω - μή μοι μεταμώνια νήματ᾽ ὄληται -

Λαέρτηι ἥρωϊ ταφήϊον, εἰς ὅτε κέν μιν

145

μοῖρ᾽ ὀλοὴ καθέληισι τανηλεγέος θανάτοιο·

μή τίς μοι κατὰ δῆμον Ἀχαιϊάδων νεμεσήσηι,

αἴ κεν ἄτερ σπείρου κεῖται πολλὰ κτεατίσσας.

ὣς ἐφάμην, τοῖσιν δ᾽ ἐπεπείθετο θυμὸς ἀγήνωρ.

ἔνθα καὶ ἠματίη μὲν ὑφαίνεσκον μέγαν ἱστόν,

150

νύκτας δ᾽ ἀλλύεσκον, ἐπεὶ δαΐδας παραθείμην.

ὣς τρίετες μὲν ἔληθον ἐγὼ καὶ ἔπειθον Ἀχαιούς·

ἀλλ᾽ ὅτε τέτρατον ἦλθεν ἔτος καὶ ἐπήλυθον ὧραι,

μηνῶν φθινόντων, περὶ δ᾽ ἤματα πόλλ᾽ ἐτελέσθη,

καὶ τότε δή με διὰ δμωιάς, κύνας οὐκ ἀλεγούσας,

155

εἷλον ἐπελθόντες καὶ ὁμόκλησαν ἐπέεσσιν.

ὣς τὸ μὲν ἐξετέλεσσα, καὶ οὐκ ἐθέλουσ᾽, ὑπ᾽ ἀνάγκης·

νῦν δ᾽ οὔτ᾽ ἐκφυγέειν δύναμαι γάμον οὔτε τιν᾽ ἄλλην

μῆτιν ἔθ᾽ εὑρίσκω· μάλα δ᾽ ὀτρύνουσι τοκῆες

γήμασθ᾽, ἀσχαλάαι δὲ πάϊς βίοτον κατεδόντων,

160

γιγνώσκων· ἤδη γὰρ ἀνὴρ οἶός τε μάλιστα

οἴκου κήδεσθαι, τῶι τε Ζεὺς κῦδος ὀπάζει.

ἀλλὰ καὶ ὥς μοι εἰπὲ τεὸν γένος, ὁππόθεν ἐσσί.

οὐ γὰρ ἀπὸ δρυός ἐσσι παλαιφάτου οὐδ᾽ ἀπὸ πέτρης.

τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

165

ὦ γύναι αἰδοίη Λαερτιάδεω Ὀδυσῆος,

οὐκέτ᾽ ἀπολλήξεις τὸν ἐμὸν γόνον ἐξερέουσα;

ἀλλ᾽ ἔκ τοι ἐρέω· ἦ μέν μ᾽ ἀχέεσσί γε δώσεις

πλείοσιν ἢ ἔχομαι· ἡ γὰρ δίκη, ὁππότε πάτρης

ἧς ἀπέηισιν ἀνὴρ τόσσον χρόνον ὅσσον ἐγὼ νῦν,

170

πολλὰ βροτῶν ἐπὶ ἄστε᾽ ἀλώμενος, ἄλγεα πάσχων·

ἀλλὰ καὶ ὣς ἐρέω ὅ μ᾽ ἀνείρεαι ἠδὲ μεταλλᾶις.

Κρήτη τις γαῖ᾽ ἔστι, μέσωι ἐνὶ οἴνοπι πόντωι,

καλὴ καὶ πίειρα, περίρρυτος· ἐν δ᾽ ἄνθρωποι

πολλοί, ἀπειρέσιοι, καὶ ἐννήκοντα πόληες.

175

ἄλλη δ᾽ ἄλλων γλῶσσα μεμιγμένη· ἐν μὲν Ἀχαιοί,

ἐν δ᾽ Ἐτεόκρητες μεγαλήτορες, ἐν δὲ Κύδωνες,

Δωριέες τε τριχάϊκες δῖοί τε Πελασγοί.

τῆισι δ᾽ ἐνὶ Κνωσός, μεγάλη πόλις, ἔνθα τε Μίνως

ἐννέωρος βασίλευε Διὸς μεγάλου ὀαριστής,

180

πατρὸς ἐμοῖο πατήρ, μεγαθύμου Δευκαλίωνος

Δευκαλίων δ᾽ ἐμὲ τίκτε καὶ Ἰδομενῆα ἄνακτα·

ἀλλ᾽ ὁ μὲν ἐν νήεσσι κορωνίσιν Ἴλιον ἴσω

ὤιχεθ᾽ ἅμ᾽ Ἀτρείδηισιν, ἐμοὶ δ᾽ ὄνομα κλυτὸν Αἴθων,

ὁπλότερος γενεῆι· ὁ δ᾽ ἄρα πρότερος καὶ ἀρείων.

185

ἔνθ᾽ Ὀδυσῆα ἐγὼν ἰδόμην καὶ ξείνια δῶκα.

καὶ γὰρ τὸν Κρήτηνδε κατήγαγεν ἲς ἀνέμοιο,

ἱέμενον Τροίηνδε παραπλάγξασα Μαλειῶν·

στῆσε δ᾽ ἐν Ἀμνισῶι, ὅθι τε σπέος Εἰλειθυίης,

ἐν λιμέσιν χαλεποῖσι, μόγις δ᾽ ὑπάλυξεν ἀέλλας.

190

αὐτίκα δ᾽ Ἰδομενῆα μετάλλα ἄστυδ᾽ ἀνελθών·

ξεῖνον γάρ οἱ ἔφασκε φίλον τ᾽ ἔμεν αἰδοῖόν τε.

τῶι δ᾽ ἤδη δεκάτη ἢ ἑνδεκάτη πέλεν ἠὼς

οἰχομένωι σὺν νηυσὶ κορωνίσιν Ἴλιον εἴσω.

τὸν μὲν ἐγὼ πρὸς δώματ᾽ ἄγων ἐῢ ἐξείνισσα,

195

ἐνδυκέως φιλέων, πολλῶν κατὰ οἶκον ἐόντων·

καί οἱ τοῖς ἄλλοις ἑτάροις, οἳ ἅμ᾽ αὐτῶι ἕποντο,

δημόθεν ἄλφιτα δῶκα καὶ αἴθοπα οἶνον ἀγείρας

καὶ βοῦς ἱρεύσασθαι, ἵνα πλησαίατο θυμόν.

ἔνθα δυώδεκα μὲν μένον ἤματα δῖοι Ἀχαιοί·

200

εἴλει γὰρ Βορέης ἄνεμος μέγας οὐδ᾽ ἐπὶ γαίηι

εἴα ἵστασθαι, χαλεπὸς δέ τις ὤρορε δαίμων.

τῆι τρισκαιδεκάτηι δ᾽ ἄνεμος πέσε, τοὶ δ᾽ ἀνάγοντο.

ἴσκε ψεύδεα πολλὰ λέγων ἐτύμοισιν ὁμοῖα·

τῆς δ᾽ ἄρ᾽ ἀκουούσης ῥέε δάκρυα, τήκετο δὲ χρώς·

205

ὡς δὲ χιὼν κατατήκετ᾽ ἐν ἀκροπόλοισιν ὄρεσσιν,

ἥν τ᾽ Εὖρος κατέτηξεν, ἐπὴν Ζέφυρος καταχεύηι·

τηκομένης δ᾽ ἄρα τῆς ποταμοὶ πλήθουσι ῥέοντες·

ὣς τῆς τήκετο καλὰ παρήϊα δάκρυ χεούσης,

κλαιούσης ἑὸν ἄνδρα παρήμενον. αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς

210

θυμῶι μὲν γοόωσαν ἑὴν ἐλέαιρε γυναῖκα,

ὀφθαλμοὶ δ᾽ ὡς εἰ κέρα ἕστασαν ἠὲ σίδηρος

ἀτρέμας ἐν βλεφάροισι· δόλωι δ᾽ ὅ γε δάκρυα κεῦθεν.

ἡ δ᾽ ἐπεὶ οὖν τάρφθη πολυδακρύτοιο γόοιο,

ἐξαῦτίς μιν ἔπεσσιν ἀμειβομένη προσέειπε·

215

νῦν μὲν δή σευ, ξεῖνέ γ᾽, ὀΐω πειρήσεσθαι,

εἰ ἐτεὸν δὴ κεῖθι σὺν ἀντιθέοις ἑτάροισι

ξείνισας ἐν μεγάροισιν ἐμὸν πόσιν, ὡς ἀγορεύεις.

εἰπέ μοι ὁπποῖ᾽ ἄσσα περὶ χροῒ εἵματα ἕστο,

αὐτός θ᾽ οἷος ἔην, καὶ ἑταίρους, οἵ οἱ ἕποντο.

220

τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

ὦ γύναι, ἀργαλέον τόσσον χρόνον ἀμφὶς ἐόντα

εἰπέμεν· ἤδη γάρ οἱ ἐεικοστὸν ἔτος ἐστὶν

ἐξ οὗ κεῖθεν ἔβη καὶ ἐμῆς ἀπελήλυθε πάτρης·

αὐτάρ τοι ἐρέω ὥς μοι ἰνδάλλεται ἦτορ.

225

χλαῖναν πορφυρέην οὔλην ἔχε δῖος Ὀδυσσεύς,

διπλῆν· αὐτάρ οἱ περόνη χρυσοῖο τέτυκτο

αὐλοῖσιν διδύμοισι· πάροιθε δὲ δαίδαλον ἦεν·

ἐν προτέροισι πόδεσσι κύων ἔχε ποικίλον ἐλλόν,

ἀσπαίροντα λάων· τὸ δὲ θαυμάζεσκον ἅπαντες,

230

ὡς οἱ χρύσεοι ἐόντες ὁ μὲν λάε νεβρὸν ἀπάγχων,

αὐτὰρ ὁ ἐκφυγέειν μεμαὼς ἤσπαιρε πόδεσσι.

τὸν δὲ χιτῶν᾽ ἐνόησα περὶ χροῒ σιγαλόεντα,

οἷόν τε κρομύοιο λοπὸν κάτα ἰσχαλέοιο·

τὼς μὲν ἔην μαλακός, λαμπρὸς δ᾽ ἦν ἠέλιος ὥς·

235

ἦ μὲν πολλαί γ᾽ αὐτὸν ἐθηήσαντο γυναῖκες.

ἄλλο δέ τοι ἐρέω, σὺ δ᾽ ἐνὶ φρεσὶ βάλλεο σῆισιν·

οὐκ οἶδ᾽ ἢ τάδε ἕστο περὶ χροῒ οἴκοθ᾽ Ὀδυσσεύς,

ἦ τις ἑταίρων δῶκε θοῆς ἐπὶ νηὸς ἰόντι,

ἤ τίς που καὶ ξεῖνος, ἐπεὶ πολλοῖσιν Ὀδυσσεὺς

240

ἔσκε φίλος· παῦροι γὰρ Ἀχαιῶν ἦσαν ὁμοῖοι.

καί οἱ ἐγὼ χάλκειον ἄορ καὶ δίπλακα δῶκα

καλὴν πορφυρέην καὶ τερμιόεντα χιτῶνα,

αἰδοίως δ᾽ ἀπέπεμπον ἐϋσσέλμου ἐπὶ νηός.

καὶ μέν οἱ κῆρυξ ὀλίγον προγενέστερος αὐτοῦ

245

εἵπετο· καὶ τόν τοι μυθήσομαι, οἷος ἔην περ.

γυρὸς ἐν ὤμοισιν, μελανόχροος, οὐλοκάρηνος,

Εὐρυβάτης δ᾽ ὄνομ᾽ ἔσκε· τίεν δέ μιν ἔξοχον ἄλλων

ὧν ἑτάρων Ὀδυσεύς, ὅτι οἱ φρεσὶν ἄρτια ἤιδη.

ὣς φάτο, τῆι δ᾽ ἔτι μᾶλλον ὑφ᾽ ἵμερον ὦρσε γόοιο,

250

σήματ᾽ ἀναγνούσηι τά οἱ ἔμπεδα πέφραδ᾽ Ὀδυσσεύς.

ἡ δ᾽ ἐπεὶ οὖν τάρφθη πολυδακρύτοιο γόοιο.

καὶ τότε μιν μύθοισιν ἀμειβομένη προσέειπε·

νῦν μὲν δή μοι, ξεῖνε, πάρος περ ἐὼν ἐλεεινός,

ἐν μεγάροισιν ἐμοῖσι φίλος τ᾽ ἔσηι αἰδοῖός τε·

255

αὐτὴ γὰρ τάδε εἵματ᾽ ἐγὼ πόρον, οἷ᾽ ἀγορεύεις,

πτύξασ᾽ ἐκ θαλάμου, περόνην τ᾽ ἐπέθηκα φαεινὴν

κείνωι ἄγαλμ᾽ ἔμεναι· τὸν δ᾽ οὐχ ὑποδέξομαι αὖτις

οἴκαδε νοστήσαντα φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν.

τῶι ῥα κακῆι αἴσηι κοίλης ἐπὶ νηὸς Ὀδυσσεὺς

260

ὤιχετ᾽ ἐποψόμενος Κακοΐλιον οὐκ ὀνομαστήν.

τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

ὦ γύναι αἰδοίη Λαερτιάδεω Ὀδυσῆος,

μηκέτι νῦν χρόα καλὸν ἐναίρεο, μηδέ τι θυμὸν

τῆκε, πόσιν γοόωσα. νεμεσσῶμαί γε μὲν οὐδέν·

265

καὶ γάρ τίς τ᾽ ἀλλοῖον ὀδύρεται ἄνδρ᾽ ὀλέσασα

κουρίδιον, τῶι τέκνα τέκηι φιλότητι μιγεῖσα,

ἢ Ὀδυσῆ᾽, ὅν φασι θεοῖς ἐναλίγκιον εἶναι.

ἀλλὰ γόου μὲν παῦσαι, ἐμεῖο δὲ σύνθεο μῦθον·

νημερτέως γάρ τοι μυθήσομαι οὐδ᾽ ἐπικεύσω

270

ὡς ἤδη Ὀδυσῆος ἐγὼ περὶ νόστου ἄκουσα

ἀγχοῦ, Θεσπρωτῶν ἀνδρῶν ἐν πίονι δήμωι,

ζωοῦ· αὐτὰρ ἄγει κειμήλια πολλὰ καὶ ἐσθλὰ

αἰτίζων ἀνὰ δῆμον. ἀτὰρ ἐρίηρας ἑταίρους

ὤλεσε καὶ νῆα γλαφυρὴν ἐνὶ οἴνοπι πόντωι,

275

Θρινακίης ἄπο νήσου ἰών· ὀδύσαντο γὰρ αὐτῶι

Ζεύς τε καὶ Ἠέλιος· τοῦ γὰρ βόας ἔκταν ἑταῖροι.

οἱ μὲν πάντες ὄλοντο πολυκλύστωι ἐνὶ πόντωι·

τὸν δ᾽ ἄρ᾽ ἐπὶ τρόπιος νεὸς ἔκβαλε κῦμ᾽ ἐπὶ χέρσου,

Φαιήκων ἐς γαῖαν, οἳ ἀγχίθεοι γεγάασιν,

280

οἳ δή μιν περὶ κῆρι θεὸν ὣς τιμήσαντο

καί οἱ πολλὰ δόσαν πέμπειν τέ μιν ἤθελον αὐτοὶ

οἴκαδ᾽ ἀπήμαντον. καί κεν πάλαι ἐνθάδ᾽ Ὀδυσσεὺς

ἤην· ἀλλ᾽ ἄρα οἱ τό γε κέρδιον εἴσατο θυμῶι,

χρήματ᾽ ἀγυρτάζειν πολλὴν ἐπὶ γαῖαν ἰόντι·

285

ὣς περὶ κέρδεα πολλὰ καταθνητῶν ἀνθρώπων

οἶδ᾽ Ὀδυσεύς, οὐδ᾽ ἄν τις ἐρίσσειε βροτὸς ἄλλος.

ὥς μοι Θεσπρωτῶν βασιλεὺς μυθήσατο Φείδων·

ὤμνυε δὲ πρὸς ἔμ᾽ αὐτόν, ἀποσπένδων ἐνὶ οἴκωι,

νῆα κατειρύσθαι καὶ ἐπαρτέας ἔμμεν ἑταίρους,

290

οἳ δή μιν πέμψουσι φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν.

ἀλλ᾽ ἐμὲ πρὶν ἀπέπεμψε· τύχησε γὰρ ἐρχομένη νηῦς

ἀνδρῶν Θεσπρωτῶν ἐς Δουλίχιον πολύπυρον.

καί μοι κτήματ᾽ ἔδειξεν, ὅσα ξυναγείρατ᾽ Ὀδυσσεύς·

καί νύ κεν ἐς δεκάτην γενεὴν ἕτερόν γ᾽ ἔτι βόσκοι,

295

ὅσσα οἱ ἐν μεγάροις κειμήλια κεῖτο ἄνακτος.

τὸν δ᾽ ἐς Δωδώνην φάτο βήμεναι, ὄφρα θεοῖο

ἐκ δρυὸς ὑψικόμοιο Διὸς βουλὴν ἐπακούσαι,

ὅππως νοστήσειε φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν

ἤδη δὴν ἀπεών, ἤ ἀμφαδὸν ἦε κρυφηδόν.

300

ὣς ὁ μὲν οὕτως ἐστὶ σόος καὶ ἐλεύσεται ἤδη

ἄγχι μάλ᾽, οὐδ᾽ ἔτι τῆλε φίλων καὶ πατρίδος αἴης

δηρὸν ἀπεσσεῖται· ἔμπης δέ τοι ὅρκια δώσω.

ἴστω νῦν Ζεὺς πρῶτα, θεῶν ὕπατος καὶ ἄριστος,

ἱστίη τ᾽ Ὀδυσῆος ἀμύμονος, ἣν ἀφικάνω·

305

ἦ μέν τοι τάδε πάντα τελείεται ὡς ἀγορεύω.

τοῦδ᾽ αὐτοῦ λυκάβαντος ἐλεύσεται ἐνθάδ᾽ Ὀδυσσεύς,

τοῦ μὲν φθίνοντος μηνός, τοῦ δ᾽ ἱσταμένοιο.

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·

αἲ γὰρ τοῦτο, ξεῖνε, ἔπος τετελεσμένον εἴη·

310

τῶι κε τάχα γνοίης φιλότητά τε πολλά τε δῶρα

ἐξ ἐμεῦ, ὡς ἄν τίς σε συναντόμενος μακαρίζοι.

ἀλλά μοι ὧδ᾽ ἀνὰ θυμὸν ὀΐεται, ὡς ἔσεταί περ·

οὔτ᾽ Ὀδυσεὺς ἔτι οἶκον ἐλεύσεται, οὔτε σὺ πομπῆς

τεύξηι, ἐπεὶ οὐ τοῖοι σημάντορές εἰσ᾽ ἐνὶ οἴκωι

315

οἷος Ὀδυσσεὺς ἔσκε μετ᾽ ἀνδράσιν, εἴ ποτ᾽ ἔην γε,

ξείνους αἰδοίους ἀποπεμπέμεν ἠδὲ δέχεσθαι.

ἀλλά μιν, ἀμφίπολοι, ἀπονίψατε, κάτθετε δ᾽ εὐνήν,

δέμνια καὶ χλαίνας καὶ ῥήγεα σιγαλόεντα,

ὥς κ᾽ εὖ θαλπιόων χρυσόθρονον Ἠῶ ἵκηται.

320

ἠῶθεν δὲ μάλ᾽ ἦρι λοέσσαι τε χρῖσαί τε,

ὥς κ᾽ ἔνδον παρὰ Τηλεμάχωι δείπνοιο μέδηται

ἥμενος ἐν μεγάρωι· τῶι δ᾽ ἄλγιον ὅς κεν ἐκείνων

τοῦτον ἀνιάζηι θυμοφθόρος· οὐδέ τι ἔργον

ἐνθάδ᾽ ἔτι πρήξει, μάλα περ κεχολωμένος αἰνῶς.

325

πῶς γὰρ ἐμεῦ σύ, ξεῖνε, δαήσεαι εἴ τι γυναικῶν

ἀλλάων περίειμι νόον καὶ ἐπίφρονα μῆτιν,

εἴ κεν ἀϋσταλέος, κακὰ εἱμένος ἐν μεγάροισιν

δαινύηι; ἄνθρωποι δὲ μινυνθάδιοι τελέθουσιν.

ὃς μὲν ἀπηνὴς αὐτὸς ἔηι καὶ ἀπηνέα εἰδῆι,

330

τῶι δὲ καταρῶνται πάντες βροτοὶ ἄλγε᾽ ὀπίσσω

ζωῶι, ἀτὰρ τεθνεῶτί γ᾽ ἐφεψιόωνται ἅπαντες·

ὃς δ᾽ ἂν ἀμύμων αὐτὸς ἔηι καὶ ἀμύμονα εἰδῆι,

τοῦ μέν τε κλέος εὐρὺ δὶα ξεῖνοι φορέουσι

πάντας ἐπ᾽ ἀνθρώπους, πολλοί τέ μιν ἐσθλὸν ἔειπον.

335

τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

ὦ γύναι αἰδοίη Λαερτιάδεω Ὀδυσῆος,

ἦ τοι ἐμοὶ χλαῖναι καὶ ῥήγεα σιγαλόεντα

ἤχθεθ᾽, ὅτε πρῶτον Κρήτης ὄρεα νιφόεντα

νοσφισάμην ἐπὶ νηὸς ἰὼν δολιχηρέτμοιο,

340

κείω δ᾽ ὡς τὸ πάρος περ ἀΰπνους νύκτας ἴαυον·

πολλὰς γὰρ δὴ νύκτας ἀεικελίωι ἐνὶ κοίτηι

ἄεσα καί τ᾽ ἀνέμεινα ἐΰθρονον Ἠῶ δῖαν.

οὐδέ τί μοι ποδάνιπτρα ποδῶν ἐπιήρανα θυμῶι

γίγνεται· οὐδὲ γυνὴ ποδὸς ἅψεται ἡμετέροιο

345

τάων αἵ τοι δῶμα κάτα δρήστειραι ἔασιν,

εἰ μή τις γρηῦς ἔστι παλαιή, κεδνὰ ἰδυῖα,

ἥ τις δὴ τέτληκε τόσα φρεσὶν ὅσσα τ᾽ ἐγώ περ·

τῆι δ᾽ οὐκ ἂν φθονέοιμι ποδῶν ἅψασθαι ἐμεῖο.

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·

350

ξεῖνε φίλ᾽· οὐ γάρ πώ τις ἀνὴρ πεπνυμένος ὧδε

ξείνων τηλεδαπῶν φιλίων ἐμὸν ἵκετο δῶμα,

ὡς σὺ μάλ᾽ εὐφραδέως πεπνυμένα πάντ᾽ ἀγορεύεις·

ἔστι δέ μοι γρηῢς πυκινὰ φρεσὶ μήδε᾽ ἔχουσα

ἣ κεῖνον δύστηνον ἐῢ τρέφεν ἠδ᾽ ἀτίταλλε,

355

δεξαμένη χείρεσσ᾽, ὅτε μιν πρῶτον τέκε μήτηρ,

ἥ σε πόδας νίψει, ὀλιγηπελέουσά περ ἔμπης.

ἀλλ᾽ ἄγε νῦν ἀνστᾶσα, περίφρων Εὐρύκλεια,

νίψον σοῖο ἄνακτος ὁμήλικα· καί που Ὀδυσσεὺς

ἤδη τοιόσδ᾽ ἐστὶ πόδας τοιόσδε τε χεῖρας·

360

αἶψα γὰρ ἐν κακότητι βροτοὶ καταγηράσκουσιν.

ὣς ἄρ᾽ ἔφη, γρηῢς δὲ κατέσχετο χερσὶ πρόσωπα,

δάκρυα δ᾽ ἔκβαλε θερμά, ἔπος δ᾽ ὀλοφυδνὸν ἔειπεν·

ὤ μοι ἐγὼ σέο, τέκνον, ἀμήχανος· ἦ σε περὶ Ζεὺς

ἀνθρώπων ἤχθηρε θεουδέα θυμὸν ἔχοντα.

365

οὐ γάρ πώ τις τόσσα βροτῶν Διὶ τερπικεραύνωι

πίονα μηρί᾽ ἔκη᾽ οὐδ᾽ ἐξαίτους ἑκατόμβας,

ὅσσα σὺ τῶι ἐδίδους, ἀρώμενος ἧος ἵκοιο

γῆράς τε λιπαρὸν θρέψαιό τε φαίδιμον υἱόν·

νῦν δέ τοι οἴωι πάμπαν ἀφείλετο νόστιμον ἦμαρ.

370

οὕτω που καὶ κείνωι ἐφεψιόωντο γυναῖκες

ξείνων τηλεδαπῶν, ὅτε τευ κλυτὰ δώμαθ᾽ ἵκοιτο,

ὡς σέθεν αἱ κύνες αἵδε καθεψιόωνται ἅπασαι,

τάων νῦν λώβην τε καὶ αἴσχεα πόλλ᾽ ἀλεείνων

οὐκ ἐάας νίζειν· ἐμὲ δ᾽ οὐκ ἀέκουσαν ἄνωγε

375

κούρη Ἰκαρίοιο, περίφρων Πηνελόπεια.

τῶι σε πόδας νίψω ἅμα τ᾽ αὐτῆς Πηνελοπείης

καὶ σέθεν εἵνεκ᾽, ἐπεί μοι ὀρώρεται ἔνδοθι θυμὸς

κήδεσιν. ἀλλ᾽ ἄγε νῦν ξυνίει ἔπος, ὅττι κεν εἴπω·

πολλοὶ δὴ ξεῖνοι ταλαπείριοι ἐνθάδ᾽ ἵκοντο,

380

ἀλλ᾽ οὔ πώ τινά φημι ἐοικότα ὧδε ἰδέσθαι

ὡς σὺ δέμας φωνήν τε πόδας τ᾽ Ὀδυσῆϊ ἔοικας.

τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

ὦ γρηῦ, οὕτω φασὶν ὅσοι ἴδον ὀφθαλμοῖσιν

ἡμέας ἀμφοτέρους, μάλα εἰκέλω ἀλλήλοιϊν

385

ἔμμεναι, ὡς σύ περ αὐτὴ ἐπιφρονέουσ᾽ ἀγορεύεις.

ὣς ἄρ᾽ ἔφη, γρηῢς δὲ λέβηθ᾽ ἕλε παμφανόωντα

τοῦ πόδας ἐξαπένιζεν, ὕδωρ δ᾽ ἐνεχεύατο πουλὺ

ψυχρόν, ἔπειτα δὲ θερμὸν ἐπήφυσεν. αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς

ἷζεν ἐπ᾽ ἐσχαρόφιν, ποτὶ δὲ σκότον ἐτράπετ᾽ αἶψα·

390

αὐτίκα γὰρ κατὰ θυμὸν ὀΐσατο, μή ἑ λαβοῦσα

οὐλὴν ἀμφράσσαιτο καὶ ἀμφαδὰ ἔργα γένοιτο.

νίζε δ᾽ ἄρ᾽ ἆσσον ἰοῦσα ἄναχθ᾽ ἑόν· αὐτίκα δ᾽ ἔγνω

οὐλήν, τήν ποτέ μιν σῦς ἤλασε λευκῶι ὀδόντι

Παρνησόνδ᾽ ἐλθόντα μετ᾽ Αὐτόλυκόν τε καὶ υἷας,

395

μητρὸς ἑῆς πάτερ᾽ ἐσθλόν, ὃς ἀνθρώπους ἐκέκαστο

κλεπτοσύνηι θ᾽ ὅρκωι τε· θεὸς δέ οἱ αὐτὸς ἔδωκεν

Ἑρμείας· τῶι γὰρ κεχαρισμένα μηρία καῖεν

ἀρνῶν ἠδ᾽ ἐρίφων· ὁ δέ οἱ πρόφρων ἅμ᾽ ὀπήδει.

Αὐτόλυκος δ᾽ ἐλθὼν Ἰθάκης ἐς πίονα δῆμον

400

παῖδα νέον γεγαῶτα κιχήσατο θυγατέρος ἧς·

τόν ῥά οἱ Εὐρύκλεια φίλοις ἐπὶ γούνασι θῆκε

παυομένωι δόρποιο, ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζεν·

Αὐτόλυκ᾽, αὐτὸς νῦν ὄνομ᾽ εὕρεο ὅττι κε θῆαι

παιδὸς παιδὶ φίλωι· πολυάρητος δέ τοί ἐστιν.

405

τὴν δ᾽ αὖτ᾽ Αὐτόλυκος ἀπαμείβετο φώνησέν τε·

γαμβρὸς ἐμὸς θυγάτηρ τε, τίθεσθ᾽ ὄνομ᾽ ὅττι κεν εἴπω·

πολλοῖσιν γὰρ ἐγώ γε ὀδυσσάμενος τόδ᾽ ἱκάνω,

ἀνδράσιν ἠδὲ γυναιξὶν ἀνὰ χθόνα πουλυβότειραν·

τῶι δ᾽ Ὀδυσεὺς ὄνομ᾽ ἔστω ἐπώνυμον· αὐτὰρ ἐγώ γε,

410

ὁππότ᾽ ἂν ἡβήσας μητρώϊον ἐς μέγα δῶμα

ἔλθηι Παρνησόνδ᾽, ὅθι πού μοι κτήματ᾽ ἔασι,

τῶν οἱ ἐγὼ δώσω καί μιν χαίροντ᾽ ἀποπέμψω.

τῶν ἕνεκ᾽ ἦλθ᾽ Ὀδυσεύς, ἵνα οἱ πόροι ἀγλαὰ δῶρα.

τὸν μὲν ἄρ᾽ Αὐτόλυκός τε καὶ υἱέες Αὐτολύκοιο

415

χερσίν τ᾽ ἠσπάζοντο ἔπεσσί τε μειλιχίοισι·

μήτηρ δ᾽ Ἀμφιθέη μητρὸς περιφῦσ᾽ Ὀδυσῆϊ

κύσσ᾽ ἄρα μιν κεφαλήν τε καὶ ἄμφω φάεα καλά.

Αὐτόλυκος δ᾽ υἱοῖσιν ἐκέκλετο κυδαλίμοισι

δεῖπνον ἐφοπλίσσαι· τοὶ δ᾽ ὀτρύνοντος ἄκουσαν,

420

αὐτίκα δ᾽ εἰσάγαγον βοῦν ἄρσενα πενταέτηρον·

τὸν δέρον ἀμφί θ᾽ ἕπον, καί μιν διέχευαν ἅπαντα,

μίστυλλόν τ᾽ ἄρ᾽ ἐπισταμένως πεῖράν τ᾽ ὀβελοῖσιν,

ὤπτησάν τε περιφραδέως, δάσσαντό τε μοίρας.

ὣς τότε μὲν πρόπαν ἦμαρ ἐς ἠέλιον καταδύντα

425

δαίνυντ᾽, οὐδέ τι θυμὸς ἐδεύετο δαιτὸς ἐΐσης·

ἦμος δ᾽ ἠέλιος κατέδυ καὶ ἐπὶ κνέφας ἦλθεν,

δὴ τότε κοιμήσαντο καὶ ὕπνου δῶρον ἕλοντο.

ἦμος δ᾽ ἠριγένεια φάνη ῥοδοδάκτυλος Ἠώς,

βάν ῥ᾽ ἴμεν ἐς θήρην, ἠμὲν κύνες ἠδὲ καὶ αὐτοὶ

430

υἱέες Αὐτολύκου· μετὰ τοῖσι δὲ δῖος Ὀδυσσεὺς

ἤϊεν· αἰπὺ δ᾽ ὄρος προσέβαν καταειμένον ὕληι

Παρνησοῦ, τάχα δ᾽ ἵκανον πτύχας ἠνεμοέσσας.

Ἠέλιος μὲν ἔπειτα νέον προσέβαλλεν ἀρούρας

ἐξ ἀκαλαρρείταο βαθυρρόου Ὠκεανοῖο,

435

οἱ δ᾽ ἐς βῆσσαν ἵκανον ἐπακτῆρες· πρὸ δ᾽ ἄρ᾽ αὐτῶν

ἴχνι᾽ ἐρευνῶντες κύνες ἤϊσαν, αὐτὰρ ὄπισθεν

υἱέες Αὐτολύκου· μετὰ τοῖσι δὲ δῖος Ὀδυσσεὺς

ἤϊεν ἄγχι κυνῶν, κραδάων δολιχόσκιον ἔγχος.

ἔνθα δ᾽ ἄρ᾽ ἐν λόχμηι πυκινῆι κατέκειτο μέγας σῦς·

440

τὴν μὲν ἄρ᾽ οὔτ᾽ ἀνέμων διάει μένος ὑγρὸν ἀέντων,

οὔτε μιν Ἠέλιος φαέθων ἀκτῖσιν ἔβαλλεν,

οὔτ᾽ ὄμβρος περάασκε διαμπερές· ὣς ἄρα πυκνὴ

ἦεν, ἀτὰρ φύλλων ἐνέην χύσις ἤλιθα πολλή.

τὸν δ᾽ ἀνδρῶν τε κυνῶν τε περὶ κτύπος ἦλθε ποδοῖϊν,

445

ὡς ἐπάγοντες ἐπῆισαν· ὁ δ᾽ ἀντίος ἐκ ξυλόχοιο

φρίξας εὖ λοφιήν, πῦρ δ᾽ ὀφθαλμοῖσι δεδορκώς,

στῆ ῥ᾽ αὐτῶν σχεδόθεν· ὁ δ᾽ ἄρα πρώτιστος Ὀδυσσεὺς

ἔσσυτ᾽ ἀνασχόμενος δολιχὸν δόρυ χειρὶ παχείηι,

οὐτάμεναι μεμαώς· ὁ δέ μιν φθάμενος ἔλασεν σῦς

450

γουνὸς ὕπερ, πολλὸν δὲ διήφυσε σαρκὸς ὀδόντι

λικριφὶς ἀΐξας, οὐδ᾽ ὀστέον ἵκετο φωτός.

τὸν δ᾽ Ὀδυσεὺς οὔτησε τυχὼν κατὰ δεξιὸν ὦμον,

ἀντικρὺ δὲ διῆλθε φαεινοῦ δουρὸς ἀκωκή·

κὰδ δ᾽ ἔπεσ᾽ ἐν κονίηισι μακών, ἀπὸ δ᾽ ἔπτατο θυμός.

455

τὸν μὲν ἄρ᾽ Αὐτολύκου παῖδες φίλοι ἀμφεπένοντο,

ὠτειλὴν δ᾽ Ὀδυσῆος ἀμύμονος ἀντιθέοιο

δῆσαν ἐπισταμένως, ἐπαοιδῆι δ᾽ αἷμα κελαινὸν

ἔσχεθον, αἶψα δ᾽ ἵκοντο φίλου πρὸς δώματα πατρός.

τὸν μὲν ἄρ᾽ Αὐτόλυκός τε καὶ υἱέες Αὐτολύκοιο

460

εὖ ἰησάμενοι ἠδ᾽ ἀγλαὰ δῶρα πορόντες

καρπαλίμως χαίροντα φίλην ἐς πατρίδ᾽ ἔπεμπον

εἰς Ἰθάκην. τῶι μέν ῥα πατὴρ καὶ πότνια μήτηρ

χαῖρον νοστήσαντι καὶ ἐξερέεινον ἕκαστα,

οὐλὴν ὅττι πάθοι· ὁ δ᾽ ἄρα σφίσιν εὖ κατέλεξεν

465

ὥς μιν θηρεύοντ᾽ ἔλασεν σῦς λευκῶι ὀδόντι,

Παρνησόνδ᾽ ἐλθόντα σὺν υἱάσιν Αὐτολύκοιο.

τὴν γρηῢς χείρεσσι καταπρηνέσσι λαβοῦσα

γνῶ ῥ᾽ ἐπιμασσαμένη, πόδα δὲ προέηκε φέρεσθαι·

ἐν δὲ λέβητι πέσε κνήμη, κανάχησε δὲ χαλκός,

470

ἂψ δ᾽ ἑτέρωσ᾽ ἐκλίθη· τὸ δ᾽ ἐπὶ χθονὸς ἐξέχυθ᾽ ὕδωρ.

τὴν δ᾽ ἅμα χάρμα καὶ ἄλγος ἕλε φρένα, τὼ δέ οἱ ὄσσε

δακρυόφι πλῆσθεν, θαλερὴ δέ οἱ ἔσχετο φωνή.

ἁψαμένη δὲ γενείου Ὀδυσσῆα προσέειπεν·

ἦ μάλ᾽ Ὀδυσσεύς ἐσσι, φίλον τέκος· οὐδέ σ᾽ ἐγώ γε

475

πρὶν ἔγνων, πρὶν πάντα ἄνακτ᾽ ἐμὸν ἀμφαφάασθαι.

ἦ καὶ Πηνελόπειαν ἐσέδρακεν ὀφθαλμοῖσι,

πεφραδέειν ἐθέλουσα φίλον πόσιν ἔνδον ἐόντα.

ἡ δ᾽ οὔτ᾽ ἀθρῆσαι δύνατ᾽ ἀντίη οὔτε νοῆσαι·

τῆι γὰρ Ἀθηναίη νόον ἔτραπεν· αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς

480

χεῖρ᾽ ἐπιμασσάμενος φάρυγος λάβε δεξιτερῆφι,

τῆι δ᾽ ἑτέρηι ἕθεν ἆσσον ἐρύσσατο φώνησέν τε.

μαῖα, τίη μ᾽ ἐθέλεις ὀλέσαι; σὺ δέ μ᾽ ἔτρεφες αὐτὴ

τῶι σῶι ἐπὶ μαζῶι· νῦν δ᾽ ἄλγεα πολλὰ μογήσας

ἤλυθον εἰκοστῶι ἔτεϊ ἐς πατρίδα γαῖαν.

485

ἀλλ᾽ ἐπεὶ ἐφράσθης καί τοι θεὸς ἔμβαλε θυμῶι,

σίγα, μή τίς τ᾽ ἄλλος ἐνὶ μεγάροισι πύθηται.

ὧδε γὰρ ἐξερέω, καὶ μὴν τετελεσμένον ἔσται·

εἴ χ᾽ ὑπ᾽ ἐμοί γε θεὸς δαμάσηι μνηστῆρας ἀγαυούς,

οὐδὲ τροφοῦ οὔσης σεῦ ἀφέξομαι, ὁππότ᾽ ἂν ἄλλας

490

δμωιὰς ἐν μεγάροισιν ἐμοῖς κτείνωμι γυναῖκας.

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Εὐρύκλεια·

τέκνον ἐμόν, ποῖόν σε ἔπος φύγεν ἕρκος ὀδόντων.

οἶσθα μὲν οἷον ἐμὸν μένος ἔμπεδον οὐδ᾽ ἐπιεικτόν,

ἕξω δ᾽ ὡς ὅτε τις στερεὴ λίθος ἠὲ σίδηρος.

495

ἄλλο δέ τοι ἐρέω, σὺ δ᾽ ἐνὶ φρεσὶ βάλλεο σῆισιν·

εἴ χ᾽ ὑπό σοι γε θεὸς δαμάσηι μνηστῆρας ἀγαυούς,

δὴ τότε τοι καταλέξω ἐνὶ μεγάροισι γυναῖκας,

αἵ τέ σ᾽ ἀτιμάζουσι καὶ αἳ νηλείτιδές εἰσι.

τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς

500

μαῖα, τίη δὲ σὺ τὰς μυθήσεαι; οὐδέ τί σε χρή.

εὖ νυ καὶ αὐτὸς ἐγὼ φράσομαι καὶ εἴσομ᾽ ἑκάστην·

ἀλλ᾽ ἔχε σιγῆι μῦθον, ἐπίτρεψον δὲ θεοῖσιν.

ὣς ἄρ᾽ ἔφη, γρηῢς δὲ διὲκ μεγάροιο βεβήκει

οἰσομένη ποδάνιπτρα· τὰ γὰρ πρότερ᾽ ἔκχυτο πάντα.

505

αὐτὰρ ἐπεὶ νίψεν τε καὶ ἤλειψεν λίπ᾽ ἐλαίωι,

αὖτις ἄρ᾽ ἀσσοτέρω πυρὸς ἕλκετο δίφρον Ὀδυσσεὺς

θερσόμενος, οὐλὴν δὲ κατὰ ῥακέεσσι κάλυψε.

τοῖσι δὲ μύθων ἦρχε περίφρων Πηνελόπεια·

ξεῖνε, τὸ μέν σ᾽ ἔτι τυτθὸν ἐγὼν εἰρήσομαι αὐτή·

510

καὶ γὰρ δὴ κοίτοιο τάχ᾽ ἔσσεται ἡδέος ὥρη,

ὅν τινά γ᾽ ὕπνος ἕλοι γλυκερός, καὶ κηδόμενόν περ.

αὐτὰρ ἐμοὶ καὶ πένθος ἀμέτρητον πόρε δαίμων·

ἤματα μὲν γὰρ τέρπομ᾽ ὀδυρομένη, γοόωσα,

ἔς τ᾽ ἐμὰ ἔργ᾽ ὁρόωσα καὶ ἀμφιπόλων ἐνὶ οἴκωι·

515

αὐτὰρ ἐπὴν νὺξ ἔλθηι, ἕληισί τε κοῖτος ἅπαντας,

κεῖμαι ἐνὶ λέκτρωι, πυκιναὶ δέ μοι ἀμφ᾽ ἀδινὸν κῆρ

ὀξεῖαι μελεδῶνες ὀδυρομένην ἐρέθουσιν.

ὡς δ᾽ ὅτε Πανδαρέου κούρη, χλωρηῒς ἀηδών,

καλὸν ἀείδηισιν ἔαρος νέον ἱσταμένοιο,

520

δενδρέων ἐν πετάλοισι καθεζομένη πυκινοῖσιν,

ἥ τε θαμὰ τρωπῶσα χέει πολυηχέα φωνήν,

παῖδ᾽ ὀλοφυρομένη Ἴτυλον φίλον, ὅν ποτε χαλκῶι

κτεῖνε δι᾽ ἀφραδίας, κοῦρον Ζήθοιο ἄνακτος,

ὣς καὶ ἐμοὶ δίχα θυμὸς ὀρώρεται ἔνθα καὶ ἔνθα,

525

ἠὲ μένω παρὰ παιδὶ καὶ ἔμπεδα πάντα φυλάσσω,

κτῆσιν ἐμήν, δμῶάς τε καὶ ὑψερεφὲς μέγα δῶμα,

εὐνήν τ᾽ αἰδομένη πόσιος δήμοιό τε φῆμιν,

ἦ ἤδη ἅμ᾽ ἕπωμαι Ἀχαιῶν ὅς τις ἄριστος

μνᾶται ἐνὶ μεγάροισι, πορὼν ἀπερείσια ἕδνα.

530

παῖς δ᾽ ἐμὸς ἧος ἔην ἔτι νήπιος ἠδὲ χαλίφρων,

γήμασθ᾽ οὔ μ᾽ εἴα πόσιος κατὰ δῶμα λιποῦσαν·

νῦν δ᾽ ὅτε δὴ μέγας ἐστὶ καὶ ἥβης μέτρον ἱκάνει,

καὶ δή μ᾽ ἀρᾶται πάλιν ἐλθέμεν ἐκ μεγάροιο,

κτήσιος ἀσχαλόων, τήν οἱ κατέδουσιν Ἀχαιοί.

535

ἀλλ᾽ ἄγε μοι τὸν ὄνειρον ὑπόκριναι καὶ ἄκουσον.

χῆνές μοι κατὰ οἶκον ἐείκοσι πυρὸν ἔδουσιν

ἐξ ὕδατος, καί τέ σφιν ἰαίνομαι εἰσορόωσα·

ἐλθὼν δ᾽ ἐξ ὄρεος μέγας αἰετὸς ἀγκυλοχείλης

πᾶσι κατ᾽ αὐχένας ἦξε καὶ ἔκτανεν· οἱ δ᾽ ἐκέχυντο

540

ἀθρόοι ἐν μεγάροις, ὁ δ᾽ ἐς αἰθέρα δῖαν ἀέρθη.

αὐτὰρ ἐγὼ κλαῖον καὶ ἐκώκυον ἔν περ ὀνείρωι,

ἀμφὶ δ᾽ ἔμ᾽ ἠγερέθοντο ἐϋπλοκαμῖδες Ἀχαιαί,

οἴκτρ᾽ ὀλοφυρομένην ὅ μοι αἰετὸς ἔκτανε χῆνας.

ἂψ δ᾽ ἐλθὼν κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετ᾽ ἐπὶ προὔχοντι μελάθρωι,

545

φωνῆι δὲ βροτέηι κατερήτυε φώνησέν τε·

θάρσει, Ἰκαρίου κούρη τηλεκλειτοῖο·

οὐκ ὄναρ, ἀλλ᾽ ὕπαρ ἐσθλόν, ὅ τοι τετελεσμένον ἔσται.

χῆνες μὲν μνηστῆρες, ἐγὼ δέ τοι αἰετὸς ὄρνις

ἦα πάρος, νῦν αὖτε τεὸς πόσις εἰλήλουθα,

550

ὃς πᾶσι μνηστῆρσιν ἀεικέα πότμον ἐφήσω.

ὣς ἔφατ᾽, αὐτὰρ ἐμὲ μελιηδὴς ὕπνος ἀνῆκε·

παπτήνασα δὲ χῆνας ἐνὶ μεγάροισι νόησα

πυρὸν ἐρεπτομένους παρὰ πύελον, ἧχι πάρος περ.

τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

555

ὦ γύναι, οὔ πως ἔστιν ὑποκρίνασθαι ὄνειρον

ἄλληι ἀποκλίναντ᾽, ἐπεὶ ἦ ῥά τοι αὐτὸς Ὀδυσσεὺς

πέφραδ᾽ ὅπως τελέει· μνηστῆρσι δὲ φαίνετ᾽ ὄλεθρος

πᾶσι μάλ᾽, οὐδέ κέ τις θάνατον καὶ κῆρας ἀλύξει.

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·

560

ξεῖν᾽, ἦ τοι μὲν ὄνειροι ἀμήχανοι ἀκριτόμυθοι

γίγνοντ᾽, οὐδέ τι πάντα τελείεται ἀνθρώποισι.

δοιαὶ γάρ τε πύλαι ἀμενηνῶν εἰσὶν ὀνείρων·

αἱ μὲν γὰρ κεράεσσι τετεύχαται, αἱ δ᾽ ἐλέφαντι·

τῶν οἳ μέν κ᾽ ἔλθωσι διὰ πριστοῦ ἐλέφαντος,

565

οἵ ῥ᾽ ἐλεφαίρονται, ἔπε᾽ ἀκράαντα φέροντες·

οἱ δὲ διὰ ξεστῶν κεράων ἔλθωσι θύραζε,

οἵ ῥ᾽ ἔτυμα κραίνουσι, βροτῶν ὅτε κέν τις ἴδηται.

ἀλλ᾽ ἐμοὶ οὐκ ἐντεῦθεν ὀΐομαι αἰνὸν ὄνειρον

ἐλθέμεν· ἦ κ᾽ ἀσπαστὸν ἐμοὶ καὶ παιδὶ γένοιτο.

570

ἄλλο δέ τοι ἐρέω, σὺ δ᾽ ἐνὶ φρεσὶ βάλλεο σῆισιν·

ἥδε δὴ ἠὼς εἶσι δυσώνυμος, ἥ μ᾽ Ὀδυσῆος

οἴκου ἀποσχήσει· νῦν γὰρ καταθήσω ἄεθλον,

τοὺς πελέκεας, τοὺς κεῖνος ἐνὶ μεγάροισιν ἑοῖσιν

ἵστασχ᾽ ἑξείης, δρυόχους ὥς, δώδεκα πάντας·

575

στὰς δ᾽ ὅ γε πολλὸν ἄνευθε διαρρίπτασκεν ὀϊστόν.

νῦν δὲ μνηστήρεσσιν ἄεθλον τοῦτον ἐφήσω·

ὃς δέ κε ῥηΐτατ᾽ ἐντανύσηι βιὸν ἐν παλάμηισι

καὶ διοϊστεύσηι πελέκεων δυοκαίδεκα πάντων,

τῶι κεν ἅμ᾽ ἑσποίμην, νοσφισσαμένη τόδε δῶμα

580

κουρίδιον, μάλα καλόν, ἐνίπλειον βιότοιο·

τοῦ ποτὲ μεμνήσεσθαι ὀΐομαι ἔν περ ὀνείρωι.

τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς

ὦ γύναι αἰδοίη Λαερτιάδεω Ὀδυσῆος,

μηκέτι νῦν ἀνάβαλλε δόμοις ἔνι τοῦτον ἄεθλον·

585

πρὶν γάρ τοι πολύμητις ἐλεύσεται ἐνθάδ᾽ Ὀδυσσεύς,

πρὶν τούτους τόδε τόξον ἐΰξοον ἀμφαφόωντας

νευρήν τ᾽ ἐντανύσαι διοϊστεῦσαί τε σιδήρου.

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·

εἴ κ᾽ ἐθέλοις μοι, ξεῖνε, παρήμενος ἐν μεγάροισι

590

τέρπειν, οὔ κέ μοι ὕπνος ἐπὶ βλεφάροισι χυθείη.

ἀλλ᾽ οὐ γάρ πως ἔστιν ἀΰπνους ἔμμεναι αἰεὶ

ἀνθρώπους· ἐπὶ γάρ τοι ἑκάστωι μοῖραν ἔθηκαν

ἀθάνατοι θνητοῖσιν ἐπὶ ζείδωρον ἄρουραν.

ἀλλ᾽ ἦ τοι μὲν ἐγὼν ὑπερώϊον εἰσαναβᾶσα

595

λέξομαι εἰς εὐνήν, ἥ μοι στονόεσσα τέτυκται,

αἰεὶ δάκρυσ᾽ ἐμοῖσι πεφυρμένη, ἐξ οὗ Ὀδυσσεὺς

ὤιχετ᾽ ἐποψόμενος Κακοΐλιον οὐκ ὀνομαστήν.

ἔνθα κε λεξαίμην· σὺ δὲ λέξεο τῶιδ᾽ ἐνὶ οἴκωι,

ἢ χαμάδις στορέσας ἤ τοι κατὰ δέμνια θέντων.

600

ὣς εἰποῦσ᾽ ἀνέβαιν᾽ ὑπερώϊα σιγαλόεντα,

οὐκ οἴη, ἅμα τῆι γε καὶ ἀμφίπολοι κίον ἄλλαι.

ἐς δ᾽ ὑπερῶι᾽ ἀναβᾶσα σὺν ἀμφιπόλοισι γυναιξὶ

κλαῖεν ἔπειτ᾽ Ὀδυσῆα, φίλον πόσιν, ὄφρα οἱ ὕπνον

ἡδὺν ἐπὶ βλεφάροισι βάλε γλαυκῶπις Ἀθήνη.