BIBLIOTHECA AUGUSTANA

 

Itshe-Meyer Shpilrayn

1889/1891 - 1937

 

idish – konspekt fun a kurs

in dem 2"tn moskver

melukhishn universitet

 

_______________________________________________________________________

 

 

 

kapitl vi.

slavishe elementn in yidish.

 

di virkung fun di lebns-badingungen in poyln oyfn kharakter fun di slavishe formen, vos zaynen arayn in der yidisher shprakh: verter vos badaytn melokhes, getsayg, instrumentn, klangnokhmakhndike verter, verter vos hobn a shaykhes tsu melukhe-aynordenung u. a. v. slavishe verter, vi integrirendike elementn in yidish (fonetish asimilirte un farsheydene loytn dialekt) un slavishe provintsyalizmen, vos di literatur hot zey nit arayngenumen (untersheydn zikh nit loyt di dialektn). slavishe, daytshishe un hebreishe sinonimen in yidish. di role un di opshtamung fun didozike sinonimen. zeyer badaytung. di badingungen, bay velkhe di slavishe verter dringen arayn in yidish. zeyer fonetishe asimilirung un nit asimilirung iz ophengik funem grad fun zeyer aynvortslen zikh in der shprakh. di fonetik fun di arayngenumene slavishe verter un fun di slavishe neologizmen. di virkung fun slavishe dialektn fun di arumike felker oyf der antviklung fun di dialektn in yidish. di slavishe gramatik un ir aynvortslen zikh in der shprakh. di vegn fun demdozikn aynvortslen zikh: 1) di arumike svive; 2) di virkung fun a kultureln kolektiv fun der vaytns; 3) di gezetsn fun asimilatsye; 4) di farshtarkung fun der asimilatsye baym arayndringen fun a kolektiv, vos redt oyf eyn shprakh, in dem ekonomishn lebn fun a kolektiv, vos redt oyf an ander shprakh. di opshvakhung fun der asimilatsye un di stabilizatsye fun der shprakh durkh gedruktn vort. bayshpiln fun a bafestikter asimilatsye: di prefiksn, vos hobn in yidish dizelbe badaytung, vos in slavish– «der» (do), «far (za), «oyf» (na), «iber» (pered), «unter (pod); di inversye fun der badaytung fun di prefiksn (untertrogn, unterflien, untergebn); dos geshlekht fun di hoyptverter; di farklenerung-form fun di adyektivn (velkhe felt in di daytshishe dialektivn [sic – ed.]; der vort-seyder in di bayzatsn; der seyder fun di tsendliker un eyntsike in di tsol-verter in fil erter fun lite u. a. v. bayshpiln fun umfarmaydlekher shprakh-asimilirung fun kleyne kolektivn: agev urkhe dos malakhovker «tsuforshteln», «tsuuntertrogn», «ba im iz», «ba mir tut vey» u.a.v. di natsyonale opgezundertkayt un a bazundere natsyonale shprakh kon ekzistirn nor biz vanen di grupe, vos redt oyf derdoziker shprakh, shtelt mit zikh for a zelbshtendikn ekonomishn organizm.