Appendix Vergiliana

Dirae

Hoc carmen scripsit

poeta ignotus saeculo primo

___________________________________________________

Dirae

Battare, cycneas repetamus carmine voces:

divisas iterum sedes et rura canamus,

rura quibus diras indiximus, impia vota.

ante lupos rapient haedi, vituli ante leones,

5

delphini fugient pisces, aquilae ante columbas

et conversa retro rerum discordia gliscet -

multa prius fient quam non mea libera avena:

montibus et silvis dicam tua facta, Lycurge.

Impia Trinacriae sterilescant gaudia vobis

10

nec fecunda, senis nostri felicia rura,

semina parturiant segetes, non pascua colles,

non arbusta novas fruges, non pampinus uvas,

ipsae non silvae frondes, non flumina montes.

rursus et hoc iterum repetamus, Battare, carmen:

15

effetas Cereris sulcis condatis avenas,

pallida flavescant aestu sitientia prata,

immatura cadant ramis pendentia mala,

desint et silvis frondes et fontibus umor,

nec desit nostris devotum carmen avenis.

20

haec Veneris vario florentia serta decore,

purpureo campos quae pingunt verna colore

(hinc aurae dulces, hinc suavis spiritus agri),

mutent pestiferos aestus et taetra venena;

dulcia non oculis, non auribus ulla ferantur.

25

sic precor, et nostris superent haec carmina votis:

+ludimus+ et multum nostris cantata libellis,

optima silvarum, formosis densa virectis,

+tondemus+ virides umbras, nec laeta comantis

iactabis mollis ramos inflantibus auris

30

(nec mihi saepe meum resonabit, Battare, carmen),

militis impia cum succedet dextera ferro

formosaeque cadent umbrae, formosior illis

ipsa cades, veteris domini felicia ligna -

nequiquam: nostris potius devota libellis

35

ignibus aetheriis flagrabit. Iuppiter (ipse

Iuppiter hanc aluit), cinis haec tibi fiat oportet.

Thraecis tum Boreae spirent immania vires,

Eurus agat mixtam furva caligine nubem,

Africus immineat nimbis minitantibus imbrem,

40

cum tu, cyaneo resplendens aethere, silva,

non iterum dices crebro +tua lydia dixti.

vicinas flammae rapiant ex ordine vitis,

pascantur segetes, diffusis ignibus auras

transvolet, arboribus coniungat et ardor aristas.

45

pertica qua nostros metata est impia agellos,

qua nostri fines olim, cinis omnia fiat.

sic precor, et nostris superent haec carmina votis:

undae, quae vestris pulsatis litora lymphis,

litora, quae dulcis auras diffunditis agris,

50

accipite has voces: migret Neptunus in arva

fluctibus et spissa campos perfundat harena;

qua Vulcanus agros pastus Iovis ignibus arcet,

barbara dicatur Libycae soror altera Syrtis.

tristius hoc, memini, revocasti, Battare, carmen:

55

nigro multa mari dicunt portenta natare,

monstra repentinis terrentia saepe figuris,

cum subito emersere furenti corpora ponto;

haec agat infesto Neptunus caeca tridenti

atrum convertens aestum maris undique ventis

60

et fuscum cinerem canis exhauriat undis.

dicantur mea rura ferum mare (nauta caveto),

rura quibus diras indiximus, impia vota.

si minus haec, Neptune, tuas infundimus auris,

Battare, fluminibus tu nostros trade dolores:

65

nam tibi sunt fontes, tibi semper flumina amica.

[nil est quod perdam ulterius: merita omnia ditis.]

flectite currentis lymphas, vaga flumina, retro,

flectite et adversis rursum diffundite campis;

incurrant amnes passim rimantibus undis

70

nec nostros servire sinant erronibus agros.

dulcius hoc, memini, revocasti, Battare, carmen:

emanent subito sicca tellure paludes,

et metat hic iuncos, spicas ubi legimus olim,

+coculet+ arguti grylli cava garrula rana.

75

tristius hoc rursum dicit mea fistula carmen:

praecipitent altis fumantes montibus imbres

et late teneant diffuso gurgite campos,

qui dominis infesta minantes stagna relinquant.

cum delapsa meos agros pervenerit unda,

80

piscetur nostris in finibus advena arator,

advena, civili qui semper crimine crevit.

o male devoti, praetorum crimina, agelli,

tuque inimica tui semper Discordia civis,

exsul ego indemnatus egens mea rura reliqui,

85

miles ut accipiat funesti praemia belli?

hinc ego de tumulo mea rura novissima visam,

hinc ibo in silvas: obstabunt iam mihi colles,

obstabunt montes, campos audire licebit:

«dulcia rura valete et Lydia dulcior illis

90

et casti fontes et, felix nomen, agelli.»

tardius, a, miserae descendite monte capellae

(mollia non iterum carpetis pabula nota)

tuque resiste pater: +et prima novissima nobis.

intueor campos: longum manet esse sine illis.

95

rura valete iterum tuque, optima Lydia, salve.

+sive eris et si non mecum morieris utrumque.

extremum carmen revocemus, Battare, avena:

dulcia amara prius fient et mollia dura,

candida nigra oculi cernent et dextera laeva,

100

migrabunt casus aliena in corpora rerum,

quam tua de nostris emigret cura medullis.

quamvis ignis eris, quamvis aqua, semper amabo:

gaudia semper enim tua me meminisse licebit.

<Lydia>

Invideo vobis, agri formosaque prata,

105

hoc formosa magis, mea quod formosa puella

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

et vobis tacite nostrum suspirat amorem;

vos nunc illa videt, vobis mea Lydia ludit,

(5)

vos nunc alloquitur, vos nunc arridet ocellis,

et mea submissa meditatur carmina voce,

110

cantat et interea, mihi quae cantabat in aurem.

invideo vobis, agri: discetis amare.

o fortunati nimium multumque beati,

(10)

in quibus illa pedis nivei vestigia ponet

aut roseis viridem digitis decerpserit uvam

115

(dulci namque tumet nondum vitecula Baccho)

aut inter varios, Veneris stipendia, flores

membra reclinarit teneramque illiserit herbam

(15)

et secreta meos furtim narrabit amores.

gaudebunt silvae, gaudebunt mollia prata

120

et gelidi fontes, aviumque silentia fient,

tardabunt rivi +labentes currite lymphae,

dum mea iucundas exponat cura querelas.

(20)

invideo vobis, agri: mea gaudia habetis,

et vobis nunc est mea quae fuit ante voluptas.

125

at male tabescunt morientia membra dolore

et calor infuso decedit frigore mortis,

quod mea non mecum domina est: non ulla puella

(25)

doctior in terris fuit aut formosior, ac, si

fabula non vana est, tauro Iove digna vel auro

130

(Iuppiter, avertas aurem) mea sola puella est.

felix taure, pater magni gregis et decus, a te

vaccula non umquam secreta cubilia captans

(30)

frustra te patitur silvis mugire dolorem.

et pater haedorum felix semperque beate,

135

sive petis montes praeruptos saxa pererrans

sive tibi silvis nova pabula fastidire

sive libet campis: tecum tua laeta capella est.

(35)

et mas quodcumque est, illi sua femina iuncta

interpellatos numquam ploravit amores.

140

cur non et nobis facilis, natura, fuisti?

cur ego crudelem patior tam saepe dolorem?

sidera per viridem redeunt cum pallida mundum

(40)

inque vicem +phoebe currens atque aureus orbis,

Luna, tuus tecum est: cur non est et mea mecum?

145

Luna, dolor nosti quid sit: miserere dolentis.

Phoebe, recens in te laurus celebravit amorem,

et quae pompa deum (+nisi silvis fama locuta est,

(45)

+omnia vos estis+) secum sua gaudia gestat

aut inspersa videt mundo; quae dicere longum est.

150

aurea quin etiam cum saecula volvebantur,

condicio similis fuerat mortalibus illis.

haec quoque praetereo: notum Minoidos astrum

(50)

quaeque virum virgo sicut captiva secuta est.

laedere, caelicolae, potuit vos nostra quid aetas,

155

condicio nobis vitae quo durior esset?

ausus egon primus castos violare pudores

sacratamque meae vittam temptare puellae

(55)

immatura mea cogor nece solvere fata?

istius atque utinam facti mea culpa magistra

160

prima foret! letum vita mihi dulcius esset.

non mea, non ullo moreretur tempore fama,

dulcia cum Veneris furatus gaudia primus

(60)

dicerer atque ex me dulcis foret orta voluptas.

nunc mihi non tantum tribuerunt +impia vota

165

auctor ut occulti noster foret error amoris:

Iuppiter ante, sui semper mendacia factus,

cum Iunone, prius coniunx quam dictus uterque est,

(65)

gaudia libavit dulcem furatus amorem.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

et moechum tenera gavisa est laedere in herba

170

purpureos flores, quos insuper accumbebat,

+grandia+ formoso supponens +gaudia+ collo

(tum, credo, fuerat Mavors distentus in armis,

(70)

nam certe Vulcanus opus faciebat, et illi

tristi turpabat malas fuligine +barbam).

175

non Aurora novos etiam ploravit amores

atque rubens oculos roseo celavit amictu?

talia caelicolae. numquid minus aurea proles?

(75)

ergo quod deus atque heros, cur non minor aetas?

infelix ego, non illo qui tempore natus,

180

quo facilis natura fuit. sors o mea laeva

nascendi miserumque genus, quo sera libido est.

+tantum vita meae cordis+ fecere rapinam,

(80)

ut maneam quod vix oculis cognoscere possis.