BIBLIOTHECA AUGUSTANA

 

A. Cornelius Celsus

floruit ca. 30

 

De medicina libri VIII

 

Conspectus librorum

 

___________________________________________________

 

 

 

 

 

Liber I

 

Prooemium

Caput I

Quemadmodum sanos agere conveniat.

Caput II

Quae imbecilis servanda sint.

Caput III

Observationes quaedam, prout res novae incidunt, et corporum genera et sexus et aetates et tempora anni sunt.

Caput IV

De iis, qui aliqua parte corporis laborant, et primum de iis, quibus Caput infirmum est.

Caput V

De iis, qui lippitudine, gravidae, destillatione tonsillisque laborant.

Caput VI

Ad solutam alvum remedia.

Caput VII

Remedia ad coli dolorem.

Caput VIII

Quae agenda sint stomacho laborantibus.

Caput IX

Quid observandum sit dolore nervorum laborantibus.

Caput X

Observatio in pestilentia.

 

 

Liber II

 

Prooemium

Caput I

Quae anni tempora, quae tempestatum genera, quae partes aetatis, qualia corpora vel tuta vel morbis opportuna sint, et quod valetudinis genus in quoque timeri possit.

Caput II

De signis adversae valetudinis futurae.

Caput III

Quae bona in aegrotantibus signa sint.

Caput IV

Mala signa aegrotantium.

Caput V

De signis longae valetudinis.

Caput VI

De indiciis mortis.

Caput VII

De notis, quas aliquis in singulis morborum generibus habere possit.

Caput VIII

Quae notae in quoque morbi genere vel spem vel pericula ostendant.

Caput IX

De morborum curationibus.

Caput X

De sanguinis detractione per venas.

Caput XI

De sanguinis detractione per cucurbitulas.

Caput XII

De deiectione. De alvi ductione.

Caput XIII

De vomitu.

Caput XIV

De frictione.

Caput XV

De gestatione.

Caput XVI

De abstinentia.

Caput XVII

De sudore.

Caput XVIII

Qui cibi potionesque aut valentis aut mediae aut imbecillae materiae sint.

Caput XIX

Quae natura ac proprietas; cuiusque rei sit, qua vescimur.

Caput XX

De iis, quae boni succi sunt.

Caput XXI

De iis, quae mali succi sunt.

Caput XXII

Quae res lenes quaeve acres sint.

Caput XXIII

De iis, quae crassiorem quaeve tenuiorem pituitam faciunt.

Caput XXIV

De iis, quae stomacho idonea sunt.

Caput XXV

Quae res alienae stomacho sint.

Caput XXVI

De iis, quae inflant.

Caput XXVII

De iis, quae calefaciunt aut refrigerant.

Caput XXVIII

De iis, quae intus facile corrumpuntur.

Caput XXIX

De iis, quae alvum movent.

Caput XXX

De iis, quae alvum adstringunt.

Caput XXXI

De iis, quae urinam movent.

Caput XXXII

De iis, quae ad somnum apta sunt.

Caput XXXIII

De iis, quae materiam evocant.

 

 

Liber III

 

Caput I

De morborum generibus.

Caput II

Quomodo morbi cognoscuntur, et an increscant an minuantur, et qua ratione ab initio, qui languere incipit, curari debeat.

Caput III

De febrium generibus.

Caput IV

De curationum diversis generibus.

Caput V

De febrium speciebus et singularum curationibus; quando cibus febricitantibus dandus sit.

Caput VI

Quando potiones febricitantibus dari expediat.

Caput VII

Quomodo pestilentes febres curari debeant. Curatio ardentis febris.

Caput VIII

Curatio semitertianae febris, quae ἡμιτριταῖος dicitur.

Caput IX

Curatio lentarum febrium.

Caput X

Remedia in febribus ad capitis dolorem et praecordiorum inflammationem et ariditatem et scabritiem linguae.

Caput XI

Remedia contra frigus, quod febrem praecedit.

Caput XII

Curatio horroris in febribus.

Caput XIII

Curatio quotidianae febris.

Caput XIV

Curatio tertianae febris.

Caput XV

Curatio quartanae febris.

Caput XVI

Curatio duarum quartanarum.

Caput XVII

Curatio quotidianae febris, quae ex quartana facta sit.

Caput XVIII

De tribus insaniae generibus, et primum, de eius curatione, quae a Graecis φρενῖτις dicitur.

Caput XIX

De cardiacis.

Caput XX

De lethargicis.

Caput XXI

De hydropicis.

Caput XXII

De tabe et eius speciebus.

Caput XXIII

De comitiali morbo.

Caput XXIV

De regio morbo.

Caput XXV

De elephantia.

Caput XXVI

De attonitis.

Caput XXVII

De resolutione nervorum. De dolore nervorum. De tremore nervorum. De suppurationibus internis.

 

 

Liber IV

 

Caput I

De humani corporis interioribus sedibus.

Caput II

De curationibus morborum, qui nascuntur a capite.

Caput III

De morbo, qui circa faciem nascitur.

Caput IV

De resolutione linguae.

Caput V

De destillatione ac gravedine.

Caput VI

De cervicis morbis.

Caput VII

De faucium morbis.

Caput VIII

De difficultate spirandi.

Caput IX

De faucium exulceratione.

Caput X

De tussi.

Caput XI

De sanguinis sputo.

Caput XII

De stomachi morbis.

Caput XIII

De laterum doloribus.

Caput XIV

De viscerum morbis, et primum de pulmone.

Caput XV

De hepaticis.

Caput XVI

De lienosis.

Caput XVII

De renum morbis.

Caput XVIII

De intestinorum morbis, et primum de cholera.

Caput XIX

De coeliaco, ventriculi morbo.

Caput XX

De tenuioris intestini morbo.

Caput XXI

De morbo intestini plenioris.

Caput XXII

De torminibus.

Caput XXIII

De laevitate intestinorum.

Caput XXIV

De lumbricis alvum occupantibus.

Caput XXV

De tenesmo.

Caput XXVI

De ventris fluxu.

Caput XXVII

De vulvae morbo.

Caput XXVIII

De seminis nimia ex naturalibus profusione.

Caput XXIX

De coxarum morbis.

Caput XXX

De genuum dolore.

Caput XXXI

De manuum et pedum articulorumque vitiis.

Caput XXXII

De refectione convalescentium a morbo.

 

 

Liber V

 

Prooemium

Caput I

De simplicibus facultatibus quaruncunque rerum, ex quibus medicamenta fiunt, et primum de iis, quae sanguinem supprimunt.

Caput II

Quae vulnus glutinent.

Caput III

Quae concoquant et moveant pus.

Caput IV

Quae aperiant vulnera.

Caput V

Quae purgent.

Caput VI

Quae rodant.

Caput VII

Quae excedant corpus.

Caput VIII

Quae adurant.

Caput IX

Quae crustas ulceribus inducant.

Caput X

Quae crustas ulceribus resolvant.

Caput XI

Quae discutiant ea, quae in aliqua parte corporis coierunt.

Caput XII

Quae evocent et educant.

Caput XIII

Quae exasperata laevent.

Caput XIV

Quae carnem nutriant et ulcus impleant.

Caput XV

Quae molliant.

Caput XVI

Quae cutem purgent.

Caput XVII

De mixturis simplicium rerum, et de ratione ponderum. Quid malagma et emplastrum et pastillus inter se differant.

Caput XVIII

De malagmatis. Malagma adversus calidas podagras. Malagma ad materiam extrahendam. Malagma ad iecur dolens. Malagma ad lienem. Malagma commune pluribus. Malagma ad laterum dolores. Malagma ad idem Andreae. Malagma ad revolvenda quae adstricta sunt, et mollienda quae dura sunt, et digerenda quae coeunt. Malagma aliud ad eadem. Malagma Moschi ad molliendum. Malagma Medi ad digerenda quae coeunt. Malagma Panthemi ad eadem. Malagma ad strumas. Malagma Miconis ad idem. Malagma aliud ad idem valens. Malagma ad strumam et phymata. Malagma ad strumam et tubera et καρκινώδη. Malagma Protarchi ad parotidas et favum et mala ulcera. Malagma adversus panum et phymata. Malagma adversus phymata. Malagma ad supprimendum omne quod abscedit. Malagma ad sanguinem supprimendum. Malagma ad carcinodas et phymata lenienda. Malagma ad livorem faciei contusae. Malagma ἀναστομωτικὰ ad aperiendum. Malagma Miconis ad resolvendum aperiendumque ac purgandum. Malagma ad ossa et nervos. Malagma Euthyclei ad articulos et ad omnem dolorem. Malagma Sosagorae ad dolores articulorum. Malagma Chrysippi ad idem valens. Malagma Ctesiphontis ad idem valens et ad parotidas et phymata et strumam. Malagma ad articulos. Malagma Aristonis adversus podagras et recentia phymata et omnes dolores. Malagma Theoxeni ad pedum dolores. Malagma Numenii ad podagram ceterosque articulos induratos. Malagma Dexii, siquando callus in articulis increvit.

Caput XIX

De emplastris. Barbarum emplastrum nigrum, quod cruentis protinus vulneribus iniicitur. Choacon emplastrum nigrum, ad idem valens. Basilicon emplastrum nigrum ad idem. Smaragdinum emplastrum ad idem. Emplastrum rufum ad idem. Παρακολλητικὸν emplastrum ad idem. Cephalicum emplastrum Philothae, capiti conveniens. Emplastrum viride ad idem valens. Tetrapharmacum emplastrum ad pus movendum. Enneapharmacum emplastrum ad pus movendum et ad purgandum valens. Emplastra, quibus utriusque rei facultas est. - Attalum emplastrum ad vulnem. Iudaei emplastrum, fracto capiti accommodatum. Emplastra ἐπισπαστικά. Aliud διὰ δαφνίδων ad extrahendum et pus movendum. Philocratis emplastrum ad extrahendum et pus movendum. Ῥυπῶδες emplastrum ad extrahendum. Emplastrum Hecataei ad extrahendum. Alexandrinum emplastrum viride ad extrahendum. De emplastris exedentibus. Emplastrum, quod exest corpus, ossa resolvit et supercrescentem carnem coercet. Emplastra adversus morsus et alia recentiora vulnera. Emplastrum Diogenis nigrum. Ephesium emplastrum rubrum ad idem valens. Aliud emplastrum ad idem valens. Λευκὰ emplastra, non gravibus vulneribus accommodata et maxime senilibus. Elephantinum emplastrum. Lenia emplastra. Emplastrum lene. Archagathi emplastrum lene. Emplastra eiusdem generis, ad leniendum apta.

Caput XX

De pastillis et primum de iis, qui ad recentia vulnera glutinanda sanandaque apti sunt. Alius pastillus ad glutinanda vulnera. De sphragide pastillo, quem Polybus confecit ad glutinandum vulnus. Pastillus ad ulcera sordida et nigritiem in auribus, naribus et in obscoenis partibus inflammationesque eorum. Pastillus Andronis ad uvam inflammatam, ad naturalia sordida, etiam cancro laborantia. Pastillus ad fissa ani vel ora, venarum fundentia sanguinem vel cancrum. Pastillus ad expellendum calculum cum urina.

Caput XXI

De pessis. Ad sanguinem evocandum. Ad vulvam molliendam. Alia pessi compositio ad idem valens. Ad inflammationes vulvae Numenii pessus. Ad eiiciendum e vulva infantem mortuum. Si mulier vitio locorum concidit, qua curatione utendum sit. Si mulier non comprehendit.

Caput XXII

De medicamentis, quibus aridis utimur. Ad carnem supercrescentem exedendam. Ad putrem carnem continendam, ne ultra serpat, eamque leniter exedendam plures compositiones. Hierae cumpositio. Iudaei compositio. Iollae compositio. Ad sanguinis profluvia vel ex membrana cerebri vel aliis locis et ad cancrum et ad inducendam cicatricem et ad coercendam carnem increscentem. Timaei compositio ad ignem sacrum vel cancrum. Ad sternutamenta excitanda. Gargarizationes, quibus fieri debeant.

Caput XXIII

De antidotis et quibus malis opitulentur. Compositio antidoti. Aliud antidotum Ambrosia nominatum, quod Zopyrus Ptolemaeo regi composuit. Antidotum Mithridatis.

Caput XXIV

De acopis. Acopum nervis utile. Acopum elaeodes, nervis utile. Ἔγχριστα ad ulcera purganda et implenda. Ad sacrum ignem.

Caput XXV

De catapotiis. Catapotium ad somnum arcessendum et levationem doloris et simul ad concoquendum. Catapotium valentius ad somnum. Catapotium ad plurimos dolores per somnum leniendos. Catapotium aliud ad multa valens. Catapotium ad inducendum somnum, quem vulva dolens prohibuit. Ad iecur sanandum. Ad finiendos dolores lateris. Ad thoracis dolores finiendos. Catapotium Athenionis ad tussim. Catapotium Heraclidis Tarentini ad tussim et somnum. Catapotium ad purganda ulcera in faucibus tussientibus. Colice Cassii medici. Ad infantem mortuum aut secundas expellendas. Laborantibus ex partu quid dari debeat. Ad adiuvandam vocem. Adversus difficultatem urinae. Arteriaces compositio quomodo fiat.

Caput XXVI

De quinque generibus noxarum corporis. De vulneribus, quae per tela inferuntur. Quae vulnera insanabilia sint. Quae vulnera difficilem curationem habeant. Quae vulnera tutiorem curationem habeant. Observationes in vulneris genere et figura. Aetatis observatio et corporis et vitae et temporis. Signa eorum, quae intus laesa sunt. Signa percussi cordis. Signa pulmonis icti. Signa iocinoris vulnerati. Signa percussorum renum. Signa vulnerati lienis. Signa percussae vulvae. Signa percussi cerebri vel membranae eius. Signa stomachi percussi. Signa ieiuni intestini et ventriculi vulnerati et aliorum intestinorum. Signa percussae medullae, quae in spina est. Signa septi transversi percussi. Signa vesicae vulneratae. De sanguine et sanie et pure et eorum speciebus, quandoque meliora deteriorave sint. Curatio adversus profusionem sanguinis in vulneribus. Curationes adversus vulnerum inflammationem. De glutinatione vulnerum. Quomodo vulnus ligari conveniat. Quomodo vulnerato agendum sit. De notis vulnerum. De curationibus vulnerum. Curationes propriae articulorum. Vulnus quomodo purgadum est. Quomodo vulnus implendum est. De ulceribus, quae extrinsecus per vulnera incidunt, curationibusque eorum. Curatio veteris ulceris. Curatio erysipelarum. Curatio gangraenae. Curatio vulnerum, ubi quid collisum est aut detritum aut infixum. Quomodo cicatrix vulneri inducenda purgandaque sit.

Caput XXVII

De vulneribus, quae per morsus inferuntur, eorumque curationibus. Curatio adversus rabiosi canis morsum. Curationes communes adversus omnes morbos serpentium. Speciales curationes adversus ictus serpentium, et primum adversus ictum aspidis. Adversus ictum scorpionis. Adversus aranei et scorpionis ictum. Adversus cerastis et dipsadis et haemorrhoidis ictum. Adversus chersydri ictum et cerastis. Adversus phalangii ictum. Adversus ictus Italorum anguium, qui minus terribiles sunt. Remedium generale adversus omnia venena vel in cibo vel in potione assumta. Specialia remedia adversus quaedam venena et primum adversus cantharidas. Adversus cicutam. Adversus hyoscyamum. Adversus cerussam. Adversus sanguisugam, si epota est, et lac, quod intus coiit. Adversus fungos inutiles. De adustis corporis locis et quomodo curari debeant.

Caput XXVIII

De interioribus ulceribus, quae aliqua corporum parte corrupta nascuntur. De carbunculo. De carcinomate. De theriomate. De sacro igne. De Chironio ulcere. De ulceribus, quae ex frigore in pedibus et manibus oriuntur. De struma. De furunculo. De phymate. De phygethlo. De abscessibus. De fistulis. De ulceris genere, quod μελικηρία nominatur. De acrochordone et thymio et myrmeciis et clavo. De pustularum generibus. De scabie. De impetiginis speciebus. De papulis. De vitiliginis speciebus, id est de alpho et melane et leuce.

 

 

Liber VI

 

Caput I

De vitiis singularum corporis partium. De capillis fluentibus.

Caput II

De porrigine.

Caput III

De sycosi.

Caput IV

De areis.

Caput V

De varis et lenticulis et ephelide.

Caput VI

De oculorum morbis et primum de iis, qui lenibus medicamentis curantur. De diversis oculorum collyriis. Philonis collyrium. Dionysii collyrium. Cleonis collyrium. Theodoti collyrium, acharistum appellatum. Cythion vel tephrion collyrium. Euelpidis collyrium, trygodes nominatum. Nilei collyrium omnium optimum. De carbunculis oculorum. De pustulis oculorum. Philetis collyrium ad pustulas oculorum. De ulceribus oculorum et de διὰ λιβάνου collyrio. De imminutione oculorum. De pediculis palpebrarum. De oculorum gravioribus morbis, qui ex inflammationibus oriuntur et validioribus medicamentis curantur, et de Andreae collyrio et de διὰ κέρατος Μεμιγμένον, Euelpidis collyrium. De oculorum ulceribus supercrescentibus, sordidis, cavis, veteribus. Smilion collyrium. Phynon collyrium Euelpidis. Sphaerion collyrium Euelpidis. Liquidum Euelpidis collyrium. De cavis oculorum ulceribus. Hermonis collyrium De cicatricibus oculorum, quae ex ulceribus factae sunt, et de asclepia et canopite et pyxino collyriis. De alio genere inflammationis oculorum. Caesarianum collyrium. Hieracis collyrium. De aride lippitudine. Rhinion collyrium. Ad oculos scabros collyria. De caligine oculorum. Διὰ κρόκου collyrium. De caligine, quae propter senectutem aut aliam imbecillitatem fit. De suffusione oculorum. De resolutione oculorum. De mydriasi oculorum. De imbecillitate oculorum. Ad oculos, qui extrinsecus offenduntur, cum sanguine suffusi sunt.

Caput VII

De aurium morbis. De pure et malo odore aurium. Compositiones ad omnia aurium vitia. De ulcere sordido aurium. Adversus aurium vermes. Ad compressa aurium foramina. Ad gravem auditum. ad sonitum aurium inter se ipsos. Ad ea, quae in aurem inciderunt, extrahenda.

Caput VIII

De narium morbis. De carnosis carunculis narium.

Caput IX

De dentium dolore.

Caput X

De tonsillis.

Caput XI

De oris ulceribus.

Caput XII

De linguae ulceribus.

Caput XIII

De parulidibus et ulceribus gingivarum.

Caput XIV

De uvae morbo.

Caput XV

De cancro oris.

Caput XVI

De parotidibus.

Caput XVII

De umbilico prominente.

Caput XVIII

De obscoenarum partium vitiis. De colis morbis. De cancro, qui in cole nascitur. De phagedaena in cole nascente. De carbunculo, qui in cole nascitur. De testiculorum morbis. De ani morbis. De rhagadiis. De condylomate. De haemorrhoidibus. Si anus vel os vulvae procidit, qua curatione utendum sit. De fungo ani aut vulvae.

Caput XIX

De digitorum ulceribus.

 

 

Liber VII

 

Prooemium

De chirurgica, et qui in ea claruerint, et qualis esse chirurgus debeat, et quid hoc in libro describatur.

Caput I

De luxatis.

Caput II

De iis, quae per se intumescunt, quomodo incidenda et curanda sint.

Caput III

De bonis malisve signis suppurationum.

Caput IV

De fistulis. De costarum fistulis. De ventris fistulis. De ani fistulis.

Caput V

De telis e corpore extrahendis. De sagittis recipiendis. De latis telis educendis. De alio telorum genere. De venenato telo evellendo.

Caput VI

De gangliis et meliceride et atheromate et steatomate, capitis tuberculis.

Caput VII

De oculorum vitiis, quae scalpello et manu curantar. De crithe. De chalaziis palpebrarum. De ungue oculorum. De encanthide. De ancyloblepharo. De aegilope. De pilis palpebrarum oculum irritantibus. De lagophthalmo. De ectropio. De staphylomate. De clavis oculorum. De oculorum natura. De suffusione. De pituita oculorum.

Caput VIII

De aurium morbis, qui manu et scalpello curantur.

Caput IX

Curta in auribus, labrisque ac naribus, quomodo sarciri et curari possint.

Caput X

De polypo.

Caput XI

De ozaena.

Caput XII

De oris vitiis, quae manu et ferro curantur. De dentibus. De tonsillis induratis. De uva. De lingua. De abscessu sub lingua. De labris.

Caput XIII

De cervicis vitiis.

Caput XIV

De umbilici vitiis.

Caput XV

Quomodo aqua hydropicis emittatur.

Caput XVI

De ventre ictu perforato, et intestinis vulneratis.

Caput XVII

De interiore membrana abdominis rupta. De varicibus ventris.

Caput XVIII

De testiculorum natura et morbis.

Caput XIX

De testiculorum curationibus communibus: et primum de incisione inguinis vel scroti.

Caput XX

De intestini in scrotum devoluti curatione.

Caput XXI

De omenti in scrotum prolapsi curatione. De herniae aquosae curatione.

Caput XXII

De ramicis curatione.

Caput XXIII

De carne, quae inter tunicas testiculorum concrevit, et de nervo indurato.

Caput XXIV

De ramice inguinis.

Caput XXV

Ad tegendam glandem colis, si nuda est. Quomodo glans penis contecta aperiri possit. Infibulandi ratio.

Caput XXVI

De urinae reddendae difficultate et curatione. Calculosis quae curatio adhibeatur. Signa calculorum vel arenosorum vel mollium. De calculis feminarum. Quae curatio calculo evulso habenda sit.

Caput XXVII

De cancro, qui incisa vesica nascitur.

Caput XXVIII

Si naturalia feminarum non admittunt concubitum, quomodo curari conveniat.

Caput XXIX

Qua ratione partus emortuus ex utero excutiatur.

Caput XXX

De ani vitiis. De condylomatis. De haemorrhoidibus.

Caput XXXI

De varicibus.

Caput XXXII

De digitis cohaerentibus et curvatis.

Caput XXXIII

De gangraena.

 

 

Liber VIII

 

Caput I

De positu et figura ossium totius humani corporis.

Caput II

Ossa vitiata et corrupta quibus signis cognoscantur, et qua ratione curentur.

Caput III

Quomodo os excidatur; et de modiolo, et terebra, ferramentis ad id paratis.

Caput IV

De calvaria fracta.

Caput V

De naso fracto.

Caput VI

De auribus fractis.

Caput VII

De maxilla fracta, et quibusdam ad omnia ossa pertinentibus.

Caput VIII

De iugulo fracto. De diversis ossium curis.

Caput IX

De costis fractis. De spina fracta.

Caput X

De humerorum, brachiorum, femorum, crurum, digitorum, fractorum vel evulsorum, communibus curationibus. De humero fracto. De brachio fracto De cubito fracto. De cruribus femoribusque fractis. De digito fracto. Communes curationes ad humeros, brachia, crura, femina digitosque confractos pertinentes.

Caput XI

De ossibus luxatis.

Caput XII

De maxilla luxata.

Caput XIII

De capite luxato.

Caput XIV

De spina luxata.

Caput XV

De humero luxato.

Caput XVI

De cubito luxato.

Caput XVII

De manu luxata.

Caput XVIII

De palma luxata.

Caput XIX

De digitis luxatis.

Caput XX

De femore luxato.

Caput XXI

De genu luxato.

Caput XXII

De talo luxato.

Caput XXIII

De planta luxata.

Caput XXIV

De digitis luxatis.

Caput XXV

De iis, quae cum vulnere loco moventur.