Saturae

Satura I

_______________________________________________________

Semper ego auditor tantum? numquamne reponam

vexatus totiens rauci Theseide Cordi?

inpune ergo mihi recitaverit ille togatas,

hic elegos? inpune diem consumpserit ingens

5

Telephus aut summi plena iam margine libri

scriptus et in tergo necdum finitus Orestes?

nota magis nulli domus est sua quam mihi lucus

Martis et Aeoliis vicinum rupibus antrum

Vulcani; quid agant venti, quas torqueat umbras

10

Aeacus, unde alius furtivae devehat aurum

pelliculae, quantas iaculetur Monychus ornos,

Frontonis platani convolsaque marmora clamant

semper et adsiduo ruptae lectore columnae.

expectes eadem a summo minimoque poeta.

15

et nos ergo manum ferulae subduximus, et nos

consilium dedimus Sullae, privatus ut altum

dormiret. stulta est clementia, cum tot ubique

vatibus occurras, periturae parcere chartae.

cur tamen hoc potius libeat decurrere campo,

20

per quem magnus equos Auruncae flexit alumnus,

si vacat ac placidi rationem admittitis, edam.

Cum tener uxorem ducat spado, Mevia Tuscum

figat aprum et nuda teneat venabula mamma,

patricios omnis opibus cum provocet unus

25

quo tondente gravis iuveni mihi barba sonabat,

cum pars Niliacae plebis, cum verna Canopi

Crispinus Tyrias umero revocante lacernas

ventilet aestivum digitis sudantibus aurum

nec sufferre queat maioris pondera gemmae,

30

difficile est saturam non scribere. nam quis iniquae

tam patiens urbis, tam ferreus, ut teneat se,

causidici nova cum veniat lectica Mathonis

plena ipso, post hunc magni delator amici

et cito rapturus de nobilitate comesa

35

quod superest, quem Massa timet, quem munere palpat

Carus et a trepido Thymele summissa Latino;

cum te summoveant qui testamenta merentur

noctibus, in caelum quos evehit optima summi

nunc via processus, vetulae vesica beatae?

40

unciolam Proculeius habet, sed Gillo deuncem,

partes quisque suas ad mensuram inguinis heres.

accipiat sane mercedem sanguinis et sic

palleat ut nudis pressit qui calcibus anguem

aut Lugudunensem rhetor dicturus ad aram.

45

quid referam quanta siccum iecur ardeat ira,

cum populum gregibus comitum premit hic spoliator

pupilli prostantis et hic damnatus inani

iudicio? quid enim salvis infamia nummis?

exul ab octava Marius bibit et fruitur dis

50

iratis, at tu victrix, provincia, ploras.

haec ego non credam Venusina digna lucerna?

haec ego non agitem? sed quid magis? Heracleas

aut Diomedeas aut mugitum labyrinthi

et mare percussum puero fabrumque volantem,

55

cum leno accipiat moechi bona, si capiendi

ius nullum uxori, doctus spectare lacunar,

doctus et ad calicem vigilanti stertere naso;

cum fas esse putet curam sperare cohortis

qui bona donavit praesepibus et caret omni

60

maiorum censu, dum pervolat axe citato

Flaminiam puer Automedon? nam lora tenebat

ipse, lacernatae cum se iactaret amicae.

nonne libet medio ceras inplere capaces

quadrivio, cum iam sexta cervice feratur

65

hinc atque inde patens ac nuda paene cathedra

et multum referens de Maecenate supino

signator falsi, qui se lautum atque beatum

exiguis tabulis et gemma fecerit uda?

occurrit matrona potens, quae molle Calenum

70

porrectura viro miscet sitiente rubetam

instituitque rudes melior Lucusta propinquas

per famam et populum nigros efferre maritos.

aude aliquid brevibus Gyaris et carcere dignum,

si vis esse aliquid. probitas laudatur et alget;

75

criminibus debent hortos, praetoria, mensas,

argentum vetus et stantem extra pocula caprum.

quem patitur dormire nurus corruptor avarae,

quem sponsae turpes et praetextatus adulter?

si natura negat, facit indignatio versum

80

qualemcumque potest, quales ego vel Cluvienus.

Ex quo Deucalion nimbis tollentibus aequor

navigio montem ascendit sortesque poposcit

paulatimque anima calverunt mollia saxa

et maribus nudas ostendit Pyrrha puellas,

85

quidquid agunt homines, votum, timor, ira, voluptas,

gaudia, discursus, nostri farrago libelli est.

et quando uberior vitiorum copia? quando

maior avaritiae patuit sinus? alea quando

hos animos? neque enim loculis comitantibus itur

90

ad casum tabulae, posita sed luditur arca.

proelia quanta illic dispensatore videbis

armigero! simplexne furor sestertia centum

perdere et horrenti tunicam non reddere servo?

quis totidem erexit villas, quis fercula septem

95

secreto cenavit avus? nunc sportula primo

limine parva sedet turbae rapienda togatae.

ille tamen faciem prius inspicit et trepidat ne

suppositus venias ac falso nomine poscas:

agnitus accipies. iubet a praecone vocari

100

ipsos Troiugenas, nam vexant limen et ipsi

nobiscum. ‹da praetori, da deinde tribuno.›

sed libertinus prior est. ‹prior› inquit ‹ego adsum.

cur timeam dubitemve locum defendere, quamvis

natus ad Euphraten, molles quod in aure fenestrae

105

arguerint, licet ipse negem? sed quinque tabernae

quadringenta parant. quid confert purpura maior

optandum, si Laurenti custodit in agro

conductas Corvinus ovis, ego possideo plus

Pallante et Licinis?› expectent ergo tribuni,

110

vincant divitiae, sacro ne cedat honori

nuper in hanc urbem pedibus qui venerat albis,

quandoquidem inter nos sanctissima divitiarum

maiestas, etsi funesta Pecunia templo

nondum habitat, nullas nummorum ereximus aras,

115

ut colitur Pax atque Fides, Victoria, Virtus

quaeque salutato crepitat Concordia nido.

sed cum summus honor finito conputet anno,

sportula quid referat, quantum rationibus addat,

quid facient comites quibus hinc toga, calceus hinc est

120

et panis fumusque domi? densissima centum

quadrantes lectica petit, sequiturque maritum

languida vel praegnas et circumducitur uxor.

hic petit absenti nota iam callidus arte

ostendens vacuam et clausam pro coniuge sellam.

125

‹Galla mea est› inquit, ‹citius dimitte. moraris?

profer, Galla, caput. noli vexare, quiescet.›

Ipse dies pulchro distinguitur ordine rerum:

sportula, deinde forum iurisque peritus Apollo

atque triumphales, inter quas ausus habere

130

nescio quis titulos Aegyptius atque Arabarches,

cuius ad effigiem non tantum meiere fas est.

vestibulis abeunt veteres lassique clientes

votaque deponunt, quamquam longissima cenae

spes homini; caulis miseris atque ignis emendus.

135

optima silvarum interea pelagique vorabit

rex horum vacuisque toris tantum ipse iacebit.

nam de tot pulchris et latis orbibus et tam

antiquis una comedunt patrimonia mensa.

nullus iam parasitus erit. sed quis ferat istas

140

luxuriae sordes? quanta est gula quae sibi totos

ponit apros, animal propter convivia natum!

poena tamen praesens, cum tu deponis amictus

turgidus et crudum pavonem in balnea portas.

hinc subitae mortes atque intestata senectus.

145

it nova nec tristis per cunctas fabula cenas;

ducitur iratis plaudendum funus amicis.

Nil erit ulterius quod nostris moribus addat

posteritas, eadem facient cupientque minores,

omne in praecipiti vitium stetit. utere velis,

150

totos pande sinus. dices hic forsitan ‹unde

ingenium par materiae? unde illa priorum

scribendi quodcumque animo flagrante liberet

simplicitas? «cuius non audeo dicere nomen?

quid refert dictis ignoscat Mucius an non?»

155

pone Tigillinum, taeda lucebis in illa

qua stantes ardent qui fixo gutture fumant,

et latum media sulcum deducit harena.›

qui dedit ergo tribus patruis aconita, vehatur

pensilibus plumis atque illinc despiciat nos?

160

‹cum veniet contra, digito compesce labellum:

accusator erit qui verbum dixerit «hic est.»

securus licet Aenean Rutulumque ferocem

committas, nulli gravis est percussus Achilles

aut multum quaesitus Hylas urnamque secutus:

165

ense velut stricto quotiens Lucilius ardens

infremuit, rubet auditor cui frigida mens est

criminibus, tacita sudant praecordia culpa.

inde ira et lacrimae. tecum prius ergo voluta

haec animo ante tubas: galeatum sero duelli

170

paenitet.› experiar quid concedatur in illos

quorum Flaminia tegitur cinis atque Latina.