Carmen de Alcestide

Textus:

Anonimo, L'Alcesti di Barcellona

ed. L. Nosarti, Pàtron editore Bologna 1992

___________________________________________________

Alcestis moriens (ca. 200 p. Chr. n., Roma, Musei Vaticani)

[P 158a] <Admetus> «Praescie, lauripotens, Latonie, Delie, Paean,

inuoco te laurusque tuo de numine tectas:

<da uates>, da scire diem, da noscere quando

rumpant Admeti fatalia fila Sorores;

quae finis uitae, quo me post fata reliquam

edoce, siderea<s> animus quando ibit in auras.

Quamuis scire homini sit prospera uita futuri

tormentum sit, <si> atra dies et pallida uitast,

ede tamen, si te colui famulumque pauentem

succepi pecudumque ducem post crimina diuum

accepi iussi<que> idem dare iubila siluis.»

<Poeta> Praescius heu Paean: Apollo «Doleo, sed uera fatebo<r>:

mors uicina premit ma>estique Ac<h>eronis adire

iam prope regna tibi gratamque relinquere lucem.

Sed ueniat pro te qui mortis damna subire

possit et instantis in se conuertere casus,

tu poteris posthac alieno uiuere fato.

Iam tibi cum genitor, genetrix cum cara supersit

et coniux natique rudes, pete lumina pro te

qui claudat fatoque tuo tumuloque cremetur.»

<Poeta> Ille larem post dicta petit maestusque beato

iactat membra toro et fletibus atria conplet.

Ad natum genitor triste<m> concurrit et alto

pectore suspirans: «Lacrimarum causa?» requirit.

Edocet ille patrem fatorum damna: Admet<us> Sororum

me rapit, ecce, dies, genitor, para funera nato.

Hoc Parcae docuere nefas, hoc noster Apollo

[P 158b] inuitus, pater, edocuit. Sed reddere uitam

tu genitor, tu sancte potes, si tempora dones,

si pro me mortem subitam tumulosque subire

digneris natoque tuo concedere lucem.»

<Poeta> Hic genitor, non ut genitor: Pat<er> «Si lumina poscas,

concedam, gratamque manum de corpore nostro,

nate, uelis, tribuam: uiuet manus altera mecum;

si sine lumin<e> ero, aliquid tamen esse uidebor;

nil ero, si quod sum donauero. Quanta senectae

uita meae superest! Minimam uis tollere uitam?

Quapropter? quia regna dedi tibi, castra reliqui,

contentus tantum uitae, qua dulcius una

nil mihi post mortem. Quam tu si reddere uelles,

nate, tibi concessissem tumulos habitassem,

uisurus post fata diem.» <Poeta> Pulsus genetricis

uoluitur ante pedes, uestigia blandus adorat

inque sinus fundit lacrimam. Fugit illa rogantem,

nec pietate nocens, [P 159a] nec uincitur inproba fletu,

haec super inproperans: Mat<er> «Oblitus mente parentum

tu, scelerate, potes materna<m> cernere morte<m>,

tu tumulis gaudere meis? Haec ubera flammae

diripiant, uterum<que> rogis uis ultimus ignis

consumat, quod te peperi<t>, hostis mihi lucis,

hostis, nate, patris? Vitam concedere uellem,

si semper posses aeterna in sede morari.

Cur metuis mortem, cui nascimur? Effuge longe,

quo Part<h>us, quo Medus Arabs<ue>, ubi barbarus ales

nascitur †adque nobis iteratum cingitur urbis†

illic, nate, late; <non> te tua fata sequentur?

Perpetuum nihil est, nihil est sine morte creatum:

lux rapitur et nox oritur, moriuntur et anni;

non est terra locos, quos egenerauerat ante?

Ipse pater mundi fertur tumulatus abisse

et frater Stygium regnum multatus obisse;

Bacchum fama refert <T>itanide <de> arte perisse,

per uada <-> lethi Cererem Veneremque subisse.

Cur ego de nato doleam, quem fata reposcunt?

[P 159b] Cur ego non plangam, sicut planxere priores?

Amisit natum Diomede, carpsit Agaue;

perdidit Alt<h>aea natum, dea perdidit Ino;

fleuit Ityn Progne et colligit ilia cruentum.

Nam quaecumque gerit tellus, <sal> uel uagus aer

labuntur, pereunt, moriuntur ,contumulantur».

<Poeta> Coniugis ut talis uidit Pelieida fletus,

Alcestis «Me», inquit, «trade †niquid†, me, coniux, trade sepulcris»,

exclamans, «concedo libens, ego tempora dono,

Admete, uentura tibi, pro coniuge coniux.

Si uinco matrem, uinco pietate parentis;

si morior, laus magna mei; post funera nostra

non ero, sed factum totis narrabitur annis

et coniux pia semper ero. Non tristior atros

aspiciam uultus, non toto tempore flebo

aut cineres seruabo tuos. Lacrimosa recedat

uita procul: mors ista placet. Me trade sepulcris,

me portet melius nigro uelamine Po<r>t<h>meus.

Hoc tantum moritura [P 160a] rogo, ne post mea fata

dulcior ulla tibi, uestigia ne mea coniux

carior ista legat. Et tu, me nomine tantum

ne cole meque puta tecum sub nocte iacere.

In gremio cineris nostros dignare tenere,

nec timida tractare manu †sudare failas

unguentum† titulumque nouo praecingere flore.

Si redeunt umbrae, ueniam tecum<que> iacebo

qualiscumque, tamen coniux, ne deserar a te,

nec doleam de me quod uitam desero pro te.

Ante omnes commendo tibi pia pignora natos,

pignora quae solo de te fecunda creaui,

de te: sic nullas habe<a>t mors ista querellas.

Non pereo nec enim morior: me, crede, reseruo,

quae tihi tam similes natos moritura relinquo;

quos rogo ne paruos malis, indigne, nouercae

prodere nec flentes matris pia uindicet umbra.

Si tibi dissimiles hoc, non mea dulcis imago

paulum nocte ueni<t> . . . Et tu pro coniuge caro

disce mori, disce †exm† exempla<r> [P 160b] pietatis».

<Poeta> Iam uaga sideribus nox pingebatur et ales

rore soporifero conpleuer<a>t omnia Somnus;

ad mortem properans, in coniuge fixa iacebat

Alcestis lacrimasque uiri peritura uidebat.

Plangere saepe iubet sese natosque uirumque,

disponit famulos, conponit in ordine funus

laeta sibi, pictosque toros uariosque †paones†,

barbaricas frondes <et> odores, tura crocumque:

pallida sudanti destringit balsama uirga,

ereptum nido praecidit puluer amomi,

arida purpureis destringit cinnama ramis

arsurosque omnes secum disponit odores.

<H>ora propinquabat lucem ra<p>tura puellae

tardabatque manus rigor, omnia corripiebat;

caeruleos ungues oculis moritura notabat

algentisque pedes; fatali frigore pressa

Admeti in gremio refugit fugientis imago.

[P 161a] Ut rediit sensus: <Alcestis> «Coniux, dulcissime coniux»,

exclamat, «rapior; uenit, mors ultima uenit,

infernusque deus claudet <iam> membra sopore.»