B  I  B  L  I  O  T  H  E  C  A    A  U  G  U  S  T  A  N  A
           
  Ambrosius
ca. 339 - 397
     
   



H y m n i

______________________________


Metrum hymnorum:
Dimeter iambeus acatalecticus:



 
Melodia hymnorum (reconstructio):
(mp3, ca. 170 kb)



______________________________

 
Deus creator omnium


Deus creator omnium,
polique rector, vestiens
diem decoro lumine,
noctem soporis gratia,

5
artus solutos ut quies
reddat laboris usui,
mentesque fessas allevet
luctusque solvat anxios,

grates peracto iam die
10
et noctis exortu preces,
voti reos ut adiuves,
hymnum canentes solvimus.

te cordis ima concinant,
te vox canora concrepet,
15
te diligat castus amor,
te mens adoret sobria:

ut cum profunda clauserit
diem caligo noctium,
fides tenebras nesciat
20
et nox fide reluceat.

dormire mentem ne sinas,
dormire culpa noverit,
castis fides refrigerans
somni vaporem temperet.

25
exuta sensu lubrico
te cordis ima somnient,
ne hostis invidi dolo
pavor quietos suscitet.

Christum rogemus et patrem,
30
Christi patrisque spiritum,
unum potens per omnia
fove precantes, trinitas.

 
Aeterne rerum conditor


Aeterne rerum conditor,
noctem diemque qui regis
et temporum das tempora,
ut alleves fastidium;

5
praeco diei iam sonat,
noctis profundae pervigil,
nocturna lux viantibus,
a nocte noctem segregans.

hoc excitatus lucifer
10
solvit polum caligine,
hoc omnis errorum chorus
vias nocendi deserit.

hoc nauta vires colligit,
pontique mitescunt freta;
15
hoc ipse petra ecclesiae
canente culpam diluit.

surgamus ergo strenue:
gallus iacentes excitat
et somnolentos increpat;
20
gallus negantes arguit.

gallo canente spes redit,
aegris salus refunditur,
mucro latronis conditur,
lapsis fides revertitur.

25
Iesu, labentes respice,
et nos videndo corrige;
si respicis lapsus cadunt
fletuque culpa solvitur.

tu lux refulge sensibus,
30
mentisque somnum discute:;
te nostra vox primum sonet,
et vota solvamus tibi.

deo patri sit gloria
eiusque soli filio
35
cum spiritu paraclito
et nunc et in perpetuum.

 
Iam surgit hora tertia


Iam surgit hora tertia,
qua Christus ascendit crucem;
nil insolens mens cogitet,
intendat affectum precis.

5
qui corde Christum suscipit,
innoxium sensum gerit,
votisque praestat sedulis
sanctum mereri spiritum.

haec hora qua finem dedit
10
diri veterno criminis,
mortisque regnum diruit,
culpamque ab aevo sustulit.

hinc iam beata tempora
coepere Christi gratia,
15
fidei replevit veritas
totum per orbem ecclesias.

celso triumphi vertice
matri loquebatur suae:
«en filius, mater, tuus,»
20
apostolo, «en mater tua,»

praetenta nuptae foedera
alto docens mysterio,
ne virginis partus sacer
matris pudorem laederet.

25
cui fidem caelestibus
Iesus dedit miraculis,
nec credidit plebs impia:
qui credidit salvus erit.

nos credimus natum deum
30
partumque virginis sacrae,
peccata qui mundi tulit
ad dexteram sedens patris.

 
In nocte natalis domini


Intende. qui regis Israel,
super cherubin qui sedes,
adpare Ephrem coram, excita
potentiam tuam et veni.

5
veni, redemptor gentium,
ostende partum virginis,
miretur omne saeculum,
talis decet partus deo.

non ex virili semine,
10
sed mystico spiramine
verbum dei factum est caro,
fructusque ventris floruit.

alvus tumescit virginis,
claustrum pudoris permanet,
15
vexilla virtutum micant,
versatur in templo deus.

procedat e thalamo suo,
pudoris aula regia,
geminae gigans substantiae;
20
alacris occurrat viam.

egressus eius a patre,
regressus eius ad patrem,
excursus usque ad inferos,
recursus ad sedem dei.

25
aequalis aeterno patri
carnis tropaeo accingere,
infirma nostri corporis
virtute firmans perpeti.

praesepe iam fulget tuum
30
lumenque nox spirat novum,
quod nulla nox interpolet
fideque iugi luceat.

 
Inluminans altissimus


Inluminans altissimus
micantium astrorum globos,
pax, vita, lumen, veritas,
Iesu, fave precantibus;

5
seu mystico baptismate
fluenta Iordanis retro
conversa quondam tertio
praesente sacraris die;

seu stella partum virginis
10
caelo micans signaverit,
et hac adoratum die
praesepe magos duxerit;

vel hydriis plenis aquae
vini saporem infuderis;
15
hausit minister conscius,
quod ipse non impleverat.

aquas colorari videns,
inebriare flumina,
elementa mutata stupet
20
transire in usus alteros.

sic quinque milibus virum
dum quinque panes dividis,
edentium sub dentibus
in ore crescebat cibus.

25
multiplicabatur magis
dispendio panis suo.
quis haec videns mirabitur
iuges meatus fontium?

inter manus frangentium
30
panis rigatur profluus;
intacta quae non fregerant
fragmenta subrepunt viris.

 
Orabo mente dominum


Orabo mente dominum,
orabo simul spiritu;
ne vox sola deo canat,
sensusque noster alibi
5
ductus, aberret fluctuans,
vanis praeventus casibus.

 
Splendor paternae gloriae


Splendor paternae gloriae,
de luce lucem proferens,
lux lucis et fons luminis,
dies dierum inluminans,

5
verusque sol inlabere,
micans nitore perpeti,
iubarque sancti spiritus
infunde nostris sensibus.

votis vocemus et patrem -
10
patrem perennis gloriae,
patrem potentis gratiaeb-
culpam releget lubricam.

informet actus strenuos,
dentem retundat invidi,
15
casus secundet asperos,
donet gerendi gratiam,

mentem gubernet et regat
casto fideli corpore;
fides calore ferveat,
20
fraudis venena nesciat.

Christusque nobis sit cibus,
potusque noster sit fides;
laeti bibamus sobriam
ebrietatem spiritus.

25
laetus dies hic transeat,
pudor sit ut diluculum,
fides velut meridies,
crepusculum mens nesciat.

aurora cursus provehit,
30
aurora totus prodeat,
in patre totus filius,
et totus in verbo pater.

deo patri sit gloria,
eiusque soli filio,
35
cum spifitu paraclito
et nunc et in perpetuum.

 
Aeterna Christi munera


Aeterna Christi munera
et martyrum victorias,,
laudes ferentes debitas,
laetis canamus mentibus.

5
ecclesiarum principes,
belli triumphales duces,
caelestis aulae milites
et vera mundi lumina,

terrore victo saeculi
10
poenisque spretis corporis,
mortis sacrae conpendio,
lucem beatam possident.

traduntur igni martyres
et bestiarum dentibus:
15
armata saevit ungulis
tortoris insani manus.

nudata pendent viscera,
sanguis sacratus funditur,
sed permanent inmobiles
20
vitae perennis gratia.

devota sanctorum fides,
invicta spes credentium,
perfecta Christi caritas,
mundi triumphat principem.

25
in his paterna gloria,
in his voluntas spiritus,
exultat in his filius:
caelum repletur gaudio.

te nunc, redemptor, quaesumus,
30
ut martyrum consortio
iungas precantes servulos,
in sempiterna saecula.

 
Somno refectis artubus


Somno refectis artubus,
spreto cubili surgimus,
nobis, pater, canentibus
adesse te deposcimus.

5
te lingua primum concinat,
te mentis ardor ambiat;
ut actuum sequentium
tu, sancte, sis exordium.

cedant tenebrae lumini,
10
et nox diurno sideri;
ut culpa quam nox intulit,
lucis labascat munere.

precamur iidem supplices,
noxas ut omnes amputes;
15
ne ore te canentium
lauderis in perpetuum.

praesta, pater piissime,
patrique compar unice,
cum spiritu paraclito
20
regnans per omne saeculum.

 
Consors paterni luminis


Consors paterni luminis,
lux ipse lucis, et dies,
noctem canendo rumpimus,
assiste postulantibus.

5
aufer tenebras mentium,
fuga catervas daemonum:
expelle somnolentiam,
ne pigritantes obruat.

10
sic, Christe, nobis omnibus
indulgeas credentibus;
ut prosit exorantibus,
quod praecinentes psallimus.

 
O lux beata trinitas


O lux beata trinitas,
et principalis unitas,
iam sol recedit igneus,
infunde lumen cordibus.

5
te mane laudum carmine,
te deprecamur vespere,
te nostra supplex gloria,
per cuncta laudet saecula.

 
Fit porta Christi pervia


Fit porta Christi pervia,
referta plena gratia,
transitque rex, et permanet,
clausa, ut fuit, per saecula.

5
genus superni luminis,
processit aula virginis,
sponsus, redemptor, conditor,
suae gigas ecclesiae.

honor matris et gaudium,
10
immensa spes credentium,
per atra mortis pocula,
resolvit nostra crimina.

 
Amore Christi nobilis


Amore Christi nobilis
et filius tonitrui
arcana Iohannes dei
fatu revelavit sacro.

5
captis solebat piscibus
patris senectam pascere;
turbante dum natat salo,
inmobilis fide stetit.

hamum profundo merserat,
10
piscatus est verbum dei,
iactavit undis retia,
vitam levavit omnium.

piscis bonus pia est fides
mundi supernatans salum,
15
subnixa Christi pectore,
sancto locuta spiritu:

«in principio erat verbum,
et verbum erat apud deum,
et deus erat verbum, hoc erat
20
in principio apud deum.

omnia per ipsum facta sunt.»
se laudet ipse, se sonet,
et laureatus spiritu
scriptis coronetur suis.

25
commune multis passio,
cruorque delictum lavans;
hoc morte praestat martyrum
quod fecit esse martyres.

vinctus tamen ab inpiis
30
calente olivo dicitur
tersisse mundi pulverem,
stetisse victor aemuli.

 
Ad commemorationem beatae Agnetis


Agnes beatae virginis
natalis est, quo spiritum
caelo refudit debitum
pio sacrata sanguine.

5
matura martyrio fuit
matura nondum nuptiis.
nutabat in viris fides,
cedebat effessus senex.

metu parentes territi
10
claustrum pudoris auxerant:
solvit fores custodiae
fides teneri nescia.

prodire quis nuptum putet, -
sic laeta vultu ducitur, -
15
novas viro ferens opes,
dotata censu sanguinis.

aras nefandi numinis
adolere taedis cogitur:
respondet «haud tales faces
20
sumpsere Christi virgines:

hic ignis exstinguit fidem,
haec flamma lumen eripit.
hic, hic ferite! ut profluo
cruore restinguam focos.»

25
percussa quam pompam tulit!
nam veste se totam tegens
curam pudoris praestitit,
ne quis retectam cerneret.

in morte vivebat pudor,
30
vultumque texerat manu,
terram genu flexo petit
lapsu verecundo cadens.

 
Ad Pascham


Hic est dies verus dei
sancto serenus lumine,
quo diluit sanguis sacer
probrosa mundi crimina;

5
fidem refundens perditis
caecosque visu inluminans.
quem non gravi solvit metu
latronis absolutio?

qui praemium mutans cruce
10
Iesum brevi adquisit fide
iustosque praevio gradu
praevenit in regno dei.

opus stupent et angeli
poenam videntes corporis
15
Christoque adhaerentem reum
vitam beatam carpere.

mysterium mirabile!
ut abluat mundi luem,
peccata tollat omnium
20
carnis vitia mundans caro!

quid hoc potest sublimius,
ut culpa quaerat gratiam
metumque solvat caritas
reddatque mors vitam novam,

25
hamum sibi mors devoret
suisque se nodis liget,
moriatur ut vita omnium,
resurgat ut vita omnium;

cum mors per omnes transeat,
30
omnes resurgant mortui,
consumpta mors ictu suo
perisse se solam gemat?

 
Victor, Nabor, Felix, pii


Victor, Nabor, Felix, pii
Mediolani martyres,
solo hospites, Mauri genus,
terrisque nostris advenae.

5
torrens harena quos dedit,
anhela solis aestubus,
extrema terrae finium,
exulque nostri nominis,

suscepit hospites Padus
10
mercede magna sanguinis:
sancto replevit spiritu
almae fides ecclesiae;

et se coronavit trium
cruore sacro martyrum,
15
castrisque raptos impiis
Christo sacravit milites.

profecit ad fidem labor,
armisque docti bellicis
pro rege vitam ponere,
20
decere pro Christo pati,

non tela quaerunt ferrea,
non arma Christi milites.
munitus armis ambulat,
veram fidem qui possidet.

25
scutum viro sua est fides
et mors triumphus, quem invidens
nobis tyrannus ad oppidum
Laudense misit martyres.

sed reddiderunt hostias
30
rapti quadrigis corpora,
revecti in ora principum
plaustri triumphalis modo.

 
Grates tibi, Iesu, novas


Grates tibi, Iesu, novas
novi repertor muneris
Protasio Gervasio
martyribus inventis cano.

5
piae latebant hostiae,
sed non latebat fons sacer:
latere sanguis non potest,
qui clamat ad deum patrem.

caelo refulgens gratia
10
artus revelavit sacros:
nequimus esse martyres,
sed repperimus martyres.

hic quis requirat testium
voces, ubi factum est fides?
15
sanatus inpos mentium
opus fatetur martyrum.

caecus recepto lumine
mortis sacrae meritum probat:
Severus est nomen viro,
20
usus minister publici.

ut martyrum vestem attigit
et ora tersit nubila,
lumen refulsit ilico
fugitque pulsa caecitas.

25
soluta turba vinculis,
spiris draconum libera,
emissa totis urbibus
domum redit cum gratia.

vetusta saecla vidimus,
30
iactata semicinctia,
tactuque et umbra corporum
aegris salutem redditam.

 
Ad festum ss. Petri et Pauli apostolorum


Apostolorum passio
diem sacravit saeculi,
Petri triumphum nobilem,
Pauli coronam paeferens.

5
coniunxit aequales viros
cruor triumphalis necis,
deum secutos praesulem
Christi coronavit fides.

primus Petrus apostolus
10
nec Paulus inpar gratia;
electionis vas sacrae,
Petri adaequavit fidem.

verso crucis vestigio
Simon honorem dans deo
15
suspensus ascendit, dati
non inmemor oraculi.

praecinctus, ut dictum est, senex
et elevatus ab altero
quo nollet ivit, sed volens
20
mortem subegit asperam.

hinc Roma celsum verticem
devotionis extulit,
fundata tali sanguine
et vate tanto nobilis.

25
tantae per urbis ambitum
stipata tendunt agmina,
trinis celebratur viis
festum sacrorum martyrum.

prodire quis mundum putet,
30
concurrere plebem poli:
electa gentium caput,
sedes magistri gentium.

 
Apostolorum supparem


Apostolorum supparem
Laurentium archidiaconem
pari corona martyrum
Romana sacravit fides.

5
Xystum sequens hic martyrem
responsa vatis rettulit:
«maerere, fili, desine,
sequere me post triduum.»

nec territus poenae metu
10
heres futurus sanguinis
spectavit obtutu pio,
quod ipse mox persolverat.

iam tunc in illo martyre
egit triumphum martyris,
15
successor aequus syngraphum
vocis tenens et sanguinis.

post triduum iussus tamen
census sacratos prodere
spondet pie nec abnuit,
20
addens dolum victoriae.

spectaculum pulcherrimum!
egena cogit agmina
inopesque monstrans praedicat:
«hi sunt opes ecclesiae.»

25
vere piorum perpetes
inopes profecto sunt opes.
avarus inlusus dolet
flammas et ultrices parat.

fugit perustus carnifex
30
suisque cedit ignibus:
«versate me», martyr vocat,
«vorate, si coctum est», iubet.

 
Nunc sancte nobis spiritus


Nunc sancte nobis spiritus,
unum patri cum filio,
dignare promptus ingeri
nostro refusus pectori.

5
os, lingua, mens, sensus, vigor
confessionem personent,
flammescat igne caritas,
accendat ardor proximos.

 
Rector potens, verax deus


Rector potens, verax deus,
qui temperas rerum vices,
splendore mane qui instruis
et ignibus meridiem,

5
exstingue flammas litium,
aufer calorem noxium,
confer salutem corporum,
veramque pacem cordium.

 
Rerum deus tenax vigor


Rerum deus tenax vigor,
inmotus in te permanens,
lucis diurnae tempora
successibus determinans,

5
largire clarum vespere,
quo vita nusquam decitat,
sed praemium mortis sacrae
perennis instet gloria.

 
Iesus corona virginum


Iesus corona virginum,
quem mater illa concipit,
quae sola virgo parturit,
haec vota clemens accipe,

5
qui pascis inter lilia
saeptus choreis virginum,
sponsus decorus gloria
sponsisque reddens praemia.

quocumque pergis, virgines
10
secuntur atque laudibus
post te canentes cursitant
hymnosque dulces personant.

te deprecamur, largius
nostris adauge mentibus
15
nescire prorsus omnia
corruptionis vulnera.

 
Aurora caelum purpurat


Aurora caelum purpurat,
aether resultat laudibus,
mundus triumphans iubilat,
horrens Avernus infremit,

5
rex ille dum fortissimus
de mortis inferno specu
patrum senatum liberum
educit ad vitae iubar.

cuius sepulchrum plurimo
10
custode signabat lapis,
victor triumphat et suo
mortem sepulchro funerat.

«sat funeri, sat lacrimis,
sat est datum doloribus!
15
surrexit exstinctor necis»
clamat coruscans angelus.

ut sis perenne mentibus
paschale, Iesu, gaudium,
a morte dira criminum
20
vitae renatos libera!

deo patri sit gloria
et filio, qui a mortuis
surrexit, ac paraclito
in sempiterna saecula.

 
Iam lucis orto sidere


Iam lucis orto sidere
deum precemur supplices,
ut in diurnis actibus
nos servet a nocentibus.

5
linguam refrenans temperet,
ne litis horror insonet;
visum fovendo ccntegat,
ne vanitates hauriat.

sint pura cordis intima,
10
absistat et vecordia;
carnis terat superbiam
potus cibique parcitas,

ut, cum dies abscesserit
noctemque sors reduxerit,
15
mundi per abstinentiam
ipsi canamus gloriam.

deo patri sit gloria,
eiusque soli filio,
cum spiritu paraclito,
20
et nunc et in perpetuum.

 
Christe, redemptor omnium


Christe, redemptor omnium,
ex patre, patris unice,
solus ante principium
natus ineffabiliter.

5
tu lumen, tu splendor patris,
tu spes perennis omnium,
intende, quas fundunt preces
tui per orbem famuli.

memento salutis auctor,
10
quod nostri quondam corporis
ex illibata virgine
nascendo formam sumpseris.

sic praesens testatur dies,
currens per anni circulum,
15
quod solus a sede patris
mundi salus adveneris.

hunc caelum, terra, hunc mare,
hunc omne, quod in eis est,
auctorem adventus tui
20
laudans exsultat cantico.

nos quoque, qui sancto tuo
redempti sanguine sumus,
ob diem natalis tui
hymnum novum concinimus.

25
gloria tibi, domine,
qui natus es de virgine,
cum patre et sancto spiritu
in sempiterna saecula.