B  I  B  L  I  O  T  H  E  C  A    A  U  G  U  S  T  A  N  A
           
  Pseudo-Aurelius Victor
De viris illustribus urbis Romae 		     
   


P s e u d o - A u r e l i u s   V i c t o r :
D e   V i r i s   i l l u s t r i b u s
V r b i s   R o m a e

Capitula 17 - 36

_____________________________________________


17. 1 Lucius Quinctius Cincinnatus filium Caesonem petulantissimum abdicauit, qui et a censoribus notatus ad Volscos et Sabinos confugit, qui duce Cloelio Graccho bellum aduersus Romanos gerebant et Q. Minucium consulem in Algido monte cum exercitu obsidebant. Quinctius dictator dictus, ad quem missi legati nudum eum arantem trans Tiberim offenderunt; qui insignibus sumptis consulem obsidio liberauit. 2 Quare a Minucio et eius exercitu corona aurea et obsidionali donatus eat. 3 Vicit hostes, ducem eorum in deditionem accepit et triumphi die ante currum egit. 4 Sextodecimo die dictaturam, quam acceperat, deposuit et ad agricultum reuersus est. 5 Iterum post uiginti annos dictator dictus Spurium Maelium regnum affectantem a Seruilio Ahala magistro equitum occidi iussit; domum eius solo aequauit: unde locus ille Aequimelium dicitur.

18. 1 Menenius Agrippa cognomento Lanatus dux electus aduersus Sabinos de his triumphauit. 2 Et cum populus a patribus secessisset, quod tributum et militiam toleraret, nec reuocari posset, Agrippa apud eum: Olim, inquit, humani artus, cum uentrem otiosum cernerent, ab eo discordarunt et suum illi ministerium negauerunt. 3 Cum eo pacto et ipsi deficerent, intellexerunt uentrem acceptas cibos per omnia membra disserere et cum eo in gratiam redierunt. 4 Sic senatus et populus quasi unum corpus discordia pereunt, concordia ualent. 5 Hac fabula populus regressus est. 6 Creauit tamen tribunos plebis, qui libertatem suam aduersum nobilitatis superbiam defenderent. 7 Menenius autem tanta paupertate decessit, ut eum populus collatis quadrantibus sepeliret, locum sepulcro senatus publice daret.

19. 1 Gnaeus Marcius, captis Coriolis urbe Volscorum Coriolanus dictus, ob egregia militiae facinora a Postumio optionem munerum accipiens equum tantum et hospitem sumpsit, uirtutis et pietatis exemplum. 2 Hic consul graui annona aduectum e Sicilia frumentum magno pretio populo dandum curauit, ut hac iniuria plebs agros, non seditiones coleret. 3 Ergo a tribuno plebis Decio die dicta ad Volscos concessit eosque duce Tito Tatio aduersus Romanos concitauit et ad quartum ab urbe lapidem castra posuit. 4 Cumque nullis ciuium legationibus flecteretur, a Veturia matre et Volumnia uxore matronarum numero comitatis motus omisso bello ut proditor occisus. 5 Ibi templum Fortunae muliebri constitutum est.

20. 1 Fabius Ambustus ex duabus filiabus alteram Licinio Stoloni plebeio, alteram Aulo Sulpicio patricio coniugem dedit. Quarum plebeia cum sororem salutaret, cuius uir tribunus militaris consulari potestate erat, fasces lictorios foribus appositos indecenter expauit. A sorore irrisa marito questa est; qui adiuuante socero, ut primum tribunatum plebis aggressus est, legem tulit, ut alter consul ex plebe crearetur. 2 Lex resistente Appio Claudio tamen lata; et primus Licinius Stolo consul factus. 3 Idem lege cauit, ne cui plus quingenta iugera agri habere liceret. 4 Et ipse cum iugera quingenta haberet, altera emancipati filii nomine possideret, in iudicium uocatus et primus omnium sua lege punitus est.

21. 1 Populus Romanus cum seditiosos magistratus ferre non posset, decemuiros legibus scribendis creauit, qui eas ex libris Solonis translatas duodecim tabulis exposuerunt. 2 Sed cum pacto dominationis magistratum sibi prorogarent, unus ex his Appius Claudius Virginiam, Virginii centurionis filiam in Algido militantis, adamauit. Quam cum corrumpere non posset, clientem subornauit, qui eam in seruitium deposceret, facile uicturus, cum ipse esset et accusator et iudex. 3 Pater re cognita cum ipso die iudicii superuenisset et filiam iam addictam uideret, ultimo eius colloquio impetrato eam in secretum abduxit et occidit; et corpus eius humeris gerens ad exercitum profugit et milites ad uindicandum facinus accendit; qui creatis decem tribunis Auentinum occuparunt, decemuiros abdicare se magistratu coegerunt eosque omnes aut morte aut exilio punierunt. Appius Claudius in carcere necatus est.

22. 1 Romani ob pestilentiam responso monente ad Aesculapium Epidauro arcessendum decem legatos principe Q. Ogulnio miserunt. 2 Qui cum eo uenissent et simulacrum ingens mirarentur, anguis e sedibus eius elapsus uenerabilis, non horribilis, per mediam urbem cum admiratione omnium ad nauem Romanam perrexit et se in Ogulnii tabernaculo conspirauit. 3 Legati deum uehentes Antium peruecti, ubi per mollitiem maris anguis proximum Aesculapii fanum petiit et post paucos dies ad nauem rediit; et cum aduerso Tiberi subueheretur, in proximam insulam desiliuit, ubi templum ei constitutum et pestilentia mira celeritate sedata est.

23. 1 Furius Camillus cum Faliscos obsideret ac ludi litterarii magister principum filios ad eum adduxisset, uinctum eum iisdem pueris in urbem redigendum et uerberandum tradidit. 2 Statim Falisci se ei ob tantam iustitiam dediderunt. 3 Veios hieme obsidio domuit deque his triumphauit. 4 Postmodum crimini datum, quod albis equis triumphasset et praedam inique diuisisset: die dicta ab Apuleio Saturnino tribune plebis damnatus Ardeam concessit. 5 Mox cum Galli Senones relictis ob sterilitatem agris suis Clusium Italiae oppidum obsiderent, missi sunt Roma tres Fabii, qui Gallos monerent, ut ab oppugnatione desisterent. 6 Ex his unus contra ius gentium in aciem processit et ducem Senonum interfecit. 7 Quo commoti Galli petitis in deditionem legatis nec impetratis Romam petierunt et exercitum Romanum apud Alliam fluuium ceciderunt, die XVI Kal. Auguste qui dies inter nefastos relatus, Alliensis dictus. 8 Victores Galli urbem intrauerunt, ubi nobilissimos senum in curulibus et honorum insignibus primo ut deos uenerati, deinde ut homines despicati interfecere. 9 Reliqua iuuentus cum Manlio in Capitolium fugit, ubi obsessa Camilli uirtute est seruata. Qui absens dictator dictus collectis reliquiis Gallos improuisos internecione occidit. 10 Populum Romanum migrare Veios uolentem retinuit. Sic et oppidum ciuibus et ciues oppido reddidit.

24. 1 Manlius ob defensum Capitolium Capitolinus dictus sedecim annorum uoluntarium militem se obtulit. 2 Triginta septem militaribus donis a suis ducibus ornatus uiginti tres cicatrices in corpore habuit. 3 Capta urbe auctor in Capitolium confugiendi fuit. 4 Quadam nocte clangore anseris excitatus Gallos ascendentes deiecit. Patronus a ciuibus appellatus et farre donatus. 5 Domum etiam in Capitolio publice accepit. Qua superbia elatus cum a senatu suppressisse Gallicos thesauros argueretur et addictos propria pecunia liberaret, regni affectati <suspectus> in carcerem coniectus populi consensu liberatus est. 6 Rursus cum in eadem culpa et grauius perseueraret, reus factus et ob conspectum Capitolii ampliatus est. Alio deinde loco damnatus et de saxo Tarpeio praecipitatus, domus diruta, bona publicata. 7 Gentilitas eius Manlii cognomen eiurauit.

25. 1 Fidenates, ueteres Romanorum hostes, ut sine spe ueniae fortius dimicarent, legatos ad se missos interfecerunt; ad quos Quinctius Cincinnatus dictator missus magistrum equitum habuit Cornelium Cossum, qui Lartem Tolumnium ducem sua manu interfecit. 2 De eo spolia opima Ioui Feretrio secundus a Romulo consecrauit.

26. 1 Publius Decius Mus bello Samnitico sub Valerio Maximo et Cornelio Cosso consulibus tribunus militum exercitu in angustiis Gauri montis insidiis hostium clauso, accepto quod postulauerat praesidio in superiorem locum euasit, hostes terruit. 2 Ipse intempesta nocte per medias custodias somno oppressas incolumis euasit. 3 Ob hoc ab exercitu ciuica corona donatus est. 4 Consul bello Latino collega Manlio Torquato positis apud Veserim fluuium castris, cum utrique consuli somnio obuenisset eos uictores futuros, quorum dux in proelio cecidisset, 5 tum collato cum collega somnio cum conuenisset, ut, cuius cornu in acie laboraret, diis se manibus uoueret, inclinante sua parte se et hostes per Valerium pontificem diis manibus deuouit. Impetu in hostes facto uictoriam suis reliquit.

27. 1 Publius Decius Decii filius primo consul de Samnitibus triumphans spolia ex his Cereri consecrauit. 2 Iterum et tertio consul multa domi militiaeque gessit. 3 Quarto consulatu cum Fabio Maximo, cum Galli, Samnites, Vmbri, Tusci contra Romanos conspirassent, ibi exercitu in aciem ducto et cornu inclinante exemplum patris imitatus aduocato Marco Liuio pontifice hastae insistens et solemnia uerba respondens se et hostes diis manibus deuouit. 4 Impetu in hostes facto uictoriam suis reliquit. 5 Corpus a collega laudatum magnifice sepultum est.

28. 1 Titus Manlius Torquatus ob ingenii et linguae tarditatem a patre rus relegatus, cum audisset ei diem dictam a Pomponio tribuno plebis, nocte urbem petiit. 2 Secretum colloquium a tribuno impetrauit et gladio stricto omittere eum accusationem terrore multo compulit. 3 Sulpicio dictatore tribunus militum Gallum prouocatorem occidit. Torquem ei detractum ceruici suae indidit. 4 Consul bello Latino filium suum, quod contra imperium pugnasset, securi percussit. Latinos apud Veserim fluuium Decii collegae deuotione superauit. 5 Consulatum recusauit, quod diceret neque se populi uitia neque illum seueritatem suam posse sufferre.

29. 1 Reliquias Senonum Camillus persequebatur. Aduersum ingentem Gallum prouocatorem solus Valerius tribunus militum omnibus territis processit. 2 Coruus ab ortu solis galeae eius insedit et inter pugnandum ora oculosque Galli euerberauit. Hoste uicto Valerius Coruinus dictus. 3 Hinc cum ingens multitudo aere alieno oppressa Capuam occupare tentasset et ducem sibi Quinctium necessitate compulsum fecisset, sublato aere alieno seditionem compressit.

30. 1 Titus Veturius et Spurius Postumius consules bellum aduersum Samnitas gerentes a Pontio Telesino duce hostium in insidias inducti sunt. 2 Nam ille simulatos transfugas misit, qui Romanis dicerent Luceriam Apulam a Samnitibus obsideri, quo duo itinera ducebant, aliud longius et tutius, aliud breuius et periculosius. 3 Festinatio breuius eligit; itaque cum insidias statuisset (qui locus Furculae Caudinae uocatur), Pontius accitum patrem Herennium rogauit, quid fieri placeret. 4 Ille ait aut omnes occidendos, ut uires frangerentur, aut omnes dimittendos, ut beneficie obligarentur. Vtroque improbato consilio omnes sub iugum misit icto foedere, quod a Romanis postea improbatum est. Postumius Samnitibus deditus nec receptus est.

31. 1 Lucius Papirius, a uelocitate Cursor, cum consulem se aduersis ominibus aduersum Samnites progressum esse sensisset, ad auspicia repetenda Romam regressus edixit Fabio Rullo, quem exercitui praeponebat, ne manum cum hoste consereret. 2 Sed ille opportunitate ductus pugnauit. Reuersus Papirius securi eum ferire uoluit; ille in urbem confugit nec supplicem tribuni tuebantur. 3 Deinde pater lacrimis, populus precibus ueniam impetrarunt. 4 Papirius de Samnitibus triumphauit. Idem cum Praenestinum praetorem grauissime increpuisset: Expedi, inquit, lictor, secures. Et cum eum metu mortis attonitum uidisset, incommodam ambulantibus radicem excidi iussit.

32. 1 Quintus Fabius Rullus, primus ex ea familia ob uirtutem Maximus, magister equitum a Papirio ob Samnitem uictoriam securi paene percussus, primum de Apulis et Nucerinis, iterum de Samnitibus, tertio de Gallis Vmbris Marsis atque Tuscis triumphauit. 2 Censor libertinos tribubus amouit. Iterum censor fieri noluit dicens non esse ex usu reipublicae eosdem censores saepius fieri. 3 Hic primus instituit, uti equites Romani Idibus Quinctilibus ab aede Honoris equis insidentes in Capitolium transirent. 4 Mortuo huic tantum aeria populi liberalitate congestum est, ut inde filius uiscerationem et epulam publice daret.

33. 1 Marcus Curius Dentatus primo de Samnitibus triumphauit, quos usque ad mare superum perpacauit. 2 Regressus in contione ait: Tantum agri cepi, ut solitudo futura fuerit, nisi tantum hominum cepissem; tantum porro hominum cepi, ut fame perituri fuerint, nisi tantum agri cepissem. 3 Iterum de Sabinis triumphauit. Tertio de Lucanis ouans urbem introiit. 4 Pyrrhum Epirotam Italia expulit. 5 Quaterna dena agri iugera uiritim populo diuisit. 6 Sibi deinde totidem constituit dicens neminem esse debere, cui non tantum sufficeret. 7 Legatis Samnitum aurum offerentibus, cum ipse in foco rapas torreret: Malo, inquit, haec in fictilibus meis esse et aurum habentibus imperare. 8 Cum interuersae pecuniae argueretur, gutum ligneum, quo uti ad sacrificia consueuerat, in medium protulit iurauitque se nihil amplius de praeda hostili domum suam conuertisse. 9 Aquam Anienem de manubus hostium in urbem induxit. 10 Tribunus plebis patres auctores fieri coegit comitiis, quibus plebei magistratus creabantur. Ob haec merita domus ei apud Tiphatam et agri iugera quingenta publice data.

34. 1 Appius Claudius Caecus in censura libertinos quoque in senatum legit. Epulandi cantandique ius tibicinibus in publico ademit. 2 Duae familiae ad Herculis sacra sunt destinatae, Potitiorum et Pinariorum. Potitios Herculis sacerdotes pretio corrupit, ut sacra Herculea seruos publicos edocerent: unde caecatus est, gens Potitiorum funditus periit. 3 Ne consulatus cum plebeiis communicaretur, acerrime restitit. 4 Ne Fabius solus ad bellum mitteretur, contradixit. 5 Sabinos, Samnitas, Etruscos bello domuit. 6 Viam usque Brundisium lapide strauit, unde illa Appia dicitur. 7 Aquam Anienem in urbem induxit. 8 Censuram solus omnium quinquennio obtinuit. 9 Cum de pace Pyrrhi ageretur et gratia potentum per legatum Cineam pretio quaereretur, senex et caecus lectica in senatum latus turpissimas condiciones magnifica oratione discussit.

35. 1 Pyrrhus rex Epirotarum, materno genere ab Achille, paterno ab Hercule oriundus, cum imperium orbis agitaret et Romanos potentes uideret, Apollinem de bello consuluit. 2 Ille ambigue respondit:Aio te, Aeacida, Romanos uincere posse. 3 Hoc dicto in uoluntatem tracto auxilio Tarentinorum bellum Romanis intulit. Laeuinum consulem apud Heracleam elephantorum nouitate turbauit. 4 Cumque Romanos aduersis uulneribus occisos uideret: Ego, inquit, talibus militibus breui orbem terrarum subigere potuissem. 5 Amicis gratulantibus: Quid mihi cum tali uictoria, inquit, ubi exercitus robur amittam? 6 Ad uicesimum ab urbe lapidem castra posuit; captiuos Fabricio gratis reddidit. 7 Viso Laeuini exercitu eandem sibi ait aduersum Romanos, quam Herculi aduersus hydram, fuisse fortunam. 8 A Curio et Fabricio superatus Tarentum refugit, in Siciliam traiecit. 9 Mox in Italiam Locros regressus pecuniam Proserpinae auehere tentauit, sed ea naufragio relata est. 10 Tum in Graeciam regressus, dum Argos oppugnaret, ictu tegulae prostratus est. 11 Corpus ad Antigonum regem Macedoniae relatum magnifice sepultum.

36. 1 Vulsinii, Etruriae nobile oppidum, luxuria paene perierunt. Nam cum temere seruos manumitterent, dein in curiam legerent, consensu eorum oppressi. 2 Cum multa indigna paterentur, clam a Roma auxilium petierunt, missusque Decius Mus libertinos omnes aut in carcere necauit aut dominis in seruitutem restituit.