BIBLIOTHECA AUGUSTANA

 

Caelius Firmianus Symphosius

floruit ca. 400

 

Aenigmata

 

Textus

 

___________________________________________________

 

 

 

I.

Graphium

De summo planus sed non ego planus in imo

Versor utrimque manu; diverso munere fungor:

Altera pars revocat quidquid pars altera fecit.

 

 

II.

Harundo

Dulcis amica dei, ripae vicina profundae,

Suave canens Musis; nigro perfusa colore,

Nuntia sum linguae digitis signata magistris.

 

 

III.

Anulus cum gemma

Corporis extremi non magnum pondus adhaesi.

Ingenitum dicas; ita pondere nemo gravatur.

Una tamen facies plures habitura figuras.

 

 

IV.

Clavis

Virtutes magnas de viribus affero parvis.

Pando domos clausas, iterum sed claudo patentes.

Servo domum domino, sed rursus servor ab ipso.

 

 

V.

Catena

Nexa ligor ferro, multos habitura ligatos.

Vincior ipsa prius, sed vincio vincta vicissim.

Et solvi multos, nec sum tamen ipsa soluta.

 

 

VI.

Tegula

Terra mihi corpus, vires mihi praestitit ignis;

De terra nascor; sedes est semper in alto;

Et me perfundit, qui me cito deserit, umor.

 

 

VII.

Fumus

 

Sunt mihi, sunt lacrimae, sed non est causa doloris.

Est iter ad caelum, sed me gravis inpedit aër,

Et qui me genuit, sine me non nascitur ipse.

 

 

VIII.

Nebula

 

Nox ego sum facie, sed non sum nigra colore,

Inque die media tenebras tamen affero mecum.

Nec mihi dant stellae lucem nec Cynthia lumen.

 

 

IX.

Pluvia

 

Ex alto venio longa delapsa ruina.

De caelo cecidi medias transmissa per auras:

Sed sinus excepit, qui me simul ipse recepit.

 

 

X.

Glacies

 

Unda fui quondam, quod me cito credo futuram.

Nunc rigidi caeli duris connexa catenis

Nec calcata pati possum nec nuda teneri.

 

 

XI.

Nix

 

Pulvis aquae tenuis modico cum pondere lapsus,

Sole madens, aestate fluens, in frigore siccus,

Flumina facturus totas prius occupo terras.

 

 

XII.

Flumen et piscis

 

Est domus in terris, clara quae voce resultat.

Ipsa domus resonat, tacitus sed non sonat hospes.

Ambo tamen currunt, hospes simul et domus una.

 

 

XIII.

Navis

 

 

Longa feror velox formosae filia silvae,

Innumeris pariter comitum stipata catervis.

Curro vias multas, vestigia nulla relinquens.

 

 

XIV.

Pullus in ovo

 

Mira tibi referam nostrae primordia vitae.

Nondum natus eram nec eram iam matris in alvo.

Iam posito partu natum me nemo videbat.

 

 

XV.

Vipera

Non possum nasci, si non occidero matrem.

Occidi matrem, sed me manet exitus idem.

Id mea mors patitur, quod iam mea fecit origo.

 

 

XVI.

Tinea

 

Littera me pavit, nec quid sit littera novi.

In libris vixi, nec sum studiosior inde.

Exedi Musas, nec adhuc tamen ipsa profeci.

 

 

XVII Aranea

 

Pallas me docuit texendi nosse laborem.

Nec pepli radios poscunt nec licia telae.

Nulla mihi manus est, pedibus tamen omnia fiunt.

 

 

XVIII.

Coclea

Porto domum mecum, semper migrare parata,

Mutatoque solo non sum miserabilis exul,

Sed mihi concilium de caelo nascitur ipso.

 

 

XIX.

Rana

Raucisonans ego sum media vocalis in unda,

Sed vox laude sonat, †quasi se quoque laudet et ipsa.

Cumque canam semper, nullus mea carmina laudat.

 

 

XX.

Testudo

Tarda, gradu lento, specioso praedita dorso;

Docta quidem studio, sed saevo prodita fato

Viva nihil dixi, quae sic modo mortua canto.

 

 

XXI.

Talpa

 

Caeca mihi facies atris obscura tenebris.

Nox est ipse dies nec sol mihi cernitur ullus.

Malo tegi terra: sic me quoque nemo videbit.

 

 

XXII.

Formica

 

Provida sum vitae, duro non pigra labori,

Ipsa ferens umeris securae praemia brumae.

Nec gero magna simul, sed congero multa vicissim.

 

 

XXIII.

Musca

 

Improba sum, fateor. quid enim gula turpe veretur?

Frigora vitabam, quae nunc aestate revertor;

Sed cito submoveor falso conterrita vento.

 

 

XXIV.

Curculio

 

Non bonus agricolis, non frugibus utilis hospes,

Non magnus forma, non recto nomine dictus,

Non gratus Cereri non parvam sumo saginam.

 

 

XXV.

Mus

Parva mihi domus est, sed ianua aperta.

Exiguo sumptu furtiva vivo sagina.

Quod mihi nomen inest, Romae quoque consul habebat.

 

 

XXVI.

Grus

Littera sum caeli penna perscripta volanti,

Bella cruenta gerens volucri discrimine Martis.

Nec vereor pugnas, dum non sit longior hostis.

 

 

XXVII.

Cornix

Vivo novem vitas, si me non Graecia fallit,

Atraque sum semper nullo conpulsa dolore,

Et non irascens ultro convitia dico.

 

 

XXVIII.

Vespertilio

Nox mihi dat nomen primo de tempore noctis.

Pluma mihi non est, cum sit mihi penna volantis;

Sed redeo in tenebris nec me committo diebus.

 

 

XXIX.

Ericius

Plena domus spinis; parvi sed corporis hospes

Incolumi dorso telis confixus acutis

Sustinet armatas sedes, habitator inermis.

 

 

XXX.

Pediculus

 

Est nova nostrarum cunctis captura ferarum,

Ut si quid capias, id tu tibi ferre recuses,

Et quod non capias, tecum tamen ipse reportes.

 

 

XXXI.

Phoenix

 

Vita mihi mors est; morior si coepero nasci.

Sed prius est fatum leti, quam lucis origo.

Sic solus Manes ipsos mihi dico parentes.

 

 

XXXII.

Taurus

Moechus eram regis, sed lignea membra sequebar.

Et Cilicum mons sum, sed mons sum nomine solo.

Et vehor in caelis et in ipsis ambulo terris.

 

 

XXXIII.

Lupus

 

Dentibus insanis ego sum, qui vinco bidentes,

Sanguineas praedas quaerens victusque cruentos.

Multa cum rabie vocem quoque tollere possum.

 

 

XXXIV.

Vulpes

 

Exiguum corpus, sed cor mihi corpore maius.

Sum versuta dolis, arguto callida sensu,

Et fera sum sapiens, sapiens fera si qua vocatur.

 

 

XXXV.

Capra

Alma Iovis nutrix, longo vestita capillo,

Culmina difficili peragrans super ardua gressu,

Custodi pecoris tremula respondeo lingua.

 

 

XXXVI.

Porcus

 

Setigerae matris fecunda natus in alvo

Desuper ex alto virides expecto saginas,

Nomine numen habens, si littera prima periret.

 

 

XXXVII.

Mula

 

Dissimilis patri, matri diversa figura

Confusi generis; generi non apta propago.

Ex aliis nascor nec quisquam nascitur ex me.

 

 

XXXVIII.

Tigris

A fluvio dicor, fluvius vel dicitur ex me.

Iunctaque sum vento, quae sum velocior ipso.

Et mihi dat ventus natos nec quaero maritum.

 

 

XXXIX.

Centaurus

Quatuuor insignis pedibus manibus duabus

Dissimilis mihi sum, quia non sum unus et unus.

Et vehor et gradior, quia me mea corpora portant.

 

 

XL.

Papaver

 

Grande mihi caput est, intus sunt membra minuta.

Pes unus solus, sed pes longissimus unus.

Et me somnus amat, proprio nec dormio somno.

 

 

XLI.

Malva

 

Anseris esse pedes similes mihi, nolo negare.

Nec duo sunt tantum, sed plures ordine cernis;

Et tamen hos ipsos omnes ego porto supinos.

 

 

XLII.

Beta

 

Tota vocor graece, sed non sum tota latine.

Ante tamen mediam cauponis scripta tabernam

In terra nascor, lympha lavor, unguor olivo.

 

 

XLIII.

Cucurbita

 

Pendeo, dum nascor; rursus, dum pendeo, † nascor;

Pendens commoveor ventis et nutrior undis.

Pendula si non sim, non sum iam iamque futura.

 

 

XLIV.

Cepa

 

Mordeo mordentes, ultro non mordeo quemquam;

Sed sunt mordentem muti mordere parati.

Nemo timet morsum, dentes quia non habet ullos.

 

 

XLV.

Rosa

Purpura sum terrae, pulchro perfusa rubore,

Saeptaque, ne violer, telis defendor acutis.

O felix, longo si possim vivere fato!

 

 

XLVI.

Viola

 

Magna quidem non sum, sed inest mihi maxima virtus.

Spiritus est magnus, quamvis sim corpore parvo.

Nec mihi germen noxam ne culpa ruborem.

 

 

XLVII.

Tus

Dulcis odor nemoris flamma fumoque fatigor,

Et placet hoc superis, medios quod mittor in ignes:

Nec mihi poena datur, sed habetur gratia dandi.

 

 

XLVIII.

Sucinum

De lacrimis et pro lacrimis mea coepit origo.

Ex oculis fluxi, sed nunc ex arbore nascor.

Laetus honor frondis, tristis sed imago doloris.

 

 

XLIX.

Ebur

 

Dens ego sum magnus populis cognatus Eois;

Nunc ego per partes in corpora multa recessi.

Nec remanent vires, sed formae gratia mansit.

 

 

L.

Fenum

 

Herba fui quondam viridi de gramine terrae;

Sed chalybis duro mollis praecisa metallo

Mole premor propria, tecto conclusa sub alto.

 

 

LI.

Mola

Ambo sumus lapides, una sumus, ambo iacemus.

Quam piger est unus, tantum non est piger alter:

Hic manet inmotus, non desinit ille moveri.

 

 

LII.

Farina

 

Inter saxa fui, quae me contrita premebant;

Vix tamen effugi totis conlisa medullis.

Et iam forma mihi minor est, sed copia maior.

 

 

LIII.

Vitis

Nolo toro iungi, quamvis placet esse maritam.

Nolo virum thalamo: per me nata propago est.

Nolo sepulcra pati; scio me submergere terrae.

 

 

LIV.

Amus

 

Exiguum munus flexu mucronis adunci

Fallaces escas medio circumfero fluctu.

Blandior, ut noceam; morti praemitto saginam.

 

 

LV.

Acula

 

Longa, sed exilis, tenui producta metallo,

Mollia duco levi comitantia vincula ferro,

Et faciem laesis et nexum reddo solutis.

 

 

LVI.

Caliga

Maior eram longe quondam, dum vita manebat;

Sed nunc exanimis lacerata ligata revulsa

Dedita sum terrae, tumulo sed condita non sum.

 

 

LVII.

Clavus caligaris

 

In caput ingredior, quia de pede pendeo solo.

Vertice tango solum, capitis vestigia signo;

Sed multi comites casum patiuntur eundem.

 

 

LVIII.

Capillus

 

Findere me nulli possunt, praecidere multi.

Sed sum versicolor, albus quandoque futurus.

Malo manere niger: minus ultima fata verebor.

 

 

LIX.

Pila

Non sum cincta comis et non sum compta capillis.

Intus enim crines mihi sunt quos non videt ullus.

Meque manus mittunt manibusque remittor in auras.

 

 

LX.

Serra

 

Dentibus innumeris sum toto corpore plena.

Frondicomam subolem morsu depascor acuto.

Mando tamen frustra, quia respuo praemia dentis.

 

 

LXI.

Ancora

Mucro mihi geminus ferro coniungitur uno.

Cum vento luctor, cum gurgite pugno profundo.

Scrutor aquas medias, ipsas quoque mordeo terras.

 

 

LXII.

Pons

 

Stat nemus in lymphis, stat in alto gurgite silva,

Et manet in mediis undis inmobile robur.

Terra tamen mittit, quod terrae munera praestat.

 

 

LXIII.

Spongia

 

Ipsa gravis non sum, sed aquae mihi pondus inhaeret.

Viscera tota tument patulis diffusa cavernis.

Intus lympha latet, sed non se sponte profundit.

 

 

LXIV.

Tridens

Tres mihi sunt dentes, unus quos continet ordo.

Unus praeterea dens est et solus in imo.

Meque tenet numen, ventus timet, aequora curant.

 

 

LXV.

Sagitta

Saepta gravi ferro, levibus circumdata pinnis

Aëra per medium volucri contendo meatu,

Missaque discedens nullo mittente revertor.

 

 

LXVI.

Flagellum

 

De pecudis dorso pecudes ego terreo cunctas,

Obsequio cogens moderati lege doloris.

Nec volo contemni, sed contra nolo nocere.

 

 

LXVII.

Lanterna

Cornibus apta cavis, tereti perlucida gyro,

Lumen habens intus, divini sideris instar,

Noctibus in mediis faciem non perdo dierum.

 

 

LXVIII.

Specular

 

Perspicior penitus nec luminis arceo visus,

Transmittens oculos intra mea membra meantes.

Nec me transit hiems, sed sol tamen emicat in me.

 

 

LXIX.

Speculum

Nulla mihi certa est, nulla est peregrina figura.

Fulgor inest intus radianti luci coruscus,

Qui nihil ostendit, nisi [si] quid viderit ante.

 

 

LXX.

Clepsydra

Lex bona dicendi, lex sum quoque dura tacendi,

Ius avidae linguae, finis sine fine loquendi,

Ipsa fluens, dum verba fluunt, ut lingua quiescat.

 

 

LXXI.

Puteus

Mersa procul terris in cespite lympha profundo

Non nisi perfossis possum procedere rimis,

Et trahor ad superos alieno ducta labore.

 

 

LXXII.

Tubus

Truncum terra tegit, latitant in caespite lymphae.

Alveus est modicus, qui ripas non habet ullas.

In ligno vehitur medio, quod ligna vehebat.

 

 

LXXIII.

Uter

 

Non ego continuo morior, dum spiritus exit:

Nam redit adsidue, quamvis et saepe recedit.

Nunc [que] mihi magna est animae, nunc nulla facultas.

 

 

LXXIV.

Lapis

 

Deucalionea proveni sospes ab unda,

Affinis terrae, sed longe durior illa.

Littera decedat: volucrum quoque nomen habebo.

 

 

LXXV.

Calx

 

Evasi flammas, ignis tormenta profugi.

Ipsa medella meo pugnat contraria fato:

Ardeo de lymphis; mediis incendor ab undis.

 

 

LXXVI.

Silex

 

Semper inest intus, sed raro cernitur ignis.

Intus enim latitat, sed solos prodit ad ictus.

Nec lignis ut vivat eget, nec ut occidat undis.

 

 

LXXVII.

Rotae

Quattuor aequales currunt ex arte sorores

Sic quasi certantes, cum sit labor omnibus unus.

Et prope sunt pariter nec se contingere possunt.

 

 

LXXVIII.

Scalae

Nos sumus, ad caelum quae tendimus, alta petentes,

Concordi fabrica quas unus continet ordo,

Ut simul haerentes per nos comitentur ad auras.

 

 

LXXIX.

Scopa

Mundi magna parens, laqueo conexa tenaci,

Vincta solo plano, manibus conpressa duabus

Ducor ubique sequens et me quoque cuncta sequuntur.

 

 

LXXX.

Tintinnabulum

Aere rigens curvo patulum conponor in orbem.

Mobilis est intus linguae crepitantis imago.

Non resono positus, motus quoque saepe resulto.

 

 

LXXXI.

Lagena

Mater erat Tellus, genitor est ipse Prometheus,

Auriculae[que] regunt redimito ventre cavato.

Dum cecidi, subito mater mea me laniavit.

 

 

LXXXII.

Conditum

 

Tres olim fuimus, qui nomine iungimur uno.

Ex tribus est unus, et tres miscentur in uno.

Quisque bonus per se; melior qui continet omnes.

 

 

LXXXIII.

Vinum in acetum conversum

 

Sublatum nihil est, nihil est extrinsecus auctum;

Nec tamen inveni, quicquid prius ipse reliqui.

Quod fuerat, non est; coepit, quod non erat, esse.

 

 

LXXXIV.

Malum

Nomen ovis graece, contentio magna dearum,

Fraus iuvenis Phrygii, multarum cura sororum.

Hoc volo, ne breviter mihi syllaba prima legatur.

 

 

LXXXV.

Perna

Nobile duco genus magni de gente Catonis.

Una mihi soror est, plures licet esse putentur.

De fumo facies, sapientia de sale nata est.

 

 

LXXXVI.

Malleus

Non ego de toto mihi corpore vindico vires,

Sed capitis pugna nulli certare recuso.

Grande tamen caput est, totum quoque pondus in illo.

 

 

LXXXVII.

Pistillus

Contero cuncta simul virtutis robore magno.

Una mihi cervix, capitum sed forma duorum.

Pro pedibus caput est: nam cetera corpore non sunt.

 

 

LXXXVII.

Strigilis aenea

†Rubida curva capax, alienis humida guttis,

Luminibus falsis auri mentita colorem,

Dedita sudori, modico subcumbo labori.

 

 

LXXXVIII.

Balneum

 

Per totas aedes innoxius introit ignis.

Est calor in medio magnus, quem nemo veretur.

Non est nuda domus, sed nudus convenit hospes.

 

 

XC.

Tessera

Dedita sum semper voto, non certa futuri.

Iactor in ancipites varia vertigine casus

Non ego maesta malis, non rebus laeta secundis.

 

 

XCI.

Pecunia

 

Terra fui primo, latebris abscondita terrae;

Nunc aliud pretium flammae nomenque dederunt,

Nec iam terra vocor, licet ex me terra paretur.

 

 

XCII.

Mulier quae geminos pariebat

 

Plus ego sustinui, quam corpus debuit unum.

Tres animas habui, quas omnes intus habebam:

Discessere duae, sed tertia paene secuta est.

 

 

XCIII.

Miles podagricus

 

Bellipotens olim, saevis metuendus in armis,

Quinque pedes habui, quod numquam nemo negavit;

Nunc mihi vix duo sunt; inopem me copia fecit.

 

 

XCIV.

Luscus alium tenens

 

Cernere iam fas est, quod vix tibi credere fas est.

Unus inest oculus, capitum sed milia multa.

Qui quod habet vendit, quod non habet unde parabit?

 

 

XCV.

Funambulus

Inter luciferum caelum terrasque iacentes

Aëra per medium docta meat arte viator.

Semita sed brevis est, pedibus non sufficit ipsis.

 

 

XCVI.

 

[Nunc mihi iam credas, fieri quod posse negatur.

Octo tenes manibus, sed me monstrante magistro

Sublatis septem reliqui tibi quinque manebunt.]

 

 

XCVII.

Umbra

 

Insidias nullas vereor de fraude latenti;

Nam deus attribuit nobis haec munera formae,

Quod me nemo movet, nisi qui prius ipse movetur.

 

 

XCVIII.

Echo

 

Virgo modesta nimis legem bene servo pudoris.

Ore procax non sum nec sum temeraria linguae.

Ultro nolo loqui, sed do responsa loquenti.

 

 

XCIX.

Somnus

 

Sponte mea veniens varias ostendo figuras.

Fingo metus vanos nullo discrimine veri.

Sed me nemo videt, nisi qui sua lumina claudit.

 

 

C.

Monumentum

Nomen habens hominis post ultima fata relinquor.

Nomen inane manet, sed dulcis vita profugit.

Vita tamen superest morti post tempora vitae.