Carmina adscripta

cuidam Goliæ Episcopo

Textus:

The Latin poems commonly attributed to Walter Mapes

Class I: Poems bearing the name of Golias

coll. and ed. by Thomas Wright

London 1841/New York 1968

Versio digitalis:

Dr. Peter Sh. Lehnardt, Jerusalem

(Pro textu magnas gratias ago. U.H.)

____________________________________________________________

I.

Apocalypsis Goliæ Episcopi

II.

Metamorphosis Goliæ Episcopi

III.

Prædicatio Goliæ

IV.

Golias in Romanam Curiam

V.

Sermo Goliæ Pontificis ad Prælatos impios

VI.

Sermo Goliæ ad Prælatos

VII.

Goliæ Versus de Prælatis

VIII.

Golias ad Christi Sacerdotes

IX.

Goliæ Versus de Sacerdotibus

X.

Prædicatio Goliæ ad terrorem omnium

XI.

Discipulus Goliæ Episcopi de Grisis Monachis

XII.

Goliæ Quærela ad Papam

XIII.

Golia de suo Infortunio

XIV.

Epistola Goliæ ad Confratres Gallicos

XV.

Confessio Goliæ

XVI.

Golias in Raptorem, suæ Bursæ

XVII.

Golias de Conjuge non ducenda

XVIII.

Golias de Equo Pontificis

XIX.

Epigramma de Mantello a Pontifice dato

XX.

Epigramma de Goliardo et Episcopo

XXI.

Aliud Epigramma de iisdem

XXII.

Goliæ Dialogus inter Aquam et Vinum

Apocalypsis Goliæ Episcopi

1.

A tauro torrida lampade Cynthii

fundente jacula ferventis radii,

umbrosas nemoris latebras adii,

explorans gratiam lenis Favonii.

2.

Æstivæ medio diei tempore,

frondosa recubans Jovis sub arbore,

astantis video formam Pythagoræ:

Deus scit, nescio, utrum in corpore.

3.

Ipsam Pythagoræ formam aspicio,

inscriptam artium schemate vario.

An extra corpus sit hæc revelation,

utrum in corpore, Deus scit, nescio.

4.

In fronte micuit ars astrologica;

dentium seriem regit grammatical;

in lingua pulcrius vernat rhetorica;

concussis æstuat in labiis logica.

5.

Hinc arithmetica digitis social;

in cava musica ludit arteria;

pallens in oculis stat geometria;

quælibet artium vernat in propria.

6.

Est ante ratio totius ethicæ;

in tergo scriptæ sunt artes mechanicæ;

qui totum explicans corpus pro codice,

volam exposuit, et dixit «Inspice.»

7.

Manus exposuit secreta dexteræ;

cumque perspexeram, cæpique legere,

in scriptum repperi fusco charactere:

«dux ego prævius, et tu me sequere.»

8.

Cito prælabitur quem sequi cæperam;

et dicto citius in terram alteram.

simul divolvimur, qua multa videram.

inter prodigia plebem innurneram.

9.

Dum miror, dubius quæ sint hæc agmina,

per frontes singulas traducens lumina,

vidi quorumlibet inscripta nomina,

tanquam in silice vel plumbi lamina.

10.

Hic Priscianus est dans palmis verbera;

est Aristotiles verberans aera;

verborum Tullius vi mulcet aspera;

fert Ptolomæus se totum in sidera.

11.

Tractat Boetius innumerahilia;

metitur Euclides locorum spacia;

frequens Pythagoras circa fabrilia.

trahit a malleis vocum primordial.

12.

Lucanum video ducem bellantium;

formantem æreas muscas Virgilium;

pascentem fabulis turbas Ovidium;

nudantem satyros dicaces Persium.

13.

Incomparabilis est status Statio,

cujus delinuit res comparatio;

saltat Terentius plebeius histrio;

agrestes Ypocras potat absinthio.

14.

Dum vulgi censeo gestus innumeri,

accessit angelus vultus siderei,

qui dixit, «suspice, et cœlos aperi,

et vide cito quæ oportet fieri.»

15.

Suspexi celeri cœlos intuitu,

et fui postea statim in spiritu.

tractus per æthera miro circuitu,

cœlorum positus tandem in aditu.

16.

Sed fulgor fulguris, quod circumfulserat,

primos intuitus inde reverberat;

et dixit angelus qui mecum aderat,

«siste, videbis quæ Johannes viderat.»

17.

Visa conscripserat ille mysteria,

septem ecclesiis quæ sunt in Asia:

tu scribes etiam; forma sed alia.

septem ecclesiis quæ sunt in Anglia.

18.

Dum inter dubia figor immobilis,

quidam intonuit tan quam volubilis.

rota tonitrui, sive terribilis

vox tubæ corneæ vel tubæ ductilis.

19.

Vidi, post sonitum pulsantem æthera,

septem candelabra septemque sidera,

quæ vir eximius tenebat dextera;

et dixit Angelus, «frater, considera.

20.

Sunt hæc candelabra septem ecclesiæ,

et stellæ præsules sunt omnes hodie,

debentes aliis instar justitiæ;

ponunt sub modio lucernam gratiæ.»

21.

Post hæc apposuit, cum septem titulis,

signatum codicem septem signaculis,

dicens, «aspicias intentis oculis,

quæ nota facias terrarum circulis.

22.

Est vitæ præsulum codex hic conscius,

quæ per signacula yidetur clarius;

nam intus clauditur detestabilius,

et laudabilia pendent exterius.

23.

Primi capituli quædam potentia

signum aperuit, et animalia

perspexi quatuor quæ reddit varia

formæ diversitas, gestus equalia.

24.

Est primum animal leoni simile,

secundum vitulo, tertium aquilæ,

et quartum homini, quodque volatile

repletum oculis, rotis volubile.

25.

Cum primi solvitur nexus signaculi,

detecta serie primi capituli,

totius aciem luminis intuli,

hunc tamen prælegens tenorem tituli.

26.

Est Leo pontifex summus, qui devorat;

qui libras sitiens libros impignorat;

marcam respiciens, Marcum dedecorat;

in summis navigans, in num mis anchorat.

27.

Est ille vitulus præsul, qui prævius

in loco pascuæ præcurrit citius,

roditque ruminans quod novit melius,

et saginatus est bonis alterius.

28.

Est aquila, quæ sic alis innititur,

archidiaconus, qui prædo dicitur;

qui videt a longe prædam quam sequitur,

et cum circumvolat ex rapto vivitur.

29.

Est quod induitur humana facie,

decanus tacitæ plenus versutiæ,

qui fraudes operit forma justiciæ,

piumque simplici mentitur specie.

30.

Ista sunt quatuor alas habentia,

quia circumvolant rerum negotia;

plena sunt oculis, eo quod prævia

lucra respiciunt, et subsequencia.

31.

Incedit quilibet cum rota mobili,

dum mentis volvitur axe volubili;

et circumflectitur voto mutabili,

intusque sequitur rotam a simili.

32.

Postquam perlegeram præmissum titulum,

subscriptum legere cæpi capitulum,

quo mores didici vitamque præsulum,

qui duces populi seducunt populum.

33.

Væ genti mutilæ cornutis ducibus!

qui mulctant mutilos armatis frontibus,

dum habet quilibet fœenum in cornibus,

non pastor ovium sed pastus ovibus.

34.

Non tantum cogitat ille de miseris,

de claudis ovibus, ægris vel teneris,

quantum de compoto lactis et velleris;

sic ovem perditam refert in humeris.

35.

Si vulgi noverit excessus pauculos,

causatur fidei læsos articulos,

trahit jus ovium in causæ tribulos,

vellens exuvias et mungens loculos.

36.

Errantem sequitur grex errans prævium,

quem pastor devius ducens per devium,

post lac et vellera, dat carnes ovium.

luporum dentibus et rostris avium.

37.

Male sponsalium nexus in anulo,

gregisque regimen pensat in baculo,

cum solo canones pendent in loculo.

Sic lecto substiti primo capitulo.

38.

Concursu nubium cœlum accenditur;

fit coruscatio, aer concutitur,

et vox tonitrui in rota volvitur;

ad hoc signaculum secundum solvitur.

39.

Ecce capitulum legi de moribus

archidiaconi, qui suis vicibus.

quicquid a præsulis evadit manibus

rapit, et lacerat rostris et unguibus.

40.

Hic plenus oculis sedet ad synodum,

linx ad insidias, Janus ad commodum,

Argus ad animi scelus omnimodum,

et Polyphemus est ad artis metodum.

41.

Doctorum statuit decreta millium,

quorum est pondus supra jus jurium,

unum qui solverit, reus est omnium,

nisi resolverit prius marsupium.

42.

Dum causas ventilat personis dissonis,

formans fallacias sub forma canonis,

transformat canonem in formam Symonis,

qui est Mercurius archidiaconis.

43.

Ecclesiastica jura venalia

facit propatulo; sed venialia.

cum venum dederit, vocat a venia,

quam non inveniens venit ecclesia.

44.

Seductam nuncii fraude præambuli

capit focariam, ut per cubiculi

fortunam habeat fortunam loculi,

et per vehiculum omen vehiculi.

45.

Decano præcipit quod si presbiteri

per genitivos scit dativos fieri,

accusans faciat vocatum conteri,

ablatis fratribus a porta inferi.

46.

Corpus interpolat lunare Cynthium,

involvit aera caligo nubium,

concretis tenebris ad instar noctium;

ad hoc signaculum se solvit tertium.

47.

Et dixit Angelus, «lege quæ repperis;»

qui legens repperi de viro sceleris,

qui loca circuit venator Veneris,

auceps infamiæ, piscator muneris.

48.

Hic vir decanus est; qui viri specie

non vir sed virus est, virosa sanie,

in viros viribus furens insaniæ,

humanum mentiens humana facie.

49.

Decanus canis est archidiaconi,

cujus sunt canones latratus dissoni,

canens de canone discors est canoni,

datis et venditis est concors Symoni.

50.

Decanus canis est qui sequens prævia,

nare cupidinis lucri vestigia,

inducit callide cleri marsupia

quo prius fixerat magister retia.

51.

Jussus dirimere lites quas suscitat,

a veris profugus, falsis inhabitat;

certus in dubiis, in certis dubitat,

qui pie loquitur, dolose cogitat.

52.

Spondet auxilium danti munuscula:

sed postquam fervida rerumque bibula

corda sedaveris monetæ crapula,

post datum nichil est, quod laudes pocula.

53.

Spondet auxilium, si quid contuleris;

sed si chiragricæ ferventem unxeris

palmæ pruriginem unguento muneris,

ibit podagrice ad opem operas.

54.

Injustum promovit et justum conterit,

spretor justitiæ cum lucrum senserit;

amator Titii, si jus adjunxerit;

præfectus sceleris, si se removerit.

55.

A summis aurea manus emicuit,

quæ tribus digitis librum arripuit,

signumque subito solvens evanuit:

ad hoc capitulum quartum apparuit.

56.

Hic scriptas repperi consuetudines

officialium, raptus, voragines,

fraudes, insidias, et turpitudines,

quæ magni codicis excedunt margines.

57.

Hii sunt quos retinens mundus inhorruit;

a quorum facie terra contremuit;

quos, dum in cotibus Rodope genuit,

ad omnes scelorum metus exacuit.

58.

Quantum ex sibimet innato scelere,

vel ex officio possint officere,

quis scribæ calamus scribentis propere,

quæ vox, quæ poterit lingua retexere?

59.

Diffamant alios commissa levia;

hii nempe furias atque ferocia.

cum exercuerint, fiunt silentia,

non murmur resonat, nec quærimonia.

60.

Hii venatores et aucupes præsulis

ponunt insidias tutis et timidis,

ignaris spicula, retia providis,

incautis laqueos et viscum callidis.

61.

Sic sæpe præsulum lucrantur cameræ

mille denarios, emuncta paupere;

sed decem milia cadunt a latere,

quæ nunquam præsulum propinquant dexteræ.

62.

Summo ecclesias venantur studio;

si quam extorserint, numquam fit quæstio

si cujus nomine sit dedicatio,

sed quantum loculis in fundat pensio.

63.

Hoc suis semper est adjunctis obvium,

quo semper aliquid fit in contrarium;

hinc nomen ducitur officialium,

qui, ut officiant, habent officium.

64.

Tum fiunt turbines et terræmotio;

vox clara intonans a cœli solio

proclamat epheta, quod est apertio;

fitque signaculi quinti solutio.

65.

Viso capitulo legi proœmium

morum et actuum sacerdotalium,

væ! qui dedecorant rerum principium,

dum pro denario vendunt ternarium.

66.

Divinis interest sacerdos turpiter,

divina celebrans de vino jugiter,

qui Deo crapulam aspirat aliter

sacerdos, aliter dicendus presbyter.

67.

Sacerdos rarius de jure poterit

dici, quam presbiter qui bene dixerit;

nam tunc sacerdos est cum sacra dederit,

tunc vero presbyter cum ter præbiberit.

68.

Peccat audacius, eo quod pessima

peccandi genera totque gravissima

discit a populo in quadragesima,

sic sua reputans commissa minima.

69.

Abhominabilis Deo vir sanguinum,

plus mortem cupiens quam vitam hominum,

unam puerperam capacem seminum

mallet quam undecim milia virginum.

70.

Post missam presbyter relinquens infulam,

in meretriculæ descendit insulam;

sic fecit Jupiter, qui juxta fabulam

cœlum deseruit sequendo vitulam.

71.

Hanc mulieribus proponit maximam,

quod rerum decima non salvat animam;

nulla salvabitur ad horam ultimam,

nisi de corpore suo det decimam.

72.

Sicque vulpeculas fovea foveat,

nec causa Veneris infantes procreat;

sed ut de proprio animas habeat,

quibus quas perdidit reddere valeat.

73.

Post hæc a thalamo prodit æthereo

virago nobilis vultuque roseo,

quæ li brum digito dum tangit niveo,

sextum signaculum solutum video.

74.

Istud capitulum figuris brevibus,

minutis litteris et cohærentibus,

arctisque texitur interlinearibus,

clerique plenum est crebris excessibus.

75.

Torpens ignavia, tumens elatio,

libido sordidans, fervens ambitio,

voluptas indecens, et turpis actio,

a turpi prodeunt cleri collegio.

76.

Ecce vicario persona primitus

committit animas et jura spiritus,

sibique retinet causas et redditus,

quos audax devorat et imperterritus.

77.

Errantem animam in plura dividens,

decem ecclesias vel plures possidens,

est male singulis subjectis insidens,

dum adest et abest semper ut accidens.

78.

Est suæ celsius aulæ fastigium

quam sit ecclesia sanctorum omnium;

suæque pluris est puel1æ pallium

quam opertoria decem altarium.

79.

Facit indagines et ædificia,

dragmas et anulos et mutatoria,

de patrimonio regentis omnia,

quem stare patitur nudum ad ostia.

80.

Commissas animas regit vicarius

ut suam propriam, nam ut liberius

amittat alias, de sua potius

perdenda cogitat, ad mala prævius.

81.

Omnis a clericis fluit enormitas:

cum Deo debeant mentes sollicitas,

tractant negotia mercesque vetitas,

et rerum turpium vices indebitas.

82.

Hic sulcat maria præcepto domini;

hic colit nundinas credendus nemini;

hic arat socius bovis et asini:

sic sors cujuslibet repugnat ordini.

83.

Hic generosior tonsuram despicit;

alter ad clerici nomen erubuit;

hic librans liberos, libros deseruit:

sic inter laicos clerus defloruit.

84.

Ad hæc Æthiopium turba cum turbine

a quodam prodiit fusco bitumine,

qui longo veniunt passim examine,

clamantes septies, «Tu autem, Domine.»

85.

Clamoris horrida voce teterrimi

dux mus tremore cæpit et comprimi,

stetique corpore tanquam exanimi,

dum fit solutio sigilli septimi.

86.

Abbatum video mores et opera,

quorum est quisque dux gregis ad infera;

in claustro mobilis, fixus in camera,

et in capitulo tanquam effimera.

87.

Hii mundi gaudia sprevere penitus;

quod probat passio silentis spiritus,

cordis contritio, aquarum exitus,

tonsuræ vilitas, et turpis habitus.

88.

Sed cum sit habitus illorum turpiar,

in ipsis habitat Venus securior;

si male convenit tonsura celsior,

pronus ad calicem frons est liberior.

89.

Si flentes cor habent contritum solito,

arrident calici semper apposito;

si linguam spiritu refrenant tacito,

multa convitia loquuntur digito.

90.

Quibus prandentibus voto præcipiti

fauces celerrimæ, dentes solliciti,

sepulcrum patens est guttur, par gurgiti

spumoso stomachus, et rastris digiti.

91.

Dum cœnas celebrat abbas cum fratribus,

torquentur calices a propinantibus,

vinumque geminis extollit manibus,

et sic grandissonis exclamat vocibus: –

92.

«O quam glorifica lucerna Domini

calix inebrians in manu strenui!

he! o! Bacche! dux sis nostro conventui,

stirpis Daviticæ prole nos prolui!»

93.

Resumens poculum tractum a Cerere,

clamat, «Hunc calicem in suo genere

quem bibiturus sum, potestis bibere?»

respondent, «possumus! ha! hi! fac propere!»

94.

Sed ne potandi sit illa conditio,

qui tenet, teneat, donec de medio

fiat, hinc esset lis et contradictio;

ad plenum bibitur sine litigio.

95.

Tunc legem statuunt pactumque mutuum,

ne sit in calice quicquam residuum:

sic, sine requie ventris et manuum,

vas plenum vacuant, et replent vacuum.

96.

Quisque de monacho fit dæmoniacus,

et cuique monacho congarrit monachus,

ut pi ca picæ, – ut psittaco psittacus,

cui dat ingenium magister stomacus.

97.

Hiis mola dentium tumorem faucium,

lagena gutturis ventris diluvium,

oris aculeus dat flammas litium,

et fratrum malleus calorem noxium.

98.

Cum inter fabulas et Bacchi pocula

modum et regulam suspendit crapula,

dicunt quod dicitur favor a fabula,

modus a modio, a gula regula.

99.

Et sic fit ordinis crebra transgressio,

fraudes, perjuria, livor, detractio,

mentis esuries, rerum distractio,

ventris ingluvies, rerum concussio.

100.

Est nullum monacho majus dæmonium,

nihil avarius, nil magis varium;

qui, si quid datur, est possessor omnium;

si quicquam petitur, nil habet proprium.

101.

Si prandet, convenit ut loqui nesciat,

ne lingua dentium opus impediat;

si bibit, expedit ut sedens hauriat,

ne pes sub pondere ventris deficiat.

102.

Die tripudians adorat dolia,

nocte cum bipede sepultus bestia,

tali discrimine, tali molestia,

meretur vir Dei regna cœlestia.

103.

Hiis mihi plenius visis et cognitis,

dux meus manibus me cepit insitis,

et caput quatuor discerpens digitis,

solvit in quatuor compagem capitis.

104.

Et ne mysteria vidissem perperam,

figens occipitis in partem teneram.

rigentem stipulam, siccam et asperam,

scripsit in cerebro cuncta quæ videram.

105.

Hiis gestis deferor in summa nubium,

cœlumque raptus sum usque ad tertium,

ubi mirabile vidi mysterium,

et ineffabile cuique mortalium.

106.

Ad summi judicis tractus concilia,

inter tot millies centena milia,

profunda didici Dei consilia,

humanis mentibus inscrutabilia.

107.

Quæ postquam videram statim esurii,

mihique proceres magni consilii

panem papaveris proponunt, alii

Lethæi laticem propinant fluvii.

108.

Cumque comederam panem papaveris,

labrisque laticem infudi miseris,

statim oblitus sum divini muneris,

nec quicquam potui nosse cum superis.

109.

De cœlo cecidi ut Cato tertius,

nec summi venio secreti nuncius,

sed meus mihi quod inscripsit socius,

hoc vobis dicere possum fidelius.

110.

O quanta dicerem et quam mirifica

de rebus superis et sorte cœlica,

nisi papaveris cœna sophistica

mentis vestigia fecisset lubrica.

Metamorphosis Goliæ Episcopi

1.

Sole post arietem taurum subintrante,

novo terræ faciem flore picturante,

pinu sub florigera nuper pullulante,

membra sompno foveram, paulo fessus ante.

2.

Nemus quoddam videor mihi subintrare,

cui ramus cæperat omnis pullulare;

quod nequivit hyemis algor deturpare,

nec a sui decoris statu declinare.

3.

Circa ima nemoris aura susurrabat,

cujus crebro flamine nemus consonabat;

et ibidem gravitas rauca personabat,

sed a pulsu mellico tota resultabat.

4.

Circa partis mediæ medium ramorum,

quasi multitudinem fingens tympanorum

personabat mellicum quiddam et decorum,

et extremo carmine dulcius alarum.

5.

Epitrita, sextupla, dupla junctione

fit concentus, consona modulatione,

et, ut a canentibus fit in Elycone,

totum nemus resonat in pro portione.

6.

Nam ramorum medium vento quatiente,

et pulsu continuo ramos impellente,

mixtum semitonio interveniente,

sonat diatessaron, sonat diapente.

7.

Sed in parte nemoris eminentiore

resonabat sonitu vox acutiore,

ut pars summa mediæ cum inferiore

responderet mutuo concordi tenore.

8.

Hic auditur avium vox dulcicanarum,

quarum nemus sonuit voce querelarum;

sed illa diversitas consonantiarum

præfigurat ordinem septem planetarum.

9.

Nemoris in medio campus patet latus,

violis et alio flore purpuratus,

quorum ad fragrantiam et ad odoratus

visus mihi videor esse bis renatus.

10.

Stat ibidem regia columpnis elata,

cujus substat jaspide basis solidata;

paries jacinctinus, tecta deaurata,

intus et exterius tota picturata.

11.

Conjectare cæperam ex visa pictura

quod divina fuerat illa cælatura;

hæc Vulcanus fecerat speciali cura,

totum sub involucro, totum sub figura.

12.

Hic sorores pinxerat novem Elyconis,

et cœlestis circulos omnes regionis;

et cum hii s et aliis eventum Adonis,

et Gradivi vincula et suæ Dionis.

13.

Ista domus locus est universitatis,

res et rerum continens, formam cum formatis,

quam creator optimus qui præest creatis

fecit et disposuit nutu bonitatis.

14.

Hic intus multi modum audio concentum,

ut dearum crederem fieri conventum:

nam in suo genere omne instrumentum

sonat, et lætitiæ facit argumentum.

15.

Illic quem audieram strepitus vocalis,

rerum est concordia proportionalis.

nam ut ibi consonat vox instrumentalis,

sic est nexus musicus in rebus æqualis.

16.

Intus regem conspicor alte residentem,

et de more regio sceptro innitentem;

et ipsius lateri conjugem hærentem;

hunc et illam subditis rebus disponentem.

17.

Per hunc rebus insitas calor figuratur,

quamvis hic et aliud eo designatur;

per hanc tota machina mundi temperatur,

arbor fructus parturit, terra fæcundatur.

18.

Innuba de vertice regis Pallas exit,

quam sibi collaterans firmo nexu nexit;

illa peplo faciem circumquaque texit,

nec nisi ad proprios visus se detexit.

19.

Hæc mens est altissimi, mens divinitatis,

quæ naturæ legibus imperat et fatis;

incomprehensibilis res est deitatis,

nam fugit angustias nostræ parvitatis.

20.

Video Cyllenium, superum legatum,

a prædicti numinis sinistris locatum,

ut rubentem decuit totum purpuratum,

quadam pube tenera faciem umbratum.

21.

In hoc quod est nuncius, volo designare

eloquendi gratiam multos copulare.

ejus dixi faciem pubem obumbrare,

sic sermonem lepide debes colorare.

22.

Nupta sibi comes est de stirpe divina,

vestis de cyndalio, partim hyalina,

vultus rutulantior rosa matutina,

quam nec nox decoxerat, nec læsit pruina.

23.

Nisi sapientiæ sermo copuletur,

vagus, dissolutus, infirmus habetur;

et cum parum proficit, parum promeretur;

eget ut remigio ejus gubernetur.

24.

Hanc donavit Phronesis dono speciali,

in conventu numinum die nuptiali;

capiti imposuit sertum virginali,

cujus domus rutilat gemma mediali.

25.

Per sertum significo circumspectionem,

ut agendo habeas circumductionem;

gemma serti mediam signat rationem,

cujus prævenire est omnem actionem.

26.

Sol sublimis capite suum gerit sertum,

hinc et hinc innumeris radiis refertum;

nil huic absconditum, nihil inexpertum,

sed quid hoc significat satis est apertum.

27.

Hujus erat species mille specierum,

diadema capiti clarum et sincerum;

hic est mundi oculus, et causa dierum,

et vitalis spiritus, et fomentum rerum.

28.

Ante deum quatuor erant urnæ stantes,

elementis omnium rerum redundantes;

diversorum generum æra imitantes,

hæ sunt partes quatuor anni designantes.

29.

Sua Elyconides tenent instrumenta,

ut perfecta gaudia fiant complementa;

et applaudunt organis inter sacramenta,

quæque sua mystice præbent argumenta.

30.

Novem sunt in ordine, novem cecinere,

novem novas manibus liras tenuere,

et diversos police nervos tetigere;

sed tamen concorditer sibi respondere.

31.

Quid designat, dicere grande non est onus;

novem orbes opifex fecit ille bonus;

octo sibi consonant, sono caret nonus,

nam non habet fieri sine motu sonus.

32.

Vel sunt dotes opifex quas Psyche largitur,

quibus circumcingitur, quibus investitur,

et quibus per titulos habens insignitur,

cum carnis hospitium fragile aditur.

33.

Tres astabant virgines versus Jovem versæ,

stabant firme digitis connexis inter se;

sunt aversa corpora, facies aversæ,

sunt excelsi numinis proles universe.

34.

Donum Dei largitas esse deputatur;

siquis quicquam dederit, mox restituatur;

et data memoria firme teneatur,

ut si simplex fuerit, duplex revertatur.

35.

Hinc cum bombis strepitus sonat cercellorum;

a Sileno ducitur agmen satyrorum;

temulentus titubat, et præcedit chorum,

atque risus excitat singulis deorum.

36.

Horum parti maximæ Venus dominatur;

iste sibi supplicat, ille famulatur;

hanc de more filius suus comitatur,

nudus, cæcus, puer est facies, alatur.

37.

Nudus, nam propositum nequit sepelire;

cæcus, quia ratio nequit hunc lenire;

puer, nam plus puero solet lascivire;

alatus, dum facile solet præterire.

38.

Illius vibrabile telum est auratum,

et in summa cuspide modice curvatum;

telum invitabile, telum formidatum;

nam qui hoc percutitur pellit cælibatum.

39.

Sola soli Veneri Pallas adversatur,

et pro totis viribus usque novercatur;

nam quod placet Veneri Pallas aspernatur,

Venus pudicitiam raro comitatur.

40.

Hic diversi militant, et diversæ vitæ;

qui ab usu solito dissident invite;

quibus an plus valeat Pallas Aphrodite,

adhuc est sub pendulo, adhuc est sub lite.

41.

Nexibus Cupidinis Psyche detinetur;

Mars Nerinæ conjugis ignibus torretur;

Janus ab Argyone disjungi veretur;

sola prole Pronoes diligi meretur.

42.

Psyche per illecebras carnis captivatur;

sors in Marte fluctuat, Nereus vagatur.

opifex in opere suo gloriatur:

quid fiat in posterum Deo scire datur..

43.

Aderant Philosophi, talis usus stabat:

Crispinus, cum humeris Zeno ponderabat;

ardebat Eraclius, Perdix circinabat;

totus ille Samius proportionabat.

44.

Implicabat Cicero, explicabat Plato;

hinc dissuadet Appius, hinc persuadet Cato;

vacuum Archelias tenuit pro rato,

esse quod inceperat undique locato.

45.

Secum suam duxerat Ceta m Ysopullus;

Cynthiam Propertius, Deliam Tibullus;

Tullius Terentiam, Lesbiam Catullus;

vates huc convenerat sine sua nullus.

46.

Quæque suo suus est ardor et favilla;

Plinium Calpurniæ succendit scintilla;

urit Apuleium sua Pudentilla:

hunc et hunc amplexibus tenet hæc et illa.

47.

Versus fingunt varie metra variantes,

cothurnatos, lubricos, enedos, crepantes;

hos endecasillahos, illos recursantes,

totum dicunt lepide, nihil rusticantes.

48.

Ibi doctor cernitur ille Carnotensis,

cujus lingua vehemens truncat velut ensis;

et hic præsul præsulum stat Pictaviensis,

prius et nubentium miles et castrensis.

49.

Inter hos et alios in parte remota,

Parvipontis incola, non loquor ignota,

disputabat digitis directis in iota,

et quæcumque dixerat, erant per se nota.

50.

Celebrem theologum vidimus Lumbardum;

cum Yvone, Helyam Petrum, et Bernardum,

quorum opobalsamum, spiratos, et nardum,

et professi plurimi sunt Abaielardum.

51.

Reginaldus monachus clamose contendit,

et obliquis singulos verbis comprehendit;

hos et hos redarguit, nec in se descendit,

qui nostrum Porphyrium laqueo suspendit.

52.

Robertus theologus corde vivens mundo

adest, et Manerius quem nullis secundo;

alto loquens spiritu et ore profundo,

quo quidem subtilior nullus est in mundo.

53.

Hinc et Bartholomæus faciem acutus,

retor, dialecticus, sermone astutus;

et Robertus Amiclas simile secutus,

cum hiis quos prætereo, populus minutus.

54.

Nupta quærit ubi sit suus Palatinus,

cujus totus extitit spiritus divinus;

quærit cur se suhtrahat quasi peregrinus,

quem ad sua ubera foverat et sinus.

55.

Clamant a philosopho proles educati,

cucullatus populi primas cucullati;

et ut cepe tunicis tribus tunicati,

imponi silentium fecit tanto vati.

56.

Grex est hic nequitiæ, grex perditionis;

impius et pessimus hæres Pharaonis,

speciem exterius dans religionis,

sed subest scintillula superstitionis.

57.

Gentis gens quisquilia, gens hæc infrunita,

cujus est cupiditas mentis infinita;

istos ergo fugias, et istos devita;

et hiis ne respondeas, «non est sic,» vel «ita.»

58.

Dum decernunt super hoc, et placet decretum,

ut a suo subtrahant hunc a cœtu cœtum,

et ne philosophicum audiat secretum,

studii mechanici teneat oletum.

59.

Quicquid tantæ curiæ sanctione datur,

non cedat in irritum, ratum habeatur;

cucullatus igitur grex vilipendatur,

et a philosophicis scolis expellatur. –

Amen

Prædicatio Goliæ

1.

Multis a confratribus pridie rogatus

ut eis exponerem, tociens probatus,

quare Dei filius sic est humanatus,

ut in crucis cornibus fieret assatus,

et ut ejus lancea foderetur latus,

sic incepi dicere multis invitatus.

2.

Viri venerabiles, viri litterati,

hostes injustitiæ, legibus armati,

vestri non sufficio sarcinæ mandati,

nec adire grandia licet parvitati.

3.

Verbi ministerium mihi commisistis,

quod est satis congruum in diebus istis;

erubescit facies, animus est tristis;

factus sum incipiens, vos me coegistis.

4.

Sapientes alloquor, supplico discretis,

si non digne dixero, parcere debetis;

loqui de cœlestibus nescio secretis,

cæcus in apostolis, cæcus in prophetis.

5.

Sui magnitudine superant ignarum

notiones singulæ trium personarum:

quid Pater, quid Filius, patet mihi parum;

quid sit unde Filium Pater habet carum.

6.

Una est substantia tribus in personis,

unitatis regula plus quam unionis;

nunciat in angelis, judicat in thronis,

ad æternæ seriem dispositionis.

7.

Cum Creator temporum non sit temporalis,

factus est sub tempore res materialis;

Pater est efficiens, Filius formalis,

utriusque Spiritus causa est finalis.

8.

Creatori serviunt omnia subjecta,

sub mensura, numero, pondere perfecta,

ad invisibilia, per hæc intellecta,

sursum trahit hominem ratio directa.

9.

Prædicat potentiam rerum magnitudo;

ordo sapientiam, sive pulchritudo;

bonitatis copiam summa plenitudo;

pascit mentis oculos Trinitas hoc ludo.

10.

Dignitate præminet universæ rei,

factus ad imaginem majestatis Dei;

cuncta sibi serviunt, ipse servit ei,

quem nox nocti prædicat et dies diei.

11.

Obligavit omnia nostræ servituti,

alia deliciis, alia saluti;

sciunt evangelicis regulis induti,

quibus frui convenit, quibus fas est uti.

12.

Hiis nos beneficiis voluit ditari,

et adjecit cumulum muneris præclari,

cum pro nobis Filium misit incarnari,

ut uniret hominem suo salutari.

13.

Est inenarrabilis ista genitura;

in persona simplici duplex est natura;

ipse qui creator est ipse creatura,

ligans dissimilia stabili junctura.

14.

Taceo particulam virginis beatæ,

non originaliter carnis obligatæ,

nec in lumbis Abrahæ quondam decimatæ,

unde Levi major est Christus dignitate.

15.

Hæc simul cum anima Deo counita,

unum personaliter, una mundi vita;

fides ita prædicat, fides credit ita,

pereat in perfidis hæresis sopita.

16.

Habens carnem similem carni peccatrici,

formam servi præferens, habitum mendici,

quasi dolo repulit dolos inimici,

tale bellum perfido decuit judici.

17.

Cum in Deum hominem misit hostis manum,

ut moveret stabilem, infirmaret sanum,

si quid juris habuit in genus humanum,

irrevocabiliter abiit in vanum.

18.

O pugna mirabilis! O tropheum dignum!

agnus lupum perimit, innocens malignum;

qui per lignum vicerat, victus est per lignum,

quod est terror hostium, quod est vitæ signum.

19.

Infirmatur medicus, sanet ut ægrotum,

non per quinque porticus, nec per aquæ motum,

sed in vase figuli et in parte totum,

proximo parieti copulat remotum.

20.

Incipit in sæculo factor sæculorum;

vitæ panis esurit, sitit fons hortorum;

mortis sompno clauditur oculus cæcorum,

plebis fit abjecto Deus angelorum.

21.

Sol in nube tegitur, dies obscuratur;

trepidat securitas, virtus infirmatur;

disciplina cæditur, salus execratur;

vita crucifigitur, ordo conturbatur.

22.

Parum nobis proderet redemptorem mori,

ni rediret iterum vita redemptori;

liber inter mortuos redditur honori,

et a dextris assidet natus genitori.

23.

Ut divinæ resonat pagina scripturæ,

processerunt tempora legis et naturæ,

in antiquis patribus operum figuræ,

sensus allegorici species obscuræ.

24.

Ut a primis ordiar mundi rudimentis,

fit de costa mulier Adæ dormientis;

rutilans ecclesia vitæ sacramentis

prodiit ex latere Christi morientis.

25.

Hæc est archa qua Noe cataclismo rexit;

hunc Jacob evigilans lapidem erexit;

hæc in vase scirpeo Moysen inspexit;

hæc est nurus Noemi quam Booz dilexit.

26.

Hæc est taberuaculum in deserto factum,

atrio circumdatum, tabulis compactum;

hæc est archa fœderis, hæc est vitæ pactum

inter verum Israel et Deum contractum.

27.

Atrium exterius vita est activa,

in quo sacrificia sunt figurativa;

hic altare concremat caruis incentiva,

demolitur pinguia, lacerat lasciva.

28.

Incenduntur hostiæ carnibus oblatis,

ligno crucis domini, flamma charitatis,

agnus innocentiæ et simplicitatis,

hircus pœnitentiæ, turtur castitatis.

29.

Primum tabernaculum contemplationem,

mensa quæ præponitur signat lectionem,

panes verbum fidei, thus orationem,

candelabrum spiritus illustrationem.

30.

Futurorum pontifex Christus est bonorum,

qui simul introiit in sancta sanctorum,

non hircorum sanguine neque vitulorum,

sed in suo, reserans aditum cœlorum.

31.

Hic extinxit gladium nobis resistentem,

gladium versatilem, gladium ardentem;

et removit Cherubin gladium tenentem,

dum latronem suscipit Christus confitentem.

32.

Quod fraterni s manibus Abel est occisus,

quod oblatus puer est cui nomen risus,

quod missus in puteum fratribus invisus,

quod ascendens in Bethel calvus est derisus;

33.

Coram agno mystico mors est Pharaonis,

quod saliva defluit patre Salomonis,

quod intravit Daniel locum Babilonis,

totum est mysterium Christi passionis.

34.

Tangere sublimia res est onerosa,

aeris in nubibus aqua tenebrosa,

ut a spinis discrepat lilium vel rosa,

sic a Dei laudibus vita vitiosa.

35.

Tangens montem bestia debet lapidari,

et indignus timeo plecti pœna pari;

sed a vobis postulo veniam præstari,

quorum voluntatibus nolo refragari.

36.

Supplicemus interim gratiæ divinæ,

quam humanæ credimus summam medicinæ,

ut expertes ultimæ faciat ruinæ;

sic sit salus omnibus et nunc et in fine!

Amen.

Golias in Romanam Curiam

1.

Utar contra vitia carmine rebelli;

mel proponunt alii, fel supponunt melli,

pectus subest ferreum deauratæ pelli,

et leonis spolium induunt aselli.

2.

Disputat cum animo facies rebellis,

mel ab ore defluit, mens est plena fellis;

non est totum melleum quod est instar mellis;

facies est alia pectoris quam pellis.

3.

Vitium est in opere, virtus est in ore,

picem tegunt animi niveo colore:

membra dolent singula capitis dolore,

et radici consonat pomum in sapore.

4.

Roma mundi caput est; sed nil capit mundum:

quod pendit a capite totum est inmundum;

transit enim vitium primum in secundum,

et de fundo redolet quod est juxta fundum.

5.

Roma capit singulos et res singulorum;

Romanorum curia non est nisi forum:

ibi sunt venalia jura senatorum,

et solvit contraria copia nummorum.

6.

Hic in consistorio si quis causam regat,

suam, vel alterius, hoc in primis legat,

nisi det pecuniam, Roma totum negat,

qui plus dat pecuniæ melius allegat.

7.

Romani capitulum habent in decretis,

ut petentes audiant manibus repletis:

dabis, aut non dabitur, petunt quando petis;

qua mensura seminas, et eadem metis.

8.

Munus et petitio currunt passu pari,

opereris munere si vis operari:

Tullium ne timeas si velit causari,

nummus eloquentia gaudet singulari.

9.

Nummis in hac curia non est qui non vacet;

crux placet, rotunditas, et albedo placet,

et cum totum placeat, et Romanis placet,

ubi nummus loquitur, et lex omnis tacet.

10.

Si quo grandi munere bene pascas manum,

frustra quis objiciet vel Justinianum,

vel sanctorum canones, quia tanquam vanum

transferunt has paleas, et inbursant granum.

11.

Solam avaritiam Roma novit parca,

parcit danti munera, parco non est parca;

nummus est pro numine, et pro Marco marca,

et est minus celebris ara quam sit arca.

12.

Cum ad papam veneris, habe pro constanti

non est locus pauperi, soli favet danti;

vel si manus præstitum non est aliquanti,

respondet, hæc tibia non est mihi tanti.

13.

Papa, si rem tangimus, nomen habet a re,

quicquid habent alii, solus vult papare;

vel si verbum Gallicum vis apocopare,

paez, paez, dit le mot, si vis impetrare.

14.

Papa quærit, chartula quærit, bulla quærit,

porta quærit, cardinalis quærit, cursor quærit,

omnes quærunt: et si quod des uni deerit,

totum mare salsum est, tota causa perit.

15.

Des istis, das aliis, addis dona datis,

et cum satis dederis, quærunt ultra satis.

O vos bursæ turgidæ, Romam veniatis;

Romæ viget physica bursis constipatis.

16.

Prædantur marsupium singuli paulatim;

magna, major, maxima, præda fit gradatim.

Quid irem per singula? colligam summatim,

omnes bursam strangulant, et expirat statim.

17.

Bursa tamen Tityi jecur imitatur;

fugit res ut redeat, perit ut nascatur,

et hoc pacto loculum Roma deprædatur,

ut cum totum dederit, totus impleatur.

18.

Redeunt a curia capite cornuto:

ima tenet Jupiter, cœlum habet Pluto,

et accedit dignitas animali bruto,

tanquam gemma stercori et pictura luto.

19.

Divites divitibus dant, ut sumant ibi,

et occurrunt numera relative sibi:

lex est ista celebris, quam fecerunt scribi,

si tu mihi dederis, ego dabo tibi.

Sermo Goliæ Pontificis ad Prælatos Impios

1.

Dilatur impii regnum Pharaonis,

plebs Hebræa premitur, spoliatur bonis,

Saul non compescitur musicorum tonis,

infulatus Aaron delectatur donis.

2.

Templum Dei violat ordo prælatorum;

jam furantur filii carnes cacaborum;

hi sunt semen Chanaan, duces reproborum,

per quos dona spiritus fiunt vile forum.

3.

Patrum princeps Ysaac olim vocitatus,

Jacob munus suscipit eo satiatus;

benedixit Israel Judæ primo natus,

longum flebit Esau quasi reprobatus.

4.

Excitati præsules rectam linquunt viam;

Jacob Rachel fugiens amplexatur Liam;

inde læsus claudicat vulneratus sciam;

quod futuri legitur fore prophetiam.

5.

Germinabit dominus præsulum sophisma,

per quos venit scandalum, per quos venit schisma;

sacros vendunt ordines, sacrum vendunt chrisma;

vendunt quantum in se est spiritus karisma.

7.

Præbendæ nunc temporis ducuntur ad forum,

Simonia pullulat et dilatat chorum;

sed disperdet Dominus iter impiorum.

conquassabit capita in terra multorum.

8.

Inaudita dicerem, si liceret fari:

pauper procul pellitur omnis ab altari,

postquam sentit pontifex nihil posse dari;

non est qui pro paupere spondeat scolari.

9.

Jam mendicat misere chorus poetarum;

nulli prodest inbui fonte literarum:

huic qui parum possidet, datur nil aut parum;

nihil absque munere ducit præsul carum.

10.

Jam columpnæ titubant templum sustinentes;

nam pervertunt munera prælatorum mentes;

credo quod has sorbeat Tartarus viventes,

qui nil gratis tribuunt Simonem loquentes.

11.

Aurum templi penitus redditur obscurum;

plures reædificant Babilonis murum,

per quos domus domini fit spelunca furum,

quibus contra stimulum calcitrare durum.

12.

Evangelizantium sordidantur pedes;

sed nil credunt sordidum Simonis hæredes;

alienas vacuant, suas inplent ædes;

in tribunal vertitur pastoralis sedes.

13.

Aret sicca penitus ficus absque flore;

Gedeonis atria dulci carent rore:

jam prælatos miseri fata monent Choræ,

una ne consimili pereant dolore.

14.

Cum secare nequeam, fungar vice cotis;

imitantur præsules Christum a remotis;

horum nullus circuit orbem in melotis,

immo mundum viribus amplexatur totis.

15.

Non, ut verum fatear, loquor causa mei,

sed me cogit scibere zelus domus Dei,

qui non regunt præsules immo Pharisæi,

qui subjectos faciunt reos ut sunt rei.

16.

Multa ferunt aspera, multos cruciatus;

hic secretum thalami paucis comitatus

intrat, ibi recubans, cibis crapulatus,

delet vino veteri populi reatus.

18.

Alter majus patitur nomine pro trino:

hiemali tempore, proximus camino,

vinum forte redolet, ore resupino;

posses sine poculo satiari vino.

19.

Quisquis eris pontifex, hic dum licet ora;

tempus more fluminum fluit absque mora;

viros, senes, pueros, mortis rapit hora,

cujus nemo poterit retinere lora.

20.

Exoremus igitur summum creatorem,

in quo solo vincimus pravum exactorem,

ut det nobis spiritus sacrosanctum rorem

extinguendo penitus criminum ardorem!

21.

Exoremus iterum matrem pietatis,

in qua rerum latuit summæ deitatis,

vt subjectis tribuat simul et prælatis

vivo secum perfrui pane charitatis!

Sermo Goliæ ad Prælatos

1.

A legis doctoribus lex evacuatur,

clerum odit laicus, pax periclitatur:

non in cruce Domini quisquam gloriatur,

pugna, lis, discordia per crucem sedatur.

2.

Vitam claudit hominum paucitas dierum;

vix est inter homines qui discernit verum.

Jam plebs juste murmurat contra Dei clerum:

fraus est et confusio, perit ordo rerum.

3.

Puer senem arguit dignitate pari,

Rachel plorans filios non vult consolari.

Jam ruinam Hierico videt reparari,

res mala dum Sodomæ nequit extirpari.

4.

Circa mundi vesperam mala convalescunt,

in senili corpore sordes juvenescunt:

suis in stercoribus pecora sordescunt,

et languente capite membra conlanguescunt.

5.

Væ! qui propter munera vitam condemnatis!

glutientes bubalum, culicem colatis;

per errorum devia male deviatis;

nec jam dona gratiæ gratus habet gratis.

6.

Væ! pastores Israel gregem non pascentes,

et a grege Domini lupos non arcentes,

qui se dedit precium ad salvandas gentes!

erratis in invio, Christum non sequentes.

7.

Væ! qui super Moysi cathedram sedetis!

lex a vobis dicitur, quam vos non impletis,

ejus in ecclesia speciem tenetis,

cujus proculdubio vitam non habetis.

8.

Væ vobis! hypocritæ, filii mœroris,

qualis quisque fuerit, non apparet foris:

qui dux esse debuit vitæ melioris,

per errorem factus est laqueus horroris.

9.

Væ! qui donis hominum faves in personis,

et ad voces pauperum aures non apponis:

hic eclipsin patitur lumen rationis,

cum in jure prior est, potior in bonis.

10.

Cum ad bona curritur manibus contentis,

sæpe fit ut pereat jus nihil habentis:

furit manus judicis in causa potentis,

Codri tamen claudicat æris nil ferentis.

Goliæ Versus de Prælatis

1.

Cum sint plures ordines atque dignitates,

reges, archipræsules, judices, abbates;

quod sic sunt præpositi, quod sic sunt magnates;

quod non illis proprium, Christo reddant grates.

2.

Rex qui regni regimen tenesque primatum,

cui fons exuberans regni facultatum,

præpotentem efficit et regem magnatum,

scias hoc tantummodo nunc accommodatum.

3.

O vos sæcli judices, regi ministrantes,

potestate regia leges promulgantes,

partite pauperibus juste judicantes,

ne vos Deus arguat sponte deviantes.

4.

Vos quos mundus evehit, quos sacerdotalis

decoravit dignitas, quos puntificalis

sublimavit infula curæ pastoralis,

reddit vos inmemores hujus curialis.

5.

Nam cum regum curias pastores sequuntur,

pastorale regimen et jus postponuntur;

pastoris absentia greges disperguntur,

morsuque lætifero dispersi læduntur.

6.

Vos, claustrales monaehi, vosque subpriores,

nos vocatis dulciter fratres et sorores;

sed et cum pro meritis effectis pastores,

tunc perit fraternitas, jam mutastis mores.

7.

Cum tenetis baculum et vices abbatis,

thalamos incolitis, et vos elongatis

a claustri dormitario, cum vestris privatis

læti multipliciter uuesheil decantatis.

8.

Sed cum judex venerit supremo dierum,

cum nil sit absconditum falsum neque verum,

rationem postulans singularum rerum,

tunc nil valent lacrimæ, pænitere serum.

9.

Igitur dum tempus est et lucem habetis,

vestri miseremini et renuntietis

peccatorum sordibus, vosque sic mundetis,

ut cœli palatium gaudentes intretis.

Golias ad Christi Sacerdotes

1.

Viri beatissimi, sacerdotes Dei,

præcones altissimi, lucernæ diei,

charitatis radiis fulgentes et spei,

auribus percipite verba oris mei.

2.

Vos in sanctuario Dei deservitis,

quos vocavit palmites Christus vera vitis,

cavete ne steriles aut amari sitis,

si cum vero stipite vivere velitis.

3.

Vos estis Catholicæ legis portatores,

sal terræ, lux hominum, ovium pastores,

muri domus Israel, morum correctors,

judices ecclesiæ, gentium doctores.

4.

Si desit protectio legis, lex labetur:

si sal evanuerit, in quo salietur?

nisi lux appareat, via non scietur:

nisi pastor vigilet, ovile frangetur.

5.

Vos cœpistis vineam Dei procurare,

quam doctrinæ rivulis debetis rigare,

et spinas et tribulos prorsus extirpare,

ut radices fidei possint germinare.

6.

Vos estis in area boves triturantes,

prudenter a paleis grana segregantes:

vos habent pro speculo legem ignorantes,

laici qui fragiles sunt et inconstantes.

7.

Quicquid vident laici vobis displicere,

credunt proculdubio sibi non licere;

sed quicquid vos opere vident adimplere,

credunt esse licitum, et culpa carere.

8.

Cum pastores ovium sitis constituti,

non estote desides, neque canes muti;

sonum vestrum metuant latratus arguti,

lupus rapax invidet ovium saluti.

9.

Grex fidelis triplici cibo sustentetur,

corpore Dominico, quo fides augetur,

sermonis compendio, ut discrete detur,

mundano cibario, ne periclitetur.

10.

Omnibus tenemini viris prædicare,

sed quibus, quid, qualiter, ubi, quando, quare,

debetis solicite præconsiderare,

ne quis in officio dicat vos errare.

11.

Spectat ad officium vestræ dignitatis,

gratiæ petentibus dare dona gratis:

quæ si contra fidei regulas vendatis,

vos lepram miseriæ ferre sentiatis.

12.

Gratis Eucharistiam plebi ministrate,

et gratis conficite, gratis consecrate:

secundum Apostolum omnia probate,

solum hoc quod fuerit bonum approbate.

13.

Vestra conversatio sit religiosa,

munda conscientia, vita virtuosa,

regularis habitus, fama speciosa,

nulla vos coinquinet labes criminosa.

14.

Estote pacifici, sobrii, prudentes,

justi, casti, simplices, pii, patientes,

hospitales, humiles, subditos docentes,

consolantes miseros, pravos corrigentes.

15.

Estote benevoli, ne vos ducat ad reatum,

verbum quod proponitis sit abbreviatum,

per vos inter simplices bene adaptatum,

nam in multiloquio non deest peccatum.

16.

Nullus fastus exprimat signum vestræ vestis,

gravitatis vestium habitus sit testis:

nihil nos illaque et curis inhonestis,

quibus claves traditæ regni sunt cœlestis.

17.

Utinam sic gerere curam pastoralem

possitis in sæculo per vitam actualem,

ut cum exueritis chlamydem carnalem,

induat vos Dominus stolam æternalem.

Goliæ Versus de Sacerdotibus

1.

Sacerdotes mementote,

nihil majus sacerdote,

qui dotatus sacra dote,

ruga caret omnis notæ.

2.

Mementote tot et tanti,

quid ingratum sit Tonanti,

ad virtutem nos hortanti,

cum sic ait, «Estis sancti.

3.

«Sanctus ego, sancti sitis,

confortari si velitis

mihi qui sum vera vitis,

qui sum pius, qui sum mitis.»

4.

O beati summonati,

sacerdotes consecrati,

ad hoc estis ordinati,

sacris aris mancipati.

5.

Corpus Christi vos tractatis:

quod si digne faciatis,

non expertes castitatis,

ore, corde, Deo gratis,

cum electis et beatis

in conspectu majestatis

regnaturos vos sciatis.

6.

O quam fortis armatura,

qua vestitur vestra cura;

sed si forte contra jura

faciatis, ruitura,

nota nobis hæc scriptura,

cum offertis Deo thura,

si mens vestra non sit para,

non sunt illi placitura.

7.

Miserorum contemptores,

si vos estis contra mores,

vel altaris mercatores,

fures estis, non pastores.

8.

O sacerdos, hæc responde,

qui frequenter et jocunde

cum uxore dormis, unde

9.

Mane surgens, missam dicis,

corpus Christi benedicis,

post amplexus meretricis,

minus quam tu peccatricis.

10.

Scire vellem tamen quare

sacrosanctum ad altare

stanti velut immolare (?)

dignus virgis vapulare.

11.

Vapulare virgis dignus,

cum amoris tantum pignus,

ctenus (?) crates et non tignus,

jam non hæres, sed privignus.

12.

Dignus morte, dignus pœnis,

ad altare Christi venis,

cum fœtore, cum obscœnis,

osculando fictis genis.

13.

Plenus sorde, plenus mendis,

ad autorem manus tendis,

quem contempnis, quem offendis,

meretrici dum ascendis.

14.

Castitatis non inbute,

sed inmundus corde, cute,

animarum pro salute

missam cantas inpollute.

15.

Quali corde, quali ore,

corpus Christi cum cruore

tractas, surgens de fœtore,

dignus plagis et tortore.

16.

Quali vultu, quali fronte,

non compulsus, immo sponte,

ore, corde, lingua, sonte,

de tam sacro bibis fonte.

17.

Miror ego, miror plane,

quod sub illo latet pane

corpus Christi, quod prophane

tractat manus illo mane.

18.

Miror, nisi tu mireris,

quod a terra non sorberis,

cumque sæpe prohiberis,

iterare non vereris.

19.

Forte putas manus mundas,

cum frequenter fundis undas,

quas frequenter quamvis fundas,

jam fœtentes non emundas.

20.

Lava manus, aquas funde;

quamvis claræ, quamvis mundæ,

quamvis fusæ sint abunde,

numquam purgant eas undæ.

21.

Purgamentum vis audire,

si reatum vis finire,

mox divinæ cessant iræ,

nec te potest impedire.

22.

Si cor scissum, cor contritum

habes, neque juxta ritum

lætum petis in funitum,

nunquam erit requisitum.

23.

Sed reatum cum deploras,

et adire mox laboras,

quod plorandum esse noras,

Deum magis inhonoras.

24.

Nihil valet hic ploratus,

nec dimissus est reatus,

sed est magis augmentatus,

Deus magis irritatus.

25.

Sacerdotem inpudicum,

et lustrantem sæpe vicum,

et convivum meretricum,

dare missas est iniquum.

26.

Sacerdotem temulentum,

et ad opus Dei lentum,

et peccatis circumventum,

versum testor in jumentum.

27.

Sacerdotem gomorreum,

super omnes dico reum,

auditorem nolo meum,

sed hunc magis phariseum.

28.

Sacerdotem dicit Deus,

qui probatur gomorreus,

detestatur sermo meus,

quia constat plusquam reus.

29.

Sacerdotem corde duro,

vel elato vel inpuro,

non servire mihi curo,

perdo illum in futuro.

30.

Sit sacerdos benedictus,

per quem potus vel amictus

datur illi, qui constrictus

est algore, fame victus!

Prædicatio Goliæ ad Terrorem Omnium

1.

Tempus acceptabile, tempus est salutis,

tempus est discutere jugum servitutis;

accingamur igitur gladio virtutis,

resistentes fortiter hostibus hirsutis.

2.

Quasi leo rugiens hostis investigat,

quærit quos decipiat, et deceptos ligat:

variis contagiis animas fatigat,

ut æternis morsibus miseras affligat.

3.

Graviter offendimus Regem majestatis,

sed nos indulgentia summæ Trinitatis,

suam nobis gratiam conferendo gratis,

sanet a langoribus, mundet a peccatis.

4.

Carnis pestilentiæ restringamus ora:

si jam bona facta sunt, fiant meliora;

eligamus citius et honestiora;

nam nos ad periculum trahit ista mora.

5.

Et ne forte cogites, «vivam decem annis,

tunc me vilioribus castigabo pannis:

tunc induar vestibus Pauli vel Joannis:»

sic expectat rusticus, dum defluat amnis.

6.

Res infœlicissimas cur non confiteris?

dic tuas malitias, ut justificeris:

steriles inducias et inanes quæris,

expectans decennium, forte cras non eris.

7.

Quisquis ergo pœnites, lachrymis abunda,

ore, corde, corpore tua facta munda.

Istos David lapides posuit in funda,

hæc est post naufragium tabula secunda.

8.

Quid dicturi miseri sumus ante thronum,

ante tantum judicem, ante summum bonum?

tunc non erit aliquis locus hic præconum,

cum nostrarum præmia reddet actionum.

9.

Cum perventum fuerit ad examen veri,

ante thronum stabimus judicis severi,

non erit distinctio laici vel cleri,

nulla nos exceptio poterit tueri.

10.

Hic non erit licitum quicquam allegare,

neque jus rejicere, neque replicare,

nec ad apostolicam sedem appellare:

reus tunc damnabitur, nec dicetur quare.

11.

Cogitate, divites, qui vel quales estis,

quid in hoc judicio facere potestis:

tunc non erit aliquis locus hic digestis,

idem erit Deus hic judex, autor, testis.

12.

Judicabit judices judex generalis,

nihil ibi proderit dignitas regalis:

sed fœtorem sentiet pœnæ gehennalis,

sive sit episcopus, sive cardinalis.

13.

Nihil ibi dabitur bullæ vel scriptori,

nihil camerario, nihil janitori:

sed dabuntur præsules pessimo tortori,

quibus erit vivere sine fine mori.

14.

Apud nostros judices jura subvertuntur,

et qui legem faciunt, lege non utuntur.

Sed attendant miseri mala quæ sequuntur:

hi qui damnant alios, primo damnabuntur.

15.

Vobis ergo præcipit Conditor cœlorum,

ut vos sitis quilibet socii justorum,

ut columbæ simplices ad exempla morum,

si consortes fieri vultis angelorum.

16.

Vos, ut ait Dominus, lumbos accingatis,

quod est proculdubio signum castitatis:

hanc lucernam manibus vestris sufferatis,

ut exemplum populo bonum præbeatis.

17.

Vos qui vultis populo Domini prodesse,

et qui vultis Domini populo præesse,

cujus vitam agere decet indefesse,

pios, largos, humiles, dignos interesse.

18.

Viri venerabiles, servientes aræ,

vobis mandat Dominus plebem castigare,

in fervore, moribus, et spe radicare,

ut et vos cum populo possit luminare.

19.

Sacerdoti convenit legem sacram scire,

plebem vita, moribus, verbis erudire,

ut cum tandem venerit illa dies iræ,

piam vocem Domini possint hanc audire:

20.

Benedicti filii, regnum possidete,

quod vobis paratum est sine meta metæ,

sacri vos presbyteri, sicut et prophetæ,

benedicti filii mecum congaudete.

Discipulus Goliæ Episcopi de Grisis Monachis

1.

Sompno et silentio plusquam satis usa,

a torporis otio surge, mea musa;

scribe sub com pen dio, et non sis profusa,

nam in multiloquio culpa est inclusa.

2.

Ornat orbem inclitus ordo monachorum,

qui lapsus divinitus a summo cœlorum

Babel perdit funditus et Wi Chaldæorum,

et per ipsum servitus perit idolorum.

3.

Miræ sunt continentiæ, miræ parcitatis,

hostes vanæ gloriæ, hostes vanitatis,

frigore et macie se affligunt gratis,

ut sic possent specie frui deitatis.

4.

Cultus his exterior rudis et abjectus,

cibus est austerior, et stratus neglectus,

sermo quoque parcior, et vix intellectus,

nullus ordo sanctior, nullus tam perfectus.

5.

Terrena despiciunt causa futurorum,

centuplum accipiunt pro contemptu horum,

violenter rapiunt regna beatorum,

sola illis sapiunt gaudia cœlorum.

6.

Jhesu bone, talium rector monachorum,

qui judex viventium es et mortuorum,

me si placet socium facias eorum,

hiis me jungas omnium in festo sanctorum.

7.

Miris effers laudibus gentem tunicatam,

gentem cunctis gentibus merito ingratam,

sub ovilis vestibus lupos imitatam,

gentem plenam fraudibus et rapinis datam.

8.

Continentes minime possunt appellari,

sed rapaces maxime et nimis avari,

nam student nequissime capere præclari,

et horto rectissime possunt comparari.

9.

Tenuis refectio pseudo-prophetarum,

et vestis abjectio notat cor avarum;

gerunt sub silentio animum amarum,

fucata religio nil valet aut parum.

10.

Nil nisi præsentia sitiunt aut quærunt,

farsiunt marsupia, metunt quæ non serunt,

pauperum penuria sese ditaverunt;

Satanæ mancipia sunt et semper erunt.

11.

Duo sunt qui nesciunt satis detestari,

quæ exosa sentio crelo, terræ, mari,

quibus omnis regio solet devastari,

quibus nullo studio potest obviari;

12.

Pestis animalium, quæ shuta vocatur,

et Cisterciensium quæ sic dilatatur:

duplex hoc contagium orbem populatur,

quod sit magis noxium prorsus ignoratur.

13.

Carent femoralibus partes turpiores,

Veneris ut usibus sint paratiores,

castitatis legibus absolutiores;

in cunctis hominibus nulli sunt pejores.

14.

Circumdate labia, precor, musa mea,

aut propter convitia jam non eris mea,

propter dicta talia judicaris rea,

turpe est per turpia quærere trophæa. –

Amen.

Goliæ Quærela ad Papam

1.

Nostri moris esse solet,

ut cum festum turbas olet,

loqui more clerici;

ne si forte quid dicamus

unde risum moveamus,

cachinnentur laici.

2.

Commendarem bonos mores,

sed virtutis amatores

paucos esse doleo;

quod si pravos reprehendam,

et eis non condescendam,

bella mihi video.

3.

Sed, o judex æquitatis,

propagator veritatis,

lenis aura sæculi,

esto mihi in asylum,

te ductore sumpsi stylum,

te duce signa tuli.

4.

Tanto viro locuturi

studeamus esse puri,

sed et loqui sobrie;

carum care venerari,

et, ut caro simus cari,

careamus carie.

5.

Decet enim, et hoc unum

est in primis opportunum,

ut me ipsum judicem:

homo vetus exuatur,

homo novus induatur,

ante tantum judicem.

6.

Sed quis sum qui ausim loqui

coram tantis? quis? ego qui

sano fretus capite,

rodo pravos in operto,

vox clamantis in deserto

«rectas vias facite.»

7.

Quid desertum nisi mundus?

mundus non est, sed immundus,

quia munda respuit;

sed desertum dici solet,

quia qui vernare solet

ecce prorsus aruit.

8.

Quod solebat in prælatis

germinare largitatis

et pudoris flosculos,

tali partu destitutum,

germen affert non virtutum,

sed spinas et tribulos.

9.

Qui sunt spinæ tribulique?

qui? pastores prælatique,

amatores muneris:

cum non pascant, sed pascantur,

non a pasco derivantur,

sed a pascor, pasceris.

10.

Blandos amant et bilingues,

canes muti, tauri pingues,

gygantum fraterculi,

qui thesauros coacervant,

non dispergant, sed observant

ut pupillam oculi.

11.

Omnis habens muneratur;

non habenti supplantatur

id ipsum quod habuit:

in deserto mundi hujus

nemo floret, nisi cujus

bursa nondum vomuit.

12.

Bursa prægnans principatur,

sapiensque conculcatur

si manus ære vacet;

nam si pauper sit Thalia,

vilis erit. Quare? Quia

pauper ubique jacet.

13.

Pauper jacet, sed lenones,

quorum blandi sunt sermones,

et ipsi sunt jacula;

isti sunt quos mundus amat,

et de quibus Psalmus clamat

«Beati in macula.»

14.

In macula sunt beati,

sed non sunt immaculate,

teste conscientia.

Vivit le no more suis,

quia in labiis tuis

diffusa est gratia.

15.

Quid dant artes, nisi luctum

et laborem? vel quem fructum

fert genus et species?

olim multos, non est mirum,

provehebant, «Arma virum»

et «Fraternas acies.»

16.

Antiquorum et studere

fructus erat, et habere

declamantes socios:

nunc in archa sepelire

nummos, magis est quam scire

«Bella per Emathios.»

17.

Opulenti solent esse

qui aptabant virgam Jessæ

partui virgineo,

sive rubum visionis,

sive vellus Gedeonis,

sparsum rore vitreo.

18.

Super aquas Rubri Maris

designatur salutaris

lavacri salvatio;

licet hoc sit, quod lucrum fert,

quid hoc scire mihi confert,

si sciens esurio?

19.

Solet Christus appellari

lapis sumptus de altari,

non manu, sed forcipe;

hoc est notum sapienti,

sed præbendam requirenti

nemo dicit, «accipe.»

20.

Scio crucem figurari,

quando lego dulcorari

flumen apud Exodum:

manibusque cancelIatis

homo veræ libertatis

præfigurat commodum.

21.

In Hebræa lege legis,

quod serpentem lator legis

erexit in patulo,

ut cessaret mors et tabes,

sic et nostras lavit labes

Christus in patibulo.

22.

Duo ligna Sareptenæ

spiritalis escam cœnæ

coquunt in ecclesia;

Abraharmque tulit ligna,

per quæ digne Deo digna

cremaretur hostia.

23.

Secum volvit rotam rota,

sic deponit lepram, nota,

lux in superficie;

sic amictum parvipendit

Joseph, quando non attendit

vocem fornicariæ.

24.

Fudit aquam ter Helyas,

et ter sanctus Ysaias

Trinitatem innuit.

Vidit Abram trinum chorum,

Ruth in agro Judæorum

Trinitatem messuit.

25.

Dumque per desertum itur,

a gentibus repperitur

calens unda penitus,

quia legis in deserto

repperitur a diserto

calor sancti spiritus.

26.

Hæc scrutari quidam solent,

post afflicti fame, dolent

se vacasse studio:

unde multi perierunt,

et in ipso defecerunt

scrutantes scrutinio.

27.

Ergo quia tot oppressis

in studendo parva messis

redditur post aspera,

ad istius sedem patris

et ad sanctæ Syon matris

sum reversus ubera.

28.

Turpe tibi, pastor bone,

si divina lectione

spreta, fiam laicus;

vel absolve clericatu,

vel fac ut in cleri statu

perseveram clericus.

29.

Dulcis erit mihi status,

si prebenda muneratus,

redditu vel alio.

vivam, licet non habunde,

saltem mihi detur, unde

studeam de proprio.

Golias de Suo Infortunio

1.

Dives eram et dilectus,

inter pares præelectus;

modo curvat me senectus,

et ætate sum confectus,

unde vilis et neglectus

a dejectis sum dejectus,

quibus rauce sonat pectus,

quîs nec amor nec affectus,

pensa gravis, gravis lectus,

et horrendus est aspectus.

2.

Homo mendax atque vanus,

homo procax et profanus,

me dejecit capellanus,

veteranum veteranus,

et injecit in me manus,

dignus dici Dacianus.

3.

Prius quidem me dilexit

fraudulenter et illexit,

postquam meas res invexit,

fraudem suam tunc detexit,

primas sibi non prospexit,

neque dolos intellexit,

donec domo pulsus exit.

4.

Satis erat bonus ante,

bursa mea sonum dante;

et dicebat mihi, «Sancte

frater, multum diligam te.»

5.

Hoc deceptus blandimento,

ut emunctus sum argento,

cum dolore, cum tormento,

sum dejectus in momento,

rari datus atque vento.

6.

Vento datus atque rori,

vitæ primas turpiori

redonandus et errori,

prena dignus graviori,

et ut Judas dignus mori,

qui me tradens traditori,

dignitatem vestri chori

permutabam meliori.

7.

Traditori dum me trado,

me de libro vitæ rado,

et dum sponte ruens cado,

est dolendum quod evado.

8.

Inconsulte nimis egi,

in hoc malum me impegi,

ipse mihi collum fregi,

qui vos linquens præelegi

ut servirem ægro gregi;

vili volens veste tegi,

quam servire summo Regi,

ubi lustra tot peregi.

9.

Ob erravi coram Deo,

indulgete mihi reo;

incessanter enim fleo,

pro peccato gemens meo.

10.

Fleo gemens pro peccatis,

juste tamen et non gratis,

vestræ memor honestatis

et fraternæ charitatis,

o quam dura sors primatis!

quam adversis feror fatis!

segregatus a beatis,

sociatus segregatis,

vestris tamen fidens fatis,

pondus fero paupertatis.

11.

Paupertatis fero pondus;

meus ager, meus fundus,

domus mea, totus mundus,

quem pererro vagabundus,

olim fœlix et fæcundus,

et facetus et facundus,

movens jocos et jocundus;

quondam primus, nunc secundus;

victum quæro verecundus.

12.

Verecundus victum quæro,

sum mendicus, ubi vero

victum quæram, nisi clero?

enutritus in Piero,

eruditus sub Homero.

Sed dum mane victum quæro,

et reverti cogor sero,

jam in brevi, quod despero,

onerosus vobis ero.

13.

Onerosus, et quo ibo?

ad laicos non transibo.

Parum edo, parum bibo,

venter meus sine gibo,

et, contentus brevi cibo,

plenus erit parvo libo;

quod si fame deperibo,

vobis culpam hanc ascribo.

14.

Quidam frater, claudo pede,

est eadem pulsus æde,

violenter atque fœde,

ut captivus et pars prædæ,

alligatus loris redæ,

a Willelmo Palimede,

15.

Frater membris dissolutus,

qui deberet esse tutus,

nam pes erat præacutus,

nihil mali prælocutus,

sed mandata non secutus,

calciatus et indutus,

est in luto provolutus.

16.

Provolutus est in luto,

frater pede præacuto,

quem clamantem «Deus adjuto!»

rebar esse satis tuto,

fui comes involuto,

et pollutus cum polluto.

17.

Involuto comes fui,

et in luto pulsus rui,

dum pro bono pœnas lui,

nullus meus, omnes sui.

18.

Adjuvabant omnes eum,

Chananæi Chananæum,

Ferezæi Ferezæum,

sed me nemo præter Deum;

Deus, adjuto fratrem meum,

nil merentem neque reum.

19.

Solus ego motus flevi,

fletu genus adinplevi

ob magistri scelus sævi,

et tormentum, jam grandævi.

20.

Quis haberet lumen siccum,

cernens opus tam iniquum?

sacerdotem impudicum,

corruptorem meretricum,

matronarum et altricum,

sævientem in mendicum,

claudum, senem, et antiquum,

qui dis tractus per posticum,

appellabat replens vicum

adjutorem et amicum?

21.

Nec adjutor est repertus,

nec sacerdos est misertus;

ita solus est desertus,

totus luto coopertus,

nec qua pedem ferret certus.

22.

Accusabam turpem actum,

propter fratrem sic confractum,

claudum, senem, et contractum;

et dum dico male factum,

judicatus dedi saltum.

23.

Post hæc intus non resedi,

neque bibi nec comedi,

capellani jussu fœdi,

qui quod sacræ datur ædi,

aut impertit Palimedi,

aut fraterno dat hæredi,

aut asportant cytharedi,

ut adquirat bonus credi.

24.

Modo, fratres, judicate,

neque vestro pro primate

aberrantes declinate

a sincera veritate,

an sit dignus dignitate

vel privandus potestate

senex carens castitate,

plenus omni fœditate,

qui, exclusa charitate,

nos in tanta vilitate,

quorum fama patet late,

sic tractavit? Judicate.

Epistola Goliæ ad Confratres Gallicos

1.

Omnibus in Gallia Anglus Goliardus,

obediens et humilis frater non bastardus,

Goliæ discipulis, dolens quod tam tardus,

mandat salutem fratribus nomine Ricardus.

2.

Scribo vobis timide tanquam vir ignotus,

qui tamen dum vixero vester ero totus;

deprecor attentius, supplex et devotus,

Goliardus fieri, non vilis harlotus.

3.

Accedit ad vos nuncius vir magnæ probitatis,

magister et dominus Willelmus de Conflatis,

Goliardus optimus, hoc non timeatis;

sicut decet socium ipsum admittatis,

quicquid de me dixerit verum teneatis,

et quod volueritis per eum rescribatis;

quæ mihi scripseritis vel ore mandatis,

pro posse meo faciam certissime sciatis.

4.

De adventu nobilis nuncii gaudete;

villam quam intraverit in illa manete,

et hora cum fuerit cum ipso prandete,

mero delectabili calices implete;

Tempus cum sit frigidum ad prunas sedete;

vinum meracissimum manibus tenete;

calices si fuerint vacui, replete;

ut bibat et rebibat sæpe suadete.

Si bene potaverit, certum tunc habete,

vobiscum moram faciet libenter et læte,

in bursa dum repererit staterem monetæ,

et donec haustæ fuerint quindecim metretæ.

Modum si excesserit, blande sustinete;

quod fit in consortio pandere cavete.

Nunc, fratres karissimi, scribere studete,

ordo vester qualis est modusque dietæ;

si fas est comedere coctas in lebete

carnas, vel pisciculos fugatos ad rete;

de Lyæo bibere vel de unda Thetæ;

utrum frui liceat Rosa vel Agnete;

cum formosa domina ludere secrete;

continenter vivere nullatenus jubete.

Qualiter me debeam gerere docete,

ne magis in ordine vivam indiscrete;

donec ad vos veniam, sum sine quiete: –

quid vobis dicam amplius ?-In Domino valete!

5.

Summa salus omnium, filius Mariæ,

pascat, potet, vestiat pueros Golyæ!

et conservet socios sanctæ confratriæ,

ad dies usque ultimos Enohc et Helyæ:

Amen.

Confessio Goliæ

(vide: Archipoeta, Carmen IV)

1.

Æstuans intrinsecus ira vehementi,

in amaritudine loquar meæ menti,

factus de materia levis elementi

similis sum folio de quo ludunt venti;

2.

Cum enim sit proprium viro sapienti

supra petram ponere sedem fundamenti,

stultus ego comparor fluvio labenti,

sub eodem aere nunquam permanenti.

3.

Feror ego veluti sine nauta navis,

ut per vias aeris vaga fertur avis;

non me tenent vincula, non me tenet clavis,

quæro mei similes et adjungor pravis.

4.

Via lata gradiens more juventutis,

implico me vitiis, immemor virtutis,

voluptatis avidus magis quam salutis,

mortuus in anima curam gero cutis.

5.

Mihi cordis gravitas res videtur gravis;

hæc est amicabilis dulciorque favis,

quicquid Venus imperat labor est suavis,

quæ nunquam in cordibus habitat ignavis.

6.

Præsul discretissime, veniam te precor,

morte bona morior, dulci nece necor,

meum pectus sauciat puellarum decor,

et quas tactu nequeo saltem corde mœchor.

7.

Res est arduissima vincere naturam,

in aspectu virginum mentem ferre puram;

juvenes non possumus legem sequi duram,

leviumque corporum non habere curam.

8.

Quis in igne positus igne non uratur?

quis in mundo demorans castus habeatur,

ubi Venus digito juvenes venatur,

oculis illaque at, facie prædatur?

9.

Si ponas Hippolitum hodie Papiæ,

non erit Hippolitus in sequenti die;

hunc ad opus Veneris ducunt omnes viæ;

non est in tot turribus turris Aliciæ.

10.

Secundo redarguor etiam de ludo:

sed cum ludus interest, me dimittit nudo;

frigidus exterius, æstu mente sudo;

tunc versus et carmina meliora cudo.

11.

Tertio capitulo memoro tabernam:

illam nullo tempore sprevi, neque spernam,

donec sanctos angelos venientes cernam,

cantantes pro mortuo requiem æternam.

12.

Meum est propositum in taberna mori:

vinum sit appositum morientis ori,

ut dicant cum venerint angelorum chori,

«Deus sit propitius huic potatori!»

13.

Poculis accenditur animi lucerna;

cor imbutum nectare volat ad superna:

mihi sapit dulcius vinum in taberna,

quam quod aqua miscuit præsulis pincerna.

14.

Loca vitant publica quidam poetarum,

et secretas eligunt sedes latebrarum;

sudant, instant, vigilant, nec laborant parum,

et vix tandem reddere possunt opus clarum.

15.

Jejunant et abstinent poetarum chori,

lites vitant publicas et tumultus fori;

et ut carmen faciant quod non possit mori,

moriuntur studio, subditi labori.

16.

Unicuique proprium dat natura munus:

ego nunquam potui scribere jejunus;

me jejunum vincere posset puer unus;

sitim et jejunium odi tanquam funus.

17.

Unicuique proprium dat natura donum:

ego versus faciens bibo vinum bonum,

et quod habent melius dolia cauponum;

tale vinum generat copia sermonum.

18.

Tales versus facio quale vinum bibo:

nihil possum scribere nisi sumpto cibo;

nihil valet penitus quod jejunus scribo,

Nasonem post calices carmine præibo.

19.

Mihi nunquam spiritus poetriæ datur,

nisi tunc cum fuerit venter bene satur;

cum in arce cerebri Bacchus dominator,

in me Phœbus irruit et miranda fatur.

20.

Ecce vitæ proditor vanitatis fui,

ne qua me redarguunt servientes sui;

sed eorum nullus est accusator sui,

quamvis volunt ludere scelereque frui.

21.

Jam sum in præsentia præsulis beati,

secundum dominici regulam mandati;

mittat in me lapidem, neque parcat vati,

cujus non est animus conscius peccati.

22.

Sum locutus contra me quicquid de me novi,

et virus evomui quod tam diu fovi;

vita vetus displicet, mores placent novi;

humo videt faciem, sed cor patet Jovi.

23.

Jam virtutes diligo, vitiis irascor;

renovatus animo, spiritu rena seor:

quasi modo genitus, lacte novo pascor,

meum ne sit amplius vanitatis vas cor.

24.

Præsul Coventrensium, parce confitenti;

fac misericordiam veniam petenti,

et da pœnitentiam culpas sic dicenti:

feram quicquid jusseris animo libenti.

Golias in Raptorem Suæ Bursæ

1.

Raptor mei pilei morte moriatur,

mors sit subitanea, nec prævideatur,

et pœna continua post mortem sequatur,

nec campis Elysiis post Lethen fruatur.

2.

Raptor mei pilei sæva morte cadat,

illum febris, rabies, et tabes invadat;

hunc de libro Dominus vitæ sanctæ radat;

hunc tormentis Æacus cruciandum tradat.

3.

Ei vita brevis sit, pessimusque finis!

nec vivat fœliciter hic diebus binis;

laceret hunc Cerberus dentibus caninis,

laceratum gravius torque at Erinnys.

4.

Nunquam diu bajulet illi colum Cloto;

cesset filo Lachesis tracto nondum toto;

filum rumpat Atropos, nec fruatur voto,

et miser presbytero corruat remoto.

5.

Excommuriicatus sit in agro et tecto!

nullus eum videat lumine directo!

solus semper sedeat similis dejecto:

hunc pœnis Tartareis cruciet Alecto.

6.

Ille rebus omnibus quas habet emunctus,

nec confessus occidat, oleo nec unctus,

morte subitanea palleat defunctus,

Judæ traditori sit inferno conjunctus.

7.

Hoc si quis audierit excommunicamen,

et non observaverit præsulis examen;

nisi resipuerit corrigens peccamen,

anathema fuerit! fiat, fiat.

Amen.

Golias de Conjuge Non Ducenda

1.

Sit Deo gloria, laus, benediction!

Johanni pariter, Fetro, Laurentio,

quos misit Trinitas in hoc naufragio,

ne me permitterent uti conjugio.

2.

Uxorem ducere quondam volueram,

ut viam sequerer multorum miseram,

decoram virginem, pulcram, et teneram,

quam inter alias solam dilexeram.

3.

Hinc quidam socii dabant consilium

ut cito currerem ad matrimonium;

vitam conjugii laudabant nimium,

ut in miseriis haberent socium.

4.

Tam cito nuptias volebam fieri,

ut de me misero gauderent miseri;

sed per tres angelos quos missos repperi

me Deus eruit a porta inferi.

5.

Accensus siquidem amore virginis

in verno tempore, cum sol in geminis;

istam eligerem ex cunctis fœminis,

ut ei nuberem in fide numinis.

6.

Cujus imperium volebam subjici,

et collum subdere pœna multiplici,

sed ad me charitas Patris magnifici

venit per angelos in forma triplici.

7.

In valle siquidem quam Mambre dicimus

misit tres angelos Deus altissimus,

inter quos loquitur Johannes ultimus,

os habens aureum, vir consultissimus.

8.

In tribus angelis accessit Trinitas,

quibus vox varia, sed sensus unitas,

ut innotesceret uxoris pravitas,

cor semper varium, carnis fragilitas.

9.

P. de Corbolio uxorem fragilem,

probat Laurentius stultam et labilem,

Johannes asserit hanc nunquam humilem,

sed superbissimam et irascibilem.

10.

Datur potentia P. de Corbolio,

quæ notat firmitas et petræ ratio;

hic prius loquitur de matrimonio,

et de nubentium labore vario.

11.

Volentem igitur uxorem ducere

cæperunt angeli me redarguere,

et de conjugii loquentes onere,

cæpit per ordinem et primus dicere: –

12.

«Qui ducit conjugem se nimis onerat,

a cujus onere mors sola liberat;

vir servit conjugi, et uxor imperat,

et servus factus est qui liber fuerat.

13.

Semper laboribus labores cumulat,

et labor advenit, et labor pullulat;

ipse est asinus quem uxor stimulat,

ut pascat filios quos ipsa bajulat.

14.

Est et conjugium longa miseria,

dolor continuus post puerperia;

experti conjuges horrent conjugia,

qui crucem bajulant, sed in angaria.

15.

Semper se mulier infirmam asserit,

et vomit nauseam postquam conceperit;

at vir laboribus se multis atterit,

et tunc incipiet cum consummaverit.

16.

Cum res conjugibus succedunt prospere,

uxores asserunt se totum facere;

si fiant pauperes, volunt arguere

quod propter conjuges sunt ipsæ miseræ.

17.

Marito plurima sunt necessaria,

pro se, pro conjuge, ac pro familia;

et non legitime tractans negocia

mercando cogitur uti fallacia.

18.

Vix sibi sufficit vir operarius,

et ducit conjugem doloris nescius,

cum infans nascitur frater est anxius,

tunc exit lacrimans, doloris filius.

19.

Instat laboribus causa pecuniæ,

ne fames urgeat ventres familiæ;

laborat jugiter et sine requie,

et cras incipiet ut fecit hodie.

20.

Vir lassus dormiens labores sompniat:

sic se continue labore cruciat,

ut pascat conjugem quam nunquam satiat,

Golias igitur uxorem fugiat.»

21.

Hinc sapientia datur Laurentio;

nam laurus viridis cum pleno folio

viret in hyeme sicut in Junio;

hic sequens loquitur sic de conjugio: –

22.

«Est stulta mulier semper, et varia,

et multa rapitur per desideria;

si vir non dederit sufficientia,

se totam polluit per adulteria.

23.

Ut vestes habeat, quærit adulterum;

et ut refrigeret ardorem viscerum,

tota succenditur amore munerum,

spernitque misera maritum miserum.

24.

Cito substantia mariti præterit,

postquam adulterum uxor dilexerit:

quicquid laboribus vir acquisierit,

hoc dat adultero, maritum deserit.

25.

Petit licentiam uxor nefaria

ut vadat peregre per monasteria,

et tecta subiens prostibularia,

plus illa celebrat quam sanctuaria.

26.

Uxor adultera dimisso gremio

vix potest argui de adulterio;

ut navis transiens maris in medio,

non comprehenditur ullo vestigio.

27.

Qui ducit conjugem, rancorem induit;

pascit adulteram qui se prostituit,

partum alterius hæredem statuit,

et nutrit filium quem alter genuit.

28.

Hic dolor maximus est et obprobrium,

susceptus filius per adulterium,

quem uxor propria scit esse spurium,

maritus fatuus appellat filium.

29.

Uxor adultera se multis copulat,

et cum adulteris se totam maculat;

at vir cotidie laborans ejulat,

et pascit conjugem quam alter bajulat.

30.

Hæc est iniquitas omnis adulteræ,

quæ virum proprium vellet non vivere;

ut det adultero non cessat rapere; –

desistat igitur Golias nubere.

31.

Johannes sequitur in quo est gratia,

afflatus spiritu majori copia;

hic sicut aquila videt subtilia,

et ita disputat super conjugia.

32.

Vere conjugium est summa servitus;

duplex angustia carnis et spiritus:

sic homo trahitur sicut bos venditus,

ut sit perpetuo labori subditus.

33.

Qui ducit conjugem ad jugum ducitur,

et pœnas nesciens ad pœnam nascitur;

uxorem capiens plus ipse capitur,

nam semper serviens servus efficitur.

34.

Nam omnis mulier est irascibilis,

fallax et invida et nunquam humilis;

maritus factus est asello similis,

qui est ad onera semper passibilis.

35.

In adjutorio facta est fœmina,

ut salvet generis humani semina;

in cunctis aliis est viro sarcina,

ut semper domini vult esse domina.

36.

Bonarum conjugum est summa raritas,

de millenario vix erit unitas:

est viri melior quædam iniquitas,

quam benefaciens uxoris æquitas.

37.

Vir bonæ conjugis beatus dicitur;

sed bona mulier vix unquam legitur;

aut erit contumax aut fornicabitur,

nec virum proprium juxta se patitur.

38.

Omnem suscipiet virago masculum,

omnemque subdita vincit testiculum.

Quis potest conjugis implere vasculum?

nam una mulier fatigat populum.

39.

Insatiabilis vulva non deficit,

nec unam feminam vir unus reficit;

iccirco mulier se multis subjicit,

et adhuc sitiens non dicit sufficit.

40.

Quis satisfaciet illi per coitum?

qui nimis coeunt incurrunt obitum,

ei non serviet quisquam ad libitum,

ut reddat tociens carnale debitum.

41.

Iccirco plurimæ fiunt adulteræ;

tædet quam plurimas maritas vivere:

cum nullus feminæ possit sufficere,

dico quod nemini expedit nubere.

42.

Est lingua gladius in ore feminæ,

qua vir percutitur tanquam a fulmine;

per hanc hilaritas fugit ab homine,

domus subvertitur australi turbine.

43.

Manet in conjuge fides exigua,

postquam superbiæ sumpserit cornua;

de lingua conjugis prava et nocua

fulgura prodeunt, nubes, tonitrua.

44.

Fumus, et mulier, et stillicidia

expellunt hominem a domo propria;

vir blande loquitur, dat verba mollia,

illa multiplicat lites et jurgia.

45.

Voluntas conjugis semper perficitur;

sin autem, litigat, flet, et irascitur:

vir autem patiens clamore vincitur,

et cedens conjugi domum egreditur.

46.

Serpentis capite nihil astutius;

et nequam conjuge nihil est nequius;

nam cum leonibus morarer potius

quam nequam conjugi fuissem socius.

47.

Omni supplicio mors est amarior;

est tamen mulier morte crudelior;

mors enim præterit ut hora brevior,

sed mortem superat languor prolixior.

48.

Uxorem capiens et mortem accipit;

cum putat vivere tunc mori incipit:

vivendi tædium in mentem concipit,

et, ea mortua, vita mox incipit.

49.

Qui est cum conjuge semper affligitur,

et mori cupiens languere cogitur:

hic dolor maximus dolorum dicitur,

ut rubus ardeat qui non consumitur.

50.

Quid dicam breviter esse conjugium?

certe vel tartara, vel purgatorium.

Non est in tartara quies aut otium,

nec dolor conjugis habet remedium.

51.

Ingressus tartari sunt viro nuptiæ;

est ibi mulier in loco furiæ,

nati qui devorant sicut et bestiæ;

pœnæ difficiles et multifariæ.

52.

Quis potest conjugis ferre molestias,

labores varios et contumelias?

labor et tædium restant post nuptias; –

uxorem igitur, Golia, fugias.

53.

Post hæc angelico finito nuncio,

tactis epistolis et euvangelio,

ipsis trahentibus me de incendio,

respondi breviter, «vobis consentio.»

Golias de Equo Pontoficis

Pontificalis equus est quodam lumine cœcus,

segnis et antiquus, morsor, percursor iniquus;

nequam propter equam, nullamque viam tenet æquam,

cespitat in plano, nec surgit poplite sano:

si non percuteret de vertice sæpe capi strum,

et si portaret passu meliore magistrum,

nil in eo possemus equo reperire sinistrum.

Epigramma de Mantello a Pontefice Dato

Pontificum spuma, fæx cleri, sordida struma,

qui dedit in bruma mihi mantellum sine pluma.

Dic mihi, mantelle, tenuis, macer, et sine pelle,

si potes, expelle pluviam rabiemque procellæ.

Inquit Mantellus, «Mihi nec pilus est neque vellus;

inplerem jussum, sed Jacob non Esau sum.»

Epigramma de Goliardo et Episcopo

Goliardus.

Non invitatus venio prandere paratus;

sic sum fatatus, nunquam prandere vocatus.

Episcopus.

Non ego curo vagos, qui rura, mapalia, pagos

perlustrant, tales non vult mea mensa sodales.

Te non invito; tibi consimiles ego vito:

me tamen invito potieris pane petito.

[Ablue, terge, sede, prande, bibe, terge, recede.]

Aliud Epigramma de Iisdem

Goliardus.

Si dederis vestes quæ possunt pellere pestes,

dii mihi sunt testes, erimus Pylades et Orestes.

Episcopus.

Si post hoc dictum nummos quæras vel amictum,

non est delictum si quis tibi præbeat ictum.

Si tibi præbetur læto vultu quod habetur,

dicas esse satis quod confertur tibi gratis.

Si tibi collatum nullatcnus est tibi gratum,

quod tecum latum fuerit, fac esse paratum.

Conde, tene quod habes; si monstres, tunc tua perdes.

Goliæ Dialogus Inter Aquam et Vinum

1.

Cum tenerent omnia medium tumultum,

post diversas epulas et post vinum multum,

postquam voluptatibus ventris est indultum,

me liquerent socii vino jam sepultum.

2.

At ego in spiritu non in carne gravi,

raptus sum et tertium cœlum penetravi,

ubi sacratissima quædam auscultavi,

quæ post in concilio fratrum reseravi.

3.

Dum sederet equidem in excelsis Deus,

et cæpisset spiritus trepidare meus,

ecce in judicio Thetis et Lyæus

intrant, et alteruter actor est et reus.

4.

Thetis in exordio multum gloriatur,

dicens, «Mihi merito laus et honor datur,

cum sim ex quo machina mundi firmabatur,

et super me spiritus Dei ferebatur.»

5.

Bacchus ad hæc incipit talia referre,

«Mos est prius vilia, cara post conferre;

sic et Deus voluit te prius proferre,

et me post, ut biberent peccatores terræ.»

6.

«Meum decus admodum Deus ampliavit,

quando me de puteo potum postulavit;

de torrente siquidem, attestante David,

bibit et propterea caput exaltavit.»

7.

«Cum in vite Dominus fructum dedit istum

uvæ nil aquaticum fecit intermixtum;

ergo qui potaverint vinum aqua mixtum,

sunt adversus Dominum vel adversus Christum.»

8.

«Me contentus respuit Nazarenus vina,

cum in me sit posita vitæ medicina,

quod ex Euvangelica patet disciplina,

cum sanaret angelus ægros in piscina.»

9.

«Tandem si te jugiter lambat Nazaræus,

quam tamen salutifer sit effectus meus

patet, cum apostolus docet atque Deus,

ut me propter stomachum bibat Timotheus.»

10.

«Medecinæ Naaman liquerunt humanæ,

nec prodesse poterant cuti male sanæ,

sed voces propheticæ non fuerunt vanæ,

postquam fuit septies lotus in Jordane.»

11.

«Cæsus a latronibus Ierosolymita,

visus a presbytero, visus a levita,

incuratus forsitan extitisset ita,

ni fuissent vulnera vino delinita.»

12.

«Cum tu causa fueris intemperiei,

ego sum apposita tuæ rabiei;

quia, sicut legitur, aquæ non Lyæi

impetus lætificat civitatem Dei.»

13.

«Tu tanquam vilis sim a funderis in planum,

ego velut nobile mittor in arcanum;

te potat in montibus pecus rusticanum,

sed meus lætificat potus cor humanum».

14.

«Fructum temperaneum reddit excolenti

lignum quod est proximum aquæ defluenti;

profert fructus segetis longe venienti,

prodest aqua frigida viro sitienti.»

15.

«Satis contemptibilis et satis egena,

si qua forte sumitur sine vino cœna:

non exterret homines paupertatis pœna,

cum me promptuaria sint eorum plena.»

16.

«Primam partem fidei ego reseravi,

quando Dei filium in Jordane lavi;

et figuras veteris legis consummavi,

cum de suo latere foras emanavi».

17.

«Ad baptismi gratiam venit per me reus;

per me multos homines jungit sibi Deus;

nec fuit, ut legitur, aqua, sed lyæus,

de quo dixit Dominus, 'Hic est sanguis meus.'»

18.

«Ego pulcritudinis, ego claritatis

mater sum, et omnibus offero me gratis;

ego pratis aufero pestem siccitatis,

desuper cum intonat Deus majestatis.»

19.

«Quantumcumque sapidus, quantum quoque carus,

sine vino traditus, cibus est amarus;

tuo gaudet poculo pauper et avarus,

sed calix inebrians o quam sum præclarus!»

20.

«Ego flammas tempero solis in pruinis,

potum do volucribus, opem molendinis,

et mundum circueo fluctibus marinis,

ubi sunt reptilia quorum non est finis.»

21.

«Ego de palmitibus in torcular ivi,

et exinde vegetans ventrem introivi,

vasculorum genera multa pertransivi,

et in potatoribus requiem quæsivi.»

22.

«Ratio confunditur, oculi cæcantur,

hiis qui tuis potibus nimis immorantur;

blande dum ingrederis, extra mordicantur,

et velut a reguli morsu venenantur.»

23.

«Potus tuus pestifer, potus est mutatus,

cum fuit ad nuptias Jesus invitatus;»

«Per te Noe femora dormit denudatus,

unde maledicitur irridendo natus;

per te mundo prodiit partus infamatus,

cum fuit in montibus Loth inebriates.»

24.

«Tu deceptrix omnium, quibus dum te præstas

placidam post fluctibus, subditis infestas;

rogat super alias David res honestas,

'Ne demergat,' inquiens, 'aquæ me tempestas!'»

25.

«Prohibetur homini Pauli disciplina

vinum, ut luxuriæ turpis officina;

nulla virtus colitur ubi regnant vina,

quibus lege trahitur prudens a divina.»

26.

«Vinum luxuriæ tibi coaptatur,

cum incesto filio Jacob im precatur;

qui fusus ut aqueus liquor increpatur,

dum per eum patruus thorus maculatur.»

27.

«Ego sapientiæ sum assimilata,

cujus alma pectora fonte sum potata,

qua quæ semel fuerint corda fœcundata,

non affliget amplius sitis iterata.»

28.

«Sponsus sponsæ numerans singula decora,

ut amborum oscula conjugantur ora,

vinum super alia bona potiora

ponit quæ sunt vilia sponsæ meliora.»

29.

«Ad cœlestis speciem ego Trinitatis

una sum de testibus terræ commendatis,

unde fons exprimitur per me charitatis,

in vitam exiliens sempiternitatis.»

30.

«Per quam dies gratiæ gentibus illuxit,

quam ex vinis vineam sponsam sibi duxit,

sponsus in vinariam cellam introduxit,

ubi quo sit ordine charitas instruxit.»

31.

«Dextro templi latere meus est egressus,

per me culpæ luitur si quis est excessus,

actus elemosinæ mystice concessus

est mihi quo criminum ignis est oppressus.»

32.

«Virtus per te siquidem vitro figuratur,

si per me compunctio cordis designatur,

quod Deo virgineus pudor geminatur,

cum reus conteritur et justificatur.»

33.

«Si qui falsos hactenus coluerunt deos,

si renasci faciant se per fontes meos,

rex in cœlo respicit ct absolvit cos,

nec qui cœlos habitat irridebit eos.»

34.

«Ex vino prædicitur hostia reorum,

in vino diluitur stola beatorum,

vinum Jacob additur pro summa bonorum,

vinum tandem bibitur in regno cœlorum.»

35.

«Laudem meam placite quisquis intuetur,

calix aquæ frigidæ penset quid meretur,

super cœlos legitur aquam, ergo detur,

quod ex vini meritis nusquam superetur.»

36.

«Vitis non deseruit vinum ut regnaret,

vinum hic præposuit qui non commutaret,

vinum sponsus miscuit cum sponsa præparet,

aquam venter respuit, calix fractus probaret.»

37.

«Israel cum duceret se compendiose

servitutis vinculo contumeliosæ

separavit dominus me miraculo se,

ut cantarent canticum Deo gloriose.»

38.

«Vini, vir, miraculum noli obaudire,

securos ac nobiles reddit suos mire:

mutis eloquentiam, contractis salire,

dat, et inter verbera facit non sentire.

39.

Si quis causa qualibet cessat a Lyæo,

non resultat canticum neque laus ab eo;

si refectus fuerit tandem potu meo,

tunc decantat 'Gloriam in excelsis Deo.'»

40.

Ad hanc vocem avibus ecce concitatis,

quasi rationibus vini comprobatis,

inclamatur fortius vocibus elatis,

«In terra pax hominibus bonæ voluntatis.»

41.

Quorum ecce vocibus tandem post examen

excitatus extuli sompnii velamen,

et laudavi consonans patrem, natum, flamen,

terminans in gloria Dei patris. –

Amen.