|
|
Sextus Alexandrum luxu Babilonis et auro
Corruptum ostendit. castrensia munera certis
Distribuit numeris. armato milite fines
Vxios intrat. Sysigambis liberat urbem
|
| 5 | Et Medatem precibus. a menibus eruta fumat
Inclita Persepolis. mouet occursus miserorum
Turbatum regem. Darius discrimina Martis
Rursus inire parat. hic sedicio patricidas
Separat a Dario. sed eos innata simultas
|
| 10 | Acceptos reddit et credula pectora placat,
Nec fatum mutare ualent decreta Patronis.
SEXTVS LIBER
Ecce lues mundi, regum timor unicus, ecce
Quem tociens poteras, Babilon, legisse futurum
Euersorem Asiae, sacra quem predixerat hyrcum
Pagina, quem gemini fracturum cornua regni,
|
| 5 | Presentem mirare uirum, nec despice clausum
Coctilibus septis qui latum amplectitur orbem,
Cuius inhorrescunt audito nomine reges.
Rex erit ille tuus a quo se posceret omnis
Rege regi tellus si perduraret in illa
|
| 10 | Indole uirtutum qua ceperat ire potestas.
Aspice quam blandis uictos moderetur habenis.
Aspice quam clemens inter tot prospera uictor.
Aspice quam mitis dictet ius gentibus ut quos
Hostes in bellis habuit cognoscat in urbe
|
| 15 | Ciues et bello quos uicit uincat amore.
Hos tamen a tenero scola quos inpresserat euo
Ornatus animi, poliendae scemata uitae,
Innatae uirtutis opus solitumque rigorem
Fregerunt Babilonis opes luxusque uacantis
|
| 20 | Desidiae populi quia nil corruptius urbis
Moribus illius. nichil est instructius illis
Ad Veneris uenale malum cum pectora multo
Incaluere mero: si tantum detur acerbi
Flagicii precium, non uxores modo sponsi
|
| 25 | Sed prolem hospitibus cogunt prostare parentes.
Sollempnes de nocte uident conuiuia ludos
Quos patrio de more solent celebrare tyranni.
Hos inter luxus Babilonis et ocia Magnum
Ter deni tenuere dies et quatuor, unde
|
| 30 | Terrarum domitor exercitus ille futurus
Debilior fuerat si post conuiuia mensae
Desidis effrenum piger irrupisset in hostem.
Ergo Semiramiis postquam Mauortius heros
Finibus egressus Satrapenis constitit aruis,
|
| 35 | Quedam que dederant patres precepta prioris
Miliciae mutanda ratus castrensia, certos
Munera sub numeros arguta mente redegit.
Vtque suos habeant cyliarchas, queque quiritum
Milia constituit, quibus indubitata probetur
|
| 40 | Iudicibus uirtus equitum dignusque probatis
Exhibeatur honos ne falso premia poscat
Qui tepide gessit, ne sub probitatis amictu
Splendeat improbitas, et ne mercede negata
Perdiderit titulum qui gessit fortia fortis.
|
| 45 | Moris apud ueteres Macedum patremque Philippum
Hactenus exstiterat, cum tolli signa iuberent,
Castra ciere tuba, que prepediente tumultu
Armorumque sono non pertingebat ad omnes.
Sed super hoc cautum est ut pertica signa mouendi
|
| 50 | Luce sit in signum, fumus de nocte uel ignis.
Neue quis alterius munus uel fortia gesta
Vsurpare suisue ascribere uiribus ausit,
Vnumquemque uirum uice qua donatur et actis
Contentum iubet esse suis. monet allicit artat
|
| 55 | Fortes conductos ciues prece munere scripto.
Romuleos reges subiecto legimus orbe
In populos legem et causas dictasse forenses
Cum deus ultrices Furias arceret Olympo,
Theodosius terris. sed plus fuit arma tenentes
|
| 60 | Legibus astringi quam uictis condere iura,
Et maius fuit armatos decreta rigoris
Suscipere in bello quam ius in pace pacisci.
Hec ubi mature tractata libentibus omnes
Accepere animis, Susam tradentibus urbem
|
| 65 | Ciuibus et multis hilarato milite gazis,
Agmen ad Vxias conuertit turbidus arces.
Vxiae regionis onus summamque regebat
Prefectus Medates, sane uir fortis et ingens
Exemplar fidei, pro qua suprema subire
|
| 70 | Non ueritus, uerum Dario seruabat amicum.
Doctus ab indigenis iter esse latens et opertum
Ciuibus ignaris, Graios quod ducat ad urbem,
Delectis equitum tantum in discrimen ituris
Prefecit Macedo meriti Taurona probati.
|
| 75 | Ipse mouens circa tenerae primordia lucis
Augustas superat fauces aditusque locorum,
Cesaque materies faciendis cratibus apta
Et pluteis curua testudine surgit in arcem,
Artificum ut studiis tali munimine tuta
|
| 80 | Funditus erueret muros armata iuuentus.
Sed grauis accessus cum dura minetur acutis
Cotibus et saxis succidi nescia tellus.
Nec solum Macedo cum duro dimicat hoste,
Sed locus est cum quo pugnandum uiuaque cautes
|
| 85 | Natiuo munita situ; tamen arta subibant
Et prerupta leues duce precedente cohortes.
Quem tamen obiecta testudine, cum peteretur
Eminus ex alto telorum grandine, nec ui
Nec prece barbaricis poterant auellere muris,
|
| 90 | Quippe inter primos galeato uertice primus
Fulminat in muros, nunc grandia saxa uolutans,
Nunc sude suffodiens, nunc frangens ariete portas,
Nunc tormenta rotat tormentum flebile mundi,
Impellensque suos, «pudeat iam, proch pudor,» inquit
|
| 95 | «Victores Asiae, o socii, quibus ante tot urbes
Cessere, exigui dormire ad menia castri.
Que loca, quod subsistat opus? quis non ruat agger
Ante manus Macedum? que menia stare uel arces
Sustineant? solidis que fundamenta columpnis
|
| 100 | Inniti ualeant cum senserit altus adesse
Murus Alexandrum? quamuis equandus Olimpo,
Corruet, et discent michi condescendere turres.»
Dixit, et in summa Tauron apparuit arce.
Quo semel aspecto Grais audacia creuit,
|
| 105 | Corripuitque pauor et desperatio ciues.
Hiis extrema pati patriaeque impendere uitam,
Illis corde sedet fuga si modo libera detur.
Maxima nubiferam se turba recepit in arcem.
Nec mora ter denis uictorem flectere missis
|
| 110 | Vt liceat salua uictos abscedere uita,
Triste reportatur responsum a principe nullum
Esse locum ueniae, paruas superesse doloris
Suppliciique moras. torpent languore pauoris
Percussi ciues, dociles extrema uereri.
|
| 115 | Dirigit ergo preces occulto calle per umbras
Ad matrem Darii Medates ut mitiget iram
Regis et ut uictis inuictus parcat et urbi.
Non ignarus eam uenerari et matris honore
A uictore coli, Medates eius sibi neptem
|
| 120 | Duxerat, ad Darium cognato sanguine spectans.
Rennuit illa diu precibus concurrere quamuis
Iusta petant, et «fortunae non congruit isti
Qua nunc uersor» ait «tantos admittere fastus.
Victorem qua fronte rogem captiua? Repulsam
|
| 125 | Ex merito patitur qui postulat ulterius quam
Promeruit. spes, quam meritum non preuenit, a spe
Deuiat, et uerum dat ei presumptio nomen.
Conuenit ut pocius quod sim captiua penes me
Contempler quam quod fuerim regina recorder.
|
| 130 | Tot precibus latis uereor ne fessa residat
Neue fatigari queat indulgentia regis.»
Ista Sysigambis, suplicum tamen icta dolore,
Scribit Alexandro: uictis si parcere nolit,
Luce frui Medaten, iam uictum iamque fatentem
|
| 135 | Se peccasse, sinat. que tunc moderatio Magni,
Que pietas fuerit uel que constantia regis
Arguit hoc unum quod non Medati modo uerum
Omnibus ignouit et libertate priori
Concessa captam captiuis reddidit urbem.
|
| 140 | Restituit patrios priscis cultoribus agros
Immunesque coli mandauit et absque tributo.
Si uaga uictori Dario Fortuna dedisset
Vrbem pre manibus, non impetrasset ab illo
Plura parens quam que uictis dedit hostibus hostis.
|
| 145 | Nec mora, diuisis cum Parmenione cateruis,
Imperat ut Darium caute uestiget, eumque
Campestri iubet ire uia, tamen ipse retentis
Delectis equitum iuga tendit in ardua, quorum
Perpetuum excurrit uergens in Persida dorsum.
|
| 150 | Non alias Macedo, grauiora pericula passus,
Experto didicit semper uariamque sibique
Dissimilem et nulli fortunam stare perhennem.
Perque tot angustas et qua uia deuia fauces
Perque tot anfractus et qui uestigia nusquam
|
| 155 | Admittunt hominis gradiens, Pelleus ab hoste
Desuper obruitur et non inpune frequenter
Compulsus retroferre gradus, multaque suorum
Sanguinis impensa post tot discrimina tandem
Hostica confregit collato robore signa,
|
| 160 | Victaque sederunt uictricibus arma sub armis.
Vix bene purgato noctis caligine caelo,
Traiciens Macedo molimine pontis Araxen
Persepolim festinus adit, captamque redegit
In cineres celebrem tot priscis regibus urbem.
|
| 165 | Diuiciis tumidas cum ceperit ante tot urbes,
Huius opes alias opulentia barbara longe
Preteriit. luxum totius Persidis istuc
Intulerant reges. sacrum penetralibus aurum
Et rudis eruitur argenti massa uetusti.
|
| 170 | Ex aditis rapitur non tantum partus ad usum
Agger opum, nec ad hoc congessit auara uetustas,
Quantum ut mirantes traheret speculatio uisus.
Curritur in predam citius, certatur et inter
Predones, hostisque loco truncatur amicus,
|
| 175 | Cui preciosior est rapta aut inuenta rapina:
Causa necis preciumque fuit preciosa supellex.
Et quod quisque rapit, iam non capit improbus, unde
Accidit ut quod iam non occupat estimet illud.
Purpura diripitur, laceratur regia uestis
|
| 180 | Artificum sudata manu, queque aspera signis
Aurea uasa rigent, dolabris in fragmina cedunt.
Nil sinit intactum nullis contenta cupido.
Integra nulla manent. membris simulacra reuulsis
Plus terroris habent mutilata minusque decoris.
|
| 185 | Exitus hic urbis, que tot regalibus olim
Floruerat titulis et que tot gentibus una
Iura dabat, quondam specialis et unicus ille
Europae terror, decies cum mille carinis
Obstrueret totum numerosa classe profundum,
|
| 190 | Neptunum fossis inmittere collibus ausa
Ausaque montanis exponere lintea dorsis.
Persarum reliquas urbes tenuere secuti
Post Magnum reges. huius uestigia nusquam
Inuenies nisi strata rapax ostendat Araxes
|
| 195 | Menia marmoreis paulo distantia ripis.
Dixeris indignam dignamue his cladibus urbem
Ambigitur, nam cum subiturus menia Magnus
Pergeret, occurrit agmen miserabile uisu.
Captiui Macedum tria milia, corpora cesi,
|
| 200 | Auribus orbati, pedibus manibusue recisis,
Vel labra precisi, penitus uel lumine cassi,
Aut aliqua a Persis membrorum parte minuti.
Preterea que longa sui ludibria seruant,
Frontibus impressa est rudibus nota barbara signis.
|
| 205 | Hos ubi non homines uerum simulachra uideri
Rex ratus in primis tandem cognouit, obortis
Intepuit lacrimis, uictorque exercitus ille
Fleuit, et in subitum uersa est uictoria luctum.
Rex miseros fortis animi iubet esse, daturum
|
| 210 | Se quicquid peterent, uisuros dulcia rura
Diuitis Europae, uxores dulcesque propinquos
Spondet et in patrio capturos cespite sompnum.
Secedit uallo uulgus miserabile donec
Que potiora petat libra deliberet equa.
|
| 215 | Hiis Asiae placuit consistere finibus, illis
Dulcior est patrius alieno cespite cespes.
Quorum quem docilis celebrem facundia linguae
Fecerat Euctemon ita creditur esse locutus:
«Quem modo de tenebris et clauso carceris antro
|
| 220 | Vt peteremus opem puduit procedere, trunci
Corporis exicium patriae qua fronte ualebis
Ostentare tuae, spectacula leta daturus
Cum sane incertum discrimina tanta tulisse
Peniteat magis an pudeat? bene fertur iniqua
|
| 225 | Condicio cum tecta latet. bene fertur amara
Condicio miseram si nosti abscondere uitam,
Nullaque tam nota est miseris tam patria dulcis
Quam sedes aliena, domus sine teste prioris
Fortunae. miseros faciunt loca sola beatos
|
| 230 | Quando beatarum subeunt obliuia rerum.
Qui totum ponunt in spe uel amore suorum,
Quam cito sustineat lacrimarum arescere riuus
Ignorant. leuiter ueniunt leuiusque recedunt
Blandiri dociles lacrimae, solasque propinqui
|
| 235 | Impendunt miseris lacrimas. arentibus illis
Cum lacrimis arescit amor pietasque tuorum.
Sors miseri querula est, felicis uero superbus
Est status, et tumidae nulla est compassio mentis.
Quem fastidit homo non uere diligit. Ille
|
| 240 | Verus amor miserum qui non fastidit amicum.
Fortunam alterius dum tractat, quisque recurrit
Ad propriam et propria consulta sorte requirit
Tales exterius qualem se nouerit intus.
Fortunata parem solet alea querere casum.
|
| 245 | Fastidisse alius alium poteramus et esse
Obprobrio mixtim nisi mutua fata dedissent
Omnibus equales inter tria milia casus.
Vxores tenerae, quas in feruore iuuentae
Duximus et spretas sumptis dimisimus armis,
|
| 250 | quam sollempni in socialia federa uultu
Admittent uiles Veneris sine fomite truncos
Partirique uolent genialis gaudia lecti!
Vsque adeo sexus nobis incognitus ille est?
Pectore femineo uernalis certior aura est,
|
| 255 | Mollior est adamas. felici que solet esse
Dura uiro, miserum poteritne uidere maritum?
Obsecro uos, olim uita defuncta iuuentus,
Querite quas habitent semesa cadauera sedes.
Queramus parili uoto lugentibus aptum
|
| 260 | Abiectisque locum. ignotis lateamus in horis,
Quos penes agnosci miseri iam cepimus, immo
Quos penes inuisum iam desiit esse cadauer.»
Hactenus Euctemon, cui sic oriundus Athenis
Theteus obiecit: «nemo estimat» inquit «amicum
|
| 265 | Corporis ex habitu, durae ludibria sortis
Nemo pius pensat. non nos natura creatrix
Sed contemptibiles hostis uiolentia fecit.
Omnibus esse malis me iudice censeo dignum
Quem pudet euentus, sua cui fortuna pudori est.
|
| 270 | Desperare solent alios in tempore duro
Esse miserturos aliis hii qui misereri
Non uellent si Fata darent contraria fila.
Inclementis homo mentis male conicit ex se
Rara quod humanae sedeat clementia menti.
|
| 275 | Spe maius uotoque deos offerre uidetis
Vxores patriam prolem patriosque penates.
Heu liceat clausis erumpere carcere, lucem
Aeraque et linguam patriosque resumere mores.
Cur miser hic et seruus eris si patria detur
|
| 280 | In uotis, in qua tantum miser esse teneris?
Exulibus tandem fortuneque ultima passis
Est aliquid patrio se reddere posse sepulchro.
Mollius ossa cubant manibus tumulata suorum.
In Persis maneant Medorumque aera spirent
|
| 285 | Felices alii quos diffidentia patrum
Vxorumque potest auellere dulcibus aruis.
Me sane regis usurum munere constat
Europam patriamque sequi, modo libera detur
Visendi a superis natalia rura facultas.»
|
| 290 | Finierat Theteus sed paucos repperit huius
Voti participes. aliorum pectora uicit
Consuetudo potens natura fortior ipsa.
Quorum consilio concurrens Magnus opimos
Non solum partitur agros sed prodigus addit
|
| 295 | Es uariosque greges et leti farris aceruos
Ne frumenta solo desint, cultoribus era.
Hiis ubi consulte prouidit Martius heros,
Medorum ingreditur reparato milite fines,
Precipitique legens Darii uestigia cursu
|
| 300 | Ne fuga surripiat pleni pars magna triumphi
Qui solus superest, pardis instantior instat.
Sed iam Belides Ebactana uenerat urbem,
Metropolim Mediae. decreuerat inde subire
Bactrorum fines. sed eum loqueretur adesse
|
| 305 | Rumor Alexandrum, cuius satis agmina contra
Pennatosque gradus distantia nulla locorum
Longa uidebatur, inutato pectore mutans
Consilium, totos orditur in arma paratus,
Pugnandoque mori decreuit honestius esse
|
| 310 | Quam uictam tociens fatis extendere uitam.
Vnde uiae comites paulo consistere iussos
Intuitus, «si me ignauis sors equa laboris
Iungeret et mortem reputantibus» inquit «honestam,
Qualiscumque foret, pocius dicenda tacerem
|
| 315 | Quam uerbo uellem consumere tempus inani.
Sed maiore fide quam uellem quamque decorum
Esset uirtutis expertus robora uestrae,
Iam didici quam sit uenerabile nomen amici,
Quam sincera fides sinceros inter amicos.
|
| 320 | Tot rebus monitus presumere debeo tantis
Me dignum sociis. de tot castrensibus ante
Vnica Persarum superestis gloria, qui me
Bis profugum, uicti bis principis arma secuti.
Vestra fides stabilemque probans constantia mentem
|
| 325 | Efficiunt ut non uerear me credere regem,
Vt me Persis adhuc ausit regnare fateri.
Qui pocius castris uicti elegistis adesse
Victoris quam signa sequi, me iudice digni,
Si michi non liceat, pro me quibus etheris ille
|
| 330 | Dignas rector aget grates quia non erit ulla
Nescia tam recti, tam non obnoxia iustis
Surdaque posteritas que uos non efferat equis
Laudibus in caelum, que non memoranda loquatur,
Que uos et meriti taceat preconia uestri.
|
| 335 | Viuere per famam dabitur post fata sepultis.
Sola mori nescit eclypsis nescia uirtus.
Vnde fugae latebras, quam semper abhorreo, quamuis
Molirer, uirtute animi tantoque meorum
Consilio fretus, irem tamen obuius hosti.
|
| 340 | Exulat in regno Darius, sed quousque feretis
Ciues quod patrio rex imperet aduena regno?
Aut michi defungi uita continget honesta
Aut reuocare meas afflictis hostibus urbes
Et que perdidimus celeri reparare paratu.
|
| 345 | Arbitrium uictoris an id censetis honestum,
Victus ut expectem Darioque precaria detur
Mazei exemplo sola in regione potestas?
Qui modo totius Asiae moderabar habenas,
Anne reseruabor ad tantum dedecus ut sim
|
| 350 | Gloria uictoris, in regni parte receptus?
Non erit ut capitis decus hoc aut demere quisquam
Debeat aut demptum michi se michi reddere iactet.
Imperium uiuus perdam: priuabor eodem
Imperio uitaque die. preciosa duobus
|
| 355 | Mors Darium uita simul et diademate nudet.
Si manet hic animus, socii, si mens ea uobis,
Nemo supercilium Macedum fastusque nefandos
Cogetur post fata pati. sua dextera cuique
Aut modo finis erit aut ultio digna malorum.
|
| 360 | Ergo si superi pia bella mouentibus absunt,
Si facinus reputant iustos defendere, saltim
Finis honestus erit, fortesque licebit honesto
Mortis more mori. ueterum per gesta parentum,
Per preciosa precor quondam preconia patrum,
|
| 365 | Illustresque uiros quibus hec subiecta tributum
Gens Macedum tociens et uectigalia soluit,
Obtestor, miles, ut dignos stemmate tanto
Concipias animos ut te contingat Olimpo
Teste uel egregia uinci uel uincere pugna.»
|
| 370 | Hactenus Arsamides, sed non excepit eodem
Verba cohors animo. dictis quoque debitus ille
Defuit applausus quem persuadentibus audax
Reddere turba solet. prestruxerat omnia uerus
Ora timor donec Arthabazus, inter amicos
|
| 375 | Regis precipuus, «nos» inquit «in arma sequemur
Vnanimes regem, nobisque erit exitus idem
Qui tibi, qui patriae.» leto excepere loquentem
Assensu reliqui raucosque dedere tumultus,
Qualis in Egeo desperans nauita ponto,
|
| 380 | In quem fluctiuomus, fracta iam puppe, uidetur
Coniurasse Nothus, socios solatur inertes
Dissimulansque metum comitum titubantia firmat
Pectora et inuito parat ire per equora uento.
At Bessus facinus iam premeditatus acerbum
|
| 385 | Narbazanesque suus, numeroso milite fulti,
Iam definierant Darium comprendere uiuum
Vt si Magnus eos sequeretur, munere tanto
Commodius possent uictoris inire fauorem.
Quod si preceleres euadere principis alas
|
| 390 | Sors daret, auderent Dario regnare perempto
Et uires reparare nouumque lacessere Martem.
Narbazanes igitur, sceleri iam tempora nactus
Oportuna suo, «scio, rex, que dixero» dixit
«Displicitura tibi, nec erit sentencia cordi
|
| 395 | Hec mea grata tuo, sed pregraue uulnus acerbo
Curatur ferro. grauis est medicina dolenti.
Asperior sanat grauiores potio morbos,
Naufragiumque timens iactura sepe redemit
Nauita quod potuit et dampnis dampna leuauit.
|
| 400 | Scis quod amara geris aduerso numine bella.
Sors urgere tuos non desinit aspera Persas.
Omnibus est temptanda modis forturia, nouisque
Est opus ominibus. depone insignia regni
Ad tempus, bone rex. alii concede regendam
|
| 405 | Imperii summam, nomen qui regis et omen
Possideat donec Martis cessante procella,
Hostibus expulsis Asia, iusto tibi regi
Restituat regnum. breuis expectatio facti
Huius erit. tot Bactra dabunt totque India gentes
|
| 410 | Vt maior belli moles, maiora supersint
Robora quam bello que sunt exhausta priori.
Cur in perniciem palantes more bidentum
Irruimus? fortis animi est contempriere mortem,
Non odisse tamen uitam sed amare uirorum est.
|
| 415 | Degeneres et quos constat tedere laboris
Compelluntur ad hoc ut uitam ducere uile
Quid reputent. quid mirum? ignauo uiuere mors est.
Econtra nichil est quod fortis et ardua uirtus
Linquat inexpertum: mouet omnia et omnia temptat.
|
| 420 | Tenditur ad mortem cum nil superesse uidetur.
Vltimus ad mortem post omnia fata recursus.
Ergo age, rex, Besso, quem gratia temporis offert,
Ad presens committe tui moderamina regni
Vt tibi restituat accepto tempore sceptrum.»
|
| 425 | Hec ubi dicta, animo uix temperat ille benignus
Et paciens rector. «iam te inuenisse cruentum»
Inquit «mancipium funesti temporis horam
Comperio, facinus qua patraturus acerbum,
In dominum seruus Parcarum stamina rumpas!»
|
| 430 | Hec ait et stricto poterat mucrone uideri
Occisurus eum nisi uultu supplice Bessus,
Indignantis habens speciem multoque suorum
Agmine stipatus, regem exoraret, eumque
Hatit mora uinciret, nudum nisi conderet ensem.
|
| 435 | Tunc uero a reliquis metari castra seorsum
Precepere suis, at regi Artabazus irae
Consulit ut parcat, habeat pro tempore tempus.
«Equa mente feras» ait «erroremue tuorum
Stulticiamue. grauis et prematurus in armis
|
| 440 | Instat Alexander. blando retinendus amore est
Miles ne sanos turbet discordia sensus
Neue a rege suos alienent Bactra quirites.»
Paruit Arsamides, superosque et fata secutus
Castra locat. meror et desperatio, uictis
|
| 445 | Indiuisa comes, animos illius obumbrat.
In castris igitur, que iam rectore carebant,
Motus erat uarius animorum. proxima regi
Instabat funesta dies, nec, ut antea, regni
Dispensabat onus solus tentoria seruans
|
| 450 | Regia, peruigiles librans in pectore curas.
At duo, conceptum iam mente cupidine regni
Tractantes facinus, agitabant pectore regem
Non nisi cum magno comprendi posse labore.
Non mediocris enim timor et reuerentia regum
|
| 455 | Regnat apud Persas. maiestas regia magni
Ponderis esse solet. etiam gens barbara nomen
Regis inhorrescit, et quos in sorte secunda
Barbaries metuit, ueneratur numine pressos:
Viuit in aduersis primae ueneratio sortis.
|
| 460 | Cui semel exhibuit inpendit semper honorem.
Et quia tanta fides et gratia regis in illa
Gente, palam uel ui sine magna cede suorum
Non poterant Darium sceleris uincire ministri.
Ergo dolis operam dare et excusare furorem
|
| 465 | Decreuere suum, simulanti uoce reuerti
Vt decet, et tanti se penituisse reatus
Ficturos, extrema pati pro rege paratos.
Crastinus amissum noctis caligine mundum
Reddiderat Tytan, et signum castra mouendi
|
| 470 | Iam dederat Darius. aderant cum milite multo
Participes sceleris, caute pretendere docti
Officium sollempne foris speciemque sequendi
Principis imperium. sed in alta mente latebat
Occultum facinus scelerisque proteruia tanti.
|
| 475 | Sceptrum preradians et adhuc insignia regni
Gestabat Darius curruque micabat ab alto.
Prona iacebat humi supplex ueniamque precata
Sediciosa cohors, et sustinuit uenerari
Tunc patricida ducem, quem post in uincula seruus
|
| 480 | Detrusurus erat, lacrimisque coegit obortis
Credere Belidem uultumque rigare senilem
Fletibus irriguis. sed nec tunc fraudis amicos
Penituit sceleris cum certus uterque uideret
Quam mitis naturae hominem regemque uirumque
|
| 485 | Falleret. ille quidem securus et inmemor horae
Instantis, quam sors et seruus uterque parabant,
Pellei Macedumque manus, que sola timebat
Effugere affectans, laxis properabat habenis
Maturare fugam finesque subire repostos.
|
| 490 | At Patron, Greci dux agminis, integer euo
Et stabilis fidei, Darii non fictus amicus,
Iam patricidarum comperta fraude, suorum
Milibus armatis pulchre circumdatus, ibat
Contiguus regi, fandique ut copia facta est,
|
| 495 | «Narbazanes» inquit «et Bessas, optime regum,
Insidias in te conceptas ense cruento
Effutire parant. uitae tibi terminus ista
Lux erit aut illis. nos ergo corporis esse
Custodes paciare tui. tua preeipe, dum res
|
| 500 | Expetit, in nostris figi tentoria castris.
Liquimus Europam, nec Bactra nec India nobis;
Arua laremque et spes in te congessimus omnes.
Esse tui custos externus et aduena numquam
Expeterem fierique tuae tutela salutis
|
| 505 | Si tibi quemquam alium posse hoc prestare uiderem.»
Inclita Patronem seruati gloria regis
Fecerat insignem. si quis tamen hec quoque si quis
Carmina nostra legat, numquam Patrona tacebit
Gallica posteritas. uiuet cum uate superstes
|
| 510 | Gloria Patronis nullum moritura per euum.
Iam reor eterno causarum secula nexu
Non temere uolui. nemo temeraria credat
Fortuitoque geri mundana negotia casu.
Omnia lege meant quam rerum conditor ille
|
| 515 | Sanxit ab eterno. Darius cum uiuere posset
Consilio Graium, fati decreta secutus,
«Quamquam nota satis expertaque sepius» inquit
«Sit michi uestra fides, numquam tamen a populari
Gente recessurus, nec ab his diuortia queram
|
| 520 | Quos tociens foui. satis est leuius michi falli
Quam dampnare meos. quicquid Fortuna iubebit,
Inter eos me malo pati quam transfuga credi.
Si saluum iam me esse mei, si uiuere nolint,
am sero pereo, iam mortem ultroneus opto.»
|
| 525 | Attonitus Patron et desperare coactus
Consilio regis ad Greca reuertitur amens
Agmina, pro recto iustique rigore fideque
Cuncta pati promptus. Bessus patricida, Pelasgae
Ignarus linguae, tanti tamen ipse furoris
|
| 530 | Conscius, occultum capit ex interprete uerbum.
Iamque peremisset Darium nisi crederet esse
Tucius ut uiuum Pelleo traderet hostem.
Quo potiore modo sperabat cedis amica
Contio uictoris sibi conciliare fauorem.
|
| 535 | Distulit ergo nefas in ydonea tempora noctis,
Noctis, quando solent patrari turpia, noctis,
Quando inpune placent que sunt de luce pudori,
Cum timor est audax et frons ignara ruboris.
Tunc Dario Bessus grates agere et uenerari
|
| 540 | Ficta mente studet quod perfida uerba dolosi
Vitasset lepido et pulchro sermone quiritis.
Qui dum spectat opes, Macedum placare tyrannum
Hac regis ceruice parat, funesta daturus
Munera. nec mirum. uenalia constat habere
|
| 545 | Omnia uenalem et ductum mercede quiritem;
Vir sine pignoribus lare coniuge pauper et exul
Emptorum preciis ut circumfertur harundo.
Annuit Arsamides, certus tamen omnia uera
Deferri a Grais, sed eo iam uenerat ut res
|
| 550 | Eque dura foret et plena pauoris et exspes,
Non parere suis et eis se credere nolle
Quam falli et gladiis caput obiectare suorum.
|