BIBLIOTHECA AUGUSTANA

 

Theophilus

ca. 1080 - post 1125

 

De diversis artibus libri III

 

ca. 1123

 

Textus:

Theophili, qui et Rugerus, presbyteri et monachi libri III.

De diversis artibus: seu diversarum artium schedula.

ed. Robert Hendrie, London: Johannes Murray, 1847

Fons: Internet Archive

 

_______________________________________________________________________

 

 

 

Manuscripta

 

Liber primus.

Prologus libri primi.

I. De temperamento colorum in nudis corporibus.

II. De colore prasino.

III. De posc primo.

IV. De rosa prima.

V. De lumina prima.

VI. De veneda in oculis ponenda.

VII. De posc secundo.

VIII. De rosa secunda.

IX. De lumina secunda.

X. De capillis puerorum, adolescentum, et juvenum.

XI. De barbis adolescentum.

XII. De capillis et barbis decrepitorum et senum.

XIII. De exudra et ceteris coloribus vultuum.

XIV. De mixtura vestimentorum in laqueari.

XV. De mixtura vestimentorum in muro.

XVI. De tractu qui imitatur speciem pluvialis arcus.

XVII. De tabulis altarium et ostiorum, et glutine casei.

XVIII. De glutine corii et cornuum cervi.

XIX. De albaturi gypsi.

XX. De rubricandis ostiis et oleo lini.

XXI. De glutine vernition.

XXII. De eodem.

XXIII. De sellis equestribus et octoforis.

XXIV. De petula auri.

XXV. De imponendo auro.

XXVI. De petula stagni.

XXVII. De coloribus oleo et gummi terendis.

XXVIII. Quotiens iidem colores ponendi sint.

XXIX. De pictura translucida.

XXX. De molendo auro in libris et de fundendo molendino.

XXXI. Quomodo aurum et argentum in libris ponatur.

XXXII. Quomodo decoretur pictura librorum stagno et croco.

XXXIII. De omni genere glutinis in pictura auri.

XXXIV. Quomodo colores in libris temperentur.

XXXV. De generibus et temperamentis folii.

XXXVI. De cenobrio.

XXXVII. De viridi salso.

XXXVIII. De viridi hispanico.

XXXIX. De cerosa et minio.

XL. De incausto.

 

Liber secundus.

Prologus libri secundi.

I. De constructione furni ad operandum vitrum.

II. De furno refrigerii.

III. De furno dilatandi et utensilus operis.

IV. De commixtione cinerum et sabuli.

V. De vasis operis et de coquendo vitro albo.

VI. quomodo operentur vitrae tabulae.

VII. De croceo vitro.

VIII. De purpureo vitro.

IX. De dilatandis vitreis tabulis.

X. Quomodo fiant vasa de vitro.

XI. De ampullis cum longo collo

Haec quatuor capitula desunt in codicibus Harlei, Guelpherbytani et Vindobonensis:

De coloribus qui fiunt ex cupro plumbo, et sale.

De viridi vitro.

De vitro saphyreo.

De vitro quod vocatur gallien.

XII. De diversis vitri coloribus non translucidis.

XIII. De vitreis cyphis, quos Graeci auro et argento decorant.

XIV. Item unde supra.

XV. De vitro Graeco, quod musivum opus decorat.

XVI. De vasis fictilibus diverso colore vitri pictis.

XVII. De componendis fenestris.

XVIII. De dividendo vitro.

XIX. De colore cum quo vitrum pingitur.

XX. De tribus coloribus ad lumina in vitro.

XXI. De ornatu picturae in vitro.

XXII. De furno in quo vitrum coquitur.

XXIII. Quomodo coquatur vitrum.

XXIV. De ferris infusoriis.

XXV. De fundendis calamis.

XXVI. De ligno infusorio.

XXVII. De conjungendis et consolidandis fenestris.

XXVIII. De gemmis picto vitro imponendis.

XXIX. De simplicibus fenestris.

XXX. quomodo reformetur vas vitreum fractum.

XXXI. De anulis.

 

Liber tertius.

Prologus libri tertii.

I. De constructione fabricae.

II. De sede operantium.

III. De fornace operis.

IV. De follibus.

V. De incudibus.

VI. De malleis.

VII. De forcipibus.

VIII. De ferris per quae fila trahuntur.

IX. De instrumento quod orognarium dicitur.

X. De limis inferius fossis.

XI. De ferris fossoriis.

XII. De ferris rasoriis.

XIII. De ferris ad ductile opus aptus.

XIV. De ferris incisoriis.

XV. De ferris ad faciendos clavos.

XVI. De ferris infusoriis.

XVII. De limis.

XVIII. De temperamento limarum.

XIX. Item unde supra.

XX. De temperamento ferri.

XXI. Item de eodem.

XXII. De vasculis ad liquefaciendum aurum et argentum.

XXIII. De purificando argento.

XXIV. De dividendo argento ad opus.

XXV. De fundendo argento.

XXVI. De fabricando minore calice.

XXVII. De majore calice et infusorio ejus.

XXVIII. De nigello.

XXIX. De imponendo nigello.

XXX. De fundendis auriculis calicis.

XXXI. De solidatura argenti.

XXXII. Item de imponendo nigello.

XXXIII. De coquendo auro.

XXXIV. Item unde supra.

XXXV. De molendo auro.

XXXVI. Item alio modo.

XXXVII. Item unde supra.

XXXVIII. De invivandis et deaurandis auriculis.

XXXIX. De polienda auratura.

XL. De colorando auro.

XLI. De poliendo nigello.

XLII. De ornatu vasis calicis.

XLIII. De pede calicis.

XLIV. De patena.

XLV. De fistula.

XLVI. De auro terrae evilath.

XLVII. De auro arabico.

XLVIII. De auro yspanico.

XLIX. De auro arenario.

L. De fabricando aureo calice.

LI. De solidatura auri.

LII. De imponenda solidatura auro.

LIII. De imponendis gemmis et margaritis.

LIV. De electro.

LV. De poliendo electro.

LVI. De pede calicis et patena atque fistula.

LVII. De colatorio.

LVIII. De ampulla.

LIX. De confectione quae dicitur tenax.

LX. De thuribulo ductili.

LXI. De thuribulo fusili.

LXII. De catenis.

LXIII. De cupro.

LXIV. De fornace.

LXV. De compositione vasorum.

LXVI. De compositione aeris.

LXVII. De purificatione cupri.

LXVIII. Qualiter deauretur auricalcum.

LXIX. Qualiter separetur aurum a cupro.

LXX. Quomodo separetur aurum ab argento.

LXXI. Quomodo denigretur cuprum.

LXXII. De opere interrasili.

LXXIII. De opere punctili.

LXXIV. De opere ductili.

LXXV. De opere quod sigillis imprimitur.

LXXVI. De clavis.

LXXVII. De solidando auro et argento pariter.

LXXVIII. De opere ductili, quod sculpitur.

LXXIX. De purganda antiqua deauratura.

LXXX. De purgando auro et argento.

LXXXI. De organis.

LXXXII. De domo organaria.

LXXXIII. De conflatorio.

LXXXIV. De domo cuprea et conflatorio ejus.

LXXXV. De campanis fundendis et de mensura cymbalorum.

LXXXVI. De cymbalis musicis.

LXXXVII. De ampullis stagneis.

LXXXVIII. Qualiter stagnum solidetur.

LXXXIX. De fundendo effusorio.

XC. De ferro.

XCI. De solidatura ferri.

XCII. De culptura ossis.

XCIII. De rubricando osse.

XCIV. De poliendis gemmis.

XCV. De margaritis.

XCVI. De aurea scriptura.

XCVII. De floribus ad scribendum.

XCVIII. De hedera et lacca.

XCIX. De viridi colore.

C. De eodem.

CI. Item.

CII. De sculptura vitri.

CIII. De pictura ex vitro.

CIV. De viridi vitro.

CV. De pictura cum vitro.

CVI. De albo vitro.

CVII. De sculpendis gemmis.

CVIII. De pretiosis gemmis.

CIX. De sculpendis gemmis.

CX. De ebore petula auri decorando.

CXI. De cupro fellis pinguedine deaurando.

Capitula sequentia non videntur in tabula in libro tertio praefixa:

De temperamento vesicae escini.

De signis investigandae aquae.

 

Addenda.

De temperamento minii et vermiculi et lazurii.

Eodem modo molendum est viride de Graecia.

De ligno brisillio.

De sinoplo.

De ligno brisillio.

De temperamento colorum.

De mixtura colorum.

Si vis facere literas aureas vel argenteas vel cupreas vel aereas aut ferreas.

Si vis facere vermiculum bonum.

Si vis facere azurium optimum.

Si vis aliud azurium facere.