Carmina moralia

et satirica

46   47   47a   48    48a   49   50   51   51a   52   53   53a    54   55

________________________________________________________________

De cruce signatis

46

ante 1149

1.

Fides cum Ydolatria

pugnavit, teste gratia,

agresti vultu turbida,

mundi non querit tegmina,

sed forti fidens pectore,

dives una cum paupere.

2.

Propheta teste misera

tu Babylonis filia,

beatus est, qui parvulos

petre collidit tuos.

prisci das penas sceleris

Chaldea nunc metropolis.

3.

Iohannes super bestiam

sedere vidit feminam

ornatam, ut est meretrix,

in forma Babylonis.

sed tempus adest calicis

ad feces usque sceleris.

4.

Princeps vocatur principum,

qui colla premit gentium,

costam scandat tetragoni

sedentis ut eterni,

sub Herculis memoria

vexilla ponens rosea.

5.

Navis in artemonem

quem Deus ponet hominem,

velum triangulatum

cuius regat pulcherrimum?

hoc militum tripudio

letetur Pacis Visio!

6.

Confusionis civitas

decepit te, Gentilitas,

inniteris harundini

cladem lature manui;

revertere, revertere,

factoris opus respice!

7.

Qui colunt cacodemones,

non fiunt illis similes,

qui fibris non utuntur,

dum illis insculpuntur,

nec vox inest nec ratio

nec locus in arbitrio?

8.

Beati sunt mucrones,

quos portant Christi milites

suffulti crucis tegmine,

sub cuius gaudent robore,

quorum felix atrocitas

constringit te, Gentilitas.

9.

De viis atque sepibus

et mundi voluptatibus

compellimur intrare,

nunc nuper epulare

gustu sepe medullitus;

quam suavis sit Dominus.

10.

Nam panis filiorum

fit cibus catulorum

sub mensa pii Domini

de verbis evangelii;

gaude, Syrophenissa!

iam venit tua filia.

11.

Forum est Ierosolymis

in campo libertatis,

quod Rex regum instituit.

mercator prudens aderit;

qui vitam velit emere,

festinet illuc currere!

12.

Non tamen ita properet,

quin coniugi provideat

de rebus necessariis

una cum parvis liberis;

quod quidem nisi faciat,

ignoro quid proficiat.

13.

Sepulcrum gloriosum

prophetis declaratum

impugnatur a canibus,

quibus sanctum non dabimus,

nec porcis margarite

mittuntur deridende.

14.

Ad multas mansiones

in domo patris stabiles

nummi trahit conventio;

nec gravet operatio:

pondus diei preterit,

merces perennis aderit.

15.

Novissimus fit primus

et primus fit novissimus;

dispar quidem vocatio,

sed par remuneratio,

dum cunctis laborantibus

vite datur denarius.

16.

Non hic mutatur sedes,

non corrumpuntur edes,

non maior hic minori,

non pauper ditiori,

non obstat alter alteri,

nec locus est opprobrii.

47

ca. 1187/89

1.

Crucifigat omnes

Domini crux altera,

nova Christi vulnera!

arbor salutifera

perditur; sepulcrum

gens evertit extera

violente;    plena gente

sola sedet civitas;

agni fedus    rapit hedus;

plorat dotes perditas

sponsa Sion; immolatur

Ananias; incurvatur

cornu David; flagellatur

mundus;

ab iniustis abdicatur,

per quem iuste iudicatur

mundus.

2.

O quam dignos luctus!

exulat rex omnium,

baculus fidelium

sustinet opprobrium

gentis infidelis;

cedit parti gentium

pars totalis;    iam regalis

in luto et latere

elaborat    tellus, plorat

Moysen fatiscere.

homo, Dei miserere!

fili, patris ius tuere!

in incerto certum quere,

ducis

ducum dona promerere

et lucrare lucem vere

lucis!

3.

Quisquis es signatus

fidei charactere,

fidem factis assere,

rugientes contere

catulos leonum,

miserans intuere

corde tristi    damnum Christi!

longus Cedar incola,

surge, vide,    ne de fide

reproberis frivola!

suda martyr in agone

spe mercedis et corone!

derelicta Babylone

pugna

pro celesti regione,

aqua vite! te compone

pugna!

47a

1.

Curritur ad vocem

nummi vel ad sonitum;

hec est vox ad placitum.

omnes ultra debitum,

ut exempla docent,

nitimur in vetitum.

disce morem    et errorem,

fac et tu similiter!

hac in vita    nichil vita,

vive sic, non aliter!

cleri vivas ad mensuram,

qui pro censu dat censuram.

quando iacis in capturam

rete,

messem vides iam maturam;

et tu saltem per usuram

mete!

2.

Si quis in hoc artem

populo non noverit,

per quam mundus vixerit,

omnia cum viderit,

eligat hanc partem

aut nichil decreverit:

quod vis, aude    dolo, fraude,

mos gerendus Thaidi.

mundo gere    morem, vere

nil vitandum credidi.

legi nichil sit astrictum,

iuri nichil sit addictum!

sanciatur hoc edictum

tibi.

ubi virtus est delietum,

Deo nichil est relictum

ibi.

48

1.

Quod spiritu    David precinuit,

nunc exposuit

nobis Deus,    et sic innotuit.

Sarracenus    sepulcrum polluit,

quo recubuit,

qui pro nobis    crucifixus fuit.

quantum nobis    in hoc condoluit,

quantum nobis    propitius fuit,

dum sic voluit

mortem pati    cruce, nec meruit!

Refl.

Exsurgat Deus!

2.

Et dissipet    hostes, quos habuit,

postquam prebuit

Sarracenis    locum, quo iacuit,

quia nobis    propitius fuit,

dum sic voluit

mortem pati    cruce, nec meruit!

duo ligna    diu non habuit

Sarreptina,    quibus ut caruit,

semper doluit

et dolebit,    dum rehabuerit.

Refl.

Exsurgat Deus!

3.

Sunamitis    clamat pro filio,

qui occubuit,

nec Giezi    sanare potuit;

Heliseus    nisi met venerit,

non surrexerit,

et os ori    recte coniunxerit.

Heliseus    nisi nunc venerit,

ni peccata    compassus tulerit,

non habuerit

ecclesia    crucem, qua caruit.

Refl.

Exsurgat Deus!

4.

Et adiuvet    in hoc exercitu

quos signaverit

signo crucis,    qua nos redemerit!

iam venie    tempus advenerit,

quo potuerit

se salvare,    qui crucem ceperit.

nunc videat    quisque, quid fecerit,

quibus et quot    Deum offenderit!

quod si viderit

et se signet,    his solutus erit.

Refl.

Exsurgat Deus!

5.

Exsurrexit!    et nos assurgere

ei propere

iam tenemur    atque succurrere.

Ierusalem    voluit perdere,

ut hoc opere

sic possemus    culpas diluere.

nam si vellet,    hostes destruere

absque nobis    et terram solvere

posset propere,

cum sibi nil    possit resistere.

Refl.

Exsurgat Deus!

48a

ca. 1170

Otto von Botenlauben (KLD 41,13)

(ca. 1220)

Horstu, uriunt, den wahter an der cinne,

wes sin sanch ueriach?

wir můzen uns schaiden nu, lieber man.

also schiet din lip nu jungest hinnen,

do der tach ůf brach

unde uns diu naht so fluhtechlichen tran.

naht git senfte, we tůt tach.

Owe, herce lieb, in mach

din nu uerbergen niht.

uns nimit diu freude gar daz grawe lieht.

stand ůf, riter!

49

ca. 1170

1.

Tonat evangelica    clara vox in mundo:

«qui dormis in pulvere,    surge de profondo

luce sua Dominus    te illuminabit

et a malis omnibus    animam salvabit.

2.

Memor esto, iuvenis,    tui creatoris.

crux Christi te moneat    omnibus in horis.

cape mente, cogita    corde de futuris,

quod ad radicem arboris    sit posita securis.

3.

Senes et decrepiti,    vobis est oblata

vera penitentia    cruce Christi data.

dies vestra desiit    et est inclinata,

nam ad umbram vergitur    fine desperata.

4.

Ecce cum fiducia    venit regnum Dei.

illud primum querite    vos, qui estis rei.

carnem crucifigite    famulantes ei

et in psalmis dicite:    ‹miserere mei!›

5.

O peccatrix anima,    si vis dealbari

et ab omni crimine    penitus mundari,

te in cruce Domini    oportet gloriari

et in ipso penitus    ab hoste liberari.

6.

Iacob scale summitas    altera calcatur,

in qua Christi passio    nobis reseratur.

Tyrus alta desinit,    in se reprobatur;

in Iudea Domini    mons uber adoratur.

7.

O fidelis anima,    clama de profundis,

de terrenis fugito    rebus et immundis.

cruce Christi naviga    velis in secundis,

ne te ventus turbinis    suffocet in undis.

8.

Cum per ignem venerit    nos iudicaturus

homo Dei filius,    nulli parcens, durus,

eius omnis crucifer    erit tunc securus,

gratulans cum angelis,    candidus et purus.

9.

In die iudicii    cum sol obscuratur

et lumen fidelibus    crucis Christi datur,

tunc in peccatoribus    hostis dominatur;

sed ab hoste crucifer    tunc omnis liberatur.

10.

Ergo Christi milites    fugite beati

huius mundi gloriam    cruce iam signati,

in qua Christus moriens    mortem superavit

atque suo sanguine    peccata nostra lavit.

11.

Quid erit, cum stabimus    ante tribunal Christi?

pandens sua vulnera dicet:    ‹;quid fecisti?

pro te crucem subii;    quare non subisti

hanc loco penitentie?    vade, iam peristi!›

12.

Ergo fetens Lazarus    ducatur in exemplum

digne penitentibus,    ut sint eius templum,

in quo virtus habitat    sue passionis;

hanc impleat et muniat    ipse suis donis!»

50

1188

1.

Heu, voce flebili    cogor enarrare

facinus, quod accidit    nuper ultra mare,

quando Saladino con-    cessum est vastare

terram, quam dignatus est    Christus sic amare.

2.

Exeunte Iunio    anno post milleno

centum et octoginta    iunctis cum septeno,

quo respexit Dominus    mundum sorde pleno

erigens de pulvere,    pauperem a ceno,

3.

Malus comes Tripolis,    mentem ferens ream,

magna cum tyrannide    tenens Tabariam,

Turcos suis fraudibus    ducit in Iudeam

atque primum occupat    totam Galileam.

4.

Saladinus convocat    barbaros per gyrum,

habitantes Phrygiam,    Pontum usque Tyrum,

Agarenos populos,    Arabem et Syrum,

ab Egypti finibus    usque in Epirum.

5.

Veniunt Hircomili,    et Trogodite,

Mauri atque Getuli,    Barbari et Scythe,

filii Moab, Amon    et Ismahelite,

atque cum his omnibus    sunt Amalechite.

6.

Turcos ac Massagetas    precipit adesse,

Bactri atque Sarmates    nolunt hinc abesse,

currunt Quadi, Vandili,    Medi atque Perse,

undique conveniunt    gentes sic diverse.

7.

Terram intrant inclitam,    cuncta devastantes,

capiunt Christicolas,    senes et infantes,

et ut fere pessime    sanguinem amantes

iugulant puerulos,    dividunt pregnantes.

8.

Saladino igitur    terram sic ingresso

rex atque Templarii    currunt ex adverso,

totis obstant nisibus    barbaro perverso,

cupientes populo    subvenire presso.

9.

Turchi pugnant acriter    iacula mittentes,

Christianos vulnerant,    cedunt resistentes,

et ut male bestie    dentibus frementes

territant sonipedes    tubis perstrepentes.

10.

Nostri se dum sentiunt    ita pregravatos

et a malis gentibus    undique vallatos,

stringunt suis manibus    enses deauratos

atque truncant fortiter    barbaros armatos.

11.

Plus quam decem milia    erant Christiani,

sed pro uno quolibet    ter centum pagani;

sic pugnando comminus    Bactri et Hircani,

vix ex nostris aliqui    evaserunt sani.

12.

Rex cum cruce capitur,    alii truncantur,

Templarii ter centum    capti decollantur,

quorum nulla corpora    sepulture dantur,

sed a Christo anime    celo coronantur.

13.

Nostre postquam acies    ita sunt confracte,

currunt crudelissime    gentes illa parte,

urbem Acrim capiunt    absque ullo Marte

atque omnes alias    manu, simul arte.

14.

Surim solam liberat    nautica marinus,

marchio clarissimus,    vere palatinus,

cuius vires approbat    Grecus et Latinus,

timet quoque plurimum    ferox Saladinus,

15.

Latro ille pessimus,    terre devastator,

per quam suis pedibus    transiit Salvator,

natus qui ex virgine    omnium creator

in presepi ponitur    celi fabricator.

16.

Inde siccis pedibus    maria calcavit

et ex quinque panibus    multos satiavit,

quem Iohannes predicans    digito monstravit,

et Iordanus sentiens    post retrogradavit.

17.

Cruci demum fixus est    Deus homo natus,

aquam atque sanguinem    sparsit eius latus,

quo ac tali pretio    mundus est salvatus,

qui per primum hominem    fuerat damnatus.

18.

Heu, terra inclita,    terra vere bona,

sola digna perfrui    florida corona,

terra, cui dederat    Deus tanta dona,

heu, quantum impia te    nunc cingit zona!

19.

Heu, heu, Domine,    gloria iustorum,

angelorum bonitas,    salus peccatorum:

ecce canes comedunt    panes filiorum,

velut aqua funditur    sanguis nunc sanctorum.

20.

Flete, omnes populi,    flete, et non parum,

graves luctus facite    planctum et amarum,

flumina effundite    multa lacrimarum;

sic ruinam plangite    urbium sanctarum!

21.

Flete amarissime,    omnes auditores,

magni atque minimi,    fratres et sorores!

mutate in melius    vitam atque mores;

nam de celo prospicit    Deus peccatores.

22.

Dat flagella impiis,    punit delinquentes,

et per tempus corrigit    stulta presumentes,

humiles glorificat,    deicit potentes,

recipit ut filios    digne penitentes.

23.

Sic iratus Dominus    quondam Israheli,

iudicans ex nubibus    et de alto celi,

archam testamenti ac-    census igne zeli

tradidisse legitur    populo crudeli.

24.

Sed et quamvis viribus    hec putabant acta,

sunt compulsi plangere    statim sua facta,

coegerunt reddere    minera cum arca

nam illorum viscera    tabe putrefacta.

25.

Convertamur igitur    et peniteamus,

mala, que commisimus,    fletu deleamus

atque Deo munera    digne offeramus,

ut placatus lacrimis    donet, quod rogamus!

51

1.

Debacchatur mundus pomo,

quod comedit primus homo.

demonstratur nobis tomo,

quod privamur nostra domo.

Refl.

Prohdolor!

Moyses et Aaron,

rex David et Salomon,

Ierusalem et Gion,

mundus plorat et Sion.

2.

Ecce tempus, tempus mestum,

propter plebem fit infestum;

patet enim manifestum,

quod plebs temptat inhonestum.

Refl.

Prohdolor!

Moyses et Aaron,

rex David et Salomon,

Ierusalem et Gion,

mundus plorat et Sion.

3.

Alteratur creatura,

fit nevosa, pro, natura.

quid superbit limatura,

de qua summis nulla cura?

Refl.

Prohdolor!

Moyses et Aaron,

rex David et Salomon,

Ierusalem et Gion,

mundus plorat et Sion.

4.

Homo reus captivatur,

dum hic vagus exulatur;

non de iure gratulatur,

dum hic brevis moriatur.

Refl.

Prohdolor!

Moyses et Aaron,

rex David et Salomon,

Ierusalem et Gion,

mundus plorat et Sion.

51a

ca. 1168/69

1.

Imperator rex Grecorum,

minas spernens paganorum,

auro sumpto thesaurorum

parat sumptus armatorum.

Refl.

Ayos

ysma sather yschyros!

miserere kyrios,

salva tuos famulos!

2.

Almaricus miles fortis,

rex communis nostre sortis,

in Egypto fractis portis

Turcos stravit dire mortis.

Refl.

Ayos

ysma sather yschyros!

miserere kyrios,

salva tuos famulos!

3.

Omnis ergo Christianus

ad Egyptum tendat manus!

semper ibi degat sanus,

destruatur rex paganus!

Refl.

Ayos

ysma sather yschyros!

miserere kyrios,

salva tuos famulos!

52

ca. 1130

1.

Nomen a solemnibus    trahit Solemniacum;

solemnizent igitur    omnes preter monachum,

qui sibi virilia    resecavit, Serracum;

illum hinc excipimus    quasi demoniacum;

ipse solus lugeat    reus apud Eacum!

2.

Exultemus et cantemus    canticum victorie,

et clamemus quas debemus    laudes regi glorie,

qui salvavit urbem David    a paganis hodie!

Refl.

Festum agitur,

dies recolitur,

in qua Dagon frangitur,

et Amalec vincitur,

natus Agar pellitur,

Ierusalem eripitur

et Christianis redditur;

diem colamus igitur!

3.

Hec urbs nobilissima    prima regem habuit,

in hac urbe maxima    Domino complacuit,

in hac propter hominem    crucifigi voluit,

hic super apostolos    Spiritus intonuit.

4.

Urbs insignis,    ad quam ignis    venit annis singulis,

quo monstratur,    quod amatur    omnibus in seculis,

honoranda,    frequentanda    regibus et populis!

Refl.

Festum agitur,

dies recolitur,

in qua Dagon frangitur,

et Amalec vincitur,

natus Agar pellitur,

Ierusalem eripitur

et Christianis redditur;

diem colamus igitur!

5.

Urbs sacrata celitus,    adamata superis,

legis tabernaculum,    templum arche federis,

hospitale pauperum    et asylum miseris!

non timebis aliquod,    dum in ea manseris.

6.

Tanta lucis claritate    superatur sol et luna,

tanta vicit sanctitate    omnes urbes hec urbs una;

non elegit frustra locum    Gebuseus Areuna.

Refl.

Festum agitur,

dies recolitur,

in qua Dagon frangitur,

et Amalec vincitur,

natus Agar pellitur,

Ierusalem eripitur

et Christianis redditur;

diem colamus igitur!

53

1177

1.

Anno Christi    incarnationis,

anno nostre    reparationis

millesimo

centesimo

septuagesimo

septimo

rex eterne glorie

dono sue gratie

tenebrosam nebulam

scismatis fugavit

quassamque naviculam

Simonis salvavit.

2.

Hoc chaos obduxerat

orbem, immo infecerat

annis quater quinis

scismatum pruinis;

scintilla caritatis alserat

facta iam cinis.

3.

Hoc decus concordie

sanxit flos Saxonie,

noster felix pontifex

Wichmannus, omnis pacis artifex,

mira gratia,

per quem talia

fiunt consilia,

que hunc errorem

valent reducere sic ad pacis honorem.

4.

Victor imperatoris

ensis, cum mucrone Petri prisci moris

unitate dimicans, feliciter maioris

vim resecat erroris.

5.

Gaude, mater    Roma triumphalis!

ecce, nauta    iam universalis

de profundo maris hieme remige integro portum pacis adiit,

dum pietatis dexteram tetigit.

6.

Felix acumen huius mentis,

qui cum tribus elementis

†aliis ac dirimit litem pacis ligamentis!

7.

Nunc Sion letetur gens,

quia Dominus exsurgens

miserans cor lenit;

tempus enim venit.

8.

Huius anni magnalia

sunt iubilei gaudia;

exstirpantur zizania,

flavet seges triticea,

et palee de area

ventantur foras horrea.

9.

Hoc decus concordie

canat vox ecclesie!

hec nova tripudia

requirat casta Sion filia!

53a

ca. 1177/79

1.

Passeres illos, qui transmigrant supra montes, Alexander tertius

sagax et fidelis archivenator illaqueavit,

2.

Vulpes, que demoliuntur vineas, captivavit,

anguem stravit,

qui disseminavit

discolum virus, quod infrigidavit

igniculum fidei, quique cecavit.

54

1.

Omne genus demoniorum

cecorum,

claudorum

sive confusorum,

attendite iussum meorum

et vocationem verborum.

2.

Omnis creatura phantasmatum,

que corroboratis principatum

serpentis tortuosi,

venenosi,

qui traxit per superbiam

stellarum partem tertiam,

Gordan,

Ingordin et Ingordan:

per sigillum Salomonis

et per magos Pharaonis

omnes vos coniuro

omnes exorcizo

per tres magos Caspar,

Melchior et Balthasar,

per regem David,

qui Saul sedavit,

cum iubilavit,

vosque fugavit.

3.

Vos attestor,

vos contestor

per mandatum Domini,

ne zeletis,

quem soletis

vos vexare, homini,

ut compareatis

et post discedatis

et cum desperatis

chaos incolatis.

4.

Attestor,

contestor

per timendum,

per tremendum

diem iudicii,

eterni supplicii,

diem miserie,

perennis tristitie,

qui ducturus est

vos in infernum,

salvaturus est

nos in eternum.

5.

Per nomen mirabile

atque ineffabile

Dei tetragrammaton,

ut expaveatis

et perhorreatis,

vos exorcizo,

Larve,

Fauni,

Manes,

Nymphe,

Sirene,

Adryades,

Satyri,

Incubi,

Penates,

ut cito abeatis,

chaos incolatis,

ne vas corrumpatis

christianitatis.

6.

Tu nos, Deus, conservare ab hostibus digneris!

55

Amara tanta tyri    pastos sycalos sycaliri

Ellivoli scarras    polili posylique lyvarras.