De amore coniugali

Liber III

_________________________________________________________

II.

Ad uxorem

Natalem Domini sine me Janique calendas

et sine me Regum tempora tristis agis,

tristis et in templis ad publica munera perstas;

tristis et a templo cum petis ipsa domum,

5

illic te absentis torquent monumenta mariti,

ante tuos oculos quae tibi multa jacent,

illic desertusque torus succurrit amanti,

quaeque vacat viduo sponda relicta loco.

Ingeminat tum corde dolor, crudescit et acre

10

vulnus, et ipsa super lapsa dolore cadis:

non soror et geminae longo molimine natae,

vix revocat lacrimis qui tibi natus adest.

Jam, conjux, jam parce novis, Ariadna, querelis;

non te nunc primum contigit iste dolor:

15

a teneris eadem mira virtute tulisti,

matronae et laudes ipsa puella refers.

Difficile est tolerare, tamen laus omnis in hoc est,

et labor assuetis mollior esse solet.

O non sic aliis tua nota exempla puellis,

20

servandique tori facta magistra fores,

digna quidem amplexuque frui thalamoque mariti,

gaudiaque assueto continuare toro.

Virtutem sed dura probant: hinc fama pudicis,

hinc meruit nomen Penelopea suum.

25

In pretio sunt rara, nihil virtute sed ipsa

rarius: haec superis nos facit esse pares.

Jam, conjux, laetare; nihil nam mente pudica

rarius; haec superos in sua vota trahit.

Sed tibi nec monitore opus, officiumque maritae

30

exigis et per te munera matris obis.

Cum Domini natalis adest, laetare, tibique

si non vis, natis, optima, parce tuis:

mane simul geminis comitata operare puellis,

et tibi placatos justa precare deos;

35

sint nato, sint vota viro rata: ponat iniquum

Mars odium et redeat pacis alumna quies.

Di faciles; tu justa petis; jamque auguror ipsum

annuere et capitis signa dedisse Jovem.

Omine quo regressa larem fac splendeat aula

40

munditiis, festos duc sine nube dies;

omnia sint tibi laeta domi, felicibus annus

auspiciis peragat, quod bene cepit, iter.

Cura sit et mensae, quae non aliena puellis,

larga quidem, sed non luxuriosa tamen;

45

mensa suos habeat lusus, et saepe parentis,

saepe viri nomen anxia verba sonent;

sit cura et patrii ritus morisque vetusti,

qui statuit posito regna beata mero.

Quod felix faustumque, fabae sors regia cuja est?

50

Nate, tua: ardenti subdite ligna foco,

stet myrto, stet rore maris lauroque comatus

ipse focus; calices et nova vina date.

Funde, puer; bonus annus eat, pax laeta sequatur.

Eveniet: micuit sparsus in igne liquor.

55

Funde iterum: ter flamma coma crepitante reluxit,

ter saliit vivo laurus adusta foco:

Pax aderit, jam signa domum redeuntia cerno;

i, puer, et veteri vincula deme cado.

Quisquis ades, dic laeta; dies hic nubila pellat,

60

instauret positum sedula turba merum.

Absenti mihi Chia date, date Cresia regi;

inde bibat dubio tota corona pede.

Tu vero hunc mihi, cara, viro praestabis honorem,

tingat ut auratus mollia labra calix,

65

et memor ipsa mei dicas: «Haec oscula, conjux,

illa tua, haec, conjux, te properare jubent.»

His addas etiam suspiria, teque subinde

admoneant reditus tempora certa mei.