Cenodoxus

Comico-Tragoedia

________________________________________________________________

Actus V

SCENA  I    SCENA  II    SCENA  III

SCENA  IV    SCENA  V    SCENA  VI

SCENA  VII    SCENA  VIII

Scena I

Christus. D. Petrus. D. Paulus, cum alijs Judicibus. D. Michael.

Cenodoxophylax. Spiritus Cenodoxi. Conscientia. Panurgus.

Christus. Arcessite Cenodoxum; et absque mora meum

Hoc ad tribunal sistite. Actio dabitur.

Michael. Cenodoxe adesdum ad Judicem: in jus ambula.

Spiritus Cenodoxi. Etiam sequere tu! vocata non eras.

1635

Conscientia. Venio invocata. Sequar: loquar, quicquid sciam;

Spiritus Cenodoxi. Abscede: solus ibo.

Conscientia. Nunquam avellar hinc;

Aeterna comes haerebo Conscientia.

Michael. Ut jusseras, incoram adest, aequissime

Judex.

Christus. Et accusator ut veniat, jube:

1640

Michael. Panurge mox praesto sis, dabitur actio:

Comparet.

Christus. Hunc tu noscis?

Panurgus. Ut nemo melius.

Christus. Tu facta, dicta, cogitata singula

[139]

Es arbitratus?

Panurgus. Omnia sagacissime.

Christus. Tuque Cenodoxophylax?

Cenodoxophilax. In acta sedulo

1645

Cuncta retuli.

Christus. Quare agite lege: jus dabo.

Spiritus Cenodoxi. O parce Judex, parce tam severiter

Exigere caussas; Nequeo vincere, nequeo

Hac lege. Misericordiam supplex rogo.

Christus. Nihil audio. Tu siqua dicere habes; licet.

1650

Panurgus. Severe, Magne, juste Judex; dicere

Ea me jubes, quae, me tacente, noveras

Et improbaras ipse pridem: dicere

Tamen aggrediar, eoque dicam audentius,

Quod causa non tam agenda, quam acta videbitur.

1655

Nec enim meis graviora dictis fecero

Hujus facinora, qui studuit ita improbus

Ita semper esse perditus, nihil ut mihi

Reliquerit, quod adderem aut affingerem.

Nam alios subinde singula vitia singulos

1660

Traxere; verum hunc omnia: Omnia, inquio

Audaciter; non fallo. Taceam singula,

Verbo omnia uno dixero: Superbus est.

Vici; Superbus est. Nec aliud affero,

Jam dicta caussa est. Scelera ibi omnia collocant

1665

Sedem, ubi Superbia. Te tuumque aequissimum

Testor tribunal; Expulit nos unicum

Hoc crimen, aula caelitum; idque solvimus

Non unicum; fuere enim inibi plurima

Scelera, ubi sola repperta est Superbia.

1670

Ergone caelo ejeceris, quos videras

Superbientes; hunc tumentem gloria

Receperis? Caelo asseratur ille, qui

Semper mea imperata, qui nunquam tua

Fecit? Beata cui fuit ludibrio

1675

Curia, beatus audiat? qui nomine

Ductuque et auspicio omnia egerit meo.

Stipendia prope innumera sub me fecerit,

[140]

Adversus auctorem suum pugnaverit,

Seclusus a me vivat? aut tua aequitas

1680

Judex, labascit; aut mihi hunc addicito.

Spiritus Cenodoxi. Miserere Judex: parcite reo Judices.

Panurgus. Nondum peroravi. Vide quis hunc stupor

Vexarit! a te conditum se meminerat,

(Sed mentior; non meminerat; nam gratior

1685

Foret, memor si esset,) tamen se conditum

A te sciebat, atque multis praemijs

Identidem ad beatiora praemia

Vocari; at abnuit, refugit, restitit.

Me vix vocantem, pollicentem inania

1690

Ac nulla, tamen admisit illico, audijt;

Obedijt. Suadebam, honorem quaerere;

Tu temnere jubebas. Utrum secutus est?

Rogetur ipse; vicerit, si dixerit,

Semel modestiam amasse? Noctes ac dies

1695

Quaerebat, undique ambiebat glorias.

Hac fine, studia, litteras, artes bonas

Corrupit: hac fine, optimis, sanctissimis

Abusus est laboribus, quos pessimos

Effecit: hac fine, vigilavit; perdidit

1700

Suam quietem, ut inveniret gloriam.

Quid multa? talis est, ut ipse si sui

Judex sit, absolvere tamen se non velit.

Spiritus Cenodoxi. Ingnosce Christe, ignoscite reo Judices.

Panurgus. Sed fecit aliqua praeclara tamen facinora;

1705

Stipem erogavit pauperi; dubijs dedit

Consilia: docuit, erudivit; profuit

Vivendo, profuit loquendo caeteris.

Haec profutura alius putet; ego non putem.

Quid enim abnuis sceleste? nunquam quiveris

1710

Negando, facta infecta reddere. Loquitur

Res ipsa: quaeque te bene agere jactitas,

Eadem male acta dicis. Adeo es perditus,

[141]

Ut neque benefacere, sine maleficio queas.

Stipem erogasti pauperi. Quando? atque ubi?

1715

Quid conticescis? nempe vera dictito;

Te turba fecit liberalem; defuit

Spectator, haud teruncium tenui dabas.

Et abstinebas a quiete. Cui rei?

Ut ne abstineres laude. Quin, si audes, nega.

1720

Haecque impudens benefacta jactites tua?

Haec digna coelo? digna Numine? Inferis

Dignissima. Nihil ut aliud peccaveris,

Bene faciendo factus es certe reus.

Haec tacta, quam dicta potius, justissime

1725

Cognosce Judex; mihique caetera similem

Simili afficito poena. Vel etenim hunc inferi

Juste asserunt, vel nos inique detinent.

Christus. Quid his super capitibus inquis? dilue

Objecta, si potes, scelera.

Spiritus Cenodoxi. Parce o DEUS,

1730

O parce Numen. Ego per has rogo te manus,

Haec per ego genua; parce supplici reo.

Christus. Absiste. Flecti nequeo misericordia;

Olim licebat. Hunc severitas locum

Insedit. Haec nisi diluis maleficia;

1735

Peristi: abito.

Spiritus Cenodoxi. Misericors es; flectere.

Christus. Sum justus etiam: evincere neqeunt preces

Serae. Recede: vel refelle haec crimina.

Spiritus Cenodoxi. Morulam rogo brevissimam: convellere

Impacta possim ut crimina.

Conscientia. Quid hic expetis?

1740

Nunquam licebit: mille si dentur dies.

Mensesque mille, milleque anni et saecula,

Non dilues neque unicum quidem scelus.

Absolvat ut te Curia; tibi tu innocens

Nunquam videberis.

Spiritus Cenodoxi. Ah tamen: vel horulam.

1745

Christus. Cum viveres, hora fuit.

Spiritus Cenodoxi. Etiamnum potest

Hora esse.

Christus. Nihil agis modo.

Cenodoxus. Has inducias

[142]

Exoret, oro, miser; refutandi moram

Ut habeat.

Christus. Hanc committo curam huic Curiae

Meae. Placetne comperendinatio!

1750

Cenodoxophilax. Liceat morari.

Petrus. Nisi tamen nevis, DEUS,

Placet.

Paulus. Placet differre, ut aequa sentiat

Supplicia se perferre, nisi refellerit.

Christus. Nihil moror.

Cenodoxus. Siquid erit usquam, reperiam,

Quod huic reo videatur adjutabile.

Scena II

Chorus Mortualis. Bruno. Hugo. Laudwinus, cum socijs ac funere. Cenodoxus.

1755

Chorus. Heu, heu; flebile funus urbis; heu, heu;

Lugubrem, socij. parate lessum.

Suum secula perdidere florem!

Suum sidera perdidere Solem!

Bruno. Hic collocate funus; usque dum preces

1760

Pro more persolvantur. - - -

Chorus. Quid maesti, Cenodoxe, quid meremur,

Aegrum linquere quod juberis orbem?

Quo tu funere nunc humaris unus,

1764

Illo funere nos humamur omnes.

1760

Hugo. - - - - Ah superstitem

1765

Cenodoxon hunc tenere, terra, non potes:

Tene ergo functum; et nobile spolium tenes.

[143]

Chorus. Eheu, Curia jam cares Magistro;

Eheu, Patria jam cares Patrono;

Eheu, Gallia jam cares Parente;

1770

Eheu, Terra cares, cares, salute!

Cenodoxus. Heu, heu.

Omnes. DEUS serva. Quid est miraculi!

Cenodoxus. Heu, heu; verendi apud tribunal Judicis

ACCUSATUS SUM.

Omnes. Serva DEUS: parce superae Rector domus.

Bruno. Quid audio?

Hugo. Quid sentio?

Laudwinus. Quid contuor?

1775

Bruno. Quid haec sibi novitas? Quis occupat tremor

Frigusque membra?

Hugo. Nihil animae inest corpori.

Laudwinus. Penissime perij: pedibus aegre meis

Insisto.

Bruno. Pavet animus; inhorrescunt mei

Artus: titubat horrore lingua noxio.

1780

Audistis ejulantem, et horribili sono

Exclamitatem?

Omnes. Audivimus. Nil tetrius,

Nil horribilius anteidhac.

Bruno. Ut extulit

Pallentia ora morte! Ut aegra lumina

Divaricavit! Ut asperis e faucibus

1785

Extorsit illa verba?

Hugo. Quid portenditis

Novitate, Superi, tam nova?

Laudwinus. Ergone facili

Adeo vicissitudine bona adversaque

Fortuna mortales subit? Beatior

Here nemo, quam Cenodoxus; infelicior

1790

Hodie videtur nemo.

Hugo. An accusatus est

Cenodoxus?

Omnes. Omnes perijmus, quando pereunt

Tales.

Bruno. Perijsse non putandus ideo erit

Cenodoxus: absit, de viro integerrimo

Hoc suspicari. Nam improba Cacodaemonis

1795

Ferenda fortasse fuit accusatio;

Ut omnia solet carpere, et mendacijs

Afflare. Nam accusare quosvis, liberum est;

Damnare solos improbos. Defendere

Se novit accusata virtus.

Laudwinus. Quid agimus?

[144]

An ergo justa facimus? An sub alteram

Hoc proferemus vesperam funus?

Bruno. Lubet

Differre; resque videtur exigere; quoad

Eventus hujus prodigij mage liqueat.

Omnes. Placet relinqui.

Bruno. Tu DEUS, ter maxime

1800

Terque optime; haec portenta fac feliciter

Et prospere mihi, omnibusque his accidant.

Scena III

Christus. D. Petrus. D. Paulus, cum Judicibus. S. Michael.

Cenodoxophylax. Spiritus Cenodoxi. Conscientia. Panurgus.

Christus. Adesse partes impera; ut reus suum

Jus prosequatur. Arbitrabor omnia

Ut aequitas, severitasque poposcerit.

1810

Clementiae hic nihil dabo.

Conscientia. Haeres? Restitas?

Sceleste; nunquam hae proderunt tibi morae.

Ad Judicem; ad tribunal.

Michael. Adsunt, Maxime

Optimeque Judex.

Spiritus Cenodoxi. Parce Christe; o Judicum

Supreme parce.

Christus. Quanta fuerint crimina

1815

Impacta, quae dicta tibi scripta, intelligis.

Ad illa dicere quid habes?

Panurgus. Obmutuit

Nihil refellit. Ai, nega.

Conscientia. Ego pro te loquor;

Taceas licet; jam nosceris.

Spiritus Cenodoxi. Clementiam

DEUS oro; misericordiam.

Christus. Nihil moves:

[145]

Persisto.

Spiritus Cenodoxi. Per ego haec vulnera tua, per Crucem

Necemque rogo, patere moveri.

Christus. Jam sinam

Hinc te amoveri.

Spiritus Cenodoxi. Supplicem prius vide.

Christus. Video superbiam.

Spiritus Cenodoxi. Supplicem imo.

Christus. Tollite.

Defendere nequit.

Spiritus Cenodoxi. Ah, patronum aliquem mihi.

1825

Christus. Olim dedi, et contempseras: nunc ipse age.

Spiritus Cenodoxi. Ah, parce Numen.

Christus. Serus es.

Spiritus Cenodoxi. Vel infimum

Permittito patronum.

Christus. Habere non potes.

Spiritus Cenodoxi. Vel quaerere liceat.

Panurgus. Nihil equidem veto;

Quaerat patronos, delingat sibi Judices.

1830

Nemo hunc tueri quibit.

Spiritus Cenodoxi. Ah siqua miseri

Miseratio te tangit, hic opem tuo

Praebe clienti.

Michael. Tu cliens meus? apage.

Spiritus Cenodoxi. Cliens, profecto.

Michael. Hostis: clientem nescio.

Spiritus Cenodoxi. Ego saepe te multumque colui.

Michael. Men' scelus?

1835

Spiritus Cenodoxi. Te.

Michael. Te colueras: cede; nil tibi est opis.

Spiritus Cenodoxi. Ah tamen.

Michael. Ego arrogantiam proscribere

Soleo: patrocinor superbo nemini.

Abi.

Spiritus Cenodoxi. At mihi tu opituare Princeps aetheris

Claviger.

Petrus. Abi.

Spiritus Cenodoxi. Meminisse potes etiam tibi

1840

Idem periculum fuisse, cum DEUM

Negando laeseras?

Petrus. Probe memini equidem,

Factumque damno.

Spiritus Cenodoxi. Tunc tamen tu flectere

Numen potis eras.

Petrus. Lacrimis potui meis

In tempore profusis: fuissem serior,

1845

Tecum fuissem. Tolle te hinc; me non moves.

Spiritus Cenodoxi. Te vero, te per quicquid est sanctum tibi,

Obtestor; admitte miserum.

Paulus. Hic aeque parum

Extundis. Absiste; actum agis: nihil impetras.

Conscientia. Huc huc, sceleste; ego te tuebor: lumina

1850

Huc verte, conscientiam vide tuam.

Te posse defendi negat, quamvis velis,

[146]

Velintque tecum, quotquot usquam victitant.

Spiritus Cenodoxi. O magna spes, o una mea fiducia,

Supplex tibi accido.

Cenodoxophilax. Citius modo feceras,

1855

Non defuissem. Ah sero sero, consulis.

Spiritus Cenodoxi. Adeone supplicem tuum tu respuis!

Cenodoxophilax. Ego saepe supplex ipse fiebam tibi;

Rogabam, et obsecrabam ut admittere mea

Consilia velles; respuisti me tamen.

1860

Spiritus Cenodoxi. Vel jam tuere, qua potes.

Christus. Defendere

Hunc posse tibi videris?

Cenodoxophilax. Innocentior

Si foret. At innocentiam hanc frustra vovet.

Suppeditat accusatio mihi plurima,

Nulla penitus defensio. Adversarius

1865

Quaecunque dixit, vera dixit, cum meo

Dolore. Librum hunc intuor? vitia intuor

Merissima, et gravissima, et grandissima.

Scrutatus omnia, sicubi levissimum

Vestigium virtutis animadverterem;

1870

Nihil actitavi. Evanidae sunt litterae

Quaedam super; Precationis, et Stipis:

Sed has Superbiae atque Hypocriseos lues

Induxit ipsas. Arrogantia undique

Et undique legitur. Monebam clanculo

1875

Palamque, noctes et dies, faceret uti

Modum superbiae; superbijt magis

Et perior e correctionibus meis

Occoepit esse. Terrui per somnia,

Acheruntaque ipsos posui ob oculos. Somnia

1880

Sed illa risit, sprevit, ac ludibrio

Habuit. Suprema cum diem necessitas

Urgeret, adfui; juvare promtior

Quam ipse adjuvari. Respuit; dictis fidem

Nullam habuit, exclusit; inimicos audijt

1885

Meos suosque. Nihil omisi ut vincerem

Tam saxeum pectus. Sed hoc profeceram,

[147]

Ut cernerem effectum nihil. Poteras meos

Ita tu labores spernere improbe? ita tuam

Temnere salutem? prodigus vitae et animae,

1890

Animam secundum gloriam tu ducere?

Tu sidera adeo nauseare! tu solum,

Solique honores aetheri anteponere?

Tu Numen orco posthabere? Caelites

Ita fugere? Stygios ita hostes quaerere?

1895

I nunc, eosdem opta Patronos. Qui mea

Nunquam usus es ope olim, nec uteris etiam

Modo, cum voles. Jam jus tibi renuntio

Vetus Patroni. Cede: prodesse nequeo,

Neque volo.

Spiritus Cenodoxi. Deseresne alumnum in ultimo

1900

Discrimine capitis?

Cenodoxus. Prior me tu iveras

Desertum.

Spiritus Cenodoxi. At hic reverto.

Cenodoxus. Itane? dum vivitur,

Dum fors secunda spirat, et felicitas

Dominatur, et dum absunt procul pericula,

Adestque gloria, Genios contemnitis

1905

Bonos; sequentes fugitis usque; et obvios

Cavetis usque; et praevios relinquitis;

Comites abigitis; servientes unice

Vestrae saluti luditis et excluditis.

Monemus, obsurdescitis: jubemus et

1910

Hortamur, abnuitis: rogamus, pergitis:

Blandimur, horretis: minamur, spernitis:

Terremus, obdurescitis: compellimus,

Resistitis: vocamus, aspernamini:

Revocamus, exsecramini: bene facimus,

1915

Malefacitis: monstramus et promittimus

Coelestia, improbatis: agimus omnia,

Abnuitis omnia. Quando vero calamitas

Tandem appetit suprema, tunc alumnuli

Vos esse nostri; tunc item clientulos

1920

Vos nominare; Nos patronos dicere,

Rogare, supplicare, asylum credere:

[148]

Exigere jus fidemque Tutelarium,

Cum vos tamen jus et fidem clientium

Neglexeritis. Ergo usque adeo patientiam

1925

Contemnitis nostram? Salutem nos quoque

Hic negligemus vestram. Abi ergo, et desine

Rogare.

Spiritus Cenodoxi. Perij.

Panurgus. Sero sentis; senseram

Perisse dudum. Caeterum justissime

Judex, vides non posse defendi reum;

1930

Superest, secundum me tuam ut pronunties

Sententiam.

Christus. Tu vera dicis crimina

Haec esse?

Spiritus Cenodoxi. Non tam gravia rebar.

Conscientia. Decipit:

Sciebat. Aeternis ego movere stimulis

Non destiti. saepe anxium, et rebus suis

1935

Subinde diffidentem adorta presseram.

Hoc saepe judicium oculis objeceram;

Sed tanta laudis cupiditas illum fuit

Amplexa, tanta plebis aestimatio,

Ut ferre morsus perpetes assueverit,

1940

Dum ferre laudem posset: ut contemnere

Hoc Numinis terribile judicium sui

Assueverit, dum judicia mortalium

Magni aestimaret. Haec loquor; silentium

Mihi imperari non sino: tacens audior.

1945

Spiritus Cenodoxi. Ah parce Numen.

Christus. Nullus es.

Spiritus Cenodoxi. Parce optime

Parens.

Christus. Peristi.

Spiritus Cenodoxi. Per ego te tuos rogo

Vitae labores.

Christus. Abstine.

Spiritus Cenodoxi. Per vulnera.

Christus. Frustra es.

Spiritus Cenodoxi. Per hanc ego te crucem tuam obsecro.

Christus. Omitte.

Spiritus Cenodoxi. Per necem.

Christus. Actum agis.

Spiritus Cenodoxi. Vos vero, vos

1950

Flectite rigorem hunc Judices.

Michael. Nil gratiae

Datur hic nocenti.

Spiritus Cenodoxi. Supplicis miseremini,

Servate perditum.

Petrus. Facesse jam hinc preces.

Paulus. Serae preces, quas hoc loci facit reus.

[149]

Alibi has oportuit.

Conscientia. Tibi sententia

1955

Scribenda si foret, ipse te haud absolveres.

Quid ergo speres ab alijs defendier?

Christus. Nihil opus est sententijs: una omnium

Mens, atque vox; Reum videri.

Omnes. Noxius

Cenodoxus est; reus, improbus Cenodoxus est.

Scena IV

Bruno. Laudwinus. Hugo, cum socijs.

Chorus Mortualis. Cenodoxus.

1960

Bruno. Nox pervigil abijt mihi omnis, et diem

Dum exspecto, credidi esse paene saeculum.

Ita me attonuit hesterna nostri funeris

Formido.

Laudwinus. Visamus, quod heri reliquimus,

Ad corpus, atque justa solvamus hodie.

1965

Chorus Mortualis. Heu quam terribile est, cernere Numini:

Armatam trifido fulmine dexteram?

Iratumque minas spargere judicem?

Et paenas scelerum lege reposcere?

Quin tandem vitijs mittite nuntios;

1970

Ac tam luctifico funere territi,

Vobis tam rigidum pergite pergite

Armatis precibus flectere Judicem.

Cenodoxus. Ah, ah. Severum apud tribunal Numinis,

JUSTO DEI JUDICIO JUDICATUS SUM.

1975

Omnes. O superum hominumque fidem: quid hoc? miraculum

Redintegratur.

Bruno. Denuo caput extulit

[150]

Informe!

Hugo. Judicatus ergo a Numine

Cenodoxus? ipseque praeco judicij sui?

O Tristem visu; o lugubrem catastrophen!

1980

Laudwinus. DEUS! quid haec sibi volunt teterrima

Spectacula, an miracula? Mihin' mortui

Vox vera sonuit? tamque dira nuntiat

Mortalibus de rebus immortalibus?

Bruno. Horresco pristini memor adhuc funeris,

1985

Et jam novo auget horror antiquus metu.

Audire non tam mortuum, quam mortuus

Loqui ipse videor.

Hugo. Supplicemus Numini

Hac nocte; et iram molliamus Judicis,

Siqua impiatus fortean migraverit

1990

Cenodoxus orbe.

Bruno. Differamus interim

Tumulare corpus.

Laudwinus. Atqui judicatus est;

Quid proderis?

Bruno. Nec vero constat undique

Quae judicij fuerit peracta formula.

Innoxios quoque judicare dicimur,

1995

Cum absolvimus. Cenodoxus ergo absolvitur

Fortasse judicatus; aut incendio

Piaculari urgetur.

Omnes. Ergo haec alterum

Res differatur in diem.

Bruno. Quae tempora

Incidimus? eheu vivimus, nec vivimus:

2000

Morique cogimur, neque sinimur mori.

[151]

Scena V

Christus, cum reliquis Judicibus. Spiritus Cenodoxi. Panurgus.

Christus. Revocate; producite scelestum: ut ultimo

Hinc jure proscribatur; aevitatibus

Arsurus omnibus.

Omnes. Satis diu hactenus

Impune scelerato fuit.

Christus. Adesdum scelus;

2005

Et digna factis accipe tuis praemia.

Spiritus Cenodoxi. Saevire noli, o Judicum mitissime.

Christus. Quae te libido praecipitem in hanc compulit

Vesaniam, sceleste; Numen ut tuum

Contemneres? hostisque profugeres mei

2010

Ad castra? quo malesicio te laeseram?

Quo te beneficio hostis affecit meus?

Ineamus, ingrate, rationem, Condidi

Te, cum cinis, pulvis, nihilque esses, mea

Ut imperata facere sic assuesceres.

2015

Sed tibi nefando pestifera placuit sequi

Consilia veteratoris, exclusis meis.

Nec vero spretus benefacere tibi desij;

Caepique magis amare, quo tu me oderas

Magis: parumque facere me putaveram,

2020

Nisi nimium facerem. Ideoque sidera

Deserueram, ut tu sidera coleres: humum

Ideo colebam, ut tu relinqueres humum.

Contemsi honores, ut meo contemneres

Exemplo honores. Te meum jejunium

[152]

Dolebat; atque vigiliae tibi meae

Quondam excubabant. Te meis laboribus

Itineribusque perditum quaesiveram;

Et cum sim ubique, nuspiam te repereram.

Injurias et contumelias tui

2030

Amore sustinui; esseque odio plurimis

Non horrui, dum te quasi unicum unice

Amare possem. Verbera, flagra corpore

Innoxio, pro noxio te pertuli.

Crucem necemque subij, ut exires tuam.

2035

Has testor ipse manus, pedesque vulnere

Consauciatos: haec tropea, hosce cuneos;

Quae cuncta contueris hic praesentia.

Loquatur universa terrae machina;

Loquatur universa caeli Curia;

2040

Majora me nequijsse ponere merita,

Nec debuisse; dummodo ego temet mihi

Tibique memet dedicatum obstringerem.

Sed esse tanto alienior, quo charior

Occoeperas; meritaque delictis mea

2045

Pariare vel superare quam creberrimis

Frustra volebas. Arrogantia meam

Submissionem vincere; et modestiam

Superbia; candorem hypocrisi; bona

Malis. Ego superbiam olim non tuli

2050

Caelituum inultam; tun' tuam ferri putes?

I, digna lue supplicia; patere perpetes

Per omnis aevitatis omnes terminos

Flammas paratas daemoni malo. Quibus

Lamenta, dentiumque stridor perpetim

2055

Exaudientur: inde nulla aeternitas

Eripiet.

Spiritus Cenodoxi. Heu, heu, heu; Cadite montes super

Me, obruiteque una

Omnes Judices Justa Judicia DEI.

Pereat scelestus.

Panurgus. Captus es; meus es; eris;

[153]

Nec esse desines.

Spiritus Cenodoxi. Pereat utinam dies,

2060

Pereatque quisquis fecit, et vidit diem.

Scena VI

Bruno. Laudwinus. Hugo, cum socijs. Cenodoxus.

Bruno. Cum horrore redeo ad funus hoc, unde toties

Cum horrore abivi.

Laudwinus. Utinam haec secundos exitus

Prodigia sortiantur.

Hugo. Utinam. Sed modo

Ad funus instaurandum adeste; et ultimum

2065

Cenodoxo honorem habete; si tamen licet.

Cenodoxus. Heu me, heu miserrimum omnium; heu, heu, heu;

Omnes. DEUS!

O Christe?

Cenodoxus. Mittite, mittite istas, mittite

Nil profuturas postmodum exequias. Mihi

Nequitis ultra adminiculari. Perierit,

2070

Utinam perierit mater illa, quae, edidit

2071

Infausta me; o miserum! o miserrimumque me

2072

Mortalium JUSTO DEI JUDICIO DAMNATUS SUM.

2073

Perennes eheu jam rogos

2074

Passurus abeo.

Omnes. Parce, parce Numinis

2075

Severa dextra.

Laudwinus. Perijmus, ni judicas

Punisque mitius scelera mortalium.

Bruno. Ah quid animi est perituro?

Hugo. Quid putem

Quondam futurum me misello?

Laudwinus. Deficit

Animus timore.

Bruno. Vivere aeque displicet

2080

Morique.

Omnes. Quo fugimus? Quid agimus?

Bruno. An uspiam haec

[154]

Judicia declinabimus?

Hugo. Quid lacrimae

Moramini? quin prosilitis? Judicem

In tempore ut flectatis?

Laudwinus. Humescant genae,

Madeantque diffluantque fletu pectora,

2085

Nec fessa fletu, flere lumina desinant,

Dum parcat ille Judicum rigidissimus.

Bruno. Hic Numen ure, caede, plecte, seca, feri,

Saevi; nihil relinquito hic cruciatuum,

Ut alibi parcas.

Laudwinus. O DEI recondita

2090

Sensa! Quis enim pronuper usquam sanctior

Cenodoxo erat habitus? quis innocentior?

Sed illa sanctitas, et innocentia

Apud severi Judicis subsellia

Nec sanctitas fuit, nec innocentia.

2095

Bruno. Relinquo dirum funus; et qui nescio

Succurrere alteri, mihi ipsi consulam.

Scena VII

Panurgus. Asteroth. Asempholoth. Hypocrisis.

Philautia. Spiritus Cenodoxi.

Panurgus. Ha ha; quid horres? inter alienos tibi

Videris esse? noster es; tui sumus.

Spiritus Cenodoxi. Hostes mei estis.

Asteroth. Hospites imo tui.

2100

Asempholoth. Quid jam ferocis? placidior fueras heri.

Spiritus Cenodoxi. Impostor es.

Asempholoth. Pridem sciebas; cur fidem

Tamen habuisti?

Spiritus Cenodoxi. Non habebo in posterum.

Omnes. Cenodoxe salve.

Spiritus Cenodoxi. Salvus esse desij.

Perij.

Panurgus. Perire non potes.

Spiritus Cenodoxi. Perij.

Asteroth. Vales,

[155]

Valebis.

Spiritus Cenodoxi. Heu, perij.

Panurgus. Medebor ocyus;

Jam senties te non perisse: Poculum hoc

Haurito.

Spiritus Cenodoxi. Potitare jam nihil lubet.

Omnes. Ho, ho; lubere nostra debent.

Panurgus. Hauries:

Inverge.

Spiritus Cenodoxi. Male sit mortualibus; male

2110

Superis et inferis.

Philautia. Ut istaec potio

Sapuit?

Spiritus Cenodoxi. Male sit et tibi, lues, pestis mea.

Hypocrisis. Ne tu ita resiste: noscis Hypocrisin tuam?

Spiritus Cenodoxi. Male tibi. Hypocrisis; Philautiae male.

Parentibus male sit meis; rebus male

2115

Sit omnibus.

Asteroth. Quam bella comprecatio!

Hypocrisis. Divina: nam divinus est.

Panurgus. Advertere

Novit suum egregie animum ad nostrum.

Asteroth. Bene

Docilis es ingenij.

Philautia. Potissimus fuit,

Nempe, omnium et prudentium et sapientium.

2120

Hypocrisis. Quasi corculum et prudentiae et sapientiae.

Panurgus. Antistes ergo litteris creabitur

Phlegethonticis.

Spiritus Cenodoxi. Male litteris; et artibus

Male universis.

Hypocrisis. Hinc tibi tamen gloriam

Tu comparasti!

Spiritus Cenodoxi. Ah, comparavi miseriam.

2125

Asteroth. Pollere consilijs solebat; Lucifer

Meus Imperator, illius egebiet opera.

Panurgus. Perenne protinus dabit salarium.

Philautia. Quam tu beatus?

Spiritus Cenodoxi. Quam miser?

Philautia. Nescis tuam

Beatitatem.

Spiritus Cenodoxi. Heu, nescio miser, nescio.

2130

Panurgus. Jam jam scies.

Asempholoth. Cruciantur inferi mora;

Expectat Imperator; atque dexterum

Avet hunc recipere sessum, honoris gratia.

Spiritus Cenodoxi. Male sit honori.

Omnes. Agite, rapite; praeducite

Ad inferorum aeterna domicilia.

Spiritus Cenodoxi. Solum

2135

Caelumque, quicquid uspiam est, pereat male.

Panurgus. Cadaver evolvamus itidem huc in lutum

Caenumque, donec Orcus illud asserat.

[156]

Scena VIII

Bruno, cum sex socijs, Hugone, Laudwino, Guarino,

Stephano, Philareto, Andrea, Chorus.

Bruno. Nihil est necesse, credo, multis dicere,

Cur vos potissimum evocarim. Nam docet

2140

Loquiturque caussam, me tacente, mortui

Vox viva: quae me vosque noctes ac dies

Terrefacit; inque gaudijs gaudia negat:

Suamque metuit vita vitam; animum animus:

Suspecta sunt, quaecunque sunt. Molestiam

2145

Creant amoena; et inopiam faciunt opes.

Tormenta deliciae novant; premitque spem

Timor perennis. Esitare, litteris

Vacare, disputare, legere, colloqui

Cenodoxus arcet: dormientem me excitat;

2150

Vigilem exanimat: adest mihi, quoties abest.

Quid multa? vivere, prohibet; terret, mori.

Stephanus. Obsedit idem luctus et animum meum,

Bruno; sed anceps consilij, quid ordiar

Ignoro.

Andrea. Suade, Bruno, siquid suppetit.

2155

Bruno. Pacare meque vosque statui. Vivere

In his periculis, ubi alios viderim

Perijsse, taedet.

Omnes. Omnibus inest taedium hoc

[157]

Idem: deest medela.

Bruno. Socij, novimus

Qua sanctitate, quaque virtute fuerit

2160

Vitam agere visus, ille, quem modo vidimus

Supplicia luere apud stygem extremissima.

Omnes. Hoc ipse nobis dixit audientibus.

Andrea. Quam caussam oportet hujus esse?

Bruno. Utinam, utinam

Disertius caussam addidisset? ilicet

2165

Fugeremus illam; et quicquid illum perdidit,

Nos perderemus. Sed profecto clarius

Caussam tacendo dixit; et salubrius

Ita supprimendo expressit. Odium diceret

Caussam fuisse? Nos etiam odium statim

2170

Excluderemus; alia crimina in sinu

Aleremus. Arrogantia se diceret

Praecipitem ijsse? fugeret arrogantiam

Noster animus; sed ceteris periculum

Inesse vitijs crederet nullum. Bene

2175

Itaque tacuerat singula, ut nos omnia

Metuere disceremus.

Stephanus. Hoc recte quidem.

Sed quid cavere tu potissimum jubes

Nos, Bruno?

Bruno. Quid? Cenodoxus omnia monuit

Cavenda, dum cavere similem jusserat

2180

Obitum. Timenda vita nobis talis est;

Talem necem timere serum est. Vivere

Ita nolit ille, quisquis ita nolit mori.

Ah, quid putemus esse, perpeti inferas

Perenne flammas? longa mortis taedia?

2185

Vermesque viperasque Conscientiae?

Et alia mille? Malo conticescere,

Quam pauca dicere. Quicquid enim dixero,

Parum erit, nihil erit. Imo quicquid dixero,

Suave erit, amoenum erit, beatum erit; inferis

2190

Si conferas cum supplicijs. Hoc unice

[158]

Dicam; idque milliesque dicam millies,

Interrogatus de inferorum miseria;

Non creditur, non creditur, non creditur.

Testare miser; hic hic renuncia, ex tuis

2195

Honoribus, capis levamen in tuis

Cruciatibus? Num laude capta submoves

Piceata flammarum volumina, qualibus

Nunc usque et usque et usque et usque et usque nunc

Affligeris? Jam jam, miser, jam desinunt

2200

Placere tibi, quae hodieque vani quaerimus

Stultique mortales. Modo omnes gloriam

Sectamur; olim ut noxiam exsecrabimur.

Ah sero, sero. Nolo paenitudinem hanc

Seram opperiri: est animus antevertere,

2205

Socij mei, jam non mei.

Omnes. Sumus, erimus

Tui.

Hugo. Itane Bruno? tu tibi legas sidera,

Nobis relinquas Tartara? sequar ego, sequar.

Bruno. Abi voluptas; hinc abite gloriae

Cupidines; jam delicatae corporis

2210

Valete vestes: annuli, imo compedes,

Non annuli. Valete honores; talibus

Remunerari si soletis praemijs

Vestros clientes. Non meam ridebitis

Dementiam; ridebo vestram.

Hugo. Cedite

2215

Opes, abite gloriae, ite litterae;

Valete saecli incommoda.

Bruno. Imo vos mei

Salvete, jam valete socij, Perdere

Haec malo, quam perire.

Omnes. Non recedimus.

Stephanus. Quocunque ducito, modo procul duxeris

2220

Cenodoxo, et hinc, ubi perijt.

Omnes. Valete vos

Inanitates.

Andrea. Sequor. Abite saeculi,

Retinacula.

Omnes. Sequimur, sequimur omnes.

Bruno. Nihil

Tenet abeuntem. Saccus istuc induet

[159]

Inane, mortuale corpus. Cilicio

2225

Torquebitur; jejunio vexabitur,

Precibusque flagrisque cicurabitur meis;

Ne forte me pessundet, ego pessundabo.

Stat solitudinem asperam sectarier;

Atque inde liberare animum, ubi perdidit

2230

Cenodoxus.

Omnes.Idem est animus, est eademque mens.

Bruno. Beate Rector Orbis, animos robora

Caeptumque nostrum prospera. Tibi sedet

Vitam dicare, consecrare, ducere.

Omnes. Valete; Mundi disperite gaudia.

Laus DEO, et magnae eius matri MARIAE

Haec Tragaedia data est in ducali Gymnasio Societatis IESU

Monaci A.º 1609. ad Renovationem litterarum.

Composuit a. hanc Tragaediam Rdus. P. Iacobus

Bidermann eiusdem Societatis IESU pro

tempore Eloquentiae professor, et

Rhetor maximus ibidem.

Finis Tragediae

Anno 1. 6. 1 8.