Ὕμνοι

Hymnus VI

______________________________________________________________________________

Εἰς Δημήτρα

Τῶ καλάθω κατιόντος ἐπιφθέγξασθε, γυναῖκες·

«Δάματερ, μέγα χαῖρε, πολυτρόφε πουλυμέδιμνε.»

τὸν κάλαθον κατιόντα χαμαὶ θασεῖσθε, βέβαλοι,

μηδ᾽ ἀπὸ τῶ τέγεος μηδ᾽ ὑψόθεν αὐγάσσησθε

5

μὴ παῖς μηδὲ γυνὰ μηδ᾽ ἃ κατεχεύατο χαίταν,

μηδ᾽ ὅκ᾽ ἀφ᾽ αὑαλέων στομάτων πτύωμες ἄπαστοι.

Ἕσπερος ἐκ νεφέων ἐσκέψατο – πανίκα νεῖται –

Ἕσπερος, ὅς τε πιεῖν Δαμάτερα μῶνος ἔπεισεν,

ἁρπαγίμας ὅκ᾽ ἄπυστα μετέστιχεν ἴχνια κώρας.

10

πότνια, πῶς σε δύναντο πόδες φέρεν ἔστ᾽ ἐπὶ δυθμάς,

ἔστ᾽ ἐπὶ τὼς μέλανας καὶ ὅπα τὰ χρύσεα μᾶλα;

οὐ πίες οὔτ᾽ ἄρ᾽ ἔδες τῆνον χρόνον οὐδὲ λοέσσα.

τρὶς μὲν δὴ διέβας Ἀχελώϊον ἀργυροδίναν,

τοσσάκι δ᾽ ἀενάων ποταμῶν ἐπέρασας ἕκαστον,

15

τρὶς δ᾽ ἐπὶ Καλλιχόρωι χαμάδις ἐκαθίσσαο φρητί

αὐσταλέα ἄποτός τε καὶ οὐ φάγες οὐδὲ λοέσσα.

μὴ μὴ ταῦτα λέγωμες ἃ δάκρυον ἄγαγε Δηοῖ·

κάλλιον, ὡς πολίεσσιν ἑαδότα τέθμια δῶκε·

κάλλιον, ὡς καλάμαν τε καὶ ἱερὰ δράγματα πράτα

20

ἀσταχύων ἀπέκοψε καὶ ἐν βόας ἧκε πατῆσαι,

ἁνίκα Τριπτόλεμος ἀγαθὰν ἐδιδάσκετο τέχναν·

κάλλιον, ὡς – ἵνα καί τις ὑπερβασίας ἀλέηται –

π                                   ἰδέσθαι

οὔπω τὰν Κνιδίαν, ἔτι Δώτιον ἱρὸν ἔναιον,

25

τὶν δ᾽ αὐτᾶι† καλὸν ἄλσος ἐποιήσαντο Πελασγοί

δένδρεσιν ἀμφιλαφές· διά κεν μόλις ἦνθεν ὀϊστός·

ἐν πίτυς, ἐν μεγάλαι πτελέαι ἔσαν, ἐν δὲ καὶ ὄχναι,

ἐν δὲ καλὰ γλυκύμαλα· τὸ δ᾽ ὥστ᾽ ἀλέκτρινον ὕδωρ

ἐξ ἀμαρᾶν ἀνέθυε. θεὰ δ᾽ ἐπεμαίνετο χώρωι

30

ὅσσον Ἐλευσῖνι, Τριόπαι θ᾽ ὅσον ὁκκόσον Ἔνναι.

ἀλλ᾽ ὅκα Τριοπίδαισιν ὁ δεξιὸς ἄχθετο δαίμων,

τουτάκις ἁ χείρων Ἐρυσίχθονος ἅψατο βωλά·

σεύατ᾽ ἔχων θεράποντας ἐείκοσι, πάντας ἐν ἀκμᾶι,

πάντας δ᾽ ἀνδρογίγαντας ὅλαν πόλιν ἀρκίος ἆραι,

35

ἀμφότερον πελέκεσσι καὶ ἀξίναισιν ὁπλίσσας,

ἐς δὲ τὸ τᾶς Δάματρος ἀναιδέες ἔδραμον ἄλσος.

ἦς δέ τις αἴγειρος, μέγα δένδρεον αἰθέρι κῦρον,

τῶι ἔπι ταὶ νύμφαι ποτὶ τὤνδιον ἑψιόωντο·

ἃ πράτα πλαγεῖσα κακὸν μέλος ἴαχεν ἄλλαις.

40

ἄισθετο Δαμάτηρ, ὅτι οἱ ξύλον ἱερὸν ἄλγει,

εἶπε δὲ χωσαμένα· «τίς μοι καλὰ δένδρεα κόπτει;»

αὐτίκα Νικίππαι, τάν οἱ πόλις ἀράτειραν

δαμοσίαν ἔστασαν, ἐείσατο, γέντο δὲ χειρί

στέμματα καὶ μάκωνα, κατωμαδίαν δ᾽ ἔχε κλᾶιδα.

45

φᾶ δὲ παραψύχοισα κακὸν καὶ ἀναιδέα φῶτα·

«τέκνον, ὅτις τὰ θεοῖσιν ἀνειμένα δένδρεα κόπτεις,

τέκνον ἐλίνυσον, τέκνον πολύθεστε τοκεῦσι,

παύεο καὶ θεράποντας ἀπότρεπε, μή τι χαλεφθῆι

πότνια Δαμάτηρ, τᾶς ἱερὸν ἐκκεραΐζεις.»

50

τὰν δ᾽ ἄρ᾽ ὑποβλέψας χαλεπώτερον ἠὲ κυναγόν

ὤρεσιν ἐν Τμαρίοισιν ὑποβλέπει ἄνδρα λέαινα

ὠμοτόκος, τᾶς φαντὶ πέλειν βλοσυρώτατον ὄμμα,

«χάζευ», ἔφα, «μή τοι πέλεκυν μέγαν ἐν χροῒ πάξω.

ταῦτα δ᾽ ἐμὸν θησεῖ στεγανὸν δόμον, ὧι ἔνι δαῖτας

55

αἰὲν ἐμοῖς ἑτάροισιν ἄδην θυμαρέας ἀξῶ.»

εἶπεν ὁ παῖς, Νέμεσις δὲ κακὰν ἐγράψατο φωνάν.

Δαμάτηρ δ᾽ ἄφατόν τι κοτέσσατο, γείνατο δ᾽ ἁ θεύς·

ἴθματα μὲν χέρσω, κεφαλὰ δέ οἱ ἅψατ᾽ Ὀλύμπω.

οἱ μὲν ἄρ᾽ ἡμιθνῆτες, ἐπεὶ τὰν πότνιαν εἶδον,

60

ἐξαπίνας ἀπόρουσαν ἐνὶ δρυσὶ χαλκὸν ἀφέντες.

ἁ δ᾽ ἄλλως μὲν ἔασεν, ἀναγκαίαι γὰρ ἕποντο

δεσποτικὰν ὑπὸ χεῖρα, βαρὺν δ᾽ ἀπαμείψατ᾽ ἄνακτα·

᾽ναὶ ναί, τεύχεο δῶμα, κύον κύον, ὧι ἔνι δαῖτας

ποιησεῖς· θαμιναὶ γὰρ ἐς ὕστερον εἰλαπίναι τοι.᾽

65

ἁ μὲν τόσσ᾽ εἰποῖσ᾽ Ἐρυσίχθονι τεῦχε πονηρά.

αὐτίκα οἱ χαλεπόν τε καὶ ἄγριον ἔμβαλε λιμόν

αἴθωνα κρατερόν, μεγάλαι δ᾽ ἐστρεύγετο νούσωι.

σχέτλιος, ὅσσα πάσαιτο τόσων ἔχεν ἵμερος αὖτις.

εἴκατι δαῖτα πένοντο, δυώδεκα δ᾽ οἶνον ἄφυσσον.

70

καὶ γὰρ τᾶι Δάματρι συνωργίσθη Διόνυσος·

τόσσα Διώνυσον γὰρ ἃ καὶ Δάματρα χαλέπτει.

οὔτε νιν εἰς ἐράνως οὔτε ξυνδείπνια πέμπον

αἰδόμενοι γονέες, προχάνα δ᾽ εὑρίσκετο πᾶσα.

ἦνθον Ἰτωνιάδος νιν Ἀθαναίας ἐπ᾽ ἄεθλα

75

Ὀρμενίδαι καλέοντες· ἀπ᾽ ὦν ἀρνήσατο μάτηρ·

«οὐκ ἔνδοι, χθιζὸς γὰρ ἐπὶ Κραννῶνα βέβακε

τέλθος ἀπαιτησῶν ἑκατὸν βόας.᾽ ἦνθε Πολυξώ,

μάτηρ Ἀκτορίωνος, ἐπεὶ γάμον ἄρτυε παιδί,

ἀμφότερον Τριόπαν τε καὶ υἱέα κικλήσκοισα.

80

τὰν δὲ γυνὰ βαρύθυμος ἀμείβετο δακρύοισα·

᾽νεῖταί τοι Τριόπας, Ἐρυσίχθονα δ᾽ ἤλασε κάπρος

Πίνδον ἀν᾽ εὐάγκειαν, ὁ δ᾽ ἐννέα φάεα κεῖται.»

δειλαία φιλότεκνε, τί δ᾽ οὐκ ἐψεύσαο, μᾶτερ;

δαίνυεν εἰλαπίναν τις· «ἐν ἀλλοτρίαι Ἐρυσίχθων.»

85

ἄγετό τις νύμφαν· «Ἐρυσίχθονα δίσκος ἔτυψεν»,

ἢ «ἔπεσ᾽ ἐξ ἵππων᾽, ἢ ᾽ἐν Ὄθρυϊ ποίμνι᾽ ἀμιθρεῖ.»

ἐνδόμυχος δἤπειτα πανάμερος εἰλαπιναστάς

ἤσθιε μυρία πάντα· κακὰ δ᾽ ἐξάλλετο γαστήρ

αἰεὶ μᾶλλον ἔδοντι, τὰ δ᾽ ἐς βυθὸν οἷα θαλάσσας

90

ἀλεμάτως ἀχάριστα κατέρρεεν εἴδατα πάντα.

ὡς δὲ Μίμαντι χιών, ὡς ἀελίωι ἔνι πλαγγών,

καὶ τούτων ἔτι μέζον ἐτάκετο, μέστ᾽ ἐπὶ νεύροις

δειλαίωι ῥινός τε καὶ ὀστέα μῶνον ἐλείφθη.

κλαῖε μὲν ἁ μάτηρ, βαρὺ δ᾽ ἔστενον αἱ δύ᾽ ἀδελφαί

95

χὠ μαστὸς τὸν ἔπωνε καὶ αἱ δέκα πολλάκι δῶλαι.

καὶ δ᾽ αὐτὸς Τριόπας πολιαῖς ἐπὶ χεῖρας ἔβαλλε,

τοῖα τὸν οὐκ ἀίοντα Ποτειδάωνα καλιστρέων·

᾽ψευδοπάτωρ, ἴδε τόνδε τεοῦ τρίτον, εἴπερ ἐγὼ μέν

σεῦ τε καὶ Αἰολίδος Κανάκας γένος, αὐτὰρ ἐμεῖο

100

τοῦτο τὸ δείλαιον γένετο βρέφος· αἴθε γὰρ αὐτόν

βλητὸν ὑπ᾽ Ἀπόλλωνος ἐμαὶ χέρες ἐκτερέϊξαν·

νῦν δὲ κακὰ βούβρωστις ἐν ὀφθαλμοῖσι κάθηται.

ἤ οἱ ἀπόστασον χαλεπὰν νόσον ἠέ νιν αὐτός

βόσκε λαβών· ἁμαὶ γὰρ ἀπειρήκαντι τράπεζαι.

105

χῆραι μὲν μάνδραι, κενεαὶ δέ μοι αὔλιες ἤδη

τετραπόδων· οὐδὲν γὰρ ἀπαρνήσαντο μάγειροι.

ἀλλὰ καὶ οὐρῆας μεγαλᾶν ὑπέλυσαν ἁμαξᾶν,

καὶ τὰν βῶν ἔφαγεν, τὰν Ἑστίαι ἔτρεφε μάτηρ,

καὶ τὸν ἀεθλοφόρον καὶ τὸν πολεμήιον ἵππον,

110

καὶ τὰν μάλουριν, τὰν ἔτρεμε θηρία μικκά.᾽

μέστα μὲν ἐν Τριόπαο δόμοις ἔτι χρήματα κεῖτο,

μῶνον ἄρ᾽ οἰκεῖοι θάλαμοι κακὸν ἠπίσταντο.

ἀλλ᾽ ὅκα τὸν βαθὺν οἶκον ἀνεξήραναν ὀδόντες,

καὶ τόχ᾽ ὁ τῶ βασιλῆος ἐνὶ τριόδοισι καθῆστο

115

αἰτίζων ἀκόλως τε καὶ ἔκβολα λύματα δαιτός.

Δάματερ, μὴ τῆνος ἐμὶν φίλος, ὅς τοι ἀπεχθής,

εἴη μηδ᾽ ὁμότοιχος· ἐμοὶ κακογείτονες ἐχθροί.

Ἄισατε παρθενικαί, καὶ ἐπιφθέγξασθε, τεκοῖσαι·

«Δάματερ, μέγα χαῖρε, πολυτρόφε πουλυμέδιμνε.»

120

χὠς αἱ τὸν κάλαθον λευκότριχες ἵπποι ἄγοντι

τέσσαρες, ὣς ἁμὶν μεγάλα θεὸς εὐρυάνασσα

λευκὸν ἔαρ, λευκὸν δὲ θέρος καὶ χεῖμα φέροισα

ἡξεῖ καὶ φθινόπωρον, ἔτος δ᾽ εἰς ἄλλο φυλαξεῖ.

ὡς δ᾽ ἀπεδίλωτοι καὶ ἀνάμπυκες ἄστυ πατεῦμες,

125

ὣς πόδας, ὣς κεφαλὰς παναπηρέας ἕξομες αἰεί.

ὡς δ᾽ αἱ λικνοφόροι χρυσῶ πλέα λίκνα φέροντι,

ὣς ἁμὲς τὸν χρυσὸν ἀφειδέα πασεύμεσθα.

μέστα τὰ τᾶς πόλιος πρυτανήια τὰς ἀτελέστως,

τὰς δὲ τελεσφορίας ποτὶ τὰν θεὸν ἄχρις ὁμαρτεῖν,

130

αἵτινες ἑξήκοντα κατώτεραι· αἱ δὲ βαρεῖαι,

χἄτις Ἐλειθυίαι τείνει χέρα χἄτις ἐν ἄλγει,

ὣς ἅλις, ὡς αὐταῖς ἰθαρὸν γόνυ· ταῖσι δὲ Δηώ

δωσεῖ πάντ᾽ ἐπίμεστα καὶ ὡς ποτὶ ναὸν ἵκωνται.

χαῖρε, θεά, καὶ τάνδε σάω πόλιν ἔν θ᾽ ὁμονοίαι

135

ἔν τ᾽ εὐηπελίαι, φέρε δ᾽ ἀγρόθι νόστιμα πάντα·

φέρβε βόας, φέρε μᾶλα, φέρε στάχυν, οἶσε θερισμόν,

φέρβε καὶ εἰράναν, ἵν᾽ ὃς ἄροσε τῆνος ἀμάσηι.

ἵλαθί μοι, τρίλλιστε, μέγα κρείοισα θεάων.