tanakh-poemes

Tel-Oviv: farlag Reshafim, 1979

Moylekh

di piramide-boyers

zamlung un redaktsye fun di tekstn:

Heinrich Mohringer

_______________________________________________________________________

Moylekh

Moylekh (kupershtokhn funem yor 1722)

in Tsor *) iz nakht.

Moylekh shteyt, zayn boykh iz ful mit ash,

un oyf zayn opgekiltn kuperkop

se zitst a sove...

5

oysgerunen iz a shverer tog.

tates lign umbaveglekh,

vi farglivert blut,

unter mames brenen di gelegers...

in Tsor iz nakht.

10

Moylekh, a farlozener,

shteyt ongeton in shvartsstn khoyshekh.

opgerunen iz a royter tog,

khvalyes leshn ongeglitn breg,

un der shverster grayz –

15

dos veln koyfn ru far blut –

tsefrest di hertser...

«helf undz, Moylekh!

helf undz, Moylekh,

helf!

20

shtrofst undz, Moylekh,

shtrofst undz, Moylekh,

shtrofst...»

in Tsor iz nakht.

s'iz di zun shoyn lang arop,

25

di levone – nit aroyf.

tates tsitern in shlof,

mames shiltn zeyer shoys un brust,

kinder vartn oyfn toyt, vi skeynim...

«rateve undz, Moylekh,

30

mater undz nit, Moylekh!

hob rakhmones un derbarem zikh oyf undz!

zay undz moykhl,

punkt vi mir dir moykhl zenen...»

in Tsor iz nakht.

35

keyner meynt nit, az er trakht,

keyner trakht nit, az er filt,

yeder filt nor, az er benkt...

s'benkt azoy dos harts nokh lebn,

un der umkum frest es oyf.

40

«helf undz Moylekh,

helf, nit shtrof undz!

shtrof nit, Moylekh,

ven du helfst undz!»

in Tsor iz nakht.

45

tsayt tsu shlofn mit di vayber,

dokh der veytik nit derlozt.

pust di vign un di hertser,

kinderblut – oyf zamd un groz...

«Moylekh, Moylekh –

50

tate Moylekh!

s'vilt zikh,

s'vilt zikh hobn kinder,

dokh far zikh, un nit far dir...»

in Tsor iz nakht.

55

funem yam es blozt a vintl,

zetst op zalts oyf mide vies.

khvalyes varfn zikh oyf feldzn,

feldzn drikn oyf di hertser,

Moylekh loyert in der fintster;

60

bald vet vider likhtik vern,

s'kumt a nayer nekhtn on...

«Moylekh, Moylekh,

hob rakhmones!

mir, di kindlendike kinder,

65

veynen itst oyf undzer frukht;

undzer fleysh dos same libste,

undzer libshaft same tifste,

undzer hofenung un tayve –

groy-vays ash bay dir in boykh...

70

Moylekh, Moylekh,

beyzer Moylekh!

zay nit broygez

oyf undz, Moylekh!

vifl darfstu fun undz trern?

75

tates, vi di mames veynen –

s'klogt a kinderloze Tsor...

Moylekh, Moylekh – har un haser –

mater nit dayne bashafers!

oyb gezindikt ven mir hobn,

80

iz es: nor nit kegn dir!...

dir mir hobn opgegebn

s'beste, vos men ken farmogn:

s'harts fun harts aroysgerisn,

un geshenkt es, Moylekh, dir...

85

shlogst undz, Moylekh!

plogst undz, Moylekh!

zog ober far vos du shlogst?»

in Tsor iz nakht.

s'veynt dos blut, vos iz fargosn,

90

s'klogt dos blut, vos nokh in oder.

oysgebenkte nokh der shayn

shrekn zikh farn baginen –

«in der helkeyt lebt oyf Moylekh...

ratevet undz funem tog!»

95

tate-mame kukn on zikh

elnte un opgefremdte.

vos heyst «tate»?

vos heyst «mame»?

tatns lust iz Moylekhs viln,

100

mames shoys – dem tatns feld.

mentsh bagert mit frukht zikh shpiln,

er zol filn zikh tsehelt...

khapt un fartsukt alts der artsener tson.

vey tsu undz!

105

eytset undz

vos men zol ton?

kuperner sharbn un ayzerner boykh,

blut oyf mizbeykhes un fintsterer roykh...

alemens kinder es shteyen in kon;

110

vey tsu undz!

eytset undz

vos men zol ton? ...»

in Tsor iz nakht.

nakht, nor keyner ken nit shlofn.

115

ale shtarn, vi di sove,

vos zi zitst oyf Moylekhs kop...

iz es klugshaft? iz es glaykhgilt?

iz es yiesh erev shtarbn?

altsding iz es – alts un gornisht.

120

ver s'hot zikh a got bashafn,

hot gevinendik farshpilt...

«Moylekh blinder, Moylekh toyber –

umfarshemter kinder-royber!

shreklekhster fun ale fresers,

125

mir baleydikn dikh ofn,

zolst in kaas vern un shtrofn;

mer nito keyn kraft tsu laydn –

kinder oyf dayn gnod tsu baytn...

Moylekh, Moylekh,

130

reter – akhzer,

fres dervaksene, vi kinder!

mir in altsding zenen shuldik,

mir hobn dos arts gegrobn,

mir hobn dikh oysgegosn,

135

undzer zhedne zayn oyf lebn,

undzer shrek es ontsuvern

hobn dikh oyf undz gebrakht.

vey tsu di, velkhe bashafn,

zayendik bahersht fun shrek!»

140

in Tsor iz nakht.

emets shpringt oyf fun geleger,

lozt zikh loyfn in der fintster

durkh di gasn fun der shtot:

«Moylekh, Moylekh – bal-gazlen –

145

gib mir op tsurik mayn glik!

kh'hob far dir nit mer keyn moyre,

kh'hob nit mer far dir keyn kinder,

kh'ken nit, kh'tor nit, kh'vel nit ruen,

in mayn sharbn brent der markh!

150

kh'muz im kiln, kh'muz im leshn,

mit mayn foyst ikh muz tsezetsn

dayn farhastn oksnkop...»

in Tsor iz nakht.

eyner hot nit oysgehaltn

155

un avek iz nokh zayn tsorn.

oyfgevakht hot di batsolung,

oyfgeflamt in yedn hoyz.

fun di toyznter gelegers,

vi fun ongeshpante boygns,

160

shist aroys a makhne fayln –

Tsorer zin iber der shtot;

oygn blitsn velfish vilde,

hertser brenen, vi mizbeykhes,

in di hent tsipresn-shtamen,

165

vesles, mastbeymer un hek:

«vu iz er, der oysvurf Moylekh?

git aher im, git aher im!

mir'n im oyf brokh tsekrishlen

dem androygenes fun arts...»

170

in Tsor iz nakht.

oyf di shtok-fintstere gasn

a gelaf un a geshrey:

«zay farsholtn, got – retseyekh!

vifl? vifl ken men laydn,

175

veynen tsvishn gets un kind?

undzer blut hostu getrunken,

undzer fleysh hostu geshlungen,

vern zolstu ayngezunken,

got, vos first zikh, vi a shpin! ...»

180

in Tsor iz nakht.

a tsevildevet gezeml

varft avek di hek un flokns.

greser zayn vet di hanoe

shlogn mit di hoyle hent! –

185

«na dir! na dir, gets un merder!

na dir far dayne korbones,

na far di, vos men farbrent hot,

un far di, vos zey nokh lebn,

un zey shlogn dikh atsind!»

190

Moylekh krekhtset, Moylekh ritshet,

Moylekh vaklt, falt anider –

opgeflikt – di groyse fligl,

oysgedreyt – di hent di lange,

un zayn shvere oksn-morde

195

glivert oyf zayn mentshnbrust.

«na, farhaster kinder-freser!

na dir nokh! un na dir vider! ...

megn finger zikh tsebayln

on di shpitsn fun dayn brokhvarg,

200

megn hent tsevundikt vern,

meg fun foystn fleytsn blut,

mir'n vayter mit zey shlogn,

brekhn, kateven un raysn,

un nit visn fun keyn shier!

205

neyn, nit dikh – dem glomp fun ayzn,

undzer blindkeyt shlogn mir! ...» 

Vilne, marts 1962

______

*) Tsor – a shtot in Fenikye.

kval: tanakh-poemes, z. 19-26

מולך

אין צור *) איז נאַכט.

מולך שטייט, זײַן בויך איז פֿול מיט אַש,

און אויף זײַן אָפּגעקילטן קופּערקאָפּ

סע זיצט א סאָווע...

5

אויסגערונען איז אַ שווערער טאָג.

טאַטעס ליגן אומבאַוועגלעך,

ווי פֿאַרגליווערט בלוט,

אונטער מאַמעס ברענען די געלעגערס...

אין צור איז נאַכט.

10

מולך, אַ פֿארלאָזענער,

שטייט אָנגעטאָן אין שוואַרצסטן חושך.

אָפּגערונען איז אַ רויטער טאָג,

כוואַליעס לעשן אָנגעגליטן ברעג,

און דער שווערסטער גרײַז –

15

דאָס וועלן קויפֿן רו פֿאר בלוט –

צעפֿרעסט די הערצער...

«העלף אונדז, מולך!

העלף אונדז, מולך,

העלף!

20

שטראָפֿסט אונדז, מולך,

שטראָפֿסט אונדז, מולך,

שטראָפֿסט...»

אין צור איז נאַכט.

ס'איז די זון שוין לאַנג אראָפּ,

25

די לבֿנה – ניט אַרויף.

טאַטעס ציטערן אין שלאָף,

מאַמעס שילטן זייער שויס און ברוסט,

קינדער וואַרטן אויפֿן טויט, ווי זקנים...

«ראַטעווע אונדז , מולך,

30

מאַטער אונדז ניט, מולך!

האָב רחמנות און דערבאַרעם זיך אויף אונדז!

זײַ אונדז מוחל,

פּונקט ווי מיר דיר מוחל זענען...»

אין צור איז נאַכט.

35

קיינער מיינט ניט, אַז ער טראַכט,

קיינער טראַכט ניט, אַז ער פֿילט,

יעדער פֿילט נאָר, אַז ער בענקט...

ס'בענקט אזוי דאָס האַרץ נאָך לעבן,

און דער אומקום פֿרעסט עס אויף.

40

«העלף אונדז, מולך,

העלף, ניט שטראָף אונדז!

שטראָף ניט, מולך,

ווען דו העלפֿסט אונדז!»

אין צור איז נאַכט.

45

צײַט צו שלאָפֿן מיט די ווײַבער,

דאָך דער ווייטיק ניט דערלאָזט.

פּוסט די וויגן און די הערצער,

קינדערבלוט – אויף זאַמד און גראָז...

«מולך, מולך –

50

טאַטע מולך!

ס'ווילט זיך,

ס'ווילט זיך האָבן קינדער,

דאָך פֿאַר זיך, און ניט פֿאַר דיר...»

אין צור איז נאַכט.

55

פֿונעם ים עס בלאָזט אַ ווינטל,

זעצט אָפּ זאַלץ אויף מידע וויִעס.

כוואַליעס וואַרפֿן זיך אויף פֿעלדזן,

פֿעלדזן דריקן אויף די הערצער,

מולך לויערט אין דער פֿינצטער;

60

באַלד וועט ווידער ליכטיק ווערן,

ס'קומט אַ נײַער נעכטן אָן...

«מולך, מולך,

האָב רחמנות!

מיר, די קינדלענדיקע קינדער,

65

וויינען איצט אויף אונדזער פֿרוכט;

אונדזער פֿלייש דאָס סאַמע ליבסטע,

אונדזער ליבשאַפֿט סאַמע טיפֿסטע,

אונדזער האָפֿענונג און תּאווה –

גרוי־ווײַס אַש בײַ דיר אין בויך...

70

מולך, מולך,

בייזער מולך!

זײַ ניט ברוגז

אויף אונדז, מולך!

וויפֿל דאַרפֿסטו פֿון אונדז טרערן?

75

טאַטעס, ווי די מאַמעס וויינען –

ס'קלאָגט אַ קינדערלאָזע צור...

מולך, מולך – האַר און האַסער –

מאַטער ניט דײַנע באַשאַפֿערס!

אויב געזינדיקט ווען מיר האָבן,

80

איז עס: נאָר ניט קעגן דיר! ...

דיר מיר האָבן אָפּגעגעבן

ס'בעסטע, וואָס מען קען פֿאַרמאָגן:

ס'האַרץ פֿון האַרץ אַרויסגעריסן,

און געשענקט עס, מולך, דיר...

85

שלאָגסט אונדז, מולך!

פּלאָגסט אונדז, מולך!

זאָג אָבער פֿאַר וואָס דו שלאָגסט?»

אין צור איז נאַכט.

ס'וויינט דאָס בלוט, וואָס איז פֿאַרגאָסן,

90

ס'קלאָגט דאָס בלוט, וואָס נאָך אין אָדער.

אויסגעבענקטע נאָך דער שײַן

שרעקן זיך פֿאַרן באַגינען –

«אין דער העלקײט לעבט אויף מולך...

ראַטעוועט אונדז פֿונעם טאָג!»

95

טאַטע־מאַמע קוקן אָן זיך

עלנטע און אָפּגעפֿרעמדטע.

וואָס הייסט «טאַטע»?

וואָס הייסט «מאַמע»?

טאַטנס לוסט איז מולכס ווילן,

100

מאַמעס שויס – דעם טאַטנס פֿעלד.

מענטש באַגערט מיט פֿרוכט זיך שפּילן,

ער זאָל פֿילן זיך צעהעלט...

כאַפּט און פֿאַרצוקט אַלץ דער אַרצענער צאָן.

וויי צו אונדז!

105

עצהט אונדז

וואָס מען זאָל טאָן?

קופּערנער שאַרבן און אײַזערנער בויך,

בלוט אויף מזבחות און פֿינצטערער רויך...

אַלעמענס קינדער עס שטייען אין קאָן;

110

וויי צו אונדז!

עצהט אונדז

וואָס מען זאָל טאָן? ...»

אין צור איז נאַכט.

נאַכט, נאָר קיינער קען ניט שלאָפֿן.

115

אַלע שטאַרן, ווי די סאָווע,

וואָס זי זיצט אויף מולכס קאָפּ...

איז עס קלוגשאַפֿט? איז עס גלײַכגילט?

איז עס ייִאוש ערבֿ שטאַרבן?

אַלצדינג איז עס – אַלץ און גאָרנישט.

120

ווער ס'האָט זיך אַ גאָט באַשאַפֿן,

האָט געווינענדיק פֿאַרשפּילט...

«מולך בלינדער, מולך טויבער –

אומפֿאַרשעמטער קינדער־רויבער!

שרעקלעכסטער פֿון אַלע פֿרעסערס,

125

מיר באַליידיקן דיך אָפֿן,

זאָלסט אין כּעס ווערן און שטראָפֿן;

מער ניטאָ קיין קראַפֿט צו לײַדן –

קינדער אויף דײַן גנאָד צו בײַטן...

מולך, מולך,

130

רעטער – אַכזר,

פֿרעס דערוואַקסענע, ווי קינדער!

מיר אין אַלצדינג זענען שולדיק,

מיר האָבן דאָס אַרץ געגראָבן,

מיר האָבן דיך אויסגעגאָסן,

135

אונדזער זשעדנע זײַן אויף לעבן,

אונדזער שרעק עס אָנצוּװערן

האָבן דיך אויף אונדז געבראַכט.

וויי צו די, וועלכע באַשאַפֿן,

זײַענדיק באַהערשט פֿון שרעק!»

140

אין צור איז נאַכט.

עמעץ שפּרינגט אויף פֿון געלעגער,

לאָזט זיך לויפֿן אין דער פֿינצטער

דורך די גאַסן פֿון דער שטאָט:

«מולך, מולך – בעל־גזלן –

145

גיב מיר אָפּ צוריק מײַן גליק!

כ'האָב פֿאַר דיר ניט מער קיין מורא,

כ'האָב ניט מער פֿאַר דיר קיין קינדער,

כ'קען ניט, כ'טאָר ניט, כ'וועל ניט רוען,

אין מײַן שאַרבן ברענט דער מאַרך!

150

כ'מוז אים קילן, כ'מוז אים לעשן,

מיט מײַן פֿויסט איך מוז צעזעצן

דײַן פֿאַרהאַסטן אָקסנקאָפּ...»

אין צור איז נאַכט.

איינער האָט ניט אויסגעהאַלטן

155

און אַוועק איז נאָך זײַן צאָרן.

אויפֿגעוואַכט האָט די באַצאָלונג,

אויפֿגעפֿלאַמט אין יעדן הויז.

פֿון די טויזנטער געלעגערס,

ווי פֿון אָנגעשפּאַנטע בויגנס,

160

שיסט אַרויס אַ מחנה פֿײַלן –

צורער זין איבער דער שטאָט:

אויגן בליצן וועלפֿיש ווילדע,

הערצער ברענען, ווי מזבחות,

אין די הענט ציפּרעסן־שטאַמען,

165

וועסלעס, מאַסטביימער און העק:

«וווּ איז ער, דער אויסוווּרף מולך?

גיט אַהער אים, גיט אַהער אים!

מיר'ן אים אויף בראָך צעקרישלען

דעם אַנדרוגינוס פֿון אַרץ... »

170

אין צור איז נאַכט.

אויף די שטאָק־פֿינצטערע גאַסן

אַ געלאַף און אַ געשריי:

«זײַ פֿאַרשאָלטן, גאָט – רוצח!

וויפֿל? וויפֿל קען מען לײַדן,

175

וויינען צווישן געץ און קינד?

אונדזער בלוט האָסטו געטרונקען,

אונדזער פֿלייש האָסטו געשלונגען,

ווערן זאָלסטו אײַנגעזונקען,

גאָט, וואָס פֿירט זיך, ווי אַ שפּין!...»

180

אין צור איז נאַכט.

אַ צעווילדעוועט געזעמל

וואַרפֿט אַוועק די העק און פֿלאָקנס.

גרעסער זײַן וועט די הנאה

שלאָגן מיט די הוילע הענט! –

185

«נאַ דיר! נאַ דיר, געץ און מערדער!

נאַ דיר פֿאַר דײַנע קרבנות,

נאַ פֿאַר די, וואָס מען פֿאַרברענט האָט,

און פֿאַר די, וואָס זיי נאָך לעבן,

און זיי שלאָגן דיך אַצינד!»

190

מולך קרעכצעט, מולך ריטשעט,

מולך וואַקלט, פֿאַלט אַנידער –

אָפּגעפֿליקט – די גרויסע פֿליגל,

אויסגעדרייט – די הענט די לאַנגע,

און זײַן שווערע אָקסן־מאָרדע

195

גליווערט אויף זײַן מענטשנברוסט.

«נאַ, פֿאַרהאַסטער קינדער־פֿרעסער!

נאַ דיר נאָך! און נאַ דיר ווידער! ...

מעגן פֿינגער זיך צעבײַלן

אָן די שפּיצן פֿון דײַן בראָכוואַרג,

200

מעגן הענט צעוווּנדיקט ווערן,

מעג פֿון פֿויסטן פֿלייצן בלוט,

מיר'ן ווײַטער מיט זיי שלאָגן,

ברעכן, קאַטעווען און רײַסן,

און ניט וויסן פֿון קיין שיעור!

205

ניין, ניט דיך – דעם גלאָמפּ פֿון אײַזן,

אונדזער בלינדקײט שלאָגן מיר!...» 

װילנע, מאַרץ 1962

____

*) צור – אַ שטאָט אין פֿעניקיע.

קװאַל: תּנך־פּאָעמעס, ז. 26-19

―――――――

di piramide-boyers

s'geyt a regn.

s'ershte mol nokh zibn lange yor a regn,

s'ershte mol: a himl on eyn shtern.

oyfn nasn, graypldikn zamd mir lign,

5

haltn oyfgerisn breyt di zhedne mayler,

zol dos vunderlekhe himl-vaser

glaykh fun volkn in di gorglen undz arayn...

shtromendiker, fleytsndiker regn –

glik, vos iz far alemen un yedn!

10

eyntsiker genus, vos keyner ken nit roybn;

undz gehert er, punkt azoy vi Paren,

vi a groyse lotosblum es blit dos harts...

plogt ober un paynikt der zikorn,

nogt un lozt nit ruen di dermonung:

15

ergets vayt in briendike zamdn

shteyen leymene tseplatste heymen

un in zey farlozte, umgliklekhe lebns

benken, shmakhtn, geyen oys, vi mir...

es hot der, vos inem hoyz dem groysn  1),

20

undz aroysgerisn fun di nebekhdike baydlekh,

un bafoyln oystrifn undzere lebns,

es zol im zayn voyl oyf yener velt...

funem zunoyfgang biz shtern-oyfglants

praykhn mir un veykn zikh in shveysn,

25

shlepn durkhn midber gantse feldzn,

valgern aroyf oyf hekhste heykhn

brokhshteyner in Pares eybikn getselt...

er, vos voynt in groysn hoyz,

vos genist di greste freyd,

30

ken nit dem gedank derlozn,

az dos altsding muz avek...

eybik, vil er, zol es haltn!

er bazitsn muz zayn groyskeyt

nit nur itst, oykh nokh zayn shtarbn!

35

der, vos hot dos glik gepakt shoyn,

lozt es nit fun hant aroys...

dray mol greser, tsen mol hekher

fun zayn groysn hoyz in Memfis

darf zayn yene-velt-shlos zayn.

40

shver un verdik, shtreng un makhtik,

fest un eybik, vi a shteynbarg,

on shum tir un on shum fentster,

nit dergreykhlekh far keyn brie,

opgeshlosn, opgezundert

45

zol dort hoyzn, zol dort ruen

Pare – meylekh, Pare – got...

vey, vi groys,

vi rizik undzer tsol iz!

oyf di akslen un genikn raytn feldzn,

50

kni zikh beygn, rukns brekhn ayn zikh,

s'trift dos lebn – trift un rint nit oys...

vey, vi groys,

vi rizik undzer tsol iz,

un far yedern faran iz a shtik umglik.

55

vi papirusn – farkvart undzere layber,

in di glider – royte midkeyt, anshtot blut...

vey, vi groys,

vi rizik undzer tsol iz,

un mir vern botl kegn eynem!

60

vey undz, az azoy fil hertser brenen,

un zey tsindn gornisht, gornisht on!..

groyser lebn-haser – got Anubis 2) –

nem undz tsu, bafray undz fun di leydn!

payn on hofenung derloybt nit vartn,

65

onkumen der toyt zol ven nit iz...

teykef! teykef! viln mir im hobn;

shteyn tsekvetsht hot ale undzere bagern.

zay a guter, gib dem toyt undz,

zol derfilt vern

70

undzer farlanglozer farlang...

got Anubis, dayne mentshnkni mir gletn,

dayne huntlipn mir kushn:

leyz undz oys fun grestn umglik –

undz, di mumyes, ayngedarte on balzam...

75

got Anubis, oysgerufn hobn mir tsu ale geter.

keyner nit geentfert hot oyf undzer tfile.

Ra 3) farmakht un efnt zayne oygn:

likhtikeyt mit fintsternish zikh baytn,

un di umgerekhtikeyt farblaybt...

80

got Anubis, keyner, keyner helft nit.

Oziris, Izide 4) hobn zikh farshpart in templen,

tsu Atonen 5) undzer kol dergeyt nit,

Apis, Khator 6) kukn on, vi s'past far rinder,

toyb, vi kusher kizlshteyn, es iz Amon 5).

85

got Anubis – shreklekhster fun ale geter,

mir tsu dir zaynen atsind dergangen,

keyner vil undzer gebet nit hern,

keyner vil nit hilf undz gebn;

du aleyn nor, du nor eyner

90

tomed bist tsu dinen greyt...

s'geyt a regn –

a mekhayediker, shefediker regn.

s'ershte mol der dorsht iz opgeloshn,

s'ershte mol es brent nit mer dos layb.

95

regn, regn, regn...

nokh azoy fil yorn trikenish a regn.

oyb azelkhes ken zayn meglekh,

vos iz demolt ummeglekh oyf undzer erd?

ale mekhtikeytn shteyen oyfn zamd...

100

o, vi kuntsik Pare hot getsvungen boyen:

untn – breyt, der oybn – koym faranen;

ken den iberkern ver aza gebay?

bald shoyn vet zi zayn farendikt

zayn gegarte eybikeytn-voynung.

105

bloyz a shtikele vet iberblaybn ofn –

vartn biz s'vet onkumen zayn letster tog...

bald shoyn vet zi zayn farendikt.

undzer mi vet ober zikh nit ekn;

Paren glust zikh: bay zayn keyver-palats

110

vakhn zol fun kizlshteyn a shoymer,

vos zol ophitn zayn oysgerute ru...

vider veln mir badarfn shmakhtn,

leshn gliderbrand in ongehitste shveysn,

hakn, oyshakn a shtarkn, klugn vekhter –

115

mentshnkop mit leybnlayb geport...

regn, regn, regn –

lebediker, alts balebndiker regn...

un dos harts, ven s'vert derkvikt a bisele,

heybt on tsu fregn,

120

lekhatkhile – ayngehaltn, vi farshemt,

nokh dem – oyfgerudert, agmes-nefeshdik tseklemt:

«hobn take mir

dos umzinike hametne gebay geshafn?

hobn take mir fareybikt zikh vi shklafn?

125

???»

drikndiker fun der piramide iz der entfer...

Vilne, 1962

――――

1) «Pare» batayt «dos groyse hoyz», d. h. «der, vos lebt in groysn hoyz». 

2) Anubis – der got fun toyt. er flegt getseykhnt vern mit a mentshlekhn guf un a hintishn, oder shakalishn kop. 

3) Ra – der got fun der zun. Ra hot bashafn di erd, di mentshn, khayes un geviksn. az Ra efnt di oygn vert likhtik, un az er farmakht – vert nakht. 

4) Oziris – der got fun geretenish, fun der levone un fun di vasern funem Nil.

Izide – a getin, di froy fun got Oziris. 

5) Aton, Amon – egiptishe geter. in farsheydene tsaytn hot men zey tsugeshribn farsheydene eygnshaftn. 

6) Apis – a fargeterter oks, Khator – a fargeterte ku. 

kval: tanakh-poemes, z. 131-135

די פּיראַמידע־בױערס

ס'גײט אַ רעגן.

ס'ערשטע מאָל נאָך זיבן לאַנגע יאָר אַ רעגן,

ס'ערשטע מאָל: אַ הימל אָן אײן שטערן.

אױפֿן נאַסן, גרײַפּלדיקן זאַמד מיר ליגן,

5

האַלטן אױפֿגעריסן ברײט די זשעדנע מײַלער,

זאָל דאָס װוּנדערלעכע הימל־װאַסער

גלײַך פֿון װאָלקן אין די גאָרגלען אונדז אַרײַן...

שטראָמענדיקער, פֿלײצנדיקער רעגן –

גליק, װאָס איז פֿאַר אַלעמען און יעדן!

10

אײנציקער גענוס, װאָס קײנער קען ניט רױבן;

אונדז געהערט ער, פּונקט אַזױ װי פרעהן,

װי אַ גרױסע לאָטאָסבלום עס בליט דאָס האַרץ...

פּלאָגט אָבער און פּײַניקט דער זכּרון,

נאָגט און לאָזט ניט רוען די דערמאָנונג:

15

ערגעץ װײַט אין בריִענדיקע זאַמדן

שטײען לײמענע צעפּלאַצטע הײמען

און אין זײ פֿאַרלאָזטע, אומגליקלעכע לעבנס

בענקען, שמאַכטן, גײען אױס, װי מיר...

עס האָט דער, װאָס אינעם הױז דעם גרױסן *),

20

אונדז אַרױסגעריסן פֿון די נעבעכדיקע בײַדלעך,

און באַפֿױלן אױסטריפֿן אונדזערע לעבנס,

עס זאָל אים זײַן װױל אױף יענער װעלט...

פֿונעם זונאױפֿגאַנג ביז שטערן־אױפֿגלאַנץ

פּרײַכן מיר און װײקן זיך אין שװײסן,

25

שלעפּן דורכן מידבר גאַנצע פֿעלדזן,

װאַלגערן אַרױף אױף העכסטע הײכן

בראָכשטײנער אין פרעהס אײביקן געצעלט...

ער, װאָס װױנט אין גרױסן הױז,

װאָס געניסט די גרעסטע פֿרײד,

30

קען ניט דעם געדאַנק דערלאָזן,

אַז דאָס אַלצדינג מוז אַװעק...

אײביק, װיל ער, זאָל עס האַלטן!

ער באַזיצן מוז זײַן גרױסקײט

ניט נאָר איצט, אױך נאָך זײַן שטאַרבן!

35

דער, װאָס האָט דאָס גליק געפּאַקט שױן,

לאָזט עס ניט פֿון האַנט אַרױס...

דרײַ מאָל גרעסער, צען מאָל העכער

פֿון זײַן גרױסן הױז אין מעמפֿיס

דאַרף זײַן יענע־װעלט־שלאָס זײַן.

40

שװער און װערדיק, שטרענג און מאַכטיק,

פֿעסט און אײביק, װי אַ שטײנבאַרג,

אָן שום טיר און אָן שום פֿענצטער,

ניט דערגרײכלעך פֿאַר קײן בריאה,

אָפּגעשלאָסן, אָפּגעזונדערט

45

זאָל דאָרט הױזן, זאָל דאָרט רוען

פּרעה – מלך, פּרעה – גאָט...

װײ, װי גרױס,

װי ריזיק אונדזער צאָל איז!

אױף די אַקסלען און געניקן רײַטן פֿעלדזן,

50

קני זיך בײגן, רוקנס ברעכן אײַן זיך,

ס'טריפֿט דאָס לעבן – טריפֿט און רינט ניט אױס...

װײ, װי גרױס,

װי ריזיק אונדזער צאָל איז,

און פֿאַר יעדערן פֿאַראַן איז אַ שטיק אומגליק.

55

װי פּאַפּירוסן – פֿאַרקװאַרט אונדזערע לײַבער,

אין די גלידער – רױטע מידקײט, אַנשטאָט בלוט...

װײ, װי גרױס,

װי ריזיק אונדזער צאָל איז,

און מיר װערן בטל קעגן אײנעם!

60

װײ אונדז, אַז אַזױ פֿיל הערצער ברענען,

און זײ צינדן גאָרנישט, גאָרנישט אָן!..

גרױסער לעבן־האַסער – גאָט אַנוביס **): –

נעם אונדז צו, באַפֿרײַ אונדז פֿון די לײדן!

פּײַן אָן האָפֿענונג דערלױבט ניט װאַרטן,

65

אָנקומען דער טױט זאָל װען ניט איז...

תּיכּף! תּיכּף! װילן מיר אים האָבן;

שטײן צעקװעטשט האָט אַלע אונדזערע באַגערן.

זײַ אַ גוטער, גיב דעם טױט אונדז,

זאָל דערפֿילט װערן

70

אונדזער פֿאַרלאַנגלאָזער פֿאַרלאַנג...

גאָט אַנוביס, דײַנע מענטשנקני מיר גלעטן,

דײַנע הונטליפּן מיר קושן:

לײז אונדז אױס פֿון גרעסטן אומגליק –

אונדז, די מומיעס, אײַנגעדאַרטע אָן באַלזאַם...

75

גאָט אַנוביס, אױסגערופֿן האָבן מיר צו אַלע געטער.

קײנער ניט געענטפֿערט האָט אױף אונדזער תּפֿילה.

ראַ ***) פֿאַרמאַכט און עפֿנט זײַנע אױגן:

ליכטיקײט מיט פֿינצטערניש זיך בײַטן,

און די אומגערעכטיקײט פֿאַרבלײַבט...

80

גאָט אַנוביס, קײנער, קײנער העלפֿט ניט.

אָזיריס, איזידע ****) האָבן זיך פֿאַרשפּאַרט אין טעמפּלען,

צו אַטאָנען *****) אונדזער קול דערגײט ניט,

אַפּיס, כאַטאָר ******) קוקן אָן, װי ס'פּאַסט פֿאַר רינדער,

טױב, װי כּושער קיזלשטײן, עס איז אַמאָן.  *****)

85

גאָט אַנוביס – שרעקלעכסטער פֿון אַלע געטער,

מיר צו דיר זײַנען אַצינד דערגאַנגען,

קײנער װיל אונדזער געבעט ניט הערן,

קײנער װיל ניט הילף אונדז געבן;

דו אַלײן נאָר, דו נאָר אײנער

90

תּמיד ביסט צו דינען גרײט...

ס'גײט אַ רעגן –

אַ מחיהדיקער, שפֿעדיקער רעגן.

ס'ערשטע מאָל דער דאָרשט איז אָפּגעלאָשן,

ס'ערשטע מאָל עס ברענט ניט מער דאָס לײַב.

95

רעגן, רעגן, רעגן...

נאָך אַזױ פֿיל יאָרן טריקעניש אַ רעגן.

אױב אַזעלכעס קען זײַן מעגלעך,

װאָס איז דעמאָלט אוממעגלעך אױף אונדזער ערד?

אַלע מעכטיקײטן שטײען אױפֿן זאַמד...

100

אָ, װי קונציק פּרעה האָט געצװוּנגען בױען:

אונטן – ברײט, דער אױבן – קױם פֿאַראַנען;

קען דען איבערקערן װער אַזאַ געבײַ?

באַלד שױן װעט זי זײַן פֿאַרענדיקט

זײַן געגאַרטע אײביקײטן־װױנונג.

105

בלויז אַ שטיקעלע װעט איבערבלײַבן אָפֿן –

װאַרטן ביז ס'װעט אָנקומען זײַן לעצטער טאָג...

באַלד שױן װעט זי זײַן פֿאַרענדיקט.

אונדזער מי װעט אָבער זיך ניט עקן;

פּרעהן גלוסט זיך: בײַ זײַן קבֿר־פּאַלאַץ

110

װאַכן זאָל פֿון קיזלשטײן אַ שומר,

װאָס זאָל אָפּהיטן זײַן אױסגערוטע רו...

װידער װעלן מיר באַדאַרפֿן שמאַכטן,

לעשן גלידערבראַנד אין אָנגעהיצטע שװײסן,

האַקן, אױסהאַקן אַ שטאַרקן, קלוגן װעכטער –

115

מענטשנקאָפּ מיט לײבנלײַב געפּאָרט...

רעגן, רעגן, רעגן –

לעבעדיקער, אַלץ באַלעבנדיקער רעגן...

און דאָס האַרץ, װען ס'װערט דערקװיקט אַ ביסעלע,

הײבט אָן צו פֿרעגן,

120

לכתּחילה – אײַנגעהאַלטן, װי פֿאַרשעמט,

נאָך דעם – אױפֿגערודערט, עגמת־נפֿשדיק צעקלעמט:

«האָבן טאַקע מיר

דאָס אומזיניקע האַמעטנע געבײַ געשאַפֿן?

האָבן טאַקע מיר פֿאַראײביקט זיך װי שקלאַפֿן?

125

???»

דריקנדיקער פֿון דער פּיראַמידע איז דער ענטפֿער...

װילנע, 1962

____

*) «פּרעה» באַטײַט «דאָס גרויסע הויז», ד.ה. «דער, װאָס לעבט אין דרויסן הויז». 

**) אַנוביס – דער גאָט פֿון טויט. ער פֿלעגט געצײכנט װערן מיט אַ מענטשלעכן גוף און אַ הינטישן,

אָדער שאַקאַלישן קאָפּ. 

***) ראַ – דער גאָט פֿון דער זון. ראַ האָט באַשאַפֿן די ערד, די מענטשן, חיות און געװיקסן. אַז ראַ

עפֿנט די אויגן װערט ליכטיק, און אַז ער פֿאַרמאַכט – װערט נאַכט. 

****) אָזיריס – דער גאָט פֿון גערעטעניש, פֿון דער לבֿנה און פֿון די װאַסערן פֿונעם ניל.

איזידע – אַ געטין, די פֿרוי פֿון גאָט אָזיריס. 

*****) אַטאָן, אַמאָן – עגיפּטישע געטער. אין פֿאַרשײדענע צײַטן האָט מען זײ

צוגעשריבן פֿאַרשײדענע אײגנשאַפֿטן. 

******) אַפּיס – אַ פֿאַרגעטערטער אָקס, כאַטאָר – אַ פֿאַרגעטערטע קו.

קװאַל: תּנך־פּאָעמעס, ז. 135-131