Eclogae

___________________________________________________________

IV

[Meliboeus, Corydon, Amyntas]

Meliboeus

Quid tacitus, Corydon, vultuque subinde minaci

quidve sub hac platano, quam garrulus astrepit umor,

insueta statione sedes? iuvat umida forsan

ripa levatque diem vicini spiritus amnis?

Corydon

5

Carmina iam dudum, non quae nemorale resultent,

volvimus, o Meliboee; sed haec, quibus aurea possint

saecula cantari, quibus et deus ipse canatur,

qui populos urbesque regit pacemque togatam.

Meliboeus

Dulce quidem resonas, nec te diversus Apollo

10

despicit, o iuvenis, sed magnae numina Romae

non ita cantari debent, ut ovile Menalcae.

Corydon

Quidquid id est, silvestre licet videatur acutis

auribus et nostro tantum memorabile pago,

nunc mea rusticitas, si non valet arte polita

15

carminis, at certe valeat pietate probari.

rupe sub hac, eadem quam maxima pinus obumbrat,

haec eadem nobis frater meditatur Amyntas,

quem vicina meis natalibus admovet aetas.

Meliboeus

Iam puerum calamos et odorae vincula cerae

20

iungere non cohibes, levibus quem saepe cicutis

ludere conantem vetuisti fronte paterna?

dicentem, Corydon, te non semel ista notavi:

«frange, puer, calamos et inanes desere Musas;

i, potius glandes rubicundaque collige corna,

25

duc ad mulctra greges et lac venale per urbem

non tacitus porta. quid enim tibi fistula reddet,

quo tutere famem? certe mea carmina nemo

praeter ab his scopulis ventosa remurmurat echo».

Corydon

Haec ego, confiteor, dixi, Meliboee, sed olim:

30

non eadem nobis sunt tempora, non deus idem.

spes magis arridet: certe ne fraga rubosque

colligerem viridique famem solarer hibisco,

tu facis et tua nos alit indulgentia farre;

tu nostras miseratus opes docilemque iuventam

35

hiberna prohibes ieiunia solvere fago.

ecce nihil querulum per te, Meliboee, sonamus;

per te secura saturi recubamus in umbra

et fruimur silvis Amaryllidos, ultima nuper

litora, terrarum, nisi tu, Meliboee, fuisses,

40

ultima visuri, trucibusque obnoxia Mauris

pascua Geryonis, liquidis ubi cursibus ingens

dicitur occiduas impellere Baetis harenas.

scilicet extremo nunc vilis in orbe iacerem,

a dolor! et pecudes inter conductus Hiberas

45

irrita septena modularer sibila canna;

nec quisquam nostras inter dumeta Camenas

respiceret; non ipse daret mihi forsitan aurem,

ipse deus vacuam longeque sonantia vota

scilicet extremo non exaudiret in orbe.

50

sed nisi forte tuas melior sonus advocat aures

et nostris aliena magis tibi carmina rident,

vis, hodierna tua subigatur pagina lima?

nam tibi non tantum venturos dicere ventos

agricolis qualemque ferat sol aureus ortum

55

attribuere dei, sed dulcia carmina saepe

concinis, et modo te Baccheis Musa corymbis

munerat et lauro modo pulcher obumbrat Apollo.

quod si tu faveas trepido mihi, forsitan illos

experiar calamos, here quos mihi doctus Iollas

60

donavit dixitque: «truces haec fistula tauros

conciliat nostroque sonat dulcissima Fauno.

Tityrus hanc habuit, cecinit qui primus in istis

montibus Hyblaea modulabile carmen avena».

Meliboeus

Magna petis, Corydon, si Tityrus esse laboras.

65

ille fuit vates sacer et qui posset avena

praesonuisse chelyn, blandae cui saepe canenti

adlusere ferae, cui substitit advena quercus.

quem modo cantantem rutilo spargebat acantho

Nais et implicitos comebat pectine crines.

Corydon

70

Est, fateor, Meliboee, deus: sed nec mihi Phoebus

forsitan abnuerit; tu tantum commodus audi:

scimus enim, quam te non aspernetur Apollo.

Meliboeus

Incipe, nam faveo; sed prospice, ne tibi forte

tinnula tam fragili respiret fistula buxo,

75

quam resonare solet, si quando laudat Alexin.

hos potius, magis hos calamos sectare, canales

exprime, qui dignas cecinerunt consule silvas.

incipe, ne dubita. venit en et frater Amyntas:

cantibus iste tuis alterno succinet ore.

80

ducite, nec mora sit, vicibusque reducite carmen;

tuque prior, Corydon, tu proximus ibis, Amynta.

Corydon

Ab Iove principium, si quis canit aethera, sumat,

si quis Atlantiaci pondus molitur Olympi:

at mihi, qui nostras praesenti numine terras

85

perpetuamque regit iuvenili robore pacem,

laetus et augusto felix arrideat ore.

Amyntas

Me quoque facundo comitatus Apolline Caesar

respiciat, montes neu dedignetur adire,

quos et Phoebus amat, quos Iuppiter ipse tuetur:

90

in quibus Augustos visurae saepe triumphos

laurus fructificant vicinaque nascitur arbos.

Corydon

Ipse polos etiam qui temperat igne geluque,

Iuppiter ipse parens, cui tu iam proximus, ecce,

Caesar, abes, posito paulisper fulmine saepe

95

Cresia rura petit viridique reclinis in antro

carmina Dictaeis audit Curetica silvis.

(Amyntas)

· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·

· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·

· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·

· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·

· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·

Corydon

97

Aspicis, ut virides audito Caesare silvae

conticeant? memini, quamvis urgente procella

sic nemus immotis subito requiescere ramis,

100

et dixi: «deus hinc, certe deus expulit Euros».

nec mora; Parrhasiae solverunt sibila cannae.

Amyntas

Aspicis, ut teneros subitus vigor excitet agnos?

utque superfuso magis ubera lacte graventur

et nuper tonsis exundent vellera fetis?

105

hoc ego iam, memini, semel hac in valle notavi

et venisse Palen pecoris dixisse magistros.

Corydon

Scilicet omnis eum tellus, gens omnis adorat,

diligiturque deis, quem sic taciturna verentur

arbuta, cuius iners audito nomine tellus

110

incaluit floremque dedit; cui silva vocato

densat odore comas, stupefacta regerminat arbos.

Amyntas

Illius ut primum senserunt numina terrae,

coepit et uberior, sulcis fallentibus olim,

luxuriare seges tandemque legumina plenis

115

vix resonant siliquis; nec praefocata malignum

messis habet lolium nec inertibus albet avenis.

Corydon

132

Numine Caesareo securior ipse Lycaeus

Pan recolit silvas et amoena Faunus in umbra

securus recubat placidoque in fonte lavatur

135

Nais et humanum non calcatura cruorem

136

per iuga siccato velox pede currit Oreas.

Amyntas

117

Iam neque damnatos metuit iactare ligones

fossor et invento, si fors dedit, utitur auro;

nec timet, ut nuper, dum iugera versat arator,

120

ne sonet offenso contraria vomere massa,

iamque palam presso magis et magis instat aratro.

Corydon

Ille dat, ut primas Cereri dare cultor aristas

possit et intacto Bromium perfundere vino,

ut nudus ruptas saliat calcator in uvas

125

utque bono plaudat paganica turba magistro,

qui facit egregios ad pervia compita ludos.

Amyntas

Ille meis pacem dat montibus: ecce per illum,

seu cantare iuvat seu ter pede lenta ferire

gramina, nullus obest: licet et cantare choreis

130

et cantus viridante licet mihi condere libro,

turbida nec calamos iam surdant classica nostros.

Corydon

137

Di, precor, hunc iuvenem, quem vos (neque fallor) ab ipso

aethere misistis, post longa reducite vitae

tempora vel potius mortale resolvite pensum

140

et date perpetuo caelestia fila metallo:

sit deus et nolit pensare palatia caelo!

Amyntas

Tu quoque mutata seu Iuppiter ipse figura,

Caesar, ades seu quis superum sub imagine falsa

mortalique lates (es enim deus); hunc, precor, orbem,

145

hos, precor, aeternum populos rege! sit tibi caeli

vilis amor coeptamque, pater, ne desere pacem!

Meliboeus

Rustica credebam nemorales carmina vobis

concessisse deas et obesis auribus apta;

verum, quae paribus modo concinuistis avenis,

150

tam liquidum, tam dulce canunt, ut non ego malim

quod Peligna solent examina lambere nectar.

Corydon

Olim quam tereti decurrent carmina versu

152a

· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·

153

nunc, Meliboee, sonant, si quando montibus istis

dicar habere Larem, si quando nostra videre

155

pascua contingat! vellit nam saepius aurem

invida Paupertas et dicit: «ovilia cura!»

at tu, si qua tamen non aspernanda putabis,

fer, Meliboee, deo mea carmina: nam tibi fas est

sacra Palatini penetralia visere Phoebi.

160

tum mihi talis eris, qualis qui dulce sonantem

Tityron e silvis dominam deduxit in urbem

ostenditque deis et «spreto» dixit «ovili

Tityre, rura prius, sed post cantabimus arma».

Amyntas

Respiciat nostros utinam fortuna labores

165

pulcrior et meritae faveat deus ipse iuventae!

nos tamen interea tenerum mactabimus haedum

et pariter subitae peragemus fercula cenae.

Meliboeus

Nunc ad flumen oves deducite: iam fremit aestas,

iam sol contractas pedibus magis admovet umbras.