BIBLIOTHECA AUGUSTANA

 

Eike von Repgow

um 1180/90 - nach 1233

 

Sachsenspiegel

 

Das Sächsische Landrecht

 

______________________________________________________________________________

 

 

 

Drittes Buch

Register

 

1. Wur wif oder maget nodeget wirt.

2. Von papen unde joden de wapen voret.

3. Von wive, de levende kind dreget. Von rechten doren unde sinnelosen.

4. Wo man gift oder kopinge an varende have behalden moge. Wo man were unsculdich wirt. We to rechte der kopinge were wesen sal.

5. Anevangt men gut, dat dem manne legen oder to behalden dan is, oder verlüset he dat. Stirft perd, ve binnen sattunge.

6. Vordobelet en knecht sines herren oder sines selves gut. Wert dem knechte sin gut verstolen in des herren dinste.

7. Von des joden rechte.

8. Von der vorsten unde burge vrede.

9. Von burgetoge. Von vredebrake. We enen beklageden man von gerichte waldichliken untvort.

10. Of en man oder ve stirft, de man vor gerichte bringen sal.

11. Of de stirft, de vor ede burgen sat.

12. We dem anderen irst antwerden sole. Of vele lüde up enen man klagen. Wert de selve klage daget.

13. Of de klegere binnen sinen dedegungen (l. degedingen) um ungerichte den man ankumt.

14. Wo de man ane scaden blift an sinen vorspreken. Von were to biddene.

15. Of tvene man up en gut spreken na deme drittegesten. We rade, herwede weigeret ut to geven. We rade, herwede vorderen moge.

16. We den man von siner klage wisen moge. We vormunden darven sal. Wem man nicht antwerden ne darf.

17. Wur en vervest man sik ut tien moge. Of he nenen borgen hevet.

18. We uttiendes ut vestinge nicht vulkumt. Unde wo he's vulkomen sal.

19. We vor dem rike tüch mute sin unde ordel vinden.

20. We des anderen land eret. Wo man mit erne den lif verwerket.

21. Of tvene man en gut gelike anspreken.

22. Of man gelegen ding nicht wederbringt.

23. We herberget enen vervesten man.

24. Wur man den vervesten man vorwinnen sal. Wo de neder richtere des oversten vestinge richten mach.

25. Of en richter stirft. We in utwendigem richte antwerden müte.

26. De koning is gemene richter over al. Wur de scepenbare man antwerden sole. Oppe wene scepen stul ervet.

27. Welken kinderen eres vader unde muder scedunge to irme rechte nicht scadet.

28. Women den man echtlos, rechtlos bereden sole. Wo man echt unde recht behalden moge.

29. Wanne des scepenbare man sin hantgemal bewisen sole unde sine vier anen benomen. We dat erve delen unde we kesen sal.

30. We vorspreken darven sal. Wo man sik antwerdes weret. Wat de richtere in gerichte dun sole.

31. Wur vore man den erven unde de erve antwerden sole.

32. Wo man den egen man vertuget. Wo de man sin vri behaldet.

33. Iewelk man hevet sin recht vor dem koninge. Umme welke klage de man nicht antwerdet vor deme koninge. Na welkem rechte de koning richten sole over egen.

34. Von den de sik ut des koninges achte tien.

35. We an nenen weren tien ne mach.

36. Of en gewercht vrede vor gerichte umme kamp gebroken wert.

37. An welkem ungerichte man bute verboret, of man mit geruchte dar an gevangen wirt. We sik to tuge büdet. We sines bures ve indrift. We des anderen korn snit.

38. Wur vore man to hant antwerden sole. Von wive de kind dreget, wanne ir man stirft. Wes dat wif nicht ervet bi ires mannes live. Wat man dem manne geven sole von sines wives rade.

39. We scult nicht gelden mach. We vor gerichte nicht antwerden wil. Of de scult an den lif gat.

40. Wo man scülde gelden sole.

41. Von des vangen dat unde lovede. Von trüwe lovede den lif to verstene. Wert de man untrüweliken gevangen, oder to lovede gedungen. Man sal segen, wur af man scüldich si.

42. Wo man seget, dat sik egenscap irst irhove.

43. Wes sik de man underwint mit unrechte oder mit willen. Wo he't laten sal.

44. Wur sik dat rike irhuf. Wo de sassen her to lande quamen. Wur von de laten unde dagewerchten wurden sin.

45. Von aller lude weregelde unde bute. We ane weregeld si.

46. Von nottogunge. Wo manegen man mit ener wunden beklagen moge.

47. Wo man name weder dun sole.

48. We des anderen ve oder hunt dodet oder lemet.

49. Of en hunt de to velde gat scaden dut.

50. Bute noch wedde gift man nicht, dar man lif oder hant verwercht.

51. Von vogele unde dire weregelde.

52. We den koning kisen solen. Wur over de koning richter wesen sole. Wur len an gerichte over hals, hand lendet. We des keiseres, des greven richter si.

53. Iewelk düdisch land hevet sinen hertogen. De richter mach nicht richter unde kleger sin. Weme bute geven sal. Wo man gerichte nicht delen noch gantz ligen moge. Welk gerichte man delen unde ligen moge. Wo lange de koning vanlen ledich hebben moge.

54. We len an gerichte hebben moge. Wo de koning deme rike hulden sal. Wene man to koninge nicht kesen sal. Wate recht de koning hebben sal.

55. We over der vorsten unde der scepenbare lif, sunt richten sole.

56. Von des vronen boden stedinge, gewalt unde rechte.

57. Umme welke sake man den keiser bannen mute. Wi den keiser kesen solen.

58. Des rikes vorten ne solen nenen leien to herren hebben, wen den koning. Wur af man des rikes vorste si.

59. Wo biscope, abbete len unde bisorge untfan solen. Wanne se len dun mogen. Wanne ire kore an den keiser valle.

60. Wo de keiser pleget to liene. Wanne dem koninge münte, tolne, richte unde alle vangene los sin solen. Of man de vangenen nicht los gift.

61. Over wo lange tiet de greve sin ding ut lecgen sole. We scultheite wesen moge. Wo vele egens de bodel hebben sole. Wo lange man gerichtes werden sole.

62. Wo vele palenzen, vanlen, biscopdüme in dem lande to sassen sin. Unde welk se sin.

63. Wat constantin deme pavese gaf. Wur an ban, vestinge, scadet.

64. Wo man den vorsten des rikes denest oder sinen hof beden sal. Of se des nicht süken. Wur se den hof süken solen. Wat en man iewelkem richtere weddet. We koninges ban lien sole. We under koninges ban dinget. Wo man koninges ban lien sal.

65. Wo de marcgreve dinget. We dar ordel over den anderen vinden mach. Of en man sines genoten man wirt.

66. Wo na en market dem anderen wesen sole. Wo man buwen müte ane des richteres orlof.

67. Welk hus men mit nener klage breken mach.

68. Wo man over ene verdelde burch richten sal. We dar to helpen sole.

69. Wo man bi koninges banne dingen sole. Wo man dar ordel vinden sal. We dar ordel vinden mut. Of man dar ordel scilt.

70. Wur iewelk man over den anderen ordel vinden mach, de an sime rechte umbesculden is.

71. An welker sprake men den man to rechte scüldegen sole.

72. Von erve to nemene.

73. Von gebord. Na weme der denestlüde kindere horet.

74. Wat en wif behalde, de von irme manne gesceden wert.

75. Wur an recht liftucht si der vrouwen. Wat der vrowen gedinge si unde ire lein.

76. Wanne sik en wedewe von iren kinderen sceden wil, wat denne ir recht si an me gude. Wat irs mannes recht si an irme gude, of se stirft.

77. Of en man sin land besait utdeit unde s[t]irft.

78. An welken dingen iewelk man weder sine trüwe nicht ne dut an dem anderen.

79. Wate recht en herre buren geven mach, die en nie dorp besettet. Nach (sic) welkem rechte dar en utwendich man antwerden sole.

80. Wes en egen si, dat ervelos irstirft. Wate recht en egen man behalt, den man vri let.

81. Wo de koning scepen maket, of se verstervet. Wo vele gudes he en geven sal. Wur het gut nemen mute. Wo de dinstman erven.

82. Wo man enen man rechtlos tügen sal. We gut gift, dar he nene were an hevet.

83. Welk gut men besitten sole unde wo. Wo lange men gudes weren sole.

84. We dem anderen gut nimt bit an sinen dot. We sinen herren oder man oder ienegen man dodet, des gudes he wardende is na sime dode.

85. Von gelovede. Von borgetoge.

86. We siner bure mene oder andere bure mene af eret, grevet, tünet.

87. Welk leie enen leien vor geistlikem oder in utwendigen richte beklaget. Wo man rechtes weigeret.

88. Wo sik de richtere, scepen unde andere dingplichtigen to tüge verplegen solen. wo man enen vervesten man vertügen sole. Wo man den, de in der hanthaften dat vangen wirt, vertügen sal.

89. We des anderen ding nimt sime gelik vor dat sin.

90. Wanne man enen morden man begraven unde nicht begraven mut ane des richteres orlof. We enen wunden man to dorpe vort, of de stirft.

91. Herberget en man lüde, der ein den anderen dot sleit. Die richtere ne mach niemanne anspreken to kampe ane den klegere. Wat de richtere up dat land nicht setten mach ane des landes willen.